این پدیده و رفتار زشت که بیشتر در مراکز جمعی مانند دستگاه های اداری، گاهی منجر به از دست رفتن اعتبار شغلی یک فرد یا افرادی می شود آنچنان ریشه دوانده که به صورت یک عادت روزانه برای برخی ها در آمده است.
شاید رفتارهای زشتی مانند سخن چینی، دزدیده گوش دادن، تزویر، استفاده ابزاری از باورها و فرهنگ عمومی، حسادت و ...، ریشه در ناهنجاری‌های رسوخ کرده در فرهنگ یک جامعه آن هم در طول قرن‌های متمادی و حاصل حضور فرهنگ‌های مهاجم در یک سرزمین باشد اما زیر آب زنی، سابقه ای طولانی ندارد و عادت و رفتاری زشت و ناپسند است که به جمع رذایل اخلاقی پیوسته و طی سالهای اخیر بر شدت آن افزوده شده است.
این پدیده ناهنجار که در جامعه ما سال‌هاست ریشه دوانده و در بخش‌های جمعی و محیط های کاری خودنمایی می کند، مردم و گاهی مسئولان را به واکنش‌های مخرب وا میدارد، پدیده سخیفی که عوام از آن بعنوان 'زیرآب‌زنی' یاد میکنند.
شاید نگاه طنز به این موضوع، موجب شده که عده ای به قبح آن توجه نکنند، درحالی‌که پیامدهای مخرب آن در محیط های کاری بسیار شایع است و زندگی و آبروی بسیاری از مردم را به چالش کشیده است.
این پدیده ناپسند و مخرب، متأسفانه ریشه در زشتی هایی دارد که بزرگان دین ما، انسان را از آن نهی کرده اند.
زیرآب‌زنی یا به عبارت ساده تر تخریب ناحق دیگران برای مطرح کردن خود یا رسیدن به منافع ناحق و نامشروع، ریشه در حسادت، غیبت، شایعه، تملق، جست‌وجو در زندگی و حریم خصوصی دیگران، سعایت، دروغ، وارونه جلوه دادن واقعیت و دهها خصوصیت ناپسندی است که زشتی آن بر کسی پوشیده نیست.
***داستان 'زیر آب زدن'
در گذشته، درون خانه‌ها حوض‌هایی برای ذخیره آب وجود داشت که در ته آن، محفظه‌ای بود به نام 'زیرآب' که برای تخلیه آب و لجن ته حوض استفاده می‌شد، ولی گاهی افرادی که با یکدیگر مشکل داشتند به صورت مخفی به ته حوض می‌رفتند و 'زیر آب' را بر می‌داشتند تا آب حوض کامل تخلیه شود و از این رو فرد مقابل می‌گفت: 'زیرآبم را زدند' که بعدها به صورت یک اصطلاح و ضرب‌المثل به کار رفت.
*** با افراد زیر آب زن، مقابله به مثل نکنید/ نقش منفی برخی مدیران
یک جامعه شناس در مورد علت آلودگی برخی از افراد جامعه به این رفتار زشت معتقد است: پدیده های اجتماعی علل متعدد و مختلف دارند و زیر آب زنی هم ریشه‌های مختلفی دارد.
دکتر سید علی رضا افشانی در گفت و گو با ایرنا در مورد مهمترین دلایل وجود این اخلاق زشت در افراد می گوید: جامعه‌پذیری و تربیت ناکافی و نامطلوب، حسادت، رقابت، کینه و دشمنی، ضعف در تخصص و کمبود اعتماد اجتماعی از جمله دلایل زیر آب زنی است.
رییس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد افزود: ضعف مدیران (تلاش برای کسب اخبار و نگرانی از توطئه)، تبعیض، ناتوانی در ایفای صحیح و مطلوب وظایف محوله، دادن پاداش‌های فردی، استقبال مدیران از زیر آب زنی و مشکلات روانی افراد از دیگر دلایل روی آوردن برخی افراد به این اخلاق ناپسند است.
این استاد دانشگاه در مورد نحوه برخورد با زیر آب زنها هم اظهار می دارد: در این زمینه باید به سه نکته مهم توجه داشت، اول اینکه واقعا فردی مرتکب اشتباهی شود و فردی دیگر نزد مقامات بالادست، زیرآب او را بزند که در این حالت، عذرخواهی و وعده جبران مافات، بهترین اقدام است.
به گفته وی ضمن اینکه با زیرآب زن هم باید محتاطانه و عادی صحبت کرد مثلا اینکه بگوییم 'ای کاش به خودم گفته بودی تا اصلاح می‌کردم' و یا مشابه آن.
این جامعه شناس یادآور شد: حالت دیگر اینکه فرد، اشتباهی نکرده و خلافی از او سرنزده ولی زیرآب زن به دلایلی، به مقامات بالاتر، گزارش کذب داده که در این حالت، تلاش برای برملا کردن اصل حقیقت بهترین کار است.
وی گفت: البته در این حالت باید با فرد زیرآب‌زن، برخوردی کاملاً معمولی داشت تا شرمنده این رفتارش شود ولی در صورت تکرار، باید اقدامات مناسب و جدی انجام داد.
وی افزود: حالت سوم اینکه افراد فرصت طلب و یا کسانی که از فردی کینه به دل دارند معمولاً ترکیب واقعیت و کذب را ارائه میکنند یا بخشی از گزارشی که می‌دهند درست است ولی بخشی را به عمد و برای تخریب بیشتر فرد مقابل، به آن اضافه میکنند.
افشانی تصریح کرد: در این حالت، باید بابت آن بخشی که درست است عذرخواهی کرد و بخشی که نادرست است را با شواهد و دلایل منطقی و محکم، تبیین کرد و مدیران را از اهداف و نیات این افراد، مطلع نمود.
وی با بیان اینکه در هر حال، بهتر است دلایل زیرآب زنی، شناسایی و تا حد امکان رفع شود تا از تکرار آن جلوگیری گردد گفت: راهکار دیگر اینکه بهتر است روابط فردی و شخصی با فرد زیرآب زن به حداقل برسد و اطلاعات چندانی در اختیار او قرار نگیرد.
به گفته وی از مقابله به مثل با افراد زیرآب زن باید پرهیز کرد چرا که به شیوع آن کمک شایانی میکند و باعث انتقام متقابل می‌شود و این چرخه را تشدید میکند.
این استاد علوم اجتماعی، همچنین در مورد اینکه چرا در اغلب موارد، زیر آب زدن‌ها کارگر واقع می‌شود یعنی ماجرا به کام فرد زیر آب زن تمام می‌شود و شنونده، آن را باور و اقدام میکند و اینکه چرا موضوع زیر آب زدن، بیشتر در ادارات و مراکز فعالیت‌های جمعی صورت می‌گیرد، به نکات ظریفی اشاره کرد .
وی افزود: متاسفانه نوع فرهنگ در حوزه اداری و سازمانها به گونه‌ای است که برخی افراد پایین‌دست برای ارتقا و برخی مدیران برای ماندن در منصب، از این شیوه استفاده میکنند.
وی در توضیح این نظر گفت: افراد پایین‌دست، زیرآب میزنند تا مورد تشویق بالادستان قرار بگیرند و از مزایای آن خشنود هستند و بالادستان به خاطر کسب اطلاع از همه مسایل درون سازمان و بویژه مسایلی که می‌تواند مدیریت آنها را به خطر اندازد از این پدیده و 'زیرآب‌زن ها' استقبال میکنند تا بتوانند چند صباحی بیشتر در قدرت بمانند.
وی به نقش مهم مدیران که اغلب شکایتها و زیر آب زنی ها به آنها گزارش و ختم می‌شود هم گفت: نقش مدیران بسیار مهم است، استقبال از زیر آب زنی و تشویق زیرآب زن می‌تواند به گسترش این پدیده کمک شایانی بکند و از طرف دیگر، مدیران به دو صورت می‌توانند به کاهش این پدیده کمک کنند.
وی یکی از این راهها را در حوزه رفتاری دانست که طبق آن نادیده گرفتن و حتی برخورد با افرادی است که مرتکب این رفتار میشوند که البته مثل هر مسئله دیگری، نیازمند سطوح مختلفی از نادیده گرفتن، تذکر و تنبیه است.
دکتر افشانی، راه دوم را تلاش برای انجام و نظارت بر امور مختلف از جمله مکانیزه کردن سیستم اداری از طریق اتوماسیون و ... برای کاهش تأثیرگذاری گزارش‌های فردی و شفاهی است.
*** جامعۀ صنعتی مدرن، تمایل به تخریب روابط دارد
مددکار اجتماعی و رئیس مرکز تحقیقات آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی استان یزد هم به ایرنا می گوید: شایستگی و کارآمدی هر فرد در نظام اداری به عوامل گوناگونی چون استعداد، هوش، انگیزش، کیفیت ابزار کار، آموزش و مهارت مورد نیاز، فرهنگ سازمانی، شرایط محیط کار و مهم‌تر از همه اخلاق حرفه‌ای او بستگی دارد.
دکتر وهاب علی‌نیا افزود: متأسفانه در جامعه‌ای که نسبت به اخلاق و تعهد حرفه‌ای بی‌تفاوت است، ارتقاء شغلی بر اساس تخصص و تجربۀ کاری فرد اتفاق نمی‌افتد و کارکنان برای دستیابی به مزایا و مدارج بالای شغلی، بایستی هرچه بیشتر خود را به جایگاه قدرت نزدیک کنند و از این رو رفتارهایی چون دروغ، زیر آب زدن یا تخریب رقبا رواج می‌یابد.
وی اظهار داشت: تجربه نشان داده جامعۀ صنعتی مدرن، تمایل به تخریب روابط دارد نه ساختن آن و گسترش شتابان اهداف و ارزش‌های نظام سرمایه‌داری در جامعه و محدودیت در توزیع واقعی امکانات و فرصت‌ها، افراد را از شیوه‌های مشروع و همساز با قواعد اجتماعی دور می‌سازد.
به گفته این کارشناس، در چنین شرایطی است که کارکنان یک مؤسسه نیز برای جبران ناکامی خود در رقابت برای دستیابی به منزلت، رو به تخریب همکاران خود می‌آورند.
وی افزود: به طور کلی، عدم توجه به اخلاق و فرهنگ اشتغال، نزول جایگاه و ارزش فی‌نفسۀ کار در جامعه، شیوۀ مدیریت غیرمشارکتی و متمرکز در سازمانها، توسعۀ اقتصادی شتاب‌زده و عدم توجه به توسعۀ فرهنگی را می‌توان از جمله عوامل مؤثر بر این پدیدۀ شوم و ترویج آن در بین کارکنان نام برد.
این مددکار اجتماعی اظهار می دارد: از طرفی، در جامعه‌ای که ارزش‌های نظام سرمایه‌داری، همچون رقابت لجام‌گسیخته، فردگرایی و مصرف‌گرایی، روز به روز در فرهنگ آن نفوذ بیشتری می‌یابد، مشاهدۀ رفتارهایی از این دست، خیلی دور از ذهن نخواهد بود.
به گفته وی سرمایه‌داری از طریق جهانی‌سازی، ارزش‌هایی را به جوامع دنیا از جمله ایران، تحمیل کرده که افراد برای رسیدن به آن، حاضرند از زیباترین معیارهای اخلاقی خود دست بشویند.
علی نیا یادآور شد: و اینگونه است که دروغ و فریبکاری، تخریب دیگران، بزرگ جلوه دادن کارهای خود و نزدیک شدن به مرجع قدرت، ساده‌ترین راه برای رسیدن به موفقیت خواهد بود.
وی گفت: رسانه‌ها، نخبگان و فعالان فرهنگی نیز در این جوامع از ارائۀ یک الگوی رفتار اجتماعی صحیح باز مانده‌اند و به نظر می‌رسد سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی همچنان یک شعار آرمانی و دست‌نیافتنی باقی مانده است.
وی تصریح کرد: در واقع رسانه‌هایی که هر روز، سرمایه، پول و ثروت را تبلیغ میکنند، روزشمار شرکت در قرعه‌کشی می‌گذارند و جامعۀ شتاب‌زده را به سوی اهداف فرهنگی سوق می‌دهند که خاص جوامع سرمایه‌داری است، نه یک جامعۀ اسلامی، به تشدید این شرایط دامن زده‌اند.
وی اضافه می کند: کلید حل چنین مشکلی نیز در دست رسانه‌ها، نخبگان و فعالان فرهنگی جامعه است، باید با این تضادهای ارزشی، در جامعۀ خود، شجاعانه روبرو شویم.
وی اضافه می کند: نخست باید بررسی شود که رفتار مزبور چه پاداش یا نتیجه‌ای برای فرد به بار می‌آورد؟ امکان دارد که نتیجۀ کار برای وی مثبت باشد؛ یعنی به صورت حقوق، امنیت، جلب اعتماد مدیر یا مزایای جنبی باشد که با اصلاح رویکرد مدیران، روابط شغلی و معیارهای ارتقاء شغلی می‌توان تا حدود زیادی این رفتار ناکارآمد را در سازمانها کاهش داد.
این کارشناس تصریح کرد: راه حل پیشنهادی ما برای مدیران ایجاد پیوندها و روابط حرفه‌ای صحیحی است که تمامی کارکنان سازمان را ارزشمند دانسته و مشارکت همگان را میطلبد.
*** زیر آب زنها، رشد اخلاقی طبیعی ندارند
یک روانشناس هم به ریشه های روانی این پدیده اشاره و می گوید: از نظر روانشناختی، افرادی به این رفتار اقدام میکنند که رشد اخلاقی طبیعی ندارند و اغلب موفقیت خود را در گرو تضییع جایگاه دیگران رقم میزنند.
حمیده قائمی زاده تصریح کرد: انها تلاش میکنند ضمن رعایت نکردن حریم خصوصی دیگران به سادگی مسایل خصوصی انها را به هر شکل ممکن بازگو کنند تا هم رضایت درونی کسب کنند و هم موقعیت اجتماعی خود را نزد افراد خاص حفظ نمایند و یا ارتقا دهند.
به گفته وی این گروه اعتماد به نفس ندارند و به جای تقویت خصایص مطلوب خود و بالا بردن مهارت های فردی و بین فردی، همواره با ابزارهای بیرونی بر محیط تسلط میابند و سعی میکنند آنرا کنترل کنند.
قائمی زاده یادآور شد: از جنبه دیگر، افرادی که به سادگی تحت تاثیر گفته های دیگران در مورد مسایل، تصمیم گیری میکند و تفکر نقادانه ای ندارند اصولا در دام گروه اول میفتند و با این سطحی نگری باعث تقویت رفتار آنها میشوند.
*** اسلام، ما را از گفتن و شنیدن بدگویی نهی کرده است
کارشناس فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان یزد هم معتقد است: احترام مومن مانند حرم الله است از این رو پشت سر دیگران حرف زدن و غیبت کردن و به دنبال عیب دیگران بودن دور از شان و منزلت انسان است.
حجت الاسلام عباس دهقان اشکذری افزود: اگر عیبی هم از دیگران دیدیم باید به خود شخص بگوییم همانطور که امام صادق فرمودند: محبوب ترین دوستان من کسانی هستند که عیب مرا به خودم بگویند نه دیگری.
وی گفت: تجسس در کار دیگران از سوی قران هم نهی شده و اگر نقصی از شخصی دیدیم نباید به دیگران بگوییم و نباید از روی دشمنی حرفی بزنیم که مخالف دستورات اسلام است.
دهقان تاکید کرد: باید بین خودمان، محبت و دوستی برقرار کنیم که امام صادق می فرمایند: 'خدایا مرا محبوب دلهای مردم قرار بده'، از این رو باید از هر کاری که باعث ایجاد خلل در شخصیت افراد بشود دوری کرد و نباید افراد را با زبان و رفتار خودمان، زیر سوال ببریم.
وی غیبت کننده و غیبت شونده را هر دو در گناه شریک دانست و افزود: اسلام، ما را از شنیدن و گفتن بدگویی، نهی کرده است.
6197 تهیه و انتشار: محمدحسین فلاح
انتهای پیام شاید رفتارهای زشتی مانند سخن چینی، دزدیده گوش دادن، تزویر، استفاده ابزاری از باورها و فرهنگ عمومی، حسادت و ...، ریشه در ناهنجاری‌های رسوخ کرده در فرهنگ یک جامعه آن هم در طول قرن‌های متمادی و حاصل حضور فرهنگ‌های مهاجم در یک سرزمین باشد اما زیر آب زنی، سابقه ای طولانی ندارد و عادت و رفتاری زشت و ناپسند است که به جمع رذایل اخلاقی پیوسته و طی سالهای اخیر بر شدت آن افزوده شده است.
این پدیده ناهنجار که در جامعه ما سال‌هاست ریشه دوانده و در بخش‌های جمعی و محیط های کاری خودنمایی می کند، مردم و گاهی مسئولان را به واکنش‌های مخرب وا میدارد، پدیده سخیفی که عوام از آن بعنوان 'زیرآب‌زنی' یاد میکنند.
شاید نگاه طنز به این موضوع، موجب شده که عده ای به قبح آن توجه نکنند، درحالی‌که پیامدهای مخرب آن در محیط های کاری بسیار شایع است و زندگی و آبروی بسیاری از مردم را به چالش کشیده است.
این پدیده ناپسند و مخرب، متأسفانه ریشه در زشتی هایی دارد که بزرگان دین ما، انسان را از آن نهی کرده اند.
زیرآب‌زنی یا به عبارت ساده تر تخریب ناحق دیگران برای مطرح کردن خود یا رسیدن به منافع ناحق و نامشروع، ریشه در حسادت، غیبت، شایعه، تملق، جست‌وجو در زندگی و حریم خصوصی دیگران، سعایت، دروغ، وارونه جلوه دادن واقعیت و دهها خصوصیت ناپسندی است که زشتی آن بر کسی پوشیده نیست.
***داستان 'زیر آب زدن'
در گذشته، درون خانه‌ها حوض‌هایی برای ذخیره آب وجود داشت که در ته آن، محفظه‌ای بود به نام 'زیرآب' که برای تخلیه آب و لجن ته حوض استفاده می‌شد، ولی گاهی افرادی که با یکدیگر مشکل داشتند به صورت مخفی به ته حوض می‌رفتند و 'زیر آب' را بر می‌داشتند تا آب حوض کامل تخلیه شود و از این رو فرد مقابل می‌گفت: 'زیرآبم را زدند' که بعدها به صورت یک اصطلاح و ضرب‌المثل به کار رفت.
*** با افراد زیر آب زن، مقابله به مثل نکنید/ نقش منفی برخی مدیران
یک جامعه شناس در مورد علت آلودگی برخی از افراد جامعه به این رفتار زشت معتقد است: پدیده های اجتماعی علل متعدد و مختلف دارند و زیر آب زنی هم ریشه‌های مختلفی دارد.
دکتر سید علی رضا افشانی در گفت و گو با ایرنا در مورد مهمترین دلایل وجود این اخلاق زشت در افراد می گوید: جامعه‌پذیری و تربیت ناکافی و نامطلوب، حسادت، رقابت، کینه و دشمنی، ضعف در تخصص و کمبود اعتماد اجتماعی از جمله دلایل زیر آب زنی است.
رییس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد افزود: ضعف مدیران (تلاش برای کسب اخبار و نگرانی از توطئه)، تبعیض، ناتوانی در ایفای صحیح و مطلوب وظایف محوله، دادن پاداش‌های فردی، استقبال مدیران از زیر آب زنی و مشکلات روانی افراد از دیگر دلایل روی آوردن برخی افراد به این اخلاق ناپسند است.
این استاد دانشگاه در مورد نحوه برخورد با زیر آب زنها هم اظهار می دارد: در این زمینه باید به سه نکته مهم توجه داشت، اول اینکه واقعا فردی مرتکب اشتباهی شود و فردی دیگر نزد مقامات بالادست، زیرآب او را بزند که در این حالت، عذرخواهی و وعده جبران مافات، بهترین اقدام است.
به گفته وی ضمن اینکه با زیرآب زن هم باید محتاطانه و عادی صحبت کرد مثلا اینکه بگوییم 'ای کاش به خودم گفته بودی تا اصلاح می‌کردم' و یا مشابه آن.
این جامعه شناس یادآور شد: حالت دیگر اینکه فرد، اشتباهی نکرده و خلافی از او سرنزده ولی زیرآب زن به دلایلی، به مقامات بالاتر، گزارش کذب داده که در این حالت، تلاش برای برملا کردن اصل حقیقت بهترین کار است.
وی گفت: البته در این حالت باید با فرد زیرآب‌زن، برخوردی کاملاً معمولی داشت تا شرمنده این رفتارش شود ولی در صورت تکرار، باید اقدامات مناسب و جدی انجام داد.
وی افزود: حالت سوم اینکه افراد فرصت طلب و یا کسانی که از فردی کینه به دل دارند معمولاً ترکیب واقعیت و کذب را ارائه میکنند یا بخشی از گزارشی که می‌دهند درست است ولی بخشی را به عمد و برای تخریب بیشتر فرد مقابل، به آن اضافه میکنند.
افشانی تصریح کرد: در این حالت، باید بابت آن بخشی که درست است عذرخواهی کرد و بخشی که نادرست است را با شواهد و دلایل منطقی و محکم، تبیین کرد و مدیران را از اهداف و نیات این افراد، مطلع نمود.
وی با بیان اینکه در هر حال، بهتر است دلایل زیرآب زنی، شناسایی و تا حد امکان رفع شود تا از تکرار آن جلوگیری گردد گفت: راهکار دیگر اینکه بهتر است روابط فردی و شخصی با فرد زیرآب زن به حداقل برسد و اطلاعات چندانی در اختیار او قرار نگیرد.
به گفته وی از مقابله به مثل با افراد زیرآب زن باید پرهیز کرد چرا که به شیوع آن کمک شایانی میکند و باعث انتقام متقابل می‌شود و این چرخه را تشدید میکند.
این استاد علوم اجتماعی، همچنین در مورد اینکه چرا در اغلب موارد، زیر آب زدن‌ها کارگر واقع می‌شود یعنی ماجرا به کام فرد زیر آب زن تمام می‌شود و شنونده، آن را باور و اقدام میکند و اینکه چرا موضوع زیر آب زدن، بیشتر در ادارات و مراکز فعالیت‌های جمعی صورت می‌گیرد، به نکات ظریفی اشاره کرد .
وی افزود: متاسفانه نوع فرهنگ در حوزه اداری و سازمانها به گونه‌ای است که برخی افراد پایین‌دست برای ارتقا و برخی مدیران برای ماندن در منصب، از این شیوه استفاده میکنند.
وی در توضیح این نظر گفت: افراد پایین‌دست، زیرآب میزنند تا مورد تشویق بالادستان قرار بگیرند و از مزایای آن خشنود هستند و بالادستان به خاطر کسب اطلاع از همه مسایل درون سازمان و بویژه مسایلی که می‌تواند مدیریت آنها را به خطر اندازد از این پدیده و 'زیرآب‌زن ها' استقبال میکنند تا بتوانند چند صباحی بیشتر در قدرت بمانند.
وی به نقش مهم مدیران که اغلب شکایتها و زیر آب زنی ها به آنها گزارش و ختم می‌شود هم گفت: نقش مدیران بسیار مهم است، استقبال از زیر آب زنی و تشویق زیرآب زن می‌تواند به گسترش این پدیده کمک شایانی بکند و از طرف دیگر، مدیران به دو صورت می‌توانند به کاهش این پدیده کمک کنند.
وی یکی از این راهها را در حوزه رفتاری دانست که طبق آن نادیده گرفتن و حتی برخورد با افرادی است که مرتکب این رفتار میشوند که البته مثل هر مسئله دیگری، نیازمند سطوح مختلفی از نادیده گرفتن، تذکر و تنبیه است.
دکتر افشانی، راه دوم را تلاش برای انجام و نظارت بر امور مختلف از جمله مکانیزه کردن سیستم اداری از طریق اتوماسیون و ... برای کاهش تأثیرگذاری گزارش‌های فردی و شفاهی است.
*** جامعۀ صنعتی مدرن، تمایل به تخریب روابط دارد
مددکار اجتماعی و رئیس مرکز تحقیقات آسیب‌های اجتماعی سازمان بهزیستی استان یزد هم به ایرنا می گوید: شایستگی و کارآمدی هر فرد در نظام اداری به عوامل گوناگونی چون استعداد، هوش، انگیزش، کیفیت ابزار کار، آموزش و مهارت مورد نیاز، فرهنگ سازمانی، شرایط محیط کار و مهم‌تر از همه اخلاق حرفه‌ای او بستگی دارد.
دکتر وهاب علی‌نیا افزود: متأسفانه در جامعه‌ای که نسبت به اخلاق و تعهد حرفه‌ای بی‌تفاوت است، ارتقاء شغلی بر اساس تخصص و تجربۀ کاری فرد اتفاق نمی‌افتد و کارکنان برای دستیابی به مزایا و مدارج بالای شغلی، بایستی هرچه بیشتر خود را به جایگاه قدرت نزدیک کنند و از این رو رفتارهایی چون دروغ، زیر آب زدن یا تخریب رقبا رواج می‌یابد.
وی اظهار داشت: تجربه نشان داده جامعۀ صنعتی مدرن، تمایل به تخریب روابط دارد نه ساختن آن و گسترش شتابان اهداف و ارزش‌های نظام سرمایه‌داری در جامعه و محدودیت در توزیع واقعی امکانات و فرصت‌ها، افراد را از شیوه‌های مشروع و همساز با قواعد اجتماعی دور می‌سازد.
به گفته این کارشناس، در چنین شرایطی است که کارکنان یک مؤسسه نیز برای جبران ناکامی خود در رقابت برای دستیابی به منزلت، رو به تخریب همکاران خود می‌آورند.
وی افزود: به طور کلی، عدم توجه به اخلاق و فرهنگ اشتغال، نزول جایگاه و ارزش فی‌نفسۀ کار در جامعه، شیوۀ مدیریت غیرمشارکتی و متمرکز در سازمانها، توسعۀ اقتصادی شتاب‌زده و عدم توجه به توسعۀ فرهنگی را می‌توان از جمله عوامل مؤثر بر این پدیدۀ شوم و ترویج آن در بین کارکنان نام برد.
این مددکار اجتماعی اظهار می دارد: از طرفی، در جامعه‌ای که ارزش‌های نظام سرمایه‌داری، همچون رقابت لجام‌گسیخته، فردگرایی و مصرف‌گرایی، روز به روز در فرهنگ آن نفوذ بیشتری می‌یابد، مشاهدۀ رفتارهایی از این دست، خیلی دور از ذهن نخواهد بود.
به گفته وی سرمایه‌داری از طریق جهانی‌سازی، ارزش‌هایی را به جوامع دنیا از جمله ایران، تحمیل کرده که افراد برای رسیدن به آن، حاضرند از زیباترین معیارهای اخلاقی خود دست بشویند.
علی نیا یادآور شد: و اینگونه است که دروغ و فریبکاری، تخریب دیگران، بزرگ جلوه دادن کارهای خود و نزدیک شدن به مرجع قدرت، ساده‌ترین راه برای رسیدن به موفقیت خواهد بود.
وی گفت: رسانه‌ها، نخبگان و فعالان فرهنگی نیز در این جوامع از ارائۀ یک الگوی رفتار اجتماعی صحیح باز مانده‌اند و به نظر می‌رسد سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی همچنان یک شعار آرمانی و دست‌نیافتنی باقی مانده است.
وی تصریح کرد: در واقع رسانه‌هایی که هر روز، سرمایه، پول و ثروت را تبلیغ میکنند، روزشمار شرکت در قرعه‌کشی می‌گذارند و جامعۀ شتاب‌زده را به سوی اهداف فرهنگی سوق می‌دهند که خاص جوامع سرمایه‌داری است، نه یک جامعۀ اسلامی، به تشدید این شرایط دامن زده‌اند.
وی اضافه می کند: کلید حل چنین مشکلی نیز در دست رسانه‌ها، نخبگان و فعالان فرهنگی جامعه است، باید با این تضادهای ارزشی، در جامعۀ خود، شجاعانه روبرو شویم.
وی اضافه می کند: نخست باید بررسی شود که رفتار مزبور چه پاداش یا نتیجه‌ای برای فرد به بار می‌آورد؟ امکان دارد که نتیجۀ کار برای وی مثبت باشد؛ یعنی به صورت حقوق، امنیت، جلب اعتماد مدیر یا مزایای جنبی باشد که با اصلاح رویکرد مدیران، روابط شغلی و معیارهای ارتقاء شغلی می‌توان تا حدود زیادی این رفتار ناکارآمد را در سازمانها کاهش داد.
این کارشناس تصریح کرد: راه حل پیشنهادی ما برای مدیران ایجاد پیوندها و روابط حرفه‌ای صحیحی است که تمامی کارکنان سازمان را ارزشمند دانسته و مشارکت همگان را میطلبد.
*** زیر آب زنها، رشد اخلاقی طبیعی ندارند
یک روانشناس هم به ریشه های روانی این پدیده اشاره و می گوید: از نظر روانشناختی، افرادی به این رفتار اقدام میکنند که رشد اخلاقی طبیعی ندارند و اغلب موفقیت خود را در گرو تضییع جایگاه دیگران رقم میزنند.
حمیده قائمی زاده تصریح کرد: انها تلاش میکنند ضمن رعایت نکردن حریم خصوصی دیگران به سادگی مسایل خصوصی انها را به هر شکل ممکن بازگو کنند تا هم رضایت درونی کسب کنند و هم موقعیت اجتماعی خود را نزد افراد خاص حفظ نمایند و یا ارتقا دهند.
به گفته وی این گروه اعتماد به نفس ندارند و به جای تقویت خصایص مطلوب خود و بالا بردن مهارت های فردی و بین فردی، همواره با ابزارهای بیرونی بر محیط تسلط میابند و سعی میکنند آنرا کنترل کنند.
قائمی زاده یادآور شد: از جنبه دیگر، افرادی که به سادگی تحت تاثیر گفته های دیگران در مورد مسایل، تصمیم گیری میکند و تفکر نقادانه ای ندارند اصولا در دام گروه اول میفتند و با این سطحی نگری باعث تقویت رفتار آنها میشوند.
*** اسلام، ما را از گفتن و شنیدن بدگویی نهی کرده است
کارشناس فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان یزد هم معتقد است: احترام مومن مانند حرم الله است از این رو پشت سر دیگران حرف زدن و غیبت کردن و به دنبال عیب دیگران بودن دور از شان و منزلت انسان است.
حجت الاسلام عباس دهقان اشکذری افزود: اگر عیبی هم از دیگران دیدیم باید به خود شخص بگوییم همانطور که امام صادق فرمودند: محبوب ترین دوستان من کسانی هستند که عیب مرا به خودم بگویند نه دیگری.
وی گفت: تجسس در کار دیگران از سوی قران هم نهی شده و اگر نقصی از شخصی دیدیم نباید به دیگران بگوییم و نباید از روی دشمنی حرفی بزنیم که مخالف دستورات اسلام است.
دهقان تاکید کرد: باید بین خودمان، محبت و دوستی برقرار کنیم که امام صادق می فرمایند: 'خدایا مرا محبوب دلهای مردم قرار بده'، از این رو باید از هر کاری که باعث ایجاد خلل در شخصیت افراد بشود دوری کرد و نباید افراد را با زبان و رفتار خودمان، زیر سوال ببریم.
وی غیبت کننده و غیبت شونده را هر دو در گناه شریک دانست و افزود: اسلام، ما را از شنیدن و گفتن بدگویی، نهی کرده است.
6197 تهیه و انتشار: محمدحسین فلاح
کپی شد
