زندگینامه آیت الله علی رجبی دوانی

علی رجبی دوانی از شاگردان امام خمینی (س) است که سابقه مبارزه علیه رژیم پهلوی را داراست، و از نویسندگان و پژوهشگران است که آثار نوشتاری فراوانی از ایشان به یادگار مانده است.

علی رجبی دوانی در تاریخ 5 مهر ماه سال 1308 در دوان از توابع کازرون در استان فارس متولد شده است. او بعد از 7 سال زندگی در زادگاهش و سپس 7 سال زندگی در آبادان دوران ابتدایی را پشت سر گذاشت و با زبان انگلیسی آشنا شد. او در 14 سالگی به نجف رفته و حدود 6 سال در حوزه علمیه نجف تحصیل کرد، او در این دوران در مدرسه شربیانی و سیدیزدی ساکن بود، او در این سال ها دروس مقدمات و سطح حوزه را نزد اساتیدی از جمله حضرات آیات شیخ کاظم تبریزی، میرزا علی فلسفی تنکابنی، شیخ محمدرضا طبسی نجفی، شیخ عبدالحسین خراسانی، شیخ محمد غروی، میرزا محمد اردبیلی و حاج آقا حسین قمی فرا گرفت. 

او همچنین مراوداتی با بزرگان نجف از جمله سیدابوالحسن اصفهانی، سیدمحسن حکیم، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدمحمود شاهرودی و میرزا آقا اصطهباناتی داشته است. 

در سال 1327 به دلیل بیماری به ایران بازگشت و بعد از یک سال اقامت در تهران و مشهد، هنگام مرجعیت آیت الله بروجردی به قم رفت، و در جلسات درس حضرات آیات مشکینی، فاضل لنکرانی، صدوقی، لاکانی گیلانی، عبدالجواد اصفهانی، مرتضی حائری، مرعشی نجفی، طباطبایی سلطانی، سیدرضا صدر و علامه طباطبایی حاضر می شد. 

او درس خارج فقه و اصول را از محضر امام خمینی و حضرات آیات بروجردی، سیدمحمد محقق داماد و سیدمحمدرضا گلپایگانی در قم فراگرفت. دوانی مدت 12 سال در قم حضور داشت و در این مدت به تبلیغ و خطابه مشغول بود، و در این دوران برای تبلیغ به خارج از ایران به ویژه کویت سفر می کرد. 

در سال 1350 آیت الله علی دوانی از قم به تهران مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آن جا ساکن بود. در تهران به کارهای علمی از جمله تالیف و تدریس در دانشگاه مشغول بود، و در کنگره های داخلی و خارجی حضور می یافت و به ارائه مقالات مشغول بود. 

او نخستین کتابش را در شرح زندگی جلال الدین دوانی متکلم شیعه قرن نهم هجری در سن 23 سالگی نوشت. او بیشتر به نگارش شرح احوال علمای دینی می پرداخت و کتاب های مفاخر اسلام را در همین راستا تالیف کرد. 

او «شرح زندگانی استاد کل وحید بهبهانی» را در همین زمینه تالیف کرده است، که از سوی آیت الله بروجردی مورد تشویق قرار گرفت. ترجمه جلد ۱۳ بحار الانوار، نوشته علامه مجلسی، در شرح احوال امام زمان(عج)، از دیگر اقدامات دوانی بود که به دستور آیت‌الله بروجردی انجام گرفت و به نام «مهدی موعود» انتشار یافت او همچنین کتاب نهضت روحانیون ایران را که در ۱۰ جلد و توسط وی نگاشته شده، بزرگ‌ترین و جامع‌ترین تاریخ انقلاب اسلامی ایران خوانده است.

از آیت الله علی دوانی 110 اثر ترجمه، تحقیق و تالیف به یادگار مانده است، همچنین یک سال پس از درگذشت او، کتابخانه وی که حاوی بیش از شش هزار عنوان کتاب در موضوعات قرآن، حدیث، رجال، فقه شیعه و سنی، و تاریخ بود به دانشکده علوم حدیث اهدا شد.

فعالیت های علمی و سیاسی 

آیت الله علی رجبی دوانی در طول حیات خود به فعالیت های علمی و سیاسی پرداخته است، از جمله فعالیت های علمی او می توان به مشارکت در تاسیس مجله دینی و علمی مکتب اسلام، و موسسه دارالتبلیغ اشاره کرد، که با همکاری برخی بزرگان از جمله حضرات آیات مکارم شیرازی، جعفر سبحانی، امام موسی صدر، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، مجدالدین محلاتی، حسین نوری همدانی، محمد واعظ زاده خراسان و سیدمرتضی جزائری شکل گرفته است. او از اعضای اصلی هیئت تحریریه مکتب اسلام بود و بعد از شکلگیری دارالتبلیغ به تدریس در آن جا مشغول بود. 

وی «انجمن قائمیه ولی عصر» را در قم و در خانه خود تاسیس کرد و با همکاری شیخ غلامحسین عابدی قمی و میرزا حسن نوری همدانی به تربیت جوانان می پرداخت. او همچنین جلساتی را علیه فرقه بهایی به صورت هفتگی در خانه اش تشکیل می داد. 

آیت الله رجبی دوانی بعد از قیام مراجع به رهبری امام خمینی علیه تصویب لایحه انجمن هی ایالتی و ولایتی، کتاب «نهضت دوماهه روحانیون» را نوشت، پس از آن که در اسفند ماه سال 1342 امام پس از سخنرانی در روز عاشورا دستگیر شد، وی به همراه جمعی از علمای حوزه علمیه قم تلگراف اعتراض آمیزی به نخست وزیر وقت -منصور- نوشت. 

همچنین در 29 اسفند ماه همان سال نامه ای از سوی جمعی از علما و طلاب حوزه علمیه قم در ارتباط با اجرا نشدن قوانین اسلامی و قانون اساسی کشور و نیز پایان دادن به وضع سیاسی موجود و بازگشت امام به ایران به امیرعباس هویدا نوشته شد، که ایشان نیز از امضاکنندگان آن بود.  

بعد از تاسیس حسینیه ارشاد توسط شهید مطهری برای سخنرانی دعوت شد، و در آن مدت در اغلب جلسات روحانیت مبارز تهران حضور داشت. 

همچنین در دوران مبارزه علیه رژیم پهلوی به مبارزه می پرداخت و در جریان ملی شدن صنعت نفت، در خرمشهر و آبادان به سخنرانی می پرداخت، و به همین خاطر بارها ممنوع المنبر و ممنوع الخروج شد. 

پس از پیروزی انقلاب اسلامی اقدام به جمع آوری منابع تاریخی، اعلامیه ها و بیانیه ها کرد، و بعد از گردآوری منابع کتاب 10 جلدی «نهضت روحانیون ایران» را در سال 1358 منتشر کرد.  

بیش از 60 اثر از ایشان به چاپ رسیده است، از جمله کتاب «خاطرات من از استاد مطهری» که شامل نکاتی مغفول مانده در تاریخ انقلاب اسلامی است.

وفات 

آیت الله علی دوانی در تاریخ 18 دی ماه سال 1385 همزمان با عید غدیر دار فانی را وداع گفت، پیکر ایشان پس از تشییع در تهران و قم و اقامه نماز توسط آیت الله سبحانی در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.