در این مطلب می خوانیم:
سیل، خشکسالی، رانش زمین، طوفان و به دنبال آن گرد و غبار، ریزگردها و زلزله هر سال بیش از سال پیش به گوش می رسد و انسان های زیادی قربانی این رویدادها می شوند. منابع طبیعی تجدید شونده (جنگلها و مراتع) ثروت ملی کشور محسوب می شوند که فقط به نسل حاضر تعلق نداشته، بلکه میراثی است که باید برای آیندگان باقی بماند. منابع طبیعی، نقش زیربنایی برای اقتصاد کشور دارد و زمینه ساز حرکت در جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار است. اگر بخواهیم در آینده جامعه پایداری داشته باشیم، بایستی در جهت احیا و توسعه این منابع ارزشمند بیش از پیش بکوشیم. در سال های اخیر استان قم که به ذاته استان کم آبی محسوب می شود با مشکلات حاصل از کم آبی مواجه شده است بنابراین مدیریت منابع طبیعی موجود بسیار حائز اهمیت است. هفته منابع طبیعی بهانه ای دست داد تا درباره چالش های پیش روی منابع طبیعی قم گفت و گویی با محمدتقی سجادی مدیر کل منابع طبیعی داشته باشیم. و آنچه که در این مبحث مطرح شد:
درابتدا سوال این است که که از نظر منابع طبیعی در چه شرایطی قرار داریم؟
در محدوده جغرافیایی قم 970 هزار هکتار در اختیار منابع طبیعی قرار دارد که از رویکرد مالکیتی است بیش از 70 هزار هکتار (700 هزار هکتار صحیح است ) از این مساحت را مراتع تشکیل می دهند. خود مراتع سوء تفاهم دارند. اما اگر تعریف درستی از مراتع داشته باشیم به پوشش گیاهی با شرایط خودشان نیز مرتع گفته می شود(حفظ شود بی معنی است ). حدود 400 هزار هکتار از عرصه های استان در آستان بیابان شدن هستند یعنی در این واقع مناطق عرصه هایی است که با وجود پوشش های گیاهی شرایط بیابان شدن را پیدا کردند. از این 400 هزار هکتار 176 هکتار کاملا شرایط بیابانی را پیدا کردند.
شایان ذکر است که 105 هزارهکتار بیابان ( کانون های بحرانی ) داریم که کاملا تخریب شده است و کانون تولید گرد و غبار هستند که در 4 نقطه از قم پراکنده هستند. بخشی در شمال غربی قم در محدوده کوه نمک، بخشی در شمال شرقی قم حادث اتوبان گرمسار به سمت دشت مسیله 42 هزار هکتار شمال شرقی قم و 27 هزار هکتار در شمال غربی قم در محدوده کوه نمک،26 هزار هکتار محدوده ای واقع در جنوب شرق قم منطقه حسین آباد میش مست و کمتر از 8 هزار هکتار هم دشت های پیرامونی استان قم را تشکیل می دهند.
یکی از مهمترین چالش هایی منابع طبیعی قم که سلامت شهروندان را تهدید می کند وجود گرد و غبار است دلایل این گرد و غبارها چیست ؟
درست است یکی از چالش هایی که چند سالی است با آن رو برو هستیم موضوع مهم ریزگرد هاست علت اصلی ایجاد این گردو غبار مهم است که دلایل متعددی در ایجاد آن دخیل هستند یکی از آنها بحث معادن است که به علت اینکه برداشت غیر اصولی وسنتی است باعث تخریب منابع طبیعی وایجاد گردو غباراست مشکلی که داریم این است که در این معادن کار استخراج به پایان نرسیده است طبق قانون بایدمعادن بعداز پایان استخراج 12 درصد درآمد خود را به منابع طبیعی بدهند تا طرح های احیاء منابع طبیعی انجام شود اما در قم به علت ناتکمیل (کامل نشدن ) بودن استخراج معادن این کار انجام نمی شود.
یکی دیگر از دلایل مهم در قم این است که طرح های ملی مانند فرودگاه یا اتوبان قم-گرمسار یا قطار سریع السیر برای انجام تمام این پروژه ها تخریب تنها (حذف شود) در سرزمین قم اتفاق می افتد و عرصه های منابع طبیعی قم درگیر این اتفاق پروژه ها می شوند و تخریب می شوند.
طبیعی است که ما نمی خواهیم از اجرای پروژه های ملی جلوگیری کنیم اما قرار هم بر این نیست که فقط قم تخریب شود تا بخشی از کشور آباد شود. طبق قانون باید ردیف اعتباری از بودجه ملی برای بازسازی و بهبود منابع طبیعی اختصاص داده شود ولی تا کنون این امر کمتر اتفاق افتاده است که این یکی از مهم ترین چالش های منابع طبیعی استان قم به شمار می آید. فضای سرزمینی و اکوسیستم قم، باربخشی از پیشرفت کشور را بر دوش گرفته است.
طبق بند (ب) ماده 12 قانون افزایش بهره وری به منظور ارتقاء بهره‌وری در حفاظت بهینه و نیز احیاء جنگل ها، بیشه‌های طبیعی و مراتع کشور دولت مکلف است در اجراء طرح های عمومی، عمرانی و توسعه‌ای خود و نیز اکتشاف و بهره‌برداری از معادن (ربطی به این قانون ندارد وقانون خاص خود را دارد )، خسارات وارده به جنگل ها و عرصه و اعیانی منابع طبیعی را در محاسبات اقتصادی و برآورد هزینه‌های امکان‌سنجی اجراء طرح منظور و پس از درج در بودجه‌های سنواتی، در قالب موافقتنامه‌های مبادله شده با وزارت جهاد کشاورزی برای حفاظت، احیاء و بازسازی عرصه‌ها اختصاص دهد.
ما شاهد افزایش بیابان زایی در قم هستیم. برای راه حل این مشکل چه اقداماتی صورت گرفته است؟
پروژه های بیابان زدایی در قم از سال 1348 شروع شده است طی دو سال اخیر قریب به 1385 از عرصه های استانی به کاشت نهال و بوته کاری اختصاص داده شده که حدود 6 برابر سال های گذشته نهال کاشته شده است و عمدتا در مناطق فوق بحران بوده اند.این مناطق فوق بحران در منطقه شمال شرقی در محور اتوبان گرمسار به طرف دشت مسیله و جاده کوه سفید واقع شده است.
لازم به ذکر است که استان های قم، اصفهان، تهران، سمنان و شهراهای حوزه دریاچه نمک در کانون این مناطق قرار گرفته اند در حالیکه 25 در صد از جمعیت کشور را در خود جای دادند.
رویکرد منابع طبیعی در سال جاری برچه مبنایی است ؟
استفاده از توان و ظرفیت مردمی یکی از مهم ترین رویکرد های ما در حفظ منابع طبیعی است که امسال بعنوان منابع طبیعی با مردم و برای مردم نامگذاری شده است. رویکرد منابع طبیعی مشارکتی است و سعی دارد تا از ظرفیت های مردمی برای حفظ ، احیاء و ترویج منابع طبیعی استفاده کند. در این زمینه برای 1000 همیار (محافظ ) افتخاری که با منابع طبیعی استان قم تعامل و مشارکت دارند کارت صادر شده است.
در سال جاری هزار و 700 هکتار در حوزه توسعه نهال‌کاری با مشارکت بنیاد برکت در حال انجام است و در تلاش هستیم تا با مشارکت مردم و به‌ویژه خیرین، از شیوه‌های مختلف از جمله مالچ‌پاشی و معضلات گرد وغبار قم را برطرف کنیم. شایان ذکر است که اقدامات خوبی در راستای توسعه درخت‌کاری و بوته‌کاری انجام‌شده و در گذشته نیز 14 هزار هکتار فضای سبز ایجاد شده است.
یکی از مسائلی که در زمینه منابع طبیعی در جریان هستید مشکل گازهای گلخانه ای است که کشور ما جزء 10 کشور اول جهان در تولید گازهای گلخانه ای است در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
در استان قم 14 هزار هکتار جنگل بیابانی داریم که بخشی طبیعی و بخشی به صورت مصنوعی کاشته شده است.در استان قم 930 هزار هکتار عرصه منابع طبیعی است. باید برای کاهش سطح گازهای گلخانه‌ای شرایطی را فراهم سازیم که با اصلاح وضعیت فرهنگی مردم و مساعدت مالی اداره کل وضعیت پوشش گیاهی مناطق استان را افزایش دهیم.
همانطور که می دانید تنها راه حل مشکل گازهای گلخانه ای فضای سبز است. بنابراین در تلاش هستیم پروژه 'ترسیب کربن' (روند ذخیره کربن موجود در هوا) دردست اجرا است که با هدف کاهش گازهای گلخانه ای صورت گیرد.طی سال‌جاری 10 هزار هکتار ذخیره نزولات آسمانی، 4 هزار و 100 هکتار عملیات کپه کاری و هزار و 200 هکتار پارک جنگلی در قم گسترش یافته است. همه این طرح ها با هدف کاهش گازهای گلخانه ای انجام شده است.
در مورد طرح کنترل سیلاب توضیح دهید:
در این طرح برای کنترل سیلاب بالادست شهر بالغ بر 13 میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شده است که حدود 10 میلیارد تومان به منطقه پردیسان (منظور کنترل سیل شهر قم ) و 3 میلیارد تومان به مناطق دیگر تعلق گرفته است. هدف ما از کنترل سیلاب برای استفاده از طرح های بیابان زدایی و کاهش گرد و غبار است.
یکی از راهکارهای کاهش گرد و غبار مرطوب نگه داشتن خاک ها است که ما از طریق کنترل سیلاب و آبهای سطحی برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار استفاده می کنیم. 50 هزار هکتار برای شرایط بهبود گیاهی در نظر گرفتیم که با هدف کنترل توسعه بیابان زایی است.
تفسیر شما بعنوان یک مدیر از جمله اینجا قم است:
از این جمله دو برداشت می شود.اول اینکه اینجا قم است و به دلیل وجود برخی مشکلات بهتر است که دست روی دست گذاشته و کاری انجام ندهیم و اجازه بدهیم عمر مدیریتمان بدون هیچ گونه مشکلی به اتمام برسد. دوم اینکه اینجا قم است و ما وظیفه داریم برای آبادانی این شهر مقدس تلاش کنیم.به این دلیل که این شهر مستحق آبادانی و مردمان این شهر مستحق داشتن شهری ایده آل هستند.البته لازم به ذکر است بگویم که تا قبل از انقلاب در حق این شهر چقدر ظلم شد و پس از انقلاب هم عقب ماندگی هایش ادامه دارد لذا ما مدیران موظف هستیم تمام تلاش خود را صرف توسعه و آبادانی شهر کنیم بنابراین با برداشت دوم از جمله اینجا قم است موافق هستم و به آن معتقدم.
کلام آخر
این معضلات نتیجه مدیریت نادرست و شرایط اقلیمی نامطلوب است که از ورود رودخانه‌های مختلف به محدوده آبخیز قم جلوگیری کرده و سبب بیابان‌زایی شده است یکی از کارهایی که برای کاهش بیان زایی انجام شده است تخصیص یافتن 154میلیون متر مکعب حقابه های محیط زیستی است که اگر منابع آبی تامین شود می توانیم طرح های کاهش بیابان زایی را اجرا کنیم.
شماره تماس 1504 تلفن گویای (شبانه وروزی امداد جنگل ومرتع) اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان قم است که شهروندان در صورت مشاهده هر گونه تخلف یا تخریب منابع طبیعی تخریب منابع طبیعی ، تخلف یا حریق را به اطلاع ماموران برسانند. ما به مشارکت مردم نیاز داریم چرا که حفظ منابع طبیعی بدو.ن مشارکت مردمی امکان پذیر نیست. در حال حاضر هم بسیاری از سازمانهای مردم نهاد منابع طبیعی با ما همکاری می کنند و همچنین مرتع داران و شوراهای روستایی با ما در حفظ منابع طبیعی همکاری خوبی دارند.
/8138/ 6133/
انتهای پیام سیل، خشکسالی، رانش زمین، طوفان و به دنبال آن گرد و غبار، ریزگردها و زلزله هر سال بیش از سال پیش به گوش می رسد و انسان های زیادی قربانی این رویدادها می شوند. منابع طبیعی تجدید شونده (جنگلها و مراتع) ثروت ملی کشور محسوب می شوند که فقط به نسل حاضر تعلق نداشته، بلکه میراثی است که باید برای آیندگان باقی بماند. منابع طبیعی، نقش زیربنایی برای اقتصاد کشور دارد و زمینه ساز حرکت در جهت دستیابی به اهداف توسعه پایدار است. اگر بخواهیم در آینده جامعه پایداری داشته باشیم، بایستی در جهت احیا و توسعه این منابع ارزشمند بیش از پیش بکوشیم. در سال های اخیر استان قم که به ذاته استان کم آبی محسوب می شود با مشکلات حاصل از کم آبی مواجه شده است بنابراین مدیریت منابع طبیعی موجود بسیار حائز اهمیت است. هفته منابع طبیعی بهانه ای دست داد تا درباره چالش های پیش روی منابع طبیعی قم گفت و گویی با محمدتقی سجادی مدیر کل منابع طبیعی داشته باشیم. و آنچه که در این مبحث مطرح شد:
درابتدا سوال این است که که از نظر منابع طبیعی در چه شرایطی قرار داریم؟
در محدوده جغرافیایی قم 970 هزار هکتار در اختیار منابع طبیعی قرار دارد که از رویکرد مالکیتی است بیش از 70 هزار هکتار (700 هزار هکتار صحیح است ) از این مساحت را مراتع تشکیل می دهند. خود مراتع سوء تفاهم دارند. اما اگر تعریف درستی از مراتع داشته باشیم به پوشش گیاهی با شرایط خودشان نیز مرتع گفته می شود(حفظ شود بی معنی است ). حدود 400 هزار هکتار از عرصه های استان در آستان بیابان شدن هستند یعنی در این واقع مناطق عرصه هایی است که با وجود پوشش های گیاهی شرایط بیابان شدن را پیدا کردند. از این 400 هزار هکتار 176 هکتار کاملا شرایط بیابانی را پیدا کردند.
شایان ذکر است که 105 هزارهکتار بیابان ( کانون های بحرانی ) داریم که کاملا تخریب شده است و کانون تولید گرد و غبار هستند که در 4 نقطه از قم پراکنده هستند. بخشی در شمال غربی قم در محدوده کوه نمک، بخشی در شمال شرقی قم حادث اتوبان گرمسار به سمت دشت مسیله 42 هزار هکتار شمال شرقی قم و 27 هزار هکتار در شمال غربی قم در محدوده کوه نمک،26 هزار هکتار محدوده ای واقع در جنوب شرق قم منطقه حسین آباد میش مست و کمتر از 8 هزار هکتار هم دشت های پیرامونی استان قم را تشکیل می دهند.
یکی از مهمترین چالش هایی منابع طبیعی قم که سلامت شهروندان را تهدید می کند وجود گرد و غبار است دلایل این گرد و غبارها چیست ؟
درست است یکی از چالش هایی که چند سالی است با آن رو برو هستیم موضوع مهم ریزگرد هاست علت اصلی ایجاد این گردو غبار مهم است که دلایل متعددی در ایجاد آن دخیل هستند یکی از آنها بحث معادن است که به علت اینکه برداشت غیر اصولی وسنتی است باعث تخریب منابع طبیعی وایجاد گردو غباراست مشکلی که داریم این است که در این معادن کار استخراج به پایان نرسیده است طبق قانون بایدمعادن بعداز پایان استخراج 12 درصد درآمد خود را به منابع طبیعی بدهند تا طرح های احیاء منابع طبیعی انجام شود اما در قم به علت ناتکمیل (کامل نشدن ) بودن استخراج معادن این کار انجام نمی شود.
یکی دیگر از دلایل مهم در قم این است که طرح های ملی مانند فرودگاه یا اتوبان قم-گرمسار یا قطار سریع السیر برای انجام تمام این پروژه ها تخریب تنها (حذف شود) در سرزمین قم اتفاق می افتد و عرصه های منابع طبیعی قم درگیر این اتفاق پروژه ها می شوند و تخریب می شوند.
طبیعی است که ما نمی خواهیم از اجرای پروژه های ملی جلوگیری کنیم اما قرار هم بر این نیست که فقط قم تخریب شود تا بخشی از کشور آباد شود. طبق قانون باید ردیف اعتباری از بودجه ملی برای بازسازی و بهبود منابع طبیعی اختصاص داده شود ولی تا کنون این امر کمتر اتفاق افتاده است که این یکی از مهم ترین چالش های منابع طبیعی استان قم به شمار می آید. فضای سرزمینی و اکوسیستم قم، باربخشی از پیشرفت کشور را بر دوش گرفته است.
طبق بند (ب) ماده 12 قانون افزایش بهره وری به منظور ارتقاء بهره‌وری در حفاظت بهینه و نیز احیاء جنگل ها، بیشه‌های طبیعی و مراتع کشور دولت مکلف است در اجراء طرح های عمومی، عمرانی و توسعه‌ای خود و نیز اکتشاف و بهره‌برداری از معادن (ربطی به این قانون ندارد وقانون خاص خود را دارد )، خسارات وارده به جنگل ها و عرصه و اعیانی منابع طبیعی را در محاسبات اقتصادی و برآورد هزینه‌های امکان‌سنجی اجراء طرح منظور و پس از درج در بودجه‌های سنواتی، در قالب موافقتنامه‌های مبادله شده با وزارت جهاد کشاورزی برای حفاظت، احیاء و بازسازی عرصه‌ها اختصاص دهد.
ما شاهد افزایش بیابان زایی در قم هستیم. برای راه حل این مشکل چه اقداماتی صورت گرفته است؟
پروژه های بیابان زدایی در قم از سال 1348 شروع شده است طی دو سال اخیر قریب به 1385 از عرصه های استانی به کاشت نهال و بوته کاری اختصاص داده شده که حدود 6 برابر سال های گذشته نهال کاشته شده است و عمدتا در مناطق فوق بحران بوده اند.این مناطق فوق بحران در منطقه شمال شرقی در محور اتوبان گرمسار به طرف دشت مسیله و جاده کوه سفید واقع شده است.
لازم به ذکر است که استان های قم، اصفهان، تهران، سمنان و شهراهای حوزه دریاچه نمک در کانون این مناطق قرار گرفته اند در حالیکه 25 در صد از جمعیت کشور را در خود جای دادند.
رویکرد منابع طبیعی در سال جاری برچه مبنایی است ؟
استفاده از توان و ظرفیت مردمی یکی از مهم ترین رویکرد های ما در حفظ منابع طبیعی است که امسال بعنوان منابع طبیعی با مردم و برای مردم نامگذاری شده است. رویکرد منابع طبیعی مشارکتی است و سعی دارد تا از ظرفیت های مردمی برای حفظ ، احیاء و ترویج منابع طبیعی استفاده کند. در این زمینه برای 1000 همیار (محافظ ) افتخاری که با منابع طبیعی استان قم تعامل و مشارکت دارند کارت صادر شده است.
در سال جاری هزار و 700 هکتار در حوزه توسعه نهال‌کاری با مشارکت بنیاد برکت در حال انجام است و در تلاش هستیم تا با مشارکت مردم و به‌ویژه خیرین، از شیوه‌های مختلف از جمله مالچ‌پاشی و معضلات گرد وغبار قم را برطرف کنیم. شایان ذکر است که اقدامات خوبی در راستای توسعه درخت‌کاری و بوته‌کاری انجام‌شده و در گذشته نیز 14 هزار هکتار فضای سبز ایجاد شده است.
یکی از مسائلی که در زمینه منابع طبیعی در جریان هستید مشکل گازهای گلخانه ای است که کشور ما جزء 10 کشور اول جهان در تولید گازهای گلخانه ای است در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
در استان قم 14 هزار هکتار جنگل بیابانی داریم که بخشی طبیعی و بخشی به صورت مصنوعی کاشته شده است.در استان قم 930 هزار هکتار عرصه منابع طبیعی است. باید برای کاهش سطح گازهای گلخانه‌ای شرایطی را فراهم سازیم که با اصلاح وضعیت فرهنگی مردم و مساعدت مالی اداره کل وضعیت پوشش گیاهی مناطق استان را افزایش دهیم.
همانطور که می دانید تنها راه حل مشکل گازهای گلخانه ای فضای سبز است. بنابراین در تلاش هستیم پروژه 'ترسیب کربن' (روند ذخیره کربن موجود در هوا) دردست اجرا است که با هدف کاهش گازهای گلخانه ای صورت گیرد.طی سال‌جاری 10 هزار هکتار ذخیره نزولات آسمانی، 4 هزار و 100 هکتار عملیات کپه کاری و هزار و 200 هکتار پارک جنگلی در قم گسترش یافته است. همه این طرح ها با هدف کاهش گازهای گلخانه ای انجام شده است.
در مورد طرح کنترل سیلاب توضیح دهید:
در این طرح برای کنترل سیلاب بالادست شهر بالغ بر 13 میلیارد تومان اعتبار تخصیص داده شده است که حدود 10 میلیارد تومان به منطقه پردیسان (منظور کنترل سیل شهر قم ) و 3 میلیارد تومان به مناطق دیگر تعلق گرفته است. هدف ما از کنترل سیلاب برای استفاده از طرح های بیابان زدایی و کاهش گرد و غبار است.
یکی از راهکارهای کاهش گرد و غبار مرطوب نگه داشتن خاک ها است که ما از طریق کنترل سیلاب و آبهای سطحی برای جلوگیری از ایجاد گرد و غبار استفاده می کنیم. 50 هزار هکتار برای شرایط بهبود گیاهی در نظر گرفتیم که با هدف کنترل توسعه بیابان زایی است.
تفسیر شما بعنوان یک مدیر از جمله اینجا قم است:
از این جمله دو برداشت می شود.اول اینکه اینجا قم است و به دلیل وجود برخی مشکلات بهتر است که دست روی دست گذاشته و کاری انجام ندهیم و اجازه بدهیم عمر مدیریتمان بدون هیچ گونه مشکلی به اتمام برسد. دوم اینکه اینجا قم است و ما وظیفه داریم برای آبادانی این شهر مقدس تلاش کنیم.به این دلیل که این شهر مستحق آبادانی و مردمان این شهر مستحق داشتن شهری ایده آل هستند.البته لازم به ذکر است بگویم که تا قبل از انقلاب در حق این شهر چقدر ظلم شد و پس از انقلاب هم عقب ماندگی هایش ادامه دارد لذا ما مدیران موظف هستیم تمام تلاش خود را صرف توسعه و آبادانی شهر کنیم بنابراین با برداشت دوم از جمله اینجا قم است موافق هستم و به آن معتقدم.
کلام آخر
این معضلات نتیجه مدیریت نادرست و شرایط اقلیمی نامطلوب است که از ورود رودخانه‌های مختلف به محدوده آبخیز قم جلوگیری کرده و سبب بیابان‌زایی شده است یکی از کارهایی که برای کاهش بیان زایی انجام شده است تخصیص یافتن 154میلیون متر مکعب حقابه های محیط زیستی است که اگر منابع آبی تامین شود می توانیم طرح های کاهش بیابان زایی را اجرا کنیم.
شماره تماس 1504 تلفن گویای (شبانه وروزی امداد جنگل ومرتع) اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان قم است که شهروندان در صورت مشاهده هر گونه تخلف یا تخریب منابع طبیعی تخریب منابع طبیعی ، تخلف یا حریق را به اطلاع ماموران برسانند. ما به مشارکت مردم نیاز داریم چرا که حفظ منابع طبیعی بدو.ن مشارکت مردمی امکان پذیر نیست. در حال حاضر هم بسیاری از سازمانهای مردم نهاد منابع طبیعی با ما همکاری می کنند و همچنین مرتع داران و شوراهای روستایی با ما در حفظ منابع طبیعی همکاری خوبی دارند.
/8138/ 6133/
کپی شد
