کرونا به این سفر باشکوه برآمده از اصالت هم رحم نکرد، تا جایی که غبار هراس از این بیماری بر ایل راه‌ها نیز سایه افکند تا ییلاق و قشلاق بی‌رمق شود. اکنون در آستانه اردیبهشتِ خیال‌انگیز، کوچراه‌های زاگرس چشم به عبور رهگذرانی دوخته که از صدای گله تا بقچه نان و آذوقه همه چیز رنگ و بوی زندگانی و سرزندگی داشت.
عشایر، که همواره سمبل شجاعت، سلامت و غیرت بوده‌اند، اگر چه در دامان طبیعت با سختی‌ها و فراز و فرودهای بسیار دست و پنجه نرم می‌کنند اما این ها هم نتوانست مانع شود تا نگرانی از شیوع کرونا بر تقویم کوچ بی‌اثر باشد.
به علت شیوع بیماری کرونا طی تفاهم نامه‌های منعقد شده بین سازمان‌های امور عشایر و جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور عشایر مجاز هستند تا پایان فروردین ماه در مناطق گرمسیری بمانند و سپس به شیوه ماشینی و مستقیم به مناطق ییلاقی یا میان بندها کوچ کنند و هیچ‌گونه کوچ سنتی و عبور از مناطق مختلف را نداشته باشند.
به گفته مسئولان، عشایر از ۱۲ گلوگاه وارد استان اصفهان می‌شوند. نزدیک به شش گلوگاه در مناطق فریدن و فریدونشهر و شش واحد دیگر هم در شهرستانهای سمیرم، شهرضا و دهاقان همچنین منطقه محمدآباد و نصرآباد در شرق اصفهان وجود دارد.
به طور معمول در اردیبهشت ماه ۴۷ هزار نفر از ایل قشقایی و بختیاری با یک میلیون راس دام وارد مناطق عشایری در شهرستانهای سمیرم، فریدونشهر، چادگان، شهرضا، دهاقان و اردستان می‌شوند.
همچنین حدود ۶ هزار نفر از ایل عرب جرقویه از منطقه جرقویه شهرستان اصفهان به مناطق ییلاقی در چهارمحال و بختیاری و سمیرم کوچ می‌کنند.
عشایر کوچرو اصفهان، بیش از ۶ ماه از سال را در شهرستانهای ییلاقی و کوهستانی غرب، جنوب و جنوب غربی این استان اصفهان مستقر می‌شوند.
عشایر استان اصفهان همه ساله ۲۵ اردیبهشت ماه کوچ خود را از قشلاق به ییلاق از چهار استان بوشهر، فارس، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد آغاز می‌کنند اما امسال به دلیل قطع زنجیره انتقال کرونا باید به ناچار تا دهم خرداد ماه در مناطق خود بمانند و از حرکت و جابه‌جایی پرهیز کنند. این را مدیرکل امور عشایر اصفهان به ایرنا گفت.
مختار اسفندیاری با بیان اینکه زمان کوچ با هماهنگی استانداری و دستگاه‌های مربوطه از جمله دانشگاه علوم پزشکی، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و دامپزشکی تعیین خواهد شد، افزود: در زمان حاضر از نیروی انتظامی و ادارات کل امور عشایر استانهای قشلاقی و بزرگان و سرگروههای عشایر خواسته شده که زمان کوچ خود را به تاخیر بیندازند.
اسفندیاری تصریح کرد: بر اساس هماهنگی با امور عشایر و جهاد کشاورزی، دامپزشکی و منابع طبیعی استانهای قشلاقی خدمات رسانی به عشایر ادامه خواهد داشت تا از کوچ آنها جلوگیری شود.
به گفته وی کوچ عشایر تابع چند مولفه است و در صورتی که گرما، آب و علوفه کافی در مناطق قشلاقی وجود داشته باشد احتمال تاخیر در کوچ عشایر و ورود دیرتر به مناطق ییلاقی وجود دارد.
مدیرکل امور عشایر اصفهان با بیان اینکه اطلاع رسانی لازم برای استفاده از مواد ضد عفونی کننده و اقلام بهداشتی از طریق بزرگان و سرگروههای عشایر انجام شد، ادامه داد: توزیع اقلام بهداشتی مانند دستکش، صابون، و مواد ضدعفونی کننده بوسیله شرکت‌های تعاونی روستایی و عشایری در اختیار جامعه هدف ما قرار می‌گیرد.
اسفندیاری اضافه کرد: هر ۲۰ تا ۲۵ نفر از عشایر دارای یک سرگروه هستند که بواسطه همین سرگروه‌ها اطلاع رسانی لازم و برخی آموزش‌های نکات بهداشتی و حفظ سلامت ارایه می‌شود.
مدیرکل امور عشایر اصفهان با اشاره به اهمیت مقابله با کرونا در بین جامعه عشایری ادامه داد: به منظور کاهش هرچه بیشتر احتمال شیوع ویروس در بین این قشر، برخی از جلسات آنان لغو شد و هماهنگی‌ها و برنامه ریزی‌ها بوسیله تلفن انجام گرفت.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز در این خصوص به ایرنا گفت: در ۱۲ گلوگاه ورودی عشایر واقع در شهرهای سمیرم، فریدونشهر و اصفهان، ایستگاه‌های سلامت و غربالگری با همکاری نهادهای مربوط ایجاد می‌شود.
منصور شیشه فروش در گفت و گو با ایرنا افزود: همچنین مقرر شد ارایه خدمات بهداشتی در مسیر کوچ، استقرار در چادرها و بخش دام و طیور عشایر اجرایی گردد.
وی با بیان این که هماهنگی‌های لازم برای تغییر زمان کوچ عشایر با سازمان امور عشایری و استانهای قشلاقی انجام شد، اظهارداشت: با توجه به شرایط موجود و شیوع بیماری کرونا و مخاطرات جوی از سازمان امور عشایری کشور درخواست شد عشایری که قصد دارند از مناطق قشلاقی(استانهای بوشهر، فارس، خورستان و کهکیلویه و بویراحمد) برای ییلاق به سمت اصفهان حرکت کنند حداقل ۱۵ روز دیرتر اقدام به کوچ کنند.
وی افزود: عشایر ضمن رعایت تقویم کوچ باید دقت کنند به مناطق سیل‌خیز ورود نکنند و در دره‌ها و شیب کوه‌ها مستقر نشوند.
شیشه فروش با بیان اینکه الزامات بهداشتی لازم در مبدا توسط عشایر اجرایی و در طول مسیر کوچ پروتکل‌های بهداشتی رعایت گردد، خاطر نشان کرد: بهترین زمان برای کوچ عشایر، پایان زمان شیوع ویروس و کاهش مبتلایان به کووید-۱۹ است و پیش از آن خطرات زیادی را برای این قشر به دنبال خواهد داشت.
عباس توکلی فرماندارچادگان نیز بتازگی در جلسه ستاد مقابله با کرونا این شهرستان از عشایر کوچ رو استان خوزستان خواست ۱۵ روز دیرتر به چادگان سفر کنند.
هر سال حدود ۶ هزار نفر عشایر بختیاری به شهرستان چادگان واقع در ۱۱۰ کیلومتری غرب اصفهان کوچ می کنند.
همچنین رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سمیرم با استقرار پاسگاه‌های کنترل کوچ در جنوب سمیرم و مرزهای عشایر (زمان کهریز، چهارراه و قبرکیخا) اجازه ورود دام ها به مراتع ییلاقی را نخواهند داد.
علی پورعسگر تصریح کرد: هر چند کنترل دست‌کم پنج خانوار عشایری به همراه حدود ۷۰۰ هزار دامی که به یکباره وارد مرزهای عشایری می‌شوند کاری سخت و دشوار است اما یگان حفاظت این اداره مطابق قانون به تکلیف خود عمل می‌کند.
وی تاکید کرد: امکانات این اداره و یگان حفاظت جوابگوی این حجم و تعدد زیاد دام نیست و انتظار از عشایر رعایت بازه قانونی تقویم کوچ است تا مشکلی در این زمینه پیش نیاید.
رییس اداره منابع طبیعی سمیرم ادامه داد: با نگاهی به کوچ بهاره سال‌های گذشته بویژه در خشکسالی؛ شکسته شدن قرق قبل از ۲۵ اردیبهشت را هر ساله شاهد بوده‌ایم اما امسال با وجود شیوع ویروس کرونا از عشایر می‌خواهیم زمان کوچ خود را مدیریت کنند و دیرتر به ییلاق بروند.
این در حالیست که کارشناسان می گویند اگر تصمیم بر این است که عشایر و دامشان مدتی در مناطق قشلاقی بماند و جابجایی نداشته باشند، به طور حتم باید تمهیداتی پیش‌بینی شود.
رییس فراکسیون عشایر مجلس شورای اسلامی در این خصوص بر این باور است که در صورت تاخیر در کوچ عشایر باید با هماهنگی تعاونی‌های عشایری علاوه بر ارایه بسته‌های بهداشتی رایگان به خانوارها، یارانه‌ای بابت کرایه جابجایی عشایر از مناطق قشلاق به ییلاق و همچنین ایجاد تضمینی برای عدم تصاحب در مناطق ییلاقی صورت گیرد.
علی اکبری در گفت و گو با ایرنا، افزود: در زمان و مسیر جابجایی عشایر ممنوعیت‌هایی ایجاد شود که بهتر است این جابجایی با وسایل نقلیه صورت بگیرد که برای این امر نیز پرداخت کرایه حمل لازم است، همچنین در مناطق ییلاقی نیز باید تضمینی باشد که در غیاب عشایر مراتعشان تصاحب نشود و عده دیگری با مالکیت موقتی دام خود را وارد این مراتع نکنند.
به گفته وی امسال به دلیل بارندگی‌های مطلوب تاکنون مشکلی برای عشایر در مناطق قشلاقی رخ نداده است.
عشایر بر اساس تقویم سنتی خود همواره از ۱۵ اسفند ماه تا ۱۵ فروردین ماه از مناطق گرمسیر قشلاقی به سمت مناطق سردسیر ییلاقی کوچ می کنند و برای اینکه در زمان مناسب اقلیمی به نقاط سردسیر برسند از شیوه کوچ سنتی و اتراق در میان بندها استفاده می کنند.
ولی امسال با توجه به گسترش شیوع کرونا علاوه بر اینکه اجازه کوچ سنتی به عشایر داده نشده بلکه از آنها خواسته شده است کوچ به میان بندها و ییلاق را به تعویق بیاندازند و تا پایان فروردین ماه در مناطق گرمسیری باشند و یا تا زمانی که گیاهان خودرو سرسبز و تاره هستند و قابلیت مصرف برای احشام را دارد و گرمای هوا آزاردهنده نباشد در مناطق قشلاقی بمانند.
طبق آمار اداره کل امور عشایر استان اصفهان، ۹ هزار و ۶۰۵ خانوار عشایری در استان اصفهان زندگی می‌کنند که این تعداد شامل ایلات قشقایی، بختیاری و عرب جرقویه هستند.
در شهرهای بویین میاندشت، فریدن و چادگان واقع در غرب استان ۲۷ هزار نفر عشایر ایل بختیاری و در سمیرم، دهاقان و شهرضا در شمال استان ۲۴ هزار نفر از ایل قشقایی و محمدآباد و نصرآباد در شرق اصفهان سه هزار نفر عشایر از طایفه عرب جرقویه سکونت دارند.
به جز طایفه عرب جرقویه، عشایر ۲ ایل دیگر هم اکنون در استانهای بوشهر، فارس، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد و در قشلاق به سر می‌برند و مطابق هر سال این روزها باید به استان اصفهان باز می‌گشتند، اما شرایط خاص امسال و شیوع ویروس کرونا در تمامی نقاط کشور لزوم تعویق در کوچ آنان را نشان می‌دهد.
عشایر این خطه ۲۸ درصد مواد کالاهای این استان را تامین و ۳۰ تا ۳۵ هزار متر مربع انواع فرش، جاجیم، گلیم، کیف و محصولاتی از این دست، ۵۵ هزار تن لبنیات، ۳۰۰ تن عسل و ۱۵۰ هزار تن سیب درختی تولید می‌کنند.
استان اصفهان ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار مساحت دارد که ۶ میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار از آن را مراتع تشکیل می‌دهد.
تاکنون حدود ۸۰ هزار نفر در کشور بطور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شدند و تعداد جان باختگان کرونا در کشور به حدود پنج هزار نفر رسیده است. این ویروس از کشور چین به دیگر کشورهای جهان سرایت کرد و ساختار از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جوامع را تحت‌الشعاع قرار داده است.
تاکنون حدود ۸۰ هزار نفر در کشور بطور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شدند و تعداد جان باختگان کرونا در کشور به حدود پنج هزار نفر رسیده است. این ویروس از کشور چین به دیگر کشورهای جهان سرایت کرد و ساختار از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جوامع را تحت‌الشعاع قرار داده است.
