به گزارش ایرنا، سازمان علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) در 18 تیرماه 1396 با اعلام ثبت جهانی 200 هکتار از 750 هکتار بافت تاریخی شهر یزد، همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان، زرتشتیان و کلیمیان در کنار یکدیگر را یکی از شاخص های مهم اتخاذ این تصمیم اعلام کرد.
موضوعی که نمونه هایی از آن در ماه رمضان و حفظ حرمت این ماه مبارک مشهود می شود.
از این استان چهره های برجسته ای از جمله مرحوم آیت الله عبدالکریم حائری موسس حوزه علمیه قم، آیت الله محمد صدوقی سومین شهید محراب، آیت الله سید روح الله خاتمی، آیت الله شیخ غلامرضا فقیه خراسانی و نویسندگان و شاعرانی از جمله زنده یاد مهدی آذر یزدی، محمد فرخی یزدی و وحشی بافقی در حوزه های فرهنگ، ادب و مذهب ایران و جهان اثر گذار بودند.
وجود چهره های برجسته و ماندگار علمی و فرهنگی مانند رئیس دولت اصلاحات، محمدعلی اسلامی ندوشن، علی محمد کاردان، علی اصغر دادبه، رضا داوری اردکانی و برخی دیگر از شخصیت های علمی و فرهنگی یزد، این استان را در زمره مناطق عالم پرور و فرهنگ ساز قرار داده است.
تدین و تقید یزدی ها به خصوص در رابطه با ماه رمضان به گونه ای است که پس از برگزاری جشن های نیمه شعبان، با غبارروبی مساجد، امامزادگان و بقای متبرکه و خانه تکانی در روز روشن به استقبال این ماه مبارک می روند.
آنان معتقدند جارو کردن در شب کراهت دارد و شب باید خانه تمیز باشد تا شیطان در کثیفی آن ماندگار نشود به این دلیل خاکروبه را پیش از غروب آفتاب از خانه بیرون می برند.
یزدی ها در غروب آخرین روزهای ماه شعبان با حضور در پشت بام منازل و مناره های مساجد تلاش زیادی برای رویت هلال اول ماه رمضان می کنند پس از مشاهده آن، اعمال مخصوص این ماه را به جا می آورند و اگر به دلیل ابری بودن آسمان، رؤیت هلال اول ماه ممکن نباشد مجبور می شوند به اصطلاح « قاصد » در کنند یعنی افرادی را به آبادی ها و شهرهای نزدیک بفرستند که افق شان با شهر آنها یکی است.
اگر قاصد جواب نداد و تا سحرگاهان، امکان دریافت خبر از رویت هلال ماه میسر نشد، مردم سحری را خورده و روزه می گیرند تا در صورت آغاز ماه رمضان از تکالیف دینی خود غافل نمانند.
یزدی ها به محض رؤیت ماه، چشم هایشان را می بندند و صلوات می فرستند تا از برکت ماه نو، حاجت آنها برآورده شود.
در استان یزد همانند بقیه استان ها مراسم های متعددی برای استقبال از ماه رمضان وجود دارد که به برخی از این سنن که ریشه در فرهنگ و تاریخ و تمدن این منطقه دارد، اشاره می شود.
** کلوخ اندازی
رسم کلوخ اندازی یا « کلوخ اندازون» شبیه خانه تکانی مردم در روزهای پایانی هر سال است به نحوی که مردم چند روز قبل از ماه رمضان به نظافت و پاکسازی خانه ها و مساجد می پردازند و با برگزاری این آیین شاد به استقبال ماه رمضان می روند.
در این آیین دیرینه ، خانواده ها در آخرین روز ماه شعبان در کنار یکدیگر جمع می شوند یا دسته جمعی به دل طبیعت می زنند و آن روز را به شادی و خوشی می گذرانند و از انواع خوراکی ها بهره مند می شوند و به دیگران نیز تعارف می کنند.
یکی از خوراکی هایی که روز کلوخ اندازی طرفدار زیادی دارد، خوراک موسوم به « شولی» است که نوعی آش محلی که انواع مختلفی دارد.
اقلیم یزد که 2 فصل گرم و خشک و سرد و خشک دارد،مردمان آن عمدتا شولی را در روزهای سرد سال خصوصا زمستان ها صرف می کنند.
از دیگر خوراکی های روز کلوخ اندازی، آش رشته یا آش خمیر، آش کشک، حلوای برنج، شله زرد و فالوده یزدی است.
در گذشته های دور، مردم یزد در پایان روز به یکدیگر کلوخ های کوچک پرتاب می کردند و می خندیدند و از این روست که به این روز، روز کلوخ اندازی می گویند.
در صورتی که ماه رمضان مثل امسال مصادف با فصل گرما باشد در جمعه آخر ماه شعبان یا آخرین روز این ماه را جوان ترها در دسته های چند نفری یا به اتفاق اعضای خانواده به باغ و صحرا می روند.
آنها با تهیه آش و تهیه غذاهای مناسب، خوردن شیرینی و آجیل، از آمدن ماه رمضان استقبال می کنند.
در برخی مناطق استان یزد همانند بافق، برخی مردم، چند روز قبل از حلول ماه رمضان روزه می شوند و این روزه ها به نیت روزه قضا گرفته می شد تا بنا بر احتیاط، اگر هلال رمضان زودتر رؤیت شد روزه قضا نداشته باشند.
عادت این بود قبل از ماه رمضان، خانواده ها خود را برای روزه داری آماده می کردند و کسانی که توانایی داشتند آذوقه یک ماه خود را که بیشتر آرد، حبوبات، خرما و نان خشک بود خریداری می کردند.
**ستارگان اذان گو
مردمان دیار یزد به برکت سرزمین منطقه جغرافیایی خود، همیشه امکان تماشای ستاره ها و جهت یابی با استفاده از ستاره ها را داشته اند.
در گذشته، در ماه رمضان همین ستاره های روشن و نورانی، نقش موذن را برای یزدی ها ایفا می کرد و به طور مثال حرکت ستاره پرویز، نشانه هنگامه سحر بوده است.
در سال هایی که مردم از ستاره بینی فاصله گرفتند، هنوز وسایل ارتباط جمعی آنقدر گسترده نبود تا کفاف جمعیت را بدهد، خادمان مساجد یکی، 2 ساعت به سحر مانده چراغ هایی را روشن می کردند و در نقاط مرتفع شهر و گلدسته مسجدها می گذاشتند تا مردم با دیدن نور چراغ به نزدیک شدن سحر پی ببرند و وقت اذان، چراغ ها را خاموش می کردند تا مردم بدانند باید سفره سحری را جمع کنند و نماز صبح را به جا آورند.
یکی از مشهورترین چراغها، «چراغ ملاکاظم» خادم مسجد جامع کبیر یزد بود؛ او هر شب چراغی را روشن و در یکی از گلدسته های مسجد می گذاشت و هنگام اذان صبح آن را خاموش می کرد یا اینکه در شهر نقاره می زدند و وقت سحر را اعلام می کردند.
امروزه نیز که امکانات زیادی مهیاست، مردم با استفاده از تلفن ثابت و همراه یکدیگر را با فرا رسیدن سحر بیدار می کنند.
در قدیم مردم برای تشخیص غروب آفتاب به دیوار کاهگلی نگاه می کردند و عقیده داشتند هر وقت کاه های داخل کاهگل دیوار دیده نشد موقع اذان مغرب فرا رسیده است.
نماز جماعت مغرب و عشا مانند سایر نمازهای یومیه در تمام مساجد برگزار می شود و چون مردم بر این باورند که افطاری دادن و سیر کردن روزه داران از ثواب بسیاری برخوردار است بر این امر همت گمارده و در بیشتر مساجد یزد افطاری می دهند.
** نخل برداری
نخل در زبان فارسی به معنای تابوت است و به عنوان نمادی از تابوت حضرت سید الشهدا (ع) شناخته می شود که از چوب ساخته شده و به شکل برگ درخت است.
این نخل ها با احترام خاصی در برخی نقاط شهر گردانده می شود و مردم ملبس به رخت مشکی بر سر و سینه زده و در رثای اهل بیت (ع) عزاداری می کنند.
این آیین بیشتر در ایام ماه محرم و روزهای تاسوعا و عاشورا با شکوه خاصی در شهرهای یزد، تفت، اشکذر، اردکان و بافق برگزار می شود با این حال یزدی ها در روز شهادت حضرت علی(ع) و مصادف با ماه رمضان نیز هیأت های عزاداری راه می اندازند و آئین نخل برداری را اجرا می کنند.
** روضه قنبر
خواندن روضه قنبر از دیگر رسوم مردم یزد است که معمولاً در ماه مبارک رمضان برگزار و از شب نوزدهم تا شب بیست و هفتم ماه رمضان ادامه دارد.
این روضه بیشتر مخصوص زنان است که با نذری دادن و طلب حاجت در این چند روز در خانه ها برگزار می شود و به عنوان نماد ضربت خوردن مولای متقیان حضرت علی(ع) است.
قنبر از غلامان حضرت علی(ع) بود و فردی در این مراسم با حالاتی شبیه درویشان با لباس سفیدی بر تن و کلاه سفید کشکولی بر سر، که نماد دوستی حضرت علی(ع) است مراسم روضه را اجرا می کرد.
در مراسم روضه قنبر، 2 شخصیت دیگر نیز حضور دارند که یکی نقش حضرت زینب (س) را با لباس بلند و مشکی و شخصیت دیگر نقش ام کلثوم(س) را بازی می کند و بین حاضران در گروه، صحبت هایی در قالب شعر رد و بدل و اشعار حزن آلود نیز خوانده می شد.
هم اکنون این مراسم کم و بیش در یزد برگزار می شود و احترام خاصی بین مردم دارد که برای طلب حاجت و رفع گرفتاری ها توسط زنان برگزار می شود.
**آیین شب های قدر
مردم یزد عقیده دارند در شب های قدر، ساعت به دنیا آمدن هر نوزاد و از دنیا رفتن هر شخص، از طرف ملک مقرب خداوند معین می شود به همین دلیل در این شب ها از خداوند طلب طول عمر و داشتن فرزند می کنند.
مردم خرانق اردکان عقیده دارند موقع خواندن دعا و قرآن، اگر قرآن از سر کسی بیفتد در آن سال می میرد یا کسانی که نماز صد رکعتی بخواند اگر در وسط نماز خوابش ببرد آن سال، سال آخر عمرش خواهد بود.
آنها همچنین معتقدند اگر کسی که بعد از ماه رمضان بمیرد، آمرزیده و عبادتش به درگاه خدا مقبول شده است.
اهالی طزرجان از توابع شهرستان تفت هم بر این باورند که مقدرات هرکس در شب بیست و سوم رمضان رقم می خورد و آنان که سال آخر عمرشان را می گذرانند بر تومار گناهانشان خط کشیده می شود .
به همین اعتقاد، برخی افراد، شب بیست و سوم پس از مراسم احیاء، دست راست خود را جلوی صورت می گیرند اگر سایه پنج انگشت خود را بر دیوار دیدند، معتقدند تا رمضان سال بعد زنده خواهند ماند و اگر سایه یکی از انگشتان را ندیدند تا سال دیگر می میرند.
همچنین در شب های احیا، دعای جوشن کبیر خوانده می شود و زمانی که به جمله « الغوث، الغوث، خلصنا من النار یا رب » رسیدند، بر ریسمانی که قبلاً آماده شده است، می دمند و آن را گره می زنند و بدین ترتیب صد گره به ریسمان زده می شود و اعتقاد دارند که هرگاه در زمان مرگ این ریسمان را بر گردن اندازند یا دور کفن خود ببندند از آتش جهنم در امان خواهند بود.
همچنین برای شفای بیماران، با خواندن همان جمله و دمیدن آن به شیرینی و خوراندن آن به بیمار، طلب بهبود و شفای مریض را مسألت می کنند.
در روز شهادت حضرت علی(ع) نیز در حسینیه امام (ره) تفت (شاه ولی)، مراسم نخل گردانی برگزار می شود.
** تهیه آجیل مشکل گشا
این رسم در شب های ماه رمضان به خصوص شب های احیا و قدر اجرا می شود و کسانی که حاجت دارند آجیل تهیه می کنند.
برای این کار، فرد حاجت دار ماهانه مبلغی را کنار می گذارد و پول را به زن مومنی می دهد تا آجیل را از هفت مغز( بادام، گردو و ...)، بخرد و در مراسم خاصی بین 2 نماز در میان نمازگزاران تقسیم کند.
**روزه چند کُتو
بیدار شدن در وقت سحر، سحری خوردن و آمادگی برای روزه گرفتن علاوه بر ثواب و اجر معنوی به لحاظ تفاوتی که با 11 ماه دیگر سال دارد نوعی تنوع و تفریح برای بزرگترهاست.
بچه ها و نابالغین هم به دلیل اینکه اول شب به طور معمول خانواده ها از سحر و سحری خوردن و بیدار شدن صحبت می کنند، شور و شوق فراوانی برای بیدار شدن از خود نشان می دهند و از والدین خود می خواهند که آنها را نیز فراموش نکرده و سحرگاهان بیدار کنند.
کودکان ضمن اینکه روزه های کوتاه تری می گرفتند، با بیدار شدن هنگام سحر با فرهنگ معنوی سحر و روزه و ماه رمضان آشنا می شدند.
البته برای کاستن از فشار گرسنگی و تشنگی طول روز بر حسب توان فرزند نابالغ چند نوبت به آنها آب و غذا خورانده و دوباره روزه آنها را پیوند می زنند که به چنین روزه ای« روزه پیوندی » یا دوکُتُوˈ گفته می شود.
** بیدار شدن سحر
در زمان قدیم به لحاظ نبودن ساعت و سایر ابزار و وسایل هشدار دهنده و سنجش زمان که بتوانند در وقت معین و مقرر بیدار یا وقت را از روی آنها تعیین کنند از روش ها و ابزار طبیعی بهره گرفته می شد و در زمان مورد نظر یا در وقت سحر بیدار می شدند به طور مثال یک یا چند نفر از اهالی محل سحرها بیدار می شدند و با صدا زدن و زدن در منازل، دیگران را بیدار می کردند.
** طبل و دهل نوازی
صدای خواندن خروس بهترین و رایج ترین وسیله برای بیدار کردن مردم در سحر بود زیرا مردم به تجربه دریافته بودند که خروس ها در طول شبانه روز در سه نوبت معین بانگ سر می دهند.
زندگی سنتی و غلبه فرهنگ دامداری و کشاورزی در بیشتر مناطق موجب می شد که عامه مردم در منازل خود تعدادی مرغ و خروس نگهداری کنند و حتی کسانی که در طول سال(غیر از ماه رمضان) به هر دلیل مرغ و خروس نداشتند، مخصوص این ماه خروسی خریداری و برای بیدار شدن هنگام سحر در نزدیکترین محل خواب خود از آنها نگهداری می کردند.
خروس خوان اول نیمه شب یعنی ساعت 24 را خبر می داد، خروس خوان دوم سحر و خروس خوان سوم وقت نماز صبح و دمیدن صبح صادق را بانگ می زد.
برخی از مردان که دعا خوان سحر و اذان گوی صبح بودند از روی ستاره ها و قرار گرفتن آنها در آسمان به اوقات مورد نظر پی می بردند و با صدای خود همسایگان دیگر را بیدار می کردند و به این ترتیب همه شهر از آغاز سحر و پایان آن مطلع می شدند.
** غذاهای سحری و افطاری
همیشه جامعه به طبقات و گروه های مختلفی تقسیم می شود و از نظر سطح زندگی و برخورداری از مزایا و امکانات یکسان نبوده و نیستند.
نابرابری و تضاد در همه وجوه زندگی از جمله اندوخته خوراکی ماه مبارک رمضان، تهیه سحری و خوردن افطاری وجود داشته و دارد.
غذای اغنیا، اربابان و ثروتمندان را در طول ماه رمضان گوشت، کشک و روغن گوسفند، برنج و دیگر غذاهای مقوی تشکیل می داد اما بیشتر مردم « اشکنه تخم مرغ » را با مرزنجوش، فلفل، پیاز و در صورت امکان روغن گاو یا گوسفند و در غیر این صورت با یکی از روغن های ارزانتر می پختند طوری که مقداری آب داشته باشد تا نان خود را در آن « تلیت» کنند.
شیر گاو یا گوسفند را بیشتر برای سحری استفاده می کردند و در صورتی که ماه مبارک مقارن با زمستان بود،« آش تُک» یا شلغم پخته، غذای افطاری مردم را تشکیل می داد.
** ختم قرآن کریم
از رسم های پسندیده یزدی ها همانند دیگر مناطق ایران که هنوز هم نه تنها در شهر یزد بلکه در تمام شهرستان ها مرسوم است ختم قرآن در ماه مبارک رمضان بوده و هست.
زنان یزدی در ماه رمضان دوره های قرآن خوانی دارند و هر روز یک جزء از قرآن را با هم قرائت می کنند، آنها معتقدند در پایان ماه در نوبت خواندن سوره توحید به هر کس که برسد در کار او گشایش ایجاد می شود و زندگی اش در طول سال توأم با خیر و برکت خواهد بود.
از روز اول ماه رمضان زنان مومنه در قدیم در خانه یکی از آشنایان مسلط به قرائت قرآن معروف به مُلّا گردهم می آمدند و جمع حاضر هر روز یک جزء قرآن را تلاوت می کردند و تا پایان ماه مبارک، 30 جزء قرآن تلاوت می شد.
اکنون هم این رسم هر ساله تکرار می شود البته دیگر در جلسه، زنی را ملا خطاب نمی کنند بلکه تقریبا همگی به قرائت قرآن آشنایی دارند و چنانچه شخصی کمی در خواندن قرآن ضعیف باشد دیگران کمک می کنند که تا پایان ماه رمضان، غلط خوانی ها برطرف شود.
البته این مراسم در زمان حاضر در امامزاده ها و مساجد هم به صورت عمومی برگزار می شود و با استقبال پرشور جوانان و نوجوانان همراه است.
** کیسه دوزی و پیراهن مراد
کیسه دوزی و پیراهن مراد هم یکی دیگر از آداب و رسم سنتی مردم یزد است که در ماه رمضان برگزار می شود.
در این رسم سنتی که ریشه در آیین نیاکان دارد و از تبار آریایی ها به ارث رسیده، شب 24 ماه رمضان در میان نماز ظهر و عصر پارچه ای را به نیت شفا برای بیمار تهیه می کنند و آن را برش می دهند تا کار دوخت روی آن انجام شود.
در یزد، بیشتر زنان برای دوختن پیراهن مراد به مسجد امیر چخماق می روند، در این مسجد سنگ مرمری است مشهور به سنگ مراد که روی آن کتیبه ای حک و بر دیوار محراب نصب شده است؛ گفته می شود دوختن پیراهن مراد در مقابل این سنگ، باعث می شود که حاجت، زودتر برآورده شود.
** آیین های ویژه شب 27 رمضان، از خواستگاری تا دوست دوست
در شب بیست و هفتم ماه رمضان که شب قصاص ابن ملجم است آیین های متعدد و جالبی در یزد برگزار می شود. در گذشته برخی افراد در این شب غسل و حتی مراسم احیا برگزار می کردند و معتقد بودند اگر فردی این روز را روزه بگیرد گناهانش به گردن ابن ملجم می افتد.
مردم در شب بیست و هفتم ماه رمضان به جشن و سرور می پردازند و این روز را مبارک می دانند و اگر مراسم خواستگاری، بله برون، عقد و عروسی دارند در این شب برگزار می کنند و همچنین تازه دامادها در این شب به نوعروسان خود هدیه می دهند که به هدیه بیست و هفتمی معروف است.
در این شب، مردان خضاب و زنان حنا می بندند و لباس نو به تن می کنند و به منزل فامیل و اقوام می روند و بعد از افطار نیز غذاهای یزدی مانند شولی یا کله پاچه می خورند.
دوست علی یا دوست دوست یکی از معروفترین آیین های یزد و یادگاری از ایام باستانی این دیار است. در این رسم، گروهی به نام قاشق زن یا « کمچلی زن» که اغلب جوانان و نوجوانان بودند به در هفت خانه می رفتند و اشعار: «دوست دوست دوست علی امام اول علی، میدی یا برم؟» می خواندند و صاحبخانه مقداری مواد خوراکی به آنها می داد که گروه آن را بین خود تقسیم می کردند و اگر فردی مریض بود به او می دادند.
مردم از این بچه ها استقبال می کردند و با روی گشاده و سعه صدر از خوراکی هایی که قبلا برای همین شب تهیه کرده بودند، به آنها می دادند.
عده ای از مردم اعتقاد دارند این کار باعث برآوردن حاجات و همدردی با یتیمان کوفه و همدلی با مولا علی (ع) است.
** نان بیست و هفتمی یا نان مراد در روستای بنادک سادات
در مناطقی از جمله در روستای بنادک سادات از توابع شهرستان مهریز، نان مخصوصی که به «نان بیست و هفتمی» مشهور است، پخت می شود کودکان برای گرفتن آن نان، دسته جمعی به خانه ها مراجعه و اشعاری را خوانده و نان را طلب می کنند.
مردم برای تهیه نان مراد، آرد را از هفت نفر که اسم فاطمه دارند، گرفته و به سراغ مغازه ای که رو به قبله بود و صاحبش فرد خوب و مومنی محسوب می شد، می رفتند و پولی می گرفتند.
با این پول آرد خریده و نان را می پختند و به برش های کوچکی تقسیم کرده و به مردم می دادند و معتقد بودند اگر فردی که باید به سربازی برود این نان را بخورد از خدمت سربازی معاف می شود و یا اگر در زندان است آزاد می شود.
** مراسم الاغ ابن ملجم در شهر هرات
اهالی شهر هرات مرکز شهرستان خاتم، در این شب مجسمه ابن ملجم را با گونی درست کرده و بر الاغی سوار می کنند و در شهر می چرخانند، مردم نیز اجتماع کرده و با تفریح و شادی آن را آتش می زنند.
** مراسم شب و روز عید فطر
نظافت منازل، خرید لباس نو، تهیه شیرینی و میوه های تازه فصل و برنامه ریزی برای دید و بازدید در این روز از جمله مقدمات برای حلول عید سعید فطر و بزرگداشت آن در بین مردمان مومن دارالعباده یزد است.
با اعلام روز اول ماه شوال و فرارسیدن عید سعید فطر، مردم پس از عمل مستحبی غسل و پوشیدن لباس نظیف و معطر در سطح محله ها و مناطق مختلف تکبیرگویان راهی مصلی اقامه نماز عبادی سیاسی و شکوهمند این روز مبارک می شوند.
مردم با ورود به مصلی نماز عید فطر ضمن مصافحه و تبریک این عید بزرگ به هم برای اقامه نماز آماده می شوند.
رسم این است که قبل از اقامه نماز عید، مکبر و مجری این مراسم چندین مرتبه ذکرهای وارد شده این روز را بلند قرائت و نمازگران نیز با او تکرار می کنند.
مهمترین این ذکرها گفتن الله اکبر، لااله الاالله، صلوات بر محمد و آل محمد (ص) و خواندن دعای سلامت امام زمان(عج) است.
از قدیم الایام رسم بر این بوده است که کسانی که نذر و نیازی دارند با تهیه شیرینی، آن را در محل برگزاری نماز عید فطر و قبل از اقامه نماز بین مردم توزیع می کردند.
طبخ آش معروف به حضرت ابوالفضل العباس(ع) و توزیع آن در صبحگاه عید بین مردم از دیگر آداب و رسوم قدیمی این روز در بین یزدی هاست.
در اکثر مناطق استان بر اساس یک سنت دینی و ارزشی، مردم بلافاصله پس از اتمام نماز عید سعید فطر و قبل از رفتن به منازل خود، بر سر قبور مطهر شهیدان رفته و با به همراه بردن خیرات از قبیل خرما، شیرینی و گل یاد شهدا و گذشتگان خود را گرامی می دارند.
شستن قبور شهدا و اموات، قرائت آیات کلام وحی و ذکر ادعیه از دیگر مواردی است که در این روز صورت می گیرد.
مردم مومن استان یزد در ادامه آداب و رسوم خود در این روز به دید و بازدید بزرگترها و ریش سفیدان خانواده و محل سکونت خود می روند و این عید را به آنها تبریک می گویند.
برگزاری جشن های اسلامی شامل مولودی خوانی و مدیحه سرایی همراه با دعوت اقوام و بزرگان فامیل از دیگر آداب حسنه این عید بزرگ اسلامی است که در بین یزدی ها رایج است.
در بین زنان یزدی نیز رسم است که در روز عید سعید فطر به صورت دسته جمعی به خانه فردی که جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه رمضان در منزل او برگزار شده است می روند و با دادن هدیه و شیرینی از او تقدیر می کنند.
در برخی از مناطق استان نیز زنانی که در محافل ختم قرآن مجید ماه رمضان سوره اخلاص به نامشان ختم شده است در روز عید فطر از دیگر زنان محل دعوت کرده و با شیرینی از آنها پذیرایی می کنند.
یزد با داشتن 10 شهرستان در مرکز جغرافیایی ایران، یک میلیون و 138 هزار نفر جمعیت دارد که حدود 65 درصد آن در مرکز استان ساکن هستند.
7532/ 2047/
انتهای پیام موضوعی که نمونه هایی از آن در ماه رمضان و حفظ حرمت این ماه مبارک مشهود می شود.
از این استان چهره های برجسته ای از جمله مرحوم آیت الله عبدالکریم حائری موسس حوزه علمیه قم، آیت الله محمد صدوقی سومین شهید محراب، آیت الله سید روح الله خاتمی، آیت الله شیخ غلامرضا فقیه خراسانی و نویسندگان و شاعرانی از جمله زنده یاد مهدی آذر یزدی، محمد فرخی یزدی و وحشی بافقی در حوزه های فرهنگ، ادب و مذهب ایران و جهان اثر گذار بودند.
وجود چهره های برجسته و ماندگار علمی و فرهنگی مانند رئیس دولت اصلاحات، محمدعلی اسلامی ندوشن، علی محمد کاردان، علی اصغر دادبه، رضا داوری اردکانی و برخی دیگر از شخصیت های علمی و فرهنگی یزد، این استان را در زمره مناطق عالم پرور و فرهنگ ساز قرار داده است.
تدین و تقید یزدی ها به خصوص در رابطه با ماه رمضان به گونه ای است که پس از برگزاری جشن های نیمه شعبان، با غبارروبی مساجد، امامزادگان و بقای متبرکه و خانه تکانی در روز روشن به استقبال این ماه مبارک می روند.
آنان معتقدند جارو کردن در شب کراهت دارد و شب باید خانه تمیز باشد تا شیطان در کثیفی آن ماندگار نشود به این دلیل خاکروبه را پیش از غروب آفتاب از خانه بیرون می برند.
یزدی ها در غروب آخرین روزهای ماه شعبان با حضور در پشت بام منازل و مناره های مساجد تلاش زیادی برای رویت هلال اول ماه رمضان می کنند پس از مشاهده آن، اعمال مخصوص این ماه را به جا می آورند و اگر به دلیل ابری بودن آسمان، رؤیت هلال اول ماه ممکن نباشد مجبور می شوند به اصطلاح « قاصد » در کنند یعنی افرادی را به آبادی ها و شهرهای نزدیک بفرستند که افق شان با شهر آنها یکی است.
اگر قاصد جواب نداد و تا سحرگاهان، امکان دریافت خبر از رویت هلال ماه میسر نشد، مردم سحری را خورده و روزه می گیرند تا در صورت آغاز ماه رمضان از تکالیف دینی خود غافل نمانند.
یزدی ها به محض رؤیت ماه، چشم هایشان را می بندند و صلوات می فرستند تا از برکت ماه نو، حاجت آنها برآورده شود.
در استان یزد همانند بقیه استان ها مراسم های متعددی برای استقبال از ماه رمضان وجود دارد که به برخی از این سنن که ریشه در فرهنگ و تاریخ و تمدن این منطقه دارد، اشاره می شود.
** کلوخ اندازی
رسم کلوخ اندازی یا « کلوخ اندازون» شبیه خانه تکانی مردم در روزهای پایانی هر سال است به نحوی که مردم چند روز قبل از ماه رمضان به نظافت و پاکسازی خانه ها و مساجد می پردازند و با برگزاری این آیین شاد به استقبال ماه رمضان می روند.
در این آیین دیرینه ، خانواده ها در آخرین روز ماه شعبان در کنار یکدیگر جمع می شوند یا دسته جمعی به دل طبیعت می زنند و آن روز را به شادی و خوشی می گذرانند و از انواع خوراکی ها بهره مند می شوند و به دیگران نیز تعارف می کنند.
یکی از خوراکی هایی که روز کلوخ اندازی طرفدار زیادی دارد، خوراک موسوم به « شولی» است که نوعی آش محلی که انواع مختلفی دارد.
اقلیم یزد که 2 فصل گرم و خشک و سرد و خشک دارد،مردمان آن عمدتا شولی را در روزهای سرد سال خصوصا زمستان ها صرف می کنند.
از دیگر خوراکی های روز کلوخ اندازی، آش رشته یا آش خمیر، آش کشک، حلوای برنج، شله زرد و فالوده یزدی است.
در گذشته های دور، مردم یزد در پایان روز به یکدیگر کلوخ های کوچک پرتاب می کردند و می خندیدند و از این روست که به این روز، روز کلوخ اندازی می گویند.
در صورتی که ماه رمضان مثل امسال مصادف با فصل گرما باشد در جمعه آخر ماه شعبان یا آخرین روز این ماه را جوان ترها در دسته های چند نفری یا به اتفاق اعضای خانواده به باغ و صحرا می روند.
آنها با تهیه آش و تهیه غذاهای مناسب، خوردن شیرینی و آجیل، از آمدن ماه رمضان استقبال می کنند.
در برخی مناطق استان یزد همانند بافق، برخی مردم، چند روز قبل از حلول ماه رمضان روزه می شوند و این روزه ها به نیت روزه قضا گرفته می شد تا بنا بر احتیاط، اگر هلال رمضان زودتر رؤیت شد روزه قضا نداشته باشند.
عادت این بود قبل از ماه رمضان، خانواده ها خود را برای روزه داری آماده می کردند و کسانی که توانایی داشتند آذوقه یک ماه خود را که بیشتر آرد، حبوبات، خرما و نان خشک بود خریداری می کردند.
**ستارگان اذان گو
مردمان دیار یزد به برکت سرزمین منطقه جغرافیایی خود، همیشه امکان تماشای ستاره ها و جهت یابی با استفاده از ستاره ها را داشته اند.
در گذشته، در ماه رمضان همین ستاره های روشن و نورانی، نقش موذن را برای یزدی ها ایفا می کرد و به طور مثال حرکت ستاره پرویز، نشانه هنگامه سحر بوده است.
در سال هایی که مردم از ستاره بینی فاصله گرفتند، هنوز وسایل ارتباط جمعی آنقدر گسترده نبود تا کفاف جمعیت را بدهد، خادمان مساجد یکی، 2 ساعت به سحر مانده چراغ هایی را روشن می کردند و در نقاط مرتفع شهر و گلدسته مسجدها می گذاشتند تا مردم با دیدن نور چراغ به نزدیک شدن سحر پی ببرند و وقت اذان، چراغ ها را خاموش می کردند تا مردم بدانند باید سفره سحری را جمع کنند و نماز صبح را به جا آورند.
یکی از مشهورترین چراغها، «چراغ ملاکاظم» خادم مسجد جامع کبیر یزد بود؛ او هر شب چراغی را روشن و در یکی از گلدسته های مسجد می گذاشت و هنگام اذان صبح آن را خاموش می کرد یا اینکه در شهر نقاره می زدند و وقت سحر را اعلام می کردند.
امروزه نیز که امکانات زیادی مهیاست، مردم با استفاده از تلفن ثابت و همراه یکدیگر را با فرا رسیدن سحر بیدار می کنند.
در قدیم مردم برای تشخیص غروب آفتاب به دیوار کاهگلی نگاه می کردند و عقیده داشتند هر وقت کاه های داخل کاهگل دیوار دیده نشد موقع اذان مغرب فرا رسیده است.
نماز جماعت مغرب و عشا مانند سایر نمازهای یومیه در تمام مساجد برگزار می شود و چون مردم بر این باورند که افطاری دادن و سیر کردن روزه داران از ثواب بسیاری برخوردار است بر این امر همت گمارده و در بیشتر مساجد یزد افطاری می دهند.
** نخل برداری
نخل در زبان فارسی به معنای تابوت است و به عنوان نمادی از تابوت حضرت سید الشهدا (ع) شناخته می شود که از چوب ساخته شده و به شکل برگ درخت است.
این نخل ها با احترام خاصی در برخی نقاط شهر گردانده می شود و مردم ملبس به رخت مشکی بر سر و سینه زده و در رثای اهل بیت (ع) عزاداری می کنند.
این آیین بیشتر در ایام ماه محرم و روزهای تاسوعا و عاشورا با شکوه خاصی در شهرهای یزد، تفت، اشکذر، اردکان و بافق برگزار می شود با این حال یزدی ها در روز شهادت حضرت علی(ع) و مصادف با ماه رمضان نیز هیأت های عزاداری راه می اندازند و آئین نخل برداری را اجرا می کنند.
** روضه قنبر
خواندن روضه قنبر از دیگر رسوم مردم یزد است که معمولاً در ماه مبارک رمضان برگزار و از شب نوزدهم تا شب بیست و هفتم ماه رمضان ادامه دارد.
این روضه بیشتر مخصوص زنان است که با نذری دادن و طلب حاجت در این چند روز در خانه ها برگزار می شود و به عنوان نماد ضربت خوردن مولای متقیان حضرت علی(ع) است.
قنبر از غلامان حضرت علی(ع) بود و فردی در این مراسم با حالاتی شبیه درویشان با لباس سفیدی بر تن و کلاه سفید کشکولی بر سر، که نماد دوستی حضرت علی(ع) است مراسم روضه را اجرا می کرد.
در مراسم روضه قنبر، 2 شخصیت دیگر نیز حضور دارند که یکی نقش حضرت زینب (س) را با لباس بلند و مشکی و شخصیت دیگر نقش ام کلثوم(س) را بازی می کند و بین حاضران در گروه، صحبت هایی در قالب شعر رد و بدل و اشعار حزن آلود نیز خوانده می شد.
هم اکنون این مراسم کم و بیش در یزد برگزار می شود و احترام خاصی بین مردم دارد که برای طلب حاجت و رفع گرفتاری ها توسط زنان برگزار می شود.
**آیین شب های قدر
مردم یزد عقیده دارند در شب های قدر، ساعت به دنیا آمدن هر نوزاد و از دنیا رفتن هر شخص، از طرف ملک مقرب خداوند معین می شود به همین دلیل در این شب ها از خداوند طلب طول عمر و داشتن فرزند می کنند.
مردم خرانق اردکان عقیده دارند موقع خواندن دعا و قرآن، اگر قرآن از سر کسی بیفتد در آن سال می میرد یا کسانی که نماز صد رکعتی بخواند اگر در وسط نماز خوابش ببرد آن سال، سال آخر عمرش خواهد بود.
آنها همچنین معتقدند اگر کسی که بعد از ماه رمضان بمیرد، آمرزیده و عبادتش به درگاه خدا مقبول شده است.
اهالی طزرجان از توابع شهرستان تفت هم بر این باورند که مقدرات هرکس در شب بیست و سوم رمضان رقم می خورد و آنان که سال آخر عمرشان را می گذرانند بر تومار گناهانشان خط کشیده می شود .
به همین اعتقاد، برخی افراد، شب بیست و سوم پس از مراسم احیاء، دست راست خود را جلوی صورت می گیرند اگر سایه پنج انگشت خود را بر دیوار دیدند، معتقدند تا رمضان سال بعد زنده خواهند ماند و اگر سایه یکی از انگشتان را ندیدند تا سال دیگر می میرند.
همچنین در شب های احیا، دعای جوشن کبیر خوانده می شود و زمانی که به جمله « الغوث، الغوث، خلصنا من النار یا رب » رسیدند، بر ریسمانی که قبلاً آماده شده است، می دمند و آن را گره می زنند و بدین ترتیب صد گره به ریسمان زده می شود و اعتقاد دارند که هرگاه در زمان مرگ این ریسمان را بر گردن اندازند یا دور کفن خود ببندند از آتش جهنم در امان خواهند بود.
همچنین برای شفای بیماران، با خواندن همان جمله و دمیدن آن به شیرینی و خوراندن آن به بیمار، طلب بهبود و شفای مریض را مسألت می کنند.
در روز شهادت حضرت علی(ع) نیز در حسینیه امام (ره) تفت (شاه ولی)، مراسم نخل گردانی برگزار می شود.
** تهیه آجیل مشکل گشا
این رسم در شب های ماه رمضان به خصوص شب های احیا و قدر اجرا می شود و کسانی که حاجت دارند آجیل تهیه می کنند.
برای این کار، فرد حاجت دار ماهانه مبلغی را کنار می گذارد و پول را به زن مومنی می دهد تا آجیل را از هفت مغز( بادام، گردو و ...)، بخرد و در مراسم خاصی بین 2 نماز در میان نمازگزاران تقسیم کند.
**روزه چند کُتو
بیدار شدن در وقت سحر، سحری خوردن و آمادگی برای روزه گرفتن علاوه بر ثواب و اجر معنوی به لحاظ تفاوتی که با 11 ماه دیگر سال دارد نوعی تنوع و تفریح برای بزرگترهاست.
بچه ها و نابالغین هم به دلیل اینکه اول شب به طور معمول خانواده ها از سحر و سحری خوردن و بیدار شدن صحبت می کنند، شور و شوق فراوانی برای بیدار شدن از خود نشان می دهند و از والدین خود می خواهند که آنها را نیز فراموش نکرده و سحرگاهان بیدار کنند.
کودکان ضمن اینکه روزه های کوتاه تری می گرفتند، با بیدار شدن هنگام سحر با فرهنگ معنوی سحر و روزه و ماه رمضان آشنا می شدند.
البته برای کاستن از فشار گرسنگی و تشنگی طول روز بر حسب توان فرزند نابالغ چند نوبت به آنها آب و غذا خورانده و دوباره روزه آنها را پیوند می زنند که به چنین روزه ای« روزه پیوندی » یا دوکُتُوˈ گفته می شود.
** بیدار شدن سحر
در زمان قدیم به لحاظ نبودن ساعت و سایر ابزار و وسایل هشدار دهنده و سنجش زمان که بتوانند در وقت معین و مقرر بیدار یا وقت را از روی آنها تعیین کنند از روش ها و ابزار طبیعی بهره گرفته می شد و در زمان مورد نظر یا در وقت سحر بیدار می شدند به طور مثال یک یا چند نفر از اهالی محل سحرها بیدار می شدند و با صدا زدن و زدن در منازل، دیگران را بیدار می کردند.
** طبل و دهل نوازی
صدای خواندن خروس بهترین و رایج ترین وسیله برای بیدار کردن مردم در سحر بود زیرا مردم به تجربه دریافته بودند که خروس ها در طول شبانه روز در سه نوبت معین بانگ سر می دهند.
زندگی سنتی و غلبه فرهنگ دامداری و کشاورزی در بیشتر مناطق موجب می شد که عامه مردم در منازل خود تعدادی مرغ و خروس نگهداری کنند و حتی کسانی که در طول سال(غیر از ماه رمضان) به هر دلیل مرغ و خروس نداشتند، مخصوص این ماه خروسی خریداری و برای بیدار شدن هنگام سحر در نزدیکترین محل خواب خود از آنها نگهداری می کردند.
خروس خوان اول نیمه شب یعنی ساعت 24 را خبر می داد، خروس خوان دوم سحر و خروس خوان سوم وقت نماز صبح و دمیدن صبح صادق را بانگ می زد.
برخی از مردان که دعا خوان سحر و اذان گوی صبح بودند از روی ستاره ها و قرار گرفتن آنها در آسمان به اوقات مورد نظر پی می بردند و با صدای خود همسایگان دیگر را بیدار می کردند و به این ترتیب همه شهر از آغاز سحر و پایان آن مطلع می شدند.
** غذاهای سحری و افطاری
همیشه جامعه به طبقات و گروه های مختلفی تقسیم می شود و از نظر سطح زندگی و برخورداری از مزایا و امکانات یکسان نبوده و نیستند.
نابرابری و تضاد در همه وجوه زندگی از جمله اندوخته خوراکی ماه مبارک رمضان، تهیه سحری و خوردن افطاری وجود داشته و دارد.
غذای اغنیا، اربابان و ثروتمندان را در طول ماه رمضان گوشت، کشک و روغن گوسفند، برنج و دیگر غذاهای مقوی تشکیل می داد اما بیشتر مردم « اشکنه تخم مرغ » را با مرزنجوش، فلفل، پیاز و در صورت امکان روغن گاو یا گوسفند و در غیر این صورت با یکی از روغن های ارزانتر می پختند طوری که مقداری آب داشته باشد تا نان خود را در آن « تلیت» کنند.
شیر گاو یا گوسفند را بیشتر برای سحری استفاده می کردند و در صورتی که ماه مبارک مقارن با زمستان بود،« آش تُک» یا شلغم پخته، غذای افطاری مردم را تشکیل می داد.
** ختم قرآن کریم
از رسم های پسندیده یزدی ها همانند دیگر مناطق ایران که هنوز هم نه تنها در شهر یزد بلکه در تمام شهرستان ها مرسوم است ختم قرآن در ماه مبارک رمضان بوده و هست.
زنان یزدی در ماه رمضان دوره های قرآن خوانی دارند و هر روز یک جزء از قرآن را با هم قرائت می کنند، آنها معتقدند در پایان ماه در نوبت خواندن سوره توحید به هر کس که برسد در کار او گشایش ایجاد می شود و زندگی اش در طول سال توأم با خیر و برکت خواهد بود.
از روز اول ماه رمضان زنان مومنه در قدیم در خانه یکی از آشنایان مسلط به قرائت قرآن معروف به مُلّا گردهم می آمدند و جمع حاضر هر روز یک جزء قرآن را تلاوت می کردند و تا پایان ماه مبارک، 30 جزء قرآن تلاوت می شد.
اکنون هم این رسم هر ساله تکرار می شود البته دیگر در جلسه، زنی را ملا خطاب نمی کنند بلکه تقریبا همگی به قرائت قرآن آشنایی دارند و چنانچه شخصی کمی در خواندن قرآن ضعیف باشد دیگران کمک می کنند که تا پایان ماه رمضان، غلط خوانی ها برطرف شود.
البته این مراسم در زمان حاضر در امامزاده ها و مساجد هم به صورت عمومی برگزار می شود و با استقبال پرشور جوانان و نوجوانان همراه است.
** کیسه دوزی و پیراهن مراد
کیسه دوزی و پیراهن مراد هم یکی دیگر از آداب و رسم سنتی مردم یزد است که در ماه رمضان برگزار می شود.
در این رسم سنتی که ریشه در آیین نیاکان دارد و از تبار آریایی ها به ارث رسیده، شب 24 ماه رمضان در میان نماز ظهر و عصر پارچه ای را به نیت شفا برای بیمار تهیه می کنند و آن را برش می دهند تا کار دوخت روی آن انجام شود.
در یزد، بیشتر زنان برای دوختن پیراهن مراد به مسجد امیر چخماق می روند، در این مسجد سنگ مرمری است مشهور به سنگ مراد که روی آن کتیبه ای حک و بر دیوار محراب نصب شده است؛ گفته می شود دوختن پیراهن مراد در مقابل این سنگ، باعث می شود که حاجت، زودتر برآورده شود.
** آیین های ویژه شب 27 رمضان، از خواستگاری تا دوست دوست
در شب بیست و هفتم ماه رمضان که شب قصاص ابن ملجم است آیین های متعدد و جالبی در یزد برگزار می شود. در گذشته برخی افراد در این شب غسل و حتی مراسم احیا برگزار می کردند و معتقد بودند اگر فردی این روز را روزه بگیرد گناهانش به گردن ابن ملجم می افتد.
مردم در شب بیست و هفتم ماه رمضان به جشن و سرور می پردازند و این روز را مبارک می دانند و اگر مراسم خواستگاری، بله برون، عقد و عروسی دارند در این شب برگزار می کنند و همچنین تازه دامادها در این شب به نوعروسان خود هدیه می دهند که به هدیه بیست و هفتمی معروف است.
در این شب، مردان خضاب و زنان حنا می بندند و لباس نو به تن می کنند و به منزل فامیل و اقوام می روند و بعد از افطار نیز غذاهای یزدی مانند شولی یا کله پاچه می خورند.
دوست علی یا دوست دوست یکی از معروفترین آیین های یزد و یادگاری از ایام باستانی این دیار است. در این رسم، گروهی به نام قاشق زن یا « کمچلی زن» که اغلب جوانان و نوجوانان بودند به در هفت خانه می رفتند و اشعار: «دوست دوست دوست علی امام اول علی، میدی یا برم؟» می خواندند و صاحبخانه مقداری مواد خوراکی به آنها می داد که گروه آن را بین خود تقسیم می کردند و اگر فردی مریض بود به او می دادند.
مردم از این بچه ها استقبال می کردند و با روی گشاده و سعه صدر از خوراکی هایی که قبلا برای همین شب تهیه کرده بودند، به آنها می دادند.
عده ای از مردم اعتقاد دارند این کار باعث برآوردن حاجات و همدردی با یتیمان کوفه و همدلی با مولا علی (ع) است.
** نان بیست و هفتمی یا نان مراد در روستای بنادک سادات
در مناطقی از جمله در روستای بنادک سادات از توابع شهرستان مهریز، نان مخصوصی که به «نان بیست و هفتمی» مشهور است، پخت می شود کودکان برای گرفتن آن نان، دسته جمعی به خانه ها مراجعه و اشعاری را خوانده و نان را طلب می کنند.
مردم برای تهیه نان مراد، آرد را از هفت نفر که اسم فاطمه دارند، گرفته و به سراغ مغازه ای که رو به قبله بود و صاحبش فرد خوب و مومنی محسوب می شد، می رفتند و پولی می گرفتند.
با این پول آرد خریده و نان را می پختند و به برش های کوچکی تقسیم کرده و به مردم می دادند و معتقد بودند اگر فردی که باید به سربازی برود این نان را بخورد از خدمت سربازی معاف می شود و یا اگر در زندان است آزاد می شود.
** مراسم الاغ ابن ملجم در شهر هرات
اهالی شهر هرات مرکز شهرستان خاتم، در این شب مجسمه ابن ملجم را با گونی درست کرده و بر الاغی سوار می کنند و در شهر می چرخانند، مردم نیز اجتماع کرده و با تفریح و شادی آن را آتش می زنند.
** مراسم شب و روز عید فطر
نظافت منازل، خرید لباس نو، تهیه شیرینی و میوه های تازه فصل و برنامه ریزی برای دید و بازدید در این روز از جمله مقدمات برای حلول عید سعید فطر و بزرگداشت آن در بین مردمان مومن دارالعباده یزد است.
با اعلام روز اول ماه شوال و فرارسیدن عید سعید فطر، مردم پس از عمل مستحبی غسل و پوشیدن لباس نظیف و معطر در سطح محله ها و مناطق مختلف تکبیرگویان راهی مصلی اقامه نماز عبادی سیاسی و شکوهمند این روز مبارک می شوند.
مردم با ورود به مصلی نماز عید فطر ضمن مصافحه و تبریک این عید بزرگ به هم برای اقامه نماز آماده می شوند.
رسم این است که قبل از اقامه نماز عید، مکبر و مجری این مراسم چندین مرتبه ذکرهای وارد شده این روز را بلند قرائت و نمازگران نیز با او تکرار می کنند.
مهمترین این ذکرها گفتن الله اکبر، لااله الاالله، صلوات بر محمد و آل محمد (ص) و خواندن دعای سلامت امام زمان(عج) است.
از قدیم الایام رسم بر این بوده است که کسانی که نذر و نیازی دارند با تهیه شیرینی، آن را در محل برگزاری نماز عید فطر و قبل از اقامه نماز بین مردم توزیع می کردند.
طبخ آش معروف به حضرت ابوالفضل العباس(ع) و توزیع آن در صبحگاه عید بین مردم از دیگر آداب و رسوم قدیمی این روز در بین یزدی هاست.
در اکثر مناطق استان بر اساس یک سنت دینی و ارزشی، مردم بلافاصله پس از اتمام نماز عید سعید فطر و قبل از رفتن به منازل خود، بر سر قبور مطهر شهیدان رفته و با به همراه بردن خیرات از قبیل خرما، شیرینی و گل یاد شهدا و گذشتگان خود را گرامی می دارند.
شستن قبور شهدا و اموات، قرائت آیات کلام وحی و ذکر ادعیه از دیگر مواردی است که در این روز صورت می گیرد.
مردم مومن استان یزد در ادامه آداب و رسوم خود در این روز به دید و بازدید بزرگترها و ریش سفیدان خانواده و محل سکونت خود می روند و این عید را به آنها تبریک می گویند.
برگزاری جشن های اسلامی شامل مولودی خوانی و مدیحه سرایی همراه با دعوت اقوام و بزرگان فامیل از دیگر آداب حسنه این عید بزرگ اسلامی است که در بین یزدی ها رایج است.
در بین زنان یزدی نیز رسم است که در روز عید سعید فطر به صورت دسته جمعی به خانه فردی که جلسات ختم قرآن مجید در طول ماه رمضان در منزل او برگزار شده است می روند و با دادن هدیه و شیرینی از او تقدیر می کنند.
در برخی از مناطق استان نیز زنانی که در محافل ختم قرآن مجید ماه رمضان سوره اخلاص به نامشان ختم شده است در روز عید فطر از دیگر زنان محل دعوت کرده و با شیرینی از آنها پذیرایی می کنند.
یزد با داشتن 10 شهرستان در مرکز جغرافیایی ایران، یک میلیون و 138 هزار نفر جمعیت دارد که حدود 65 درصد آن در مرکز استان ساکن هستند.
7532/ 2047/
کپی شد
