بارش سنگین برف‌وباران سبب فروریختن بخشی از دیواره سایت موزه خیابان باباطاهر شد، موضوعی که با هشدار جدی فعالان و کارشناسان میراث‌فرهنگی همراه بود.
گروه فرهنگی: شانزدهم اردیبهشت ۱۴۰۳ برخورد لودر با آثاری در عمق ۱.۵ متری زمین پروژه پیاده‌راه‌سازی خیابان باباطاهر همدان را متوقف کرد، بلافاصله با حضور تیم باستان‌شناسی به سرپرستی دکتر محمد شعبانی آثاری از دل خاک بیرون آمد که بیانگر توالی استقراری همدان از دوره سلوکی تا امروز بود.
پس از این اتفاق شهرداری و اداره کل میراث‌فرهنگی همدان اعلام کردند که در توافقی این محوطه را به یک سایت موزه تبدیل خواهند کرد.
اما امروز باگذشت ۸ ماه از این ماجرا و علی‌رغم انجام کاوش‌ها و اقدامات حفاظتی ابتدایی، خیابان باباطاهر همدان به عنوان یکی از محوطه‌های تاریخی مهم همچنان در انتظار تبدیل‌شدن به یک سایت موزه است و عدم پیشرفت مناسب پروژه و رهاشدن اقدامات عمرانی، نگرانی‌هایی را در میان فعالان و کارشناسان میراث‌فرهنگی به وجود آورده است.
چندی پیش هم بارش سنگین برف‌وباران سبب فروریختن بخشی از دیواره سایت موزه خیابان باباطاهر شد، موضوعی که با هشدار جدی فعالان و کارشناسان میراث‌فرهنگی همراه بود.
آثار در امان ماندند
محمد شعبانی دراین‌خصوص به خبرنگار جماران گفت: آثار تاریخی کشف‌شده در خیابان باباطاهر همدان، باوجود ریزش بخشی از دیوارهای رطوبت‌گیر، از آسیب جدی در امان ماندند.
سرپرست گروه باستان‌شناسی خیابان باباطاهر همدان درباره کاوش های انجام شده در این محوطه تاریخی گفت: کاوش‌ها ابتدا در قالب مطالعات باستان‌شناسی شهری و با همکاری میراث‌فرهنگی و شهرداری همدان انجام شد و پس از کشف آثار معماری، تصمیم بر آن شد که میراث‌فرهنگی برای حفظ این آثار در قالب یک سایت موزه مجموعه‌ای از اقدامات حفاظتی موقت انجام دهد و هم‌زمان با تهیه طرح و نقشه‌های موزه، محوطه را به یک سایت موزه تبدیل کند. شهرداری هم به‌عنوان مسئول احداث سایت موزه موظف شد تا تکمیل نقشه‌ها، دیوارهای رطوبت‌گیر و بتنی را در بخشی از ترانشه که احتمال خطر جانی برای عابران داشت، احداث کند تا مقدمات عملیات عمرانی موزه فراهم شود.
او افزود: متأسفانه در طول این مدت، به دلیل نفوذ رطوبت ناشی از فاضلاب قدیمی خیابان که قرار بود در پروژه پیاده‌راه‌سازی اصلاح شود، بخشی از دیوارها، از جمله دیوار رطوبت‌گیر ساخته‌شده توسط شهرداری، فروریخت. بااین‌حال، به دلیل انجام اقدامات حفاظتی توسط گروه باستان‌شناسی، مانند پوشاندن کامل سطح کارگاه با داربست و ورق‌های فلزی، خوشبختانه آسیب زیادی به ساختارهای تاریخی وارد نشد.
این باستان‌شناس ادامه داد: شهرداری همدان بلافاصله پس از ریزش دیوار، دیوار بتنی جدیدی در ضلع فروریخته ترانشه احداث کرد که علاوه بر جلوگیری از خطر رانش پیاده‌راه، در برابر نفوذ رطوبت فاضلاب نیز مقاوم است.
او گفت: دیوار رطوبت‌گیر که فروریخت، یک دیوار موقت و امروزی بود که تنها به‌منظور جلوگیری از نفوذ رطوبت به داخل ترانشه ساخته شده بود.
شعبانی همچنین درباره اهمیت باستان‌شناسی این منطقه به جماران گفت: از سال ۱۳۹۶، در قالب پژوهش‌های میدانی، مطالعات باستان‌شناسی شهری همدان را آغاز کرده و تاکنون حدود ۳۹۰ نقطه از شهر را از جمله محوطه میدان امام، معبر آخوند، تپه مصلی، بازار تاریخی و... بررسی کرده‌ام. امسال هم‌زمان با اقدامات عمرانی شهرداری در خیابان باباطاهر، فرصت ادامه این مطالعات در این بخش از شهر فراهم شد. در کاوش‌های این نقطه، آثاری از دوره سلوکی تا قرون متأخر اسلامی همدان کشف شد که شامل واحدهای مسکونی، معابر عمومی و کانال‌های انتقال آب شرب با مهندسی خاص بود. این آثار بیانگر توالی استقراری همدان از دوره سلوکی تا امروز هستند و نتایج آن می‌تواند در افزودن بافت تاریخی شهر به اثر ثبت جهانی هگمتانه تأثیر بسزایی داشته باشد.
او ادامه داد: پس از تصمیم به کاوش در خیابان باباطاهر، مجوزهای لازم از پژوهشکده و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی دریافت و کاوش‌ها آغاز شد و اکنون به پایان رسیده است. پس از اتمام کاوش‌ها، برای پیشبرد احداث موزه، مجموعه‌ای از اقدامات حفاظتی از جمله پوشاندن دیوارها و ساخت سازه‌های فلزی برای جلوگیری از نفوذ رطوبت و آب بارندگی توسط تیم باستان‌شناسی انجام شده است. در مرحله بعدی که پس از اتمام ساخت موزه و برای نمایش آثار مکشوفه خواهد بود، پاک‌سازی و خواناسازی ساختارهای تاریخی و کلیت ترانشه توسط این تیم انجام خواهد شد.
شعبانی تاکید کرد: طبق توافقات انجام‌شده با شهرداری، مقرر شده که عملیات کاوش، انجام اقدامات حفاظتی، تهیه طرح و نقشه‌های اجرایی سایت موزه و نهایی‌سازی فضا برای نمایش آثار در داخل سایت توسط میراث‌فرهنگی انجام شود. میراث‌فرهنگی تمامی این مراحل را تاکنون به انجام رسانده و نقشه‌های موزه نیز تهیه و به شهرداری ابلاغ شده است. شهرداری نیز مسئولیت عملیات ساخت موزه را بر عهده خواهد داشت و امیدوارم هرچه زودتر اقدامات لازم در این زمینه صورت گیرد تا در نهایت مرحله نهایی، یعنی آماده‌سازی ترانشه برای نمایش آثار در زیر فضای شیشه‌ای موزه، توسط تیم باستان‌شناسی انجام شود.
** تصاویری از کاوش بیرون آمدن آثار:
به تعهدات خود عمل کرده‌ایم
معاون میراث‌فرهنگی همدان هم درباره پیشرفت این پروژه به خبرنگار جماران گفت: نقشه‌های فاز یک و دو طراحی این سایت موزه تهیه شده است؛ ما به تعهدات خود عمل کرده‌ایم و اکنون اجرای پروژه به شهرداری و پیمانکار بستگی دارد.
حمیدرضا حیدری افزود: باتوجه‌به فصل سرما، محدودیت‌هایی در اجرای پروژه وجود دارد، اما انتظار می‌رود عملیات عمرانی به‌زودی آغاز شود.
حیدری معاون میراث‌فرهنگی استان همدان ادامه داد: البته دیوارهای حائل و اجزای مربوط به سازه در حال ساخت هستند. این اقدامات دیگر به مسائل حفاظتی مرتبط نیستند و در مرحله اجرای سایت موزه قرار دارند.
او گفت: کاوش‌های باستان شناسی در این محدوده از اردیبهشت‌ماه آغاز و روند حفاری و کارهای اولیه تا خرداد و تیرماه ادامه یافت. پس از دریافت مجوز از پژوهشکده، مراحل مقدماتی باستان‌شناسی و حفاظتی انجام شد که این فرایند تقریباً تا اوایل مهرماه به طول انجامید. پس از تکمیل مراحل حفاظتی، نقشه‌های مربوط به سایت موزه آماده شد و در اختیار شهرداری قرار گرفت تا مراحل اجرایی آغاز شود.
حیدری همچنین در پاسخ به پرسشی درباره زمان بهره‌برداری این پروژه، پاسخ داد: این موضوع به‌سرعت عمل شهرداری و پیمانکار بستگی دارد. البته باتوجه‌به فصل سرما، محدودیت‌هایی برای پیمانکار وجود دارد، اما تاکنون دیوارهای بتنی که بخشی از پروژه هستند، در حال ساخت هستند.
نگرانی فعالان میراث‌فرهنگی از تعلل در تکمیل پروژه
یک خبرنگار و فعال میراث‌فرهنگی اما از وضعیت نیمه‌کاره این پروژه ابراز نگرانی کرده و گفت: دیوارهای بتنی تنها برای ایمنی عابران پیاده و جلوگیری از ریزش خاک ساخته شده و هیچ اقدامی برای ایجاد سایت موزه انجام نشده است.
حسین زندی ادامه داد: ۲۷ دی برای بررسی مجدد به خیابان باباطاهر رفتم و متوجه شدم که بعد از ساخت دیوار بتنی، کار نیمه‌کاره رها شده و هیچ پیشرفتی در این زمینه صورت نگرفته است، آنچه واضح است در وضعیت موجود با وزش باد و باران‌های آینده، احتمالاً این سازه‌ها دوباره آسیب خواهد دید. متأسفانه این محوطه تاریخی به دلیل عدم توجه، به زباله‌دانی تبدیل شده و برخی آثار کشف‌شده نیز آسیب‌دیده‌اند.
او درباره وضعیت ساخت دیوار بتی در این محوطه هم به خبرنگار جماران گفت: به نظر می‌رسد هدف از این کار ایجاد محوطه‌ای باشد تا مردم بتوانند از آن برای رفت‌وآمد استفاده کنند و این اقدام به دلیل طرح‌های مرتبط با میراث‌فرهنگی نیست. متأسفانه در حال حاضر فقط یک طرف محوطه بازسازی شده، این نشان‌دهنده بی‌توجهی به وضعیت این بناها است.
شهرداری به‌جای ساخت پیاده‌راه جدید تکلیف سایت موزه را مشخص کند
بهنام نادری دیگر فعال حوزه میراث‌فرهنگی استان همدان هم در این باره گفت: متأسفانه این پروژه عمرانی معطل‌مانده و پیمانکار زمستان را بهانه نساختن سایت موزه خیابان باباطاهر کرده است.
او به خبرنگار جماران اظهار کرد: در شرایطی ساخت سایت موزه خیابان باباطاهر متوقف شده که اجرای عملیات پیاده‌روسازی خیابان شهدا هم در دستور کار شهرداری قرار گرفته و باتوجه‌به پیشینه تاریخی این منطقه، احتمال برخورد با آثار ارزشمند تاریخی بسیار زیاد است؛ بنابراین شاید بهتر باشد که میراث‌فرهنگی و شهرداری اول تکلیف این سایت موزه را مشخص کنند.
نادری با بیان اینکه این پروژه‌ها فرصتی استثنایی برای کشف و معرفی بیشتر میراث‌فرهنگی همدان به شمار می‌روند، ادامه داد: پیش‌تر دکتر شعبانی و دکتر منصور پیشنهادهایی مبنی بر تبدیل همدان به یک شهر موزه مطرح کرده‌اند، این اتفاق گامی بزرگ در راستای حفظ و نمایش آثار تاریخی این شهر است و شامل ایجاد سایت‌های موزه‌ای ثابت در نقاطی مانند میدان مرکزی و خیابان باباطاهر خواهد بود.
این فعال میراث فرهنگی افزود: طرح پیشنهادی می‌تواند به درخواست یونسکو از ایران برای تکمیل پرونده ثبت جهانی بافت تاریخی همدان کمک کند و در جهت همین هدف عملیاتی شود. این امر، چه با اجرای سایت‌های موزه‌ای و چه بدون آن، نیازمند ارایه شواهد مستند و متقنی از دوره‌های تاریخی به‌صورت میدانی به یونسکو است.
به گفته نادری، اجرای این طرح نه‌تنها موجب حفاظت از میراث ارزشمند تاریخی می‌شود، بلکه با برندسازی همدان در سطح ملی، می‌تواند ظرفیت‌های گردشگری و اقتصادی این شهر را نیز افزایش دهد.
آینده سایت موزه خیابان باباطاهر!
به گزارش جماران؛ این پروژه که قرار است به یکی از مراکز فرهنگی و گردشگری همدان تبدیل شود، نیازمند همکاری نزدیک‌تر بین میراث‌فرهنگی و شهرداری است. تکمیل سریع‌تر این پروژه می‌تواند همدان را به‌عنوان یک مقصد مهم تاریخی و فرهنگی در کشور مطرح کند.
