هر ساله قبل از شروع ماه محرم تمام کوچه ها و خیابان های شهر و حتی سر در ورودی خانه ها سیاه پوش و آماده عزاداری برای سالار شهیدان می شود در این شهرستان همانند جای جای دیگر کشور در هر محله ای مسجد و حسینیه ای برای تجمع عزاداران هست که مردم به این مکان ها رفته و با پوشیدن لباس های سیاه به عزاداری برای سرور شهیدان می‌پردازند.
از روز اول ماه محرم مراسم عزاداری آغاز میشود مردم در دسته و هیات‌های زنجیر زنی و سینه زنی به مساجد و تکایا می‌روند و کسانی که نذر دارند نذورات خود را بین مردم پخش می‌کنند.
عزاداری ها در این شهرستان معمولا از شب سوم محرم ، شکل رسمی به خود می گیرد و هیات‌های مذهبی با راه‌اندازی دستجات سینه زنی و زنجیر زنی در عزای شاه خوبان اشک ماتم می ریزند.
برپائی سفره های نذری حسینی از دیگر موارد قابل ذکر در مراسم عزاداری های مردمان این خطه در ماه محرم است ، در این مراسم همه مردم در پختن نذری و پخش آن حضور فعال دارند و کمک کردن را سعادتی میداند که ابا عبدالله الحسین نصیب آنان کرده است .
با پوشیدن لباس سیاه و نصب پرچم، یا اباعبدالله‌الحسین وپرچم یا ابوالفضل العباس (ع)، نصب پارچه نوشته هایی از سخنان امام حسین (ع) بر سردر مساجد، حسینیه ها، تکایا،منازل، ادارات و نهادها یکبار دیگر حماسه عاشورا را در اذهان مردم یادآور میشوند و از اول محرم، محافل و مجالسی را سیاهپوش کرده، به یاد آن امام شهید به عزاداری می پردازند.
مجالس سخنرانی، روضه‌خوانی، سینه‌زنی، زنجیرزنی، تعزیه خوانی از جمله مراسم ایام محرم درشهرستان است و در ۱۰ روز اول ماه محرم در خاتم هر یک به نام خاصی نامگذاری شده و نوحه‌خوانان هرشب بخشی از مصائب امام حسین (ع) را برای سوگواران بیان می‌کنند.
علم گردانی از آیین های سنتی در شهرستان خاتم است و از قدیم‌الایام دراین شهرستان مرسوم بوده است. بر افراشتن علم حضرت عباس (ع) یکی دیگر از مراسم اعتقادی مردم در آغاز ماه محرم است.
جوانان عضو هیئت‌ها علم حضرت عباس (ع) را در محدوده محله هئیت های خود برای جمع آوری نذرهای مردم در روز هفتم محرم تا قبل از تاسوعای حسینی درب خانه ها و مغازه ها می گردانند و مردم با بوسیدن علم حضرت عباس نذورات خود را به جلودار آن دسته می دهند.
زنان نیز در بستن علم نقش بسیار مهمی دارند . یک روز قبل از تاسوعا به رسم هر ساله علم در خانه یکی از اهالی به زمین گذاشته میشود و زنان با خواندن دعا و عزاداری نذرهای خود را ادا کرده و پارچه های نذری خود را به علم می بندند.
مراسم تاسوعا همه ساله با تجمع خیل عظیمی از عزاداران حسینی درمرکز شهر و در روستاها برگزار می شود، هیئت شیفتگان حسین بن علی در روستا ها با تعزیه خوانی و سینه زنی و زنجیرزنی و نوحه خوانی به عزاداری می پردازند،در بخش « مروست» روز تاسوعا صبح برگزار می شود و هیئت های عزاداری در صبح تاسوعا در گلزار شهدا جمع و به صورت هماهنگ به عزاداری می پردازند.
در هرات و بخش مرکزی، عصر روز تاسوعا خیل عظیمی از عزاداران حسینی و هیئت ها با برنامه ای که از قبل تدارک دیده شده است همراه با دسته های سینه زنی، زنجیر زنی و نوحه خوانی به گلزار شهدا می آیند و به صورت یک هیئت واحد به عزاداری می پردازند و در روستاها نیز همانند چاهک مردم روستا در مراسمی خاص علم را از خانه یکی از اهالی روستا که سید و امام جمماعت روستا بوده است را با ایینی خاص به سمت حسینیه و مسجد روستا می برند.
عزاداری‌های ماه محرم هر ساله با شورو شکوه خاصی و با حضور گسترده مسلمانان و شیعیان حسینی در خیابان‌های این شهرستان برگزار می شود.
در ایام محرم در روز عاشورا همه هئیت ها از محل برگزاری هیئت های خود تا گلزار شهدا با سینه زنی و زنجیر زنی و نوحه خوانی به عزاداری ابا عبدالحسین (ع) می پردازند، همه هئیت ها در گلزار شهدا جمع ودر قالب یک هیئت بزرگ شروع به عزاداری می کنند.
بعد از عزاداری نوبت به اجرای تعزیه می شود اجرای برنامه تعزیه با همان شیوه و سبک قدیمی در نقاط مختلف شهرستان از دیگر آداب و رسوم مردم خاتم درایام محرم است که با استقبال خوب مردم این خطه مخصوصا جوانان و نوجوانان همراه است.
بعد از تعزیه همه عزاداران امام حسین (ع) برای اقامه نماز جماعت ظهر عاشورا آماده و همگی در صفوف منظم شروع به خواندن نماز می کنند و پخش نذری در ظهر عاشورا و تهیه غذای ظهر عاشورا برای میهمانان صاحب عزا از دیگر رسوم این شهرستان است.
خاتم در ۲۴۰ کیلومتری شهر یزد قرار دارد.
۷۵۳۴/ ۶۱۹۷
