در روزهای اخیر، دمشق پایتخت سوریه میزبان چندین هیئت بلندپایه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای بوده که نشان از تلاش غرب و برخی کشورهای منطقه برای گسترش روابط با حاکمیت جدید در سوریه دارد.
به گزارش جماران؛ دوشنبه هفته گذشته، گی‌یر پدرسون؛ فرستاده سازمان ملل به سوریه سفر و با احمد الشرع معروف به ابومحمد الجولانی رهبر گروه تحریر الشام و رهبر جدید سوریه دیدار کرد. به گفته آنها این دیدار درباره لزوم بازنگری در قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت بود. در این دیدار، نماینده سازمان ملل در سوریه بر اهمیت راه اندازی یک مسیر سیاسی واقعی که همه جناح‌ها را در سوریه گرد هم آورد، تاکید کرد. در همان روز، یک هیات انگلیسی نیز روز با جولانی، رهبر تحریرالشام در دمشق دیدار کرد.
فردای آن روز، یک هیئت دیپلماتیک چهار نفره فرانسوی به دمشق؛ پایتخت سوریه سفر کرد تا تماس‌های دیپلماتیک را پس از سقوط بشار اسد از سر بگیرد. بنا بر اعلام منابع خبری، پرچم فرانسه برای اولین بار پس از ۱۲ سال در سفارت این کشور در دمشق به اهتزاز درآمد.
همچنین، کایا کالاس؛ مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: این اتحادیه آماده است تا ماموریت دیپلماتیک خود در دمشق را از سر بگیرد. متعاقب آن، محمد الجولانی، فرمانده تحریر الشام در دمشق با هیاتی از وزارت خارجه آلمان دیدار کرد و وزارت خارجه آلمان روز سه شنبه اعلام کرد که مقامات دیپلماتیک آلمان برای اولین بار با نمایندگان دولت انتقالی سوریه در دمشق گفتگو و فرصت‌های حضور دیپلماتیک در دمشق در دست بررسی است.
چند روز پیش از آن، آنتونی بلینکن؛ وزیر خارجه آمریکا در پاسخ به سوالی خبرنگاران در رابطه با احتمال ارتباط دولت آمریکا با دولت جدید در سوریه گفت: واشنگتن به طور مستقیم با این گروه در ارتباط است. چند روز بعد، اخباری مبنی بر دیدار سه دیپلمات ارشد آمریکایی اعضای تحریر الشام درباره آمریکایی‌های مفقود شده در سوریه و انتقال آنها به آمریکا منتشر شد و سپس مشخص شد که در روز 30 آذر ماه، هیئتی از دیپلمات‌های آمریکایی به ریاست یکی از مقام‌های ارشد وزارت امور خارجه آمریکا در امور خاورمیانه برای دیدار با الجولانی به دمشق سفر کرده و با وی دیدار کردند.
باربارا لیف؛ معاون دستیار وزیر خارجه در امور خاور نزدیک، دنیل روبینشتاین؛ نماینده ویژه سابق آمریکا در امور سوریه و راجر کارستن؛ نماینده ویژه امور گروگان‌ها در دیدار با جولانی حضور داشتند. متعاقب آن، وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد در پی دیدار هیات آمریکایی با ابو محمد الجولانی، سرکرده هیات تحریر الشام، پاداش ۱۰ میلیون دلاری در ازای اطلاعاتی در مورد وی لغو شده است.
پیش از این وزارت دادگشتری آمریکا اعلام کرده بود که اطلاعات درباره الجولانی را از طریق تلگرام یا واتساپ برای ما بفرستید و ۱۰ میلیون دلار پاداش بگیرید.
دیدار صمیمانه جولانی با وزیرخارجه ترکیه
روز یکشنبه، دوم دی ماه، هیئت بلندپایه ترکیه با خودروهای حامل پرچم ترکیه از مرز سوریه عبور کرده و به سمت دمشق پایتخت سوریه حرکت کرد. سپس مشخص شد که هاکان فیدان؛ وزیر خارجه ترکیه به همراه هیئتی عالی‌رتبه برای دیدار با مسئولان دولت موقت سوریه و احمدالشرع وارد دمشق شده است. فیدان در این دیدار گفت: ما به سوی آینده‌ای امیدوارکننده و روشن برای سوریه پیش می‌رویم. لغو تحریم‌ها و فراهم کردن فرصت برای حاکمیت جدید سوریه اهمیت بالایی دارد.
غروب آن روز، فیدان و جولانی به ارتفاعات دمشق رفتند و در آنجا در یک نشست صمیمانه نمادین، چای و قهوه نوشیدند. این تحولات در پی سقوط حکومت بشار اسد رخ می‌دهد و ترکیه و سوریه شروع به برقراری مجدد روابط دیپلماتیک کرده‌اند و آبشخور این دیدار صمیمانه، خبر احتمال سفر اردوغان به دمشق بود.
بی شک، یکی از دلایل گسترش رابطه ترکیه با گروه تحریرالشام و دولت موقت سوریه، اعلام فشار بیشتر بر کردهای شمال و شمال شرق سوریه است.
دیدار هیئت‌های عربی
یک منبع نزدیک به دولت عربستان سعودی روز دوشنبه به خبرگزاری فرانسه اعلام کرد که هیئتی از این پادشاهی همچنین روز یکشنبه با احمد الشرع در دمشق دیدار کرده تا درباره وضعیت سوریه، گفتگو کنند.
در نهایت العربیه گزارش داد که هیئتی سعودی به ریاست یکی از مشاوران دیوان سلطنتی این کشور، با احمد الشرع؛ فرمانده اداره عملیات نظامی سوریه و رهبر هیئت تحریرالشام، در کاخ الشعب دمشق دیدار کرده است. پیش از این، جولانی عربستان سعودی و مدل توسعه‌ای ان را ستوده بود و اعلام کرده بود که سوریه قصد دارد از مدل توسعه‌ای سعودی پیروی کند.
روز گذشته (دوشنبه) نیز، محمد الخلیفی؛ وزیر مشاور در امور خارجه قطر در راس یک هیئت عازم دمشق شد و با جولانی دیدار و به 13 سال انقطاع دیپلماتیک با سوریه پایان داد. جولانی در این دیدار گفت: ما تلاش می‌کنیم از تجارب قطر در تمامی زمینه‌ها استفاده و همکاری استراتژیک گسترده‌ای را با قطر در آینده آغاز می‌کنیم. وی همچنین از تمیم بن حمد آل ثانی؛ امیر قطر برای سفر به سوریه دعوت کرد.
در همان روز، یمن الصفدی؛ وزیرخارجه اردن با ابومحمد الجولانی، در دمشق دیدار و گفتگو کرد. طبق العام الجزیره، الصفدی در این دیدار گفت: ما به سوری‌ها در روند بازسازی کمک خواهیم کرد و همواره در کنار ملت سوریه خواهیم بود. آوارگان سوری باید به وطنشان بازگردند. این بازگشت باید امن و داوطلبانه باشد. باید دولت جدید در سوریه زمان برای اجرای طرح‌هایش داشته باشد.
وی ادامه داد: ما پیامی را درباره حمایت از سوری‌ها برای بازسازی کشورشان به دمشق انتقال دادیم. احمد الشرع، اهمیت روابط سوریه و اردن را درک می‌کند و در این دیدار بر تمایل خود برای همکاری تاکید کرد.
در این رابطه، تلویزیون رسمی المملکه اردن گزارش داد که صفدی در مورد راه‌های همکاری از جمله در زمینه‌های تجاری، مدیریت مرزی، کمک رسانی و اتصال برق و امنیت گفتگو کرده است.
این مرد کیست؟
احمد الحسین الشرع، ملقب به ابومحمد الجولانی، در سال ۱۹۸۲ در ریاض به دنیا آمد. خانواده وی، اهل بلندی‌های جولان سوریه بود که پس از اشغال اراضی جولان توسط اسرائیل در جریان جنگ شش‌روزه ۱۹۶۷ آواره شده و به عربستان مهاجرت کردند. پدر وی در عربستان به عنوان مهندس نفت مشغول به کار بود. در همان سال (1982)، خانواده الجولانی به سوریه بازگشت و او تا سال 2003 که به عراق رفت، در دمشق زندگی کرد.
چرخش‌های جولانی
جولانی در سال 2005 در کمپ بوکا در عراق به اسارت نیروهای امریکایی درآمد و در سال 2011 اندکی پس از آنکه از زندان آزاد شد، جنگ داخلی در سوریه به وقوع پیوست.
جنگ داخلی در سوریه فرصتی را برای جولانی فراهم کرد تا خود را نشان دهد، همزمان ابوبکر البغدادی نیز داعش را احیا کرد و در خارج از صحرای عراق به سمت سوریه مناطق تحت کنترل داعش را گسترش داد و بلافاصله پس از آن، جبهه النصره متولد شد که خواستگاه آن القاعده بود. با این حال، جولانی در سال 2016 از القاعده و جبهه النصره منشعب شد و گروه تحریر الشام را تاسیس کرد.
امروز جولانی معتقد است که ارتباطی با القاعده و داعش ندارد، اما صفوف نیروهای پیوسته به تحریر الشام نشان می‌دهد که باور اینکه جولانی تقریبا یک شبه، خود و گروه خود را از یک بخش فعال القاعده و داعش به یک گروه ملی گرای سوری تبدیل کرده باشد، برای بسیاری دور از ذهن است.
پشت پرده تحولات سریع در سوریه
دیپلماسی اغلب به عنوان هنر ممکن کردن غیرممکن‌ها شناخته می‌شود و احمد الشرع، رهبر بالفعل سوریه در حال متقاعدسازی و عادی سازی روابط با کشورهای منطقه‌ای و غربی است.
علیرغم اینکه جناح حیات تحریر الشام (HTS) در لیست سیاه ایالات متحده، بریتانیا، اتحادیه اروپا و سازمان ملل متحد قرار دارد، اما جولانی از مقامات غربی برای حضور در دمشق استقبال کرده است.
دیدارهای اخیر، نشان دهنده تمایل بین‌المللی برای تنظیم مجدد روابط با سوریه است. اما اینکه آیا آنها به نتایج ملموسی دست یابند، هنوز جای شک دارد. امروز، بیش از 90 درصد جمعیت سوریه، زیر خط فقر زندگی می‌کنند. بیش از 6 میلیون نفر کشور را ترک کرده و 7 میلیون نفر در داخل مرزهای آن آواره هستند.
جولانی با تغییر لباس و گفتمان خود در تلاش است تا HTS را از لیست تروریستی خارج کند، دولت موقت او به رسمیت شناخته و تحریم‌های اعمال شده در دوران اسد برداشته شود.
در مقابل، قدرت‌های خارجی نگاه متفاوتی دارند. بسیاری از آنها بر لزوم احترام به حقوق اقلیت‌ها، حاکمیت قانون و در نهایت ایجاد حکومت فراگیر تاکید دارند. البته، برخی از آنها مانند آمریکا، اسرائیل، ترکیه و روسیه منافع ژئوپلیتیکی خود را بیشتر لحاظ می‌کنند.
روسیه مایل است پایگاه‌های نظامی خود را حفظ کند. ایالات متحده به داشتن 2000 سرباز در سوریه اعتراف کرده، می‌خواهد به بهانه مبارزه با داعش در این کشور حضور داشته باشد. ترکیه قصد دارد محدودیت‌های HTS یا تحریر الشام را لغو و تا خواسته گروه‌های کرد برای خودمختاری را مهار کند. اسرائیل نیز به طور غیرقانونی سرزمین‌های مستقل سوریه در جولان را اشغال کرده است.
در طرف دیگر، در حالی که بازگشت پناهجویان ممکن است فشارهای مهاجرتی بر ترکیه و اروپا را کاهش دهد، سازمان ملل هشدار داده که بدون برنامه‌ریزی دقیق و حمایت بین‌المللی، چنین اقداماتی خطر شروع مجدد درگیری در کشوری را که از جنگ آسیب دیده است، محتمل می‌سازد.
هنوز تحریرالشام کار خود را آغاز نکرده، در رسانه‌های بین المللی به شکنجه و راه اندازی «پلیس اخلاق» برای کنترل زندگی زنان متهم شده و جولانی با اینکه تلاش می‌کند با تغییر لباس و گمتمان خود، مشروعیت بین المللی برای خود کسب کند، اما گذشته ایدئولوژیک وی همیشه همراه او خواهد بود. برخی از سوری‌ها نیز نگرانند که دولت جدید به سمت حکومت مذهبی و فرقه‌ای تندرو منحرف شود و زنان را از زندگی عمومی دور کند.
امروز جولانی، بیش از هر چیز، نیازمند مشروعیت دیپلماتیک است. مطرح کردن مسائلی مانند بازسازی سوریه و گسترش روابط خارجی و بین المللی، هیچ همخوانی با گذشته وی ندارد. با این حال، با وجود اینکه او به عنوان رهبر تحریر الشام مانند یک گروه تروریستی شناخته می‌شود، اما با اختراع گفتمان دیپلماتیک برای سوریه، توانسته در روزهای اخیر، حمایت کشورهای عربی منطقه را کسب کرده و به موفقیت اولیه دست یابد.
با این حال، گویا امروز، گذشته جولانی برای کشورهای به ویژه غربی، اهمیت چندانی ندارد. استانداردهای دوگانه غربی به خوبی ماهیت خود را نشان داده و صف دیپلماتیک دیدار با جولانی (کسی که به عنوان عضو القاعده در عراق زندانی بود، به عنوان عضو القاعده گروه النصره را تاسیس کرد و پس از آن گروه تحریرالشام را ایجاد کرد) گواه این گفته است.
