به نظر می‌رسد الکساندر لوکاشنکو، رهبر خودکامه بلاروس و حامی پرشور روسیه در جنگ علیه اوکراین، بار دیگر به بازی قدیمی مانور بین شرق و غرب بازگشته است.
به گزارش جماران به نقل از یورونیوز، نیویورک تایمز درگزارشی به اقدامات جدید دولت بلاروس در جهت کاهش فشارها و تحریم‌های جاری علیه این کشور پرداخته و این احتمال را مطرح کرده که الکساندر لوکاشنکو، متحد دیرین ولادیمیر پوتین بار دیگر به غرب گرایش پیدا کند.
در این گزارش ضمن اشاره به ادامه سرکوب‌ها و دستگیری مخالفان سیاسی در بلاروس، رویکرد دولت این کشور در اعطای عفوهای ناگهانی، اقدامی در جهت کاهش تحریم‌های غرب ارزیابی شده است.
به اعتقاد نویسندگان گزارش، به نظر می‌رسد الکساندر لوکاشنکو، رهبر خودکامه بلاروس و حامی پرشور روسیه در جنگ علیه اوکراین، بار دیگر به بازی قدیمی مانور بین شرق و غرب بازگشته است.
آقای لوکاشنکو همواره حامی بی چون و چرای روسیه بوده است؛ او در ماه جاری اعلام کرد که بلاروس سلاح‌های هسته‌ای روسیه را در خاک خود دارد و آماده است تا در صورت استقرار، میزبان موشک‌های بالستیک مافوق صوت جدیدی باشد که مسکو از آنها یاد کرده است.
اما به گفته تحلیلگران، در میان افزایش انتظارات برای مذاکرات آتش‌بس بر سر اوکراین، به نظر می‌رسد آقای لوکاشنکو همچنین در تلاش است تا روابط خود را با غرب دوباره احیا کند.
طبق گزارش ویاسنا، یک گروه حقوق بشری بلاروس در تبعید، الکساندر لوکاشنکو طی ماه‌های اخیر بیش از ۲۰۰ نفر از زندانیان متهم به شرکت در اعتراضات ضد دولتی سال ۲۰۲۰ را عفو کرده است.
بسیاری از تحلیلگران این اقدام را حرکتی برای متقاعد کردن غرب به لغو تحریم‌ها می‌دانند. تظاهرات و ناآرامی‌های سال ۲۰۲۰ در بلاروس در واکنش به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری در این کشور صورت گرفت که اپوزیسیون آن را جعلی و تقلب‌آمیز خوانده بود.
برجسته‌ترین رهبران اعتراضات سال ۲۰۲۰، از جمله ماریا کولسنیکووا که پس از پاره کردن گذرنامه خود برای جلوگیری از اخراج از بلاروس به نمادی از مقاومت در برابر آقای لوکاشنکو تبدیل شد، همچنان زندانی هستند.
رسانه‌های خبری بلاروس از عفوهای صورت گرفته که عمدتاً بدون ذکر نام زندانیان یا ارائه جزئیات بیشتر اعلام شده‌اند، به عنوان یک عمل خیرخواهانه از سوی آقای لوکاشنکو یاد کرده‌اند. دولت هیچ اشاره‌ای رسمی به ارتباط این اقدام با تحریم‌ها نکرده است.
این در حالیست که به گفته یوری ووسکرسنسکی، یک قانونگذار سابق که با دولت بلاروس روابط نزدیکی دارد، آقای لوکاشنکو بدون امتیازات قابل توجه، خانم کولسنیکووا را آزاد نخواهد کرد.
او ماه گذشته به رسانه های خبری بلاروس گفت: «احتمالاً درخواست آزادی همه تحریک‌کننده‌ها رد خواهد شد.»
وی افزود که بلاروس «استثنا‌هایی قائل خواهد شد» و عفوهای بیشتری را در نظر خواهد گرفت، اما «در این صورت»، غرب «باید همه تحریم‌ها را لغو کند.»
تاتیانا کومیچ، خواهر خانم کولسنیکووا، که زندگی در تبعید را در فرانسه سپری می‌کند، آزادی‌های اخیر را «هم فرصت و هم اقدامی حساب‌شده از سوی رژیم» برای بهبود وجهه خود در راستای «جستجوی امتیازات» توصیف کرد.
وی از غرب خواست از «این فرصت نادر» استفاده کند و گفت که «ضرورت اخلاقی برای نجات جان انسان‌ها رویکردهای انعطاف‌پذیر از جمله امکان کاهش مشروط، محدود یا موقت تحریم‌ها را توجیه می‌کند».
دفتر سوتلانا تیخانوفسکایا، یکی از رهبران اپوزیسیون که مدعی پیروزی برابر رقیب خود الکساندر لوکاشنکو در انتخابات مورد مناقشه ۲۰۲۰ شده بود، نسبت به دادن امتیاز به دولت بلاروس هشدار داد.
او در جریان سرکوب خشونت آمیز اعتراض‌ها پس از انتخابات، بلاروس را به مقصد لیتوانی ترک کرد، اما شوهرش در میان کسانی است که هنوز در بلاروس زندانی است.
فراناک ویاکورکا، رئیس دفتر خانم تیخانوفسکایا در این خصوص هشدار داد: «نباید فریب خورد، این یک تغییر رویکرد سیاسی نیست.»
وی افزود که تحریم های اعمال شده علیه بلاروس به دلیل نقض حقوق بشر «تنها در صورتی باید کاهش یابد که رژیم سرکوب خود را متوقف و زندانیان سیاسی را آزاد کند. در حالی که ما هنوز در این مرحله قرار نگرفته‌ایم.»
از سوی دیگر، این آزادی‌ها با محدودیت‌های دیگری نیز همراه بوده است. طبق گزارش گروه‌های حقوق بشر، دولت بلاروس به ریاست آقای لوکاشنکو طی شش ماه گذشته، تعداد بیشتری از افراد، عمدتاً از حامیان مخالفان، را پیش از انتخابات ماه آینده دستگیر کرده است. او با در دست داشتن تمام اهرم‌های قدرت در بلاروس، به دنبال یک پیروزی قاطع دیگر در انتخابات است.
در حالی که هیچ احتمالی در خصوص گسست روابط میان آقای لوکاشنکو و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، مطرح نیست، تحلیلگران عفوها و آزادی زندانیان را با دقت زیر نظر دارند تا ببینند آیا رئیس جمهوری بلاروسی به واقع قصد روی آوردن دوباره به غرب را دارد یا خیر؟
والری کاوالئوسکی، چهره مخالف دولت بلاروس در واشنگتن می‌گوید: «سرکوب‌ها در بلاروس از سال ۲۰۲۰ تاکنون بدون وقفه ادامه داشته است. آنها بخشی از سیستم حکمرانی این کشور شده‌اند.»
او با این حال افزود: «رشته عفوها، گسست از روال عادی است.» آقای کاوالئوسکی تصریح کرد: «دولت آقای لوکاشنکو اکنون پیام‌های بسیار روشنی را به غرب ارسال می‌کند.»
تحلیلگران می‌گویند که احتمالاً متقاعد کردن غرب برای کاهش تحریم‌ها، با توجه به سرکوب‌های داخلی و حمایت الکساندر لوکاشنکو از جنگ روسیه در اوکراین، بسیار دشوار خواهد بود.
احتمال لغو تحریم‌ها علیه پتاس، ماده اصلی کود شیمیایی و منبع اصلی ارز خارجی برای بلاروس، بسیار کم است.
اما مقامات غربی آمادگی خود را برای کاهش احتمالی مجازات‌ها علیه شرکت هواپیمایی ملی این کشور، ابراز کرده‌اند. کشورهای بالتیک، به ویژه لیتوانی، با هرگونه کاهش تحریم‌ها مخالف هستند.
آنیتا هیپر، سخنگوی کمیسیون اروپا به تازگی طی سخنانی با اشاره به آزادی زندانیان سیاسی در بلاروس، افزود که هنوز تعداد زیادی از مخالفان در بازداشت هستند.
وی با انتشار مطلبی در پلتفرم رسانه‌های اجتماعی ایکس تاکید کرد: «ما خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط زندانیان سیاسی هستیم.»
جنبش مخالفان در تبعید بر سر اینکه آیا باید فشار بر آقای لوکاشنکو در ازای آزادی زندانیان کاهش یابد یا خیر، اختلاف نظر دارد. اما رهبران مخالفان و گروه‌های حقوق بشر عموماً از آزادی‌های اخیر به عنوان یک نکته مثبت یاد کرده‌اند.
ویاسنا، گروه حقوق بشری در تبعید بلاروس تاکنون آزادی ۲۰۷ زندانی را پیگیری کرده است. این گروه همچنین ۲۶۹ نفر دستگیر شده را شمارش کرده است، اما می‌گوید این تعداد ممکن است بیشتر باشد زیرا ردیابی دستگیری‌ها دشوار است.
به گفته آرتیم شرایبمان، محقق بلاروسی در مرکز مطالعات روسیه و اوراسیای کارنگی، به نظر می‌رسد آزادی زندانیان بخشی از استراتژی آقای لوکاشنکو باشد «تا دریابد که حداقل بهایی که باید برای احیای گفتگو با غرب بپردازد، چقدر است.»
بلاروس در چند سال گذشته به دلیل سرکوب مخالفان و سپس اجازه استفاده از کشور به عنوان پایگاهی برای حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، تحت تحریم‌های فزاینده‌ای از سوی غرب قرار گرفته است.
شرایبمان، محقق مرکز مطالعات کارنگی می‌گوید: «آقای لوکاشنکو می تواند انتظار داشته باشد که در صورت آتش‌بس بین روسیه و اوکراین، موانع برای مینسک به طور چشمگیری کاهش یابد و امتیازات او بیشتر مورد پذیرش قرار گیرد.»
دمیتری لوکشا، روزنامه‌نگاری که به اتهام سازماندهی اغتشاشات و «ضربه زدن به اعتبار بلاروس» ۳۰ ماه را در زندان گذرانده، یکی از کسانی است که مورد عفو قرار گرفته است.
وی می‌گوید: «من فقط باید کاغذی را امضا می کردم - به معنای واقعی کلمه سه خط، مبنی بر اینکه درخواست عفو می‌کنم و قول می دهم دوباره قانون را نقض نکنم.»
همسر این روزنامه‌نگار بلاروس که همراه با او دستگیر شده بود نیز مورد عفو قرار گرفته و آزاد شده است.
برخی از زندانیان پس از اعترافاتی که گروه‌های حقوق بشری معتقدند به اجبار گرفته شده، آزاد شده‌اند.
