زندگینامه آیت الله محمدتقی مصباح یزدی
آیت الله محمدتقی مصباح یزدی در تاریخ یازدهم بهمن ماه سال 1313 در شهر یزد، در خانواده ای مذهبی متولد شد، او فقیه، فیلسوف و از مجاهدان و مبارزان انقلاب اسلامی بود که سابقه نمایندگی مردم خوزستان و تهران در مجلس خبرگان رهبری را نیز داشت، و در 12 دی ماه سال 1399 پس از تحمل مدتی بیماری در تهران دار فانی را وداع گفت.
آیت الله مصباح یزدی در خانواده ای مذهبی پرورش یافت، و در دوران دبستان هر سال به عنوان شاگرد ممتاز شناخته می شد، و علاقه این شاگرد ممتاز به علوم حوزوی در دوران خفقان رضاخانی موجب شگفتی معلمان و همشاگردی ها بود، اما ایشان با وجود تمام تبلیغات منفی به علوم دینی علاقه مند بودند، و این علاقه با حضور گهگاهی یکی از اقوام مادری به نام حاج شیخ احمد آخوندی در منزل ایشان تقویت شد، او که در نجف ساکن بود برای سرکشی موقوفه هایی در یزد که متولی آن ها بود به یزد می آمد و مدت حضور در یزد را در منزل ایشان ساکن می شد.
وی در پس از پایان دوره دبستان در تابستان سال 1326، وارد مدرسه شفیعیه یزد شد. او دوره مقدمات و سطح را طی 4 سال فراگرفت، در همین دوران بار دیگر حاج شیخ احمد آخوندی به یزد آمد و او را برای هجرت به نجف و ادامه تحصیل علوم دینی تشویق کرد. پس از آن بود که در اواخر سال 1330 همه خانواده به نجف هجرت کردند. پس از 6 ماه، به دلیل نابسامانی اقتصاد خانواده مجبور به بازگشت به ایران شدند، و دلبستگی خانواده مجال حضور و تحصیل ایشان در نجف را نیز فراهم نکرد، پس از بازگشت ساکن تهران شدند، و ایشان نیز تابستان را در تهران ماند، و 20 روز مانده به آغاز درس ها، با جلب رضایت خانواده راهی حوزه علمیه قم شده و توانست حجره ای در مدرسه فیضیه بگیرد، و دروس "مکاسب"، "کفایه" و "منظومه" را فراگیرد. او طوری برنامه ریزی کرده بود، که به گفته خودش در این دوران تنها 5،6 ساعت فرصت برای خوابیدن در طول شبانه روز داشت.
پیش از پایان مکاسب و کفایه، برای کسب آمادگی بیشتر گاهی در کلاس های حضرت امام خمینی حاضر میشد، که تاثیر بسیاری بر شخصیت ایشان گذاشته بود. او همچنین در درس فقه آیت الله بروجردی شرکت می کرد، و در همین دوران با علامه طباطبایی مانوس شده بود، و در کلاس های عمومی و خصوصی ایشان حاضر می شد. وی سال های متمادی را نیز نزد آیت الله بهجت به تحصیل پرداخت.
از دیگر اساتید ایشان می توان به حاج شيخ محمد علی نحوی اشاره کرد، که آیت الله مصباح یزدی نقش ایشان را در پیشرفت تحصیلی خود بسیار بسزا می داند. ایشان ادبیات عرب و بخش زیادی از سطوح را نزد ایشان در حوزه علمیه یزد فرا گرفت.
او «شرح نظام» را نزد «شيخ عبدالحسين عجمين» آموخت، و مقداری از «شرح لمعه» و «رسائل» را از مرحوم حاج سيد عليرضا مدرّسی فرا گرفت. همچنين بخشيی از «قوانين الاصول» را نزد «حاج ميرزا محمد انواری» آموخت.
بعد از هجرت به قم نیز مکاسب و جلد دوم کفایه را نزد مرحوم حاج آقا مرتضی حائری آموخت، او جلد اول «كفايه الاصول» را نزد «شيخ عبدالجواد جبل عاملی» فراگرفته بود. او درس خارج فقه را نزد امام خمینی (س) و آیت الله بروجردی آموخت.
در درس تفسير و فلسفه علامه طباطبایی با جديّت تمام شركت می کرد و پرسشهايش را در پايان درس، در راهی كه به منزل علامه ختم میشد، می‌پرسيد و سرانجام پرسشهای موشكافانه او، توجّه استاد را به خود جلب كرد و او را انيس خلوت و جلوت علامه ساخت.
ديگر استاد او، حضرت «آيت الله بهجت» بود كه آن زمان عالمی ناشناخته بود و كمتر كسی را به حضور می‌پذيرفت. در خواست وی و جمعی ديگر از طلاب از آيت الله بهجت، باعث شد ايشان درس فقه را آغاز كنند و اين فرصتی بود تا ایشان و ديگر طلاب، از ويژگيهای اخلاقی آیت الله بهجت نيز بهره برند، و اين بهره بردن 15 سال ادامه یافت.
ایشان در رفت و آمدهایش به مدرسه حجتیه با «دكتر باهنر»، «آقای هاشمی رفسنجانی» و «آيت الله خامنه ای» نيز دوستی دامنه داری پيدا کرد كه زمينه ساز مبارزات ايشان بر ضد رژيم طاغوت شد. همچنين از دوستان قديمی ايشان، بايد از «آيت الله دكتر بهشتی» نام برد كه آیت الله مصباح، ساليان متمادی با ايشان به مبارزه بر ضد رژيم، تشكيل گروه تحقيق پيرامون مباحث حكومت اسلامی و همكاری در مدرسه علميه حقانی پرداخته‌اند.
وی با حمایت و تشویق حضرت امام خمینی (س) پیش و پس از انقلاب اسلامی چندین دانشگاه، مدرسه و موسسه راه اندازی کردند، و از مهمترین آن ها می توان به بخش آموزش در مؤسّسه در راه حق، دفتر همکارى حوزه و دانشگاه و بنیاد فرهنگى باقرالعلوم اشاره کرد.
آیت الله مصباح یزدی تدریس خود را از مدرسه علمیه حقانی آغاز کرد، و در همان جا بود که کتاب‌های فلسفتنا و اقتصادنا نوشته سید محمدباقر صدر را نیز تدریس کرد. در سال‌های بعد در مؤسسه‌های در راه حق، باقرالعلوم و امام خمینی، اسفار ملاصدرا، شفا و... را درس می داد.
از شاگردان سرشناس ایشان می توان از «استاد غلامرضا فياضی»، «استاد محمود رجبی»، «دكتر مرتضی آقا تهرانی»، «دكتر عباسعلی شاملی»، «دكتر احمد رهنمایی» و «استاد محسن غرويان» و بسياری ديگر را نام برد.
از ایشان کتب و تالیفات بسیاری به جا مانده است، از جمله خداشناسی؛ كيهان‌شناسی؛ انسان‌شناسی؛ راه و راهنماشناسی؛ قرآن‌شناسی؛ اخلاق در قرآن؛ جامعه و تاريخ از ديدگاه قرآن؛ حقوق و سياست در قرآن؛ آموزش فلسفه؛ شرح نهايه الحكمه؛ شرح جلد اول اسفار الاربعه؛ شرح جلد هشتم اسفار الاربعه؛ دروس فلسفه اخلاق؛ خودشناسی براي خودسازی؛ بر درگاه دوست؛ نقدي فشرده بر اصول ماركسيسم؛ آموزش عقايد؛ قرآن در آيينه نهج البلاغه؛ نگاهی گذرا به نظريه ولايت فقيه؛ و ده‌ها كتاب ديگر. از ويژگی های بارز آثار ايشان، عمق، سادگی و روانی، جذابيت و به روز بودن آن است كه تحسين بسياری از مردم و استادان را در پی داشته است.
فعالیت های اجتماعی و سیاسی
آیت الله مصباح یزدی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی پرداخت و در این زمینه فعالیت هایی انجام دادبه طور مثال وی از نویسندگان نشریات بعثت و انتقام بود. نخستین شماره نشریه بعثت در آذر ماه سال ۱۳۴۲ منتشر شد. نشریه انتقام نیز از ۲۹ آذر سال 1343 به عنوان دومین نشریه مخفی دانشجویان حوزه علمیه قم، به وسیله وی منتشر شد و انتشار آن تا ۱۵ مهر سال ۱۳۴۴ ادامه یافت و ۸ شماره از آن منتشر شد. این نشریات رویکرد سیاسی داشته و به انتقاد از حکومت پهلوی می‌پرداختند.
او همچنین در جمعیت یازده نفره عضویت داشت، در اوایل سال ۱۳۴۳ جمعی از علما و مدرسین حوزه علمیه قم، به منظور انسجام بخشیدن به مبارزات سیاسی، گروهی سری به نام "جمعیت یازده نفره" را تشکیل دادند. اعضای گروه به نام اصلاح حوزه تلاش می‌کردند تا مرکزیتی برای مبارزه با حکومت پهلوی به‌وجود بیاورند.
آیت الله مصباح یزدی برخی از اعلامیه‌ها و نامه‌های سیاسی سال‌های قبل از انقلاب علیه حکومت پهلوی را امضا کرده است. از جمله: نامه فضلا و مدرسین حوزه علمیه قم در ۸ مهر سال 1342 به هیئت دولت وقت نسبت به بازداشت امام خمینی، نامه اعتراض فضلای یزد در اسفند ۱۳۴۳ به هویدا، نخست‌وزیر وقت در اعتراض به تبعید امام خمینی به ترکیه، اعلامیه حادثه کشتار یزد در ۱۶ فروردین ۱۳۵۷ و نامه جمعی از استادان حوزه علمیه قم به رئیس جمهور فرانسه در حمایت از امام خمینی در آذر ماه سال 1357.
ایشان در سال 1369 به عنوان نماینده دومین دوره مجلس خبرگان رهبری از استان خوزستان، و پس از آن نیز در دوره‌های سوم و چهارم این مجلس از سوی مردم تهران به نمایندگی برگزیده شد.
فهرست سایر مسئولیت های ایشان در جمهوری اسلامی ایران
- ریاست شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت از خرداد سال ۱۳۷۶ تا آبان سال۱۳۹۱
- عضویت در جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- عضویت در ستاد انقلاب فرهنگی
- فعالیت در دفتر همکاری‌های حوزه و دانشگاه به‌منظور اسلامی‌سازی متون درسی دانشگاه‌ها
- مشورت به تشکل جبهه پایداری: این تشکل سیاسی از سال ۱۳۹۰، توسط گروهی از شاگردان و علاقمندان آیت الله مصباح یزدی، تشکیل شد. اعضای آن، ایشان را عضو شورای فقهای تشکل معرفی کردند. ایشان اساسنامه آنها را تأیید کرد و به آنها مشورت می‌داد؛ اما عضویت رسمی در آن را قبول نکرد.
آیت الله مصباح یزدی در ۱۲ دی ماه سال ۱۳۹۹، بر اثر بیماری در تهران از دنیا رفت و 15 دی ماه پیکر ایشان پس از تشییع در قم، در حرم حضرت معصومه (س) به خاک سپرده شد.