کرامت انسانی یکی از اساسی‌ترین مباحث پیرامون جایگاه انسان در عالم خلقت است. نه تنها اسلام، بلکه تمامی ادیان توحیدی بر‌شأن و جایگاه بلند انسان تأکید کرده‌اند. البته دین اسلام به‌عنوان کامل‌ترین آیین توحیدی با معجزه جاویدانی که در اختیار داشته است یعنی قرآن کریم جامع‌ترین برنامه و نقشه راه را برای نیل انسان به کرامت به ارمغان آورده است. بدین معنا که تمامی برنامه‌های تنظیم شده برای رشد و تعالی و کمال انسان در آموزه‌های دینی ما بر محور کرامت بنیان نهاده شده است. به بیان امروزی نیز کرامت انسانی مبنای حقوق شهروندی و انسانی و لازمه دستیابی به توسعه محسوب می‌شود. مفاهیم ارزشمندی چون «امنیت»، «عدالت»، «آزادی» و «اخلاق» ذیل مفهوم کرامت انسانی معنا و مفهوم می‌یابند. از این منظر کرامت انسانی و کرامت اخلاقی نیاز اصلی جامعه امروز است.
دو منبع اصلی معارف ما یعنی قرآن و عترت مملو از درس‌هایی برای نیل انسان به کرامت انسانی است. «لقد کرمنا بنی آدم» شاهکار معجزه پیامبر ما یعنی قرآن مجید است. نکته اساسی در این میان آن است که با توجه به اینکه ما گفتار و رفتار امامان معصوم(ع) را تفسیر عملی قرآن می‌دانیم و وجود آن بزرگواران را خورشید تابناک کرامت و آیینه تمام‌نمای قرآن و انسان کامل می‌دانیم، سیره عملی آنها راه هدایت انسان به کرامت انسانی است. اینجاست که کرامت انسانی در آموزه‌های رضوی معنای خاصی پیدا می‌کند.
در سیره و فرهنگ اخلاقی- تربیتی امام رضا(ع) می‌توان مضامین و اعمال فراوانی را یافت که مبتنی بر کرامت انسانی و تکریم انسان‌های دیگر است. امام رضا(ع) در برخورد با انسان‌ها حرمت آنها را پاس می‌داشت و هیچ‌گاه اجازه نمی‌داد ارزش افراد نادیده گرفته شود و انسانی کوچک به حساب آید. در آموزه‌های رضوی، کمک به دیگران و سعی در رفع گرفتاری آنها یکی دیگر از کرامت‌های انسانی است. جامعه امروز به تمامی ابعاد اخلاق، از جمله اخلاق فردی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی نیازمند است. تردیدی نیست که زیست اخلاقی و فرهنگی، مستلزم توجه به کرامت انسانی و فضیلت‌هاست. مهم‌ترین مؤلفه زیست اخلاقی، گفت‌وگو و تعامل است. امری که در سیره زندگانی حضرت امام رضا(ع) یک شاخص و اصل خدشه‌ناپذیر محسوب می‌شود. پیام ایشان برای همه انسان‌ها، بویژه شیعیان و مسلمانان، پیام گفت‌وگو، تعامل، انسجام، اخلاق و همدلی و هم‌نوایی در جامعه است. گفت‌وگو و مناظره امام رضا(ع) با مخالفان و بزرگان ادیان دیگر، نشان از اخلاق و کرامت انسانی و اخلاقی ایشان و نیز صبر و تحمل‌پذیری مثال‌زدنی ایشان دارد.
در جهان پرتلاطم امروز جامعه‌ای که فاقد روحیه تحمل‌پذیری و گفت‌وگو باشد، نمی‌تواند در مسیر توسعه گام بردارد. رمز رشد و توسعه جوامع، کنار گذاشتن مناقشات و بالا بردن تحمل دیگری است. جامعه‌ای که در آن کرامت انسانی جاری است؛ حقوق شهروندی افراد محترم شمرده می‌شود، آرامش و امنیت و عدالت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و قضایی حکمفرما است و نابرابری‌ها و آسیب‌های گسترده اجتماعی کمتر خواهد شد.
دهه کرامت به ما یادآور می‌شود که راه پیشرفت و تعالی جامعه بازگشت به فرهنگ اهل بیت(ع) است. وقتی ما در شعاع کرامت اهل بیت(ع) قرار بگیریم، از بدی‌ها و زشتی‌ها دور می‌شویم. اگر امروز در جامعه بداخلاقی و انگ‌زنی وجود دارد، به علت آن است که از فرهنگ رضوی و اهل بیت(ع) فاصله گرفته‌ایم. امروز بزرگان دینی و روحانیت معزز می‌تواند و باید پرچمدار اخلاق در کشور باشد تا جوان سرگشته و جامعه خسته را به سرمنزل مقصود برساند. ما می‌توانیم با تأسی به فرهنگ اهل بیت و پیشگامی حوزه و دانشگاه و نخبگان و گروه‌های مرجع دهه کرامت را به نهضت اخلاق‌گرایی و فضیلت‌جویی تبدیل کنیم و از انوار خورشید تابناک امام رضا(ع) برای اصلاح و تزکیه خود و جامعه بهره ببریم. به شرط آنکه کرامت از یک مفهوم ذهنی به یک امر اجتماعی تبدیل شود.
روز پنجشنبه در سفر یک روزه به زنجان، از نزدیک شاهد خدمات کلینیک خیریه‌ای بودم که به بیش از 5200 بیمار سرطانی خدمات درمانی رایگان ارائه می‌دهد و بیش از صدهزار عضو نیکوکار دارد که هزینه‌های این مرکز را پرداخت می‌کنند و این یکی از نمودهای عینی کرامت است. همچنان که اهدای عضو نمونه دیگر کرامت محسوب می‌شود و بالاترین مرتبه کرامت تقدیم جان است که شهیدان انقلاب اسلامی ودفاع مقدس آن را به ظهور رساندند و امروز نیز عزیزان مدافع حرم کریمانه در این مسیر جانفشانی می‌کنند. فرهنگ ما با اهل بیت و عشق به آنها عجین شده است. بحث از معرفت و فرهنگ رضوی تبلیغات نیست، یک نیاز اجتماعی است. در کنار مباحث معرفت‌افزایی، امروز اقدامات عملی باید بروز و ظهور افزون تری در جامعه داشته باشد. خوشبختانه در دهه کرامت امسال ۳۴ نهاد در کل کشور با برپایی ۲۵۰۰ مراسم در این باره در تکاپو هستند. ضمن آنکه فرهنگ رضوی از مرزها هم عبور کرده و شاهد برگزاری جشن‌های دهه کرامت همزمان در ۷۷ کشور جهان هستیم. همه این‌ها نشان از ترویج فرهنگ رضوی و قرآنی در جامعه دارد. نقش‌آفرینی نظام و کشور ما در معادلات جهانی و منطقه‌ای و وظیفه حساسی که در جهان اسلام نسبت به امت اسلام و در درون کشور نسبت به آحاد مردم خوب و نجیب داریم مسئولیت ما را در این زمینه صدچندان کرده است که کرامت انسانی در آموزه‌های رضوی را با جدیت بیشتری دنبال کنیم و در ارتقای آن در سطوح مختلف جامعه بیشتر بکوشیم.
منبع: روزنامه ایران
