آنچه از واژه سوری در رسوم مردم شهرستان صومعه سرا دیده می شود می تواند دومعنا را در برگیرد یکی شروعی برای جشن سرور ودیگری 'چارشمبه خاتون ' که ارمغانی برای سرخی و سلامتی است .
خاتون به بزرگ و بی بی و کدبانوی خانه گفته می شد از این رو در این روز برای احترام به چارشمبه خاتون که زنی مهربان و کدبانوست و حلال مشکلات جوانان در امر ازدواج است رسومی به اجرا در می آید .
فردوسی هم می گوید : بدو گفت خاتون که با رای تو/ نگیرد کس اندر جهان جای تو. که این بیت خود گواه بر جایگاه خاتون است .
*خانه تکانی ودور ریختن برخی وسایل کهنه
رسم خانه تکانی آیینی در جهت آماده سازی خانه برای بازدید این خاتون در شب چهار شنبه می‌باشد که پس از انجام این کار وسایل از جمله لباس ها و کفش های مندرس را بیرون از خانه می گذراند تا خاتون چهارشنبه بداند که دختران و یا زن خانه با سلیقه اند .
*ترش تره از غذاهای مورد علاقه چارشمبه خاتون
در این شهرستان رسم است که مادران و دختران از هفت نوع سبزه و تره گیاهی خودرو غذایی به نام ترش تره می پزند و علاوه بر مصرف شب خود مقداری در سینی به همراه مخلفات در بیرون در خانه برای این خاتون می گذارند و قدری نیز برای همسایگان نیازمند می برند.
خوراک ماهی شکم پر یکی دیگر از غذاهای مرسوم شب چهار شنبه است.
سوری ز دیر باز گرفتن ماهی از رودخانه برای تهیه این غذا بر عهده مردان و پسران مجرد بود که مردان به رودخانه ها می رفتند و قبل از رسیدن می باید ماهی مناسب که بیشتر ماهی سفید است را می گرفتند و به خانه می آوردند که علاوه بر سختی تهیه این ماهی پسران را برای زندگی آینده و تشکیل خانواده آماده می کردند .سپس این ماهی را تمیز و تحویل بانوی منزل داده تا مواد لازم برای پر کردن داخل شکم ماهی که گردوی سابیده همراه با سبزی معطر و رب آلوچه را بسازند . اگر چه امروز خرید ماهی از مراکز و بازارها ی هفتگی انجام می گیرد .
واویشته بج، حلوا ضیابری و بج دوشاب از تنقلات شب چهارشنبه سوری در صومعه سرا
قبل از مراسم چهارشنبه سوری دانه های نباتی محصولات کشاورزی مانند: نخود، تخم هندوانه، تخم کدو تخم خربزه و را که از ذخیره زمستان باقی مانده بود، به همراه برنج روی آتش با نمک تف می دادند که به آن واویشته بج می گویند . حلوا ضیابری که از حلوا های محلی با آرد سرخ شده و شکر مغز گردو و ادویه جات است نیز در اکثر روستاهای صومعه سرا تهیه می شد که با توجه به سختی کار معمولا به صورت دسته جمعی توسط بانوان همسایه صورت می گرفت .
از دیگر تنقلاتی که زنان این دیار برای استقبال از نوروز در این شب آمده می ساختند بج دوشاب و یا برنج دوشاب است که دوشاب برگرفته از نیشکر و یا اربه ( خرمالو جنگلی ) را با برنج سرخ شده مخلوط و بر روی ظرفی تف می دادند و در آن مغز گردو می ریختند و پس از سرد شدن مصرف می کردند . اعتقاد داشتند که هر کس از این تنقلات بخورد، نسبت به افراد دیگر مهربان تر می گردد و کینه از وی دور می شود.
این تنقلات را خانواده داماد ها برای رفتن به منزل عروس در این شب ها به همراه خود بعنوان عیدانه عروس می برند که در سینی بزرگ به همراه میوه، شیرینی، ماهی و خلعت برای خانواده ی عروس و خود عروس می گذارند.
شال و سبزه انداختن به خانه همسایگان
از دیگر مراسم شب چهارشنبه سوری در صومعه سرا این بود که جوانان بر سر شاخه سبزی دستمال و روسری گره می زنند و و با خبردار کردن صاحب خانه با چند سرفه بلند آن را وارد منزل می کنند صاحبخانه نیز هدیه ای در گوشه شال وروسری می گذارد و بر در ورودی می بندد تا صاحب شال هدیه چهارشنبه سوری را بردارد . اگر سکه و پول باشد نشانه سپیدبختی است، گردو نشان طول عمر، اگر هدیه حلوا باشد نشانه شیرین کامی و شادمانی، وبرنج نشان سال پر برکت و سال نو می باشند.
شاخه و هیزم افروزی در چهارشنبه سوری
جشن چهارشنبه سوری در صومعه سرا با شاخه و هیزم افروزی آغاز می شد و پیش از غروب آفتاب، به منظور هرس کردن درختان شاخه های خشک شده از زمستان و افتاده در جنگل ها و با غ ها جمع آوری می شد و در هفت نقطه در یک راستا می گذاشتند. بعد از غروب آفتاب، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و این هفت کپه چوبی هیزم را آتش می زدند و بزرگ تا کوچک هر کدام سه بار از آن می پرند و یا از کنارش می گذرند و شعر می خوانند: 'غم بشو شادی بیا / محنت بشو روزی بیا ، و دختران دم بخت هم می گفتند : ای گولی گولی چارشمبه / می بخته وا کن پر خنده ' تا چارشمبه خاتون بشنود و بختشان را باز کند .
آتش نزد ایرانیان نماد زندگی، روشنی، تندرستی، پاکی، وشادی است اما در سالهای اخیر جشن های چهارشنبه سوری با آیین های گذشته و فرهنگ چهارشنبه سوری فاصله گرفته و استفاده از ترقه، جایگزین این آداب و رسوم زیبا شده که نیازمند فرهنگ سازی برای تغییر مسیر غلط و خطرناک چهارشنبه سوری امروزی است.
صومعه سرا (شهری در 25 کیلومتری غرب شهرستان رشت است. از شمال به تالاب انزلی، از شرق به رشت و شفت، از غرب به رضوانشهر و ماسال و از جنوب به فومن مرتبط است. محصولات عمده این شهرستان برنج، چای، نیشکر، کرم ابریشم، زعفران و چوب صنعتی صنوبر است.
گزارش: فرزاد زرکامی
7229 /6030
انتهای پیام خاتون به بزرگ و بی بی و کدبانوی خانه گفته می شد از این رو در این روز برای احترام به چارشمبه خاتون که زنی مهربان و کدبانوست و حلال مشکلات جوانان در امر ازدواج است رسومی به اجرا در می آید .
فردوسی هم می گوید : بدو گفت خاتون که با رای تو/ نگیرد کس اندر جهان جای تو. که این بیت خود گواه بر جایگاه خاتون است .
*خانه تکانی ودور ریختن برخی وسایل کهنه
رسم خانه تکانی آیینی در جهت آماده سازی خانه برای بازدید این خاتون در شب چهار شنبه می‌باشد که پس از انجام این کار وسایل از جمله لباس ها و کفش های مندرس را بیرون از خانه می گذراند تا خاتون چهارشنبه بداند که دختران و یا زن خانه با سلیقه اند .
*ترش تره از غذاهای مورد علاقه چارشمبه خاتون
در این شهرستان رسم است که مادران و دختران از هفت نوع سبزه و تره گیاهی خودرو غذایی به نام ترش تره می پزند و علاوه بر مصرف شب خود مقداری در سینی به همراه مخلفات در بیرون در خانه برای این خاتون می گذارند و قدری نیز برای همسایگان نیازمند می برند.
خوراک ماهی شکم پر یکی دیگر از غذاهای مرسوم شب چهار شنبه است.
سوری ز دیر باز گرفتن ماهی از رودخانه برای تهیه این غذا بر عهده مردان و پسران مجرد بود که مردان به رودخانه ها می رفتند و قبل از رسیدن می باید ماهی مناسب که بیشتر ماهی سفید است را می گرفتند و به خانه می آوردند که علاوه بر سختی تهیه این ماهی پسران را برای زندگی آینده و تشکیل خانواده آماده می کردند .سپس این ماهی را تمیز و تحویل بانوی منزل داده تا مواد لازم برای پر کردن داخل شکم ماهی که گردوی سابیده همراه با سبزی معطر و رب آلوچه را بسازند . اگر چه امروز خرید ماهی از مراکز و بازارها ی هفتگی انجام می گیرد .
واویشته بج، حلوا ضیابری و بج دوشاب از تنقلات شب چهارشنبه سوری در صومعه سرا
قبل از مراسم چهارشنبه سوری دانه های نباتی محصولات کشاورزی مانند: نخود، تخم هندوانه، تخم کدو تخم خربزه و را که از ذخیره زمستان باقی مانده بود، به همراه برنج روی آتش با نمک تف می دادند که به آن واویشته بج می گویند . حلوا ضیابری که از حلوا های محلی با آرد سرخ شده و شکر مغز گردو و ادویه جات است نیز در اکثر روستاهای صومعه سرا تهیه می شد که با توجه به سختی کار معمولا به صورت دسته جمعی توسط بانوان همسایه صورت می گرفت .
از دیگر تنقلاتی که زنان این دیار برای استقبال از نوروز در این شب آمده می ساختند بج دوشاب و یا برنج دوشاب است که دوشاب برگرفته از نیشکر و یا اربه ( خرمالو جنگلی ) را با برنج سرخ شده مخلوط و بر روی ظرفی تف می دادند و در آن مغز گردو می ریختند و پس از سرد شدن مصرف می کردند . اعتقاد داشتند که هر کس از این تنقلات بخورد، نسبت به افراد دیگر مهربان تر می گردد و کینه از وی دور می شود.
این تنقلات را خانواده داماد ها برای رفتن به منزل عروس در این شب ها به همراه خود بعنوان عیدانه عروس می برند که در سینی بزرگ به همراه میوه، شیرینی، ماهی و خلعت برای خانواده ی عروس و خود عروس می گذارند.
شال و سبزه انداختن به خانه همسایگان
از دیگر مراسم شب چهارشنبه سوری در صومعه سرا این بود که جوانان بر سر شاخه سبزی دستمال و روسری گره می زنند و و با خبردار کردن صاحب خانه با چند سرفه بلند آن را وارد منزل می کنند صاحبخانه نیز هدیه ای در گوشه شال وروسری می گذارد و بر در ورودی می بندد تا صاحب شال هدیه چهارشنبه سوری را بردارد . اگر سکه و پول باشد نشانه سپیدبختی است، گردو نشان طول عمر، اگر هدیه حلوا باشد نشانه شیرین کامی و شادمانی، وبرنج نشان سال پر برکت و سال نو می باشند.
شاخه و هیزم افروزی در چهارشنبه سوری
جشن چهارشنبه سوری در صومعه سرا با شاخه و هیزم افروزی آغاز می شد و پیش از غروب آفتاب، به منظور هرس کردن درختان شاخه های خشک شده از زمستان و افتاده در جنگل ها و با غ ها جمع آوری می شد و در هفت نقطه در یک راستا می گذاشتند. بعد از غروب آفتاب، زن و مرد و پیر و جوان گرد هم جمع می شوند و این هفت کپه چوبی هیزم را آتش می زدند و بزرگ تا کوچک هر کدام سه بار از آن می پرند و یا از کنارش می گذرند و شعر می خوانند: 'غم بشو شادی بیا / محنت بشو روزی بیا ، و دختران دم بخت هم می گفتند : ای گولی گولی چارشمبه / می بخته وا کن پر خنده ' تا چارشمبه خاتون بشنود و بختشان را باز کند .
آتش نزد ایرانیان نماد زندگی، روشنی، تندرستی، پاکی، وشادی است اما در سالهای اخیر جشن های چهارشنبه سوری با آیین های گذشته و فرهنگ چهارشنبه سوری فاصله گرفته و استفاده از ترقه، جایگزین این آداب و رسوم زیبا شده که نیازمند فرهنگ سازی برای تغییر مسیر غلط و خطرناک چهارشنبه سوری امروزی است.
صومعه سرا (شهری در 25 کیلومتری غرب شهرستان رشت است. از شمال به تالاب انزلی، از شرق به رشت و شفت، از غرب به رضوانشهر و ماسال و از جنوب به فومن مرتبط است. محصولات عمده این شهرستان برنج، چای، نیشکر، کرم ابریشم، زعفران و چوب صنعتی صنوبر است.
گزارش: فرزاد زرکامی
7229 /6030
کپی شد
