بر اساس داده‌های باستان‌شناختی، شهر برزند دارای سه گورستان در دوران اسلامی و تاکستان‌های وسیعی در قرون میانی اسلامی بوده است.
به‌گزارش ایلنا، میرروح‌الله محمدی سرپرست هیات گمانه‌زنی باستان‌شناسی محوطه فرهنگی برزند دشت مغان در استان اردبیل امروز سه‌شنبه 25 مهر 96 با اعلام این مطلب گفت: «وجود اوجاق (در زبان محلی به امامزاده و اماکن مقدس گفته می‌شود) معروف به امامزاده سید‌محمد‌بن محمد حنفیه در خارج حصار مجموعه با سردابه‌ای شش ضلعی که به آثار دوره ایلخانی شباهت دارد در یکی از گورستان‌های این شهر واقع شده است.»
وی با اشاره به این که از محوطه باستانی برزند آثار ارگ آن به ابعاد 250 در 190 متر در سطح زمین قابل تشخیص است، از ایجاد ده گمانه آزمایشی در پیرامون ارگ برزند قالاسی خبر داد.
محمدی ادامه داد: «داده‌های باستان‌شناختی حاصل از این گمانه‌زنی‌ها نشان می‌دهد که شهر باستانی برزند با احتساب بخش ارگ، ربظ و شارستان بیش از 62 هکتار وسعت داشته است.»
وی تصریح کرد: «بر اساس مطالعات مقدماتی بر روی داده‌های حاصل از کاوش گمانه‌های ایجاد شده در برزند قالاسی آثاری از دوران مس سنگ ،مفرغ تا قاجار شناسایی شده است.»
سرپرست هیات گمانه‌زنی باستان‌شناسی محوطه فرهنگی برزند دشت مغان در استان اردبیل با اشاره به استفاده شهر باستانی برزند برای تأمین آب شرب مورد نیاز از کاریز و سیستم آب‌رسانی تنبوشه گفت: «کاریز معروف به سوباشی به همراه کاریز دامداباجا از جمله منابع تأمین آب شهر برزند بوده‌اند.»
او خاطرنشان کرد:«شهر در راستای رودخانه برزند گسترش طولی داشته و از صدر اسلام تا قاجار از سمت جنوب به شمال بر وسعت شهر افزوده شده است.»
محمدی شهر تاریخی برزند را یکی از شهرهای مهم دشت مغان که جغرافی‌نویسان بسیاری در آثار خود به آن اشاره کرده‌اند دانست و افزود: «در متون، برزند از اقلیم چهارم و شهری وسط معرفی شده است.»
وی بیان کرد: «برزند همان شهر خراب‌شده‌ای است که افشین به‌هنگام پیکار با بابک خرمدین آن را تعمیر و پایگاه خود قرار داد و تا روزی که بابک را با حیله گرفتار کرد در این شهر ساکن بود.»
سرپرست هیئت گمانه‌زنی باستان‌شناسی محوطه فرهنگی برزند دشت مغان در استان اردبیل در توصیف این شهر به نقل از مقدسی گفت: «از تمام نقاط مجاور، کالاها برای صدور در آن شهر جمع می‌شد زیرا این شهر مرکز تجاری آن ناحیه بود. برزند درواقع شهر و بندرگاه این ناحیه و جای خوش آب و هوایی است.»
او افزود: «حمداﻟﻟﻪ مستوفی باجروان و برزند را دیه‌های معمور نوشته و نقل کرده است که برزند هوایش مایل و حاصلش غله است. مقدسی نیز در احسن‌التقاسیم برزند را از شهرهای آذربایجان می‌شمارد و ورثان، موقان، میمه و برزند را با هم نام می‌برد.»
محمدی در ادامه به نقل از البلاذری گفت: «برزند دیهی است که افشین حیدر بن کاووس عامل امیرالمؤمنین المعتصم باﻟﻟﻪ بر آذربایجان و ارمنستان و جبال، در زمان جنگ با بابک خرّمدین در آن لشکر‌گاه ساخت و آن را استوار کرد.»
