خبرگزاری مهر گروه استان‌ها- مریم ساحلی: آسمان و دریا، افق با ابرهای ارغوانی دم غروب، کشتی‌های پهلو گرفته و پرواز کاکایی های سپید بال، چشم انداز بدیع پل تاریخی غازیان در شهر ساحلی انزلی است. منظره‌ای دلنشین که نه تنها برای گردشگران بلکه برای اهالی شهر نیز همیشه دیدنی و خواستنی بوده است.
پل تاریخی غازیان سال‌های بسیار در مسیر غازیان به میان پشته بوده است. ساخت این پل از سال ۱۳۱۴ توسط دو شرکت آلمانی و سوئدی آغاز شد و در سال ۱۳۱۷ به بهره برداری رسید. این پل در نوع خود از معدود پل‌های پیشرفته دنیا در آن زمان محسوب می‌شد و متحرک بودن بخشی از آن سبب می‌شد تا کشتی‌ها بتوانند از زیر آن عبور کنند. حالا سال‌ها است پل قابلیت تحرکش را از دست داده اما تصور خیال انگیزش هنوز در رؤیای آدم‌های این شهر بافی است.
پل تاریخی غازیان سال‌ها بار ترافیک شهر را بر دوش کشید تا این که در سال ۱۳۸۴ این مسئولیت را پل تازه ساخت ولایت بر عهده گرفت. حالا حدود ۱۵ سال است که پل تاریخی غازیان در بازنشستگی خویش شهر را به نظاره نشسته اما جان عزیزش هنوز میزبان آدم‌هایی است که گاه به تماشای چشم انداز کم نظیرش می آیند و گاه با قلاب‌های ماهیگیری خویش به انتظار صید می‌نشینند. یک وقت‌هایی هم آدم‌ها شانه به شانه تنهایی‌های خود برای مرور خاطرات خویش می آیند تا روزمرگی‌های خود را لابه لای پرواز کاکایی‌ها و منظرگاه آب و آسمان رها کنند.
این روزها اما انتشار فراخوان یک مسابقه ملی با عنوان «بهسازی و کف سازی پل تاریخی غازیان» از سوی شورای اسلامی شهر انزلی نگاه‌ها را بیش از پیش متوجه این پل تاریخی کرده و این فراخوان را با انتقادات گسترده‌ای از سوی کنشگران شهری مواجه ساخته است. دوستداران میراث فرهنگی شهر نگران آسیب دیدن وجه تاریخی و میراثی این پل هستند.
اهمیت پل تاریخی غازیان
یک کارشناس مطالعات شهری در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: پل غازیان ۸۳ سال قدمت دارد و اولین پل متحرک ایران نامیده شده است. این سازه بتنی به سبب استفاده از فن‌آوری روز جهان، در میان پل‌های ایران منحصر به فرد بوده و به دلیل همین ارزش مهندسی و تاریخی، در سال ۱۳۵۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. علاوه بر این اهمیت ملی، پل تاریخی غازیان، یکی از آخرین نمادهای دهه طلایی شهرسازی بندرانزلی محسوب می‌شود که معماری شهری انزلی با تغییر نگاه از شرق به غرب اروپا، صاحب چهره‌ای مدرن‌تر و مردمی‌تر شد.
آروین ایل بیگی درباره کارکردی که پل غازیان امروزه می‌تواند داشته باشد، تصریح می‌کند: این پل چندین سال است که کارکرد ترافیکی خود را به پل دیگری واگذار کرده و برای پذیرفتن کاربری گردشگری مهیا بوده است. بنابراین می‌تواند علاوه بر یک فضای عمومی جذاب (البته جذابیت به معنی ازدحام انسانی نیست)، در زنجیره مقاصد گردشگری انزلی نقش ویژه‌ای ایفا کند. چشم‌انداز این پل که کل بندرگاه قدیمی و بخشی از بافت تاریخی شهر را شامل می‌شود در کل انزلی نظیر ندارد و همین چشم‌انداز استثنایی باعث شده تا این مکان بی رویداد در خاطره بسیاری از گردشگران ثبت شود.
نگرانی‌ها و چالش‌ها
وی درباره فراخوان اخیر شورای شهر انزلی می‌گوید: این فراخوان پیش از هر چیز نگران‌کننده است. از یک طرف با سند لاغر و کار نشده فراخوان روبرو هستیم که مثال‌های کودکانه‌ای دارد و از طرف دیگر سابقه نهادی که متولی این امر خطیر شده، به نگرانی دامن می‌زند. تشویش و سردرگمی برگزارکنندگان از تغییرات چندباره سند فراخوان، آن هم بعد از انتشار رسمی مشهود است. چند روز پیش یاد داشت کوتاهی خواندم از یک فارغ‌التحصیل جوان شهرسازی که با چند ارجاع ساده، مشروعیت علمی برگزارکنندگان را زیر سوال برده بود. این به نظرم جان کلام است. متأسفانه مدیریت شهری انزلی نشان داده که توان علمی و بینش هنری کافی در برخورد با موضوعات مهم معماری و شهرسازی را ندارد و وقتی موضوع پروژه به یک اثر تاریخی با اهمیت ملی ربط پیدا می‌کند، باید نگران بروز یک فاجعه باشیم.
این کنشگر شهری ادامه می‌دهد: شورای شهر انزلی باید بداند که بدون دعوت از کارشناسان تراز اول میراث فرهنگی کشور، نباید درباره یک بنای تاریخی تصمیم گیری کند. در این قصور، بی تفاوتی خود میراث فرهنگی هم تأسف بار است. دوماً اگر بررسی کارشناسی، شیوه مسابقه را به شیوه انتخاب مشاور مرمت و احیا ترجیح داد که در مورد پل غازیان بعید می دانم این‌گونه باشد، آنگاه تدوین اسناد فراخوان و انتخاب یک هیأت داوری برجسته، اهمیت اساسی پیدا می‌کند. ممکن است راه حل های اولیه در اسناد گنجانده شود یا خود راه حل هم به مسابقه گذاشته شود که در هر دو مورد، نظارت برجسته‌ترین متخصصان این رشته را می‌طلبد. متأسفانه مدیریت شهری انزلی نشان داده که با این معیارها فاصله معناداری دارد. اگر به مثال‌های ایده‌آل برگزارکنندگان این مسابقه نگاه کنید، متوجه می‌شوید که راه‌حل آن‌ها برای یک بافت مخروبه و ساختمان‌های بدون ارزش معماری مثل حاشیه شنبه‌بازار، همان راه حلی است که برای پیرایش یک اثر تاریخی اصیل و هویت مند نظیر پل غازیان می‌دهند و این می‌تواند برای میراث تاریخی این شهر، خطرناک و بازگشت ناپذیر باشد.
هدف از برگزاری مسابقه
شوراهای اسلامی شهرها می‌توانند نقشی مؤثر در توسعه شهرها داشته باشند و این میسر نمی‌شود مگر این که در جلب مشارکت نخبگان، متولیان امور و همراهی مردم موفق باشند. رئیس کمیسیون برنامه، بودجه و عمران شورای اسلامی شهر انزلی به خبرنگار مهر می‌گوید: برگزاری مسابقه ملی «بهسازی و کف سازی پل تاریخی غازیان» بیشتر به منظور جلب توجه اداره میراث فرهنگی برای حفظ و مرمت پل و اقدام شرکت آبفا برای جابجایی لوله‌های روی پل انجام گرفته است.
تهمتن وکیل منفرد با اشاره به اینکه جمع آوری لوله‌ها از سوی شرکت آبفا در دست اقدام است، یادآور می‌شود: بر خلاف گمان بسیاری، این مسابقه به یکباره و بدون بررسی طراحی نشده و برگزاری آن سبب شده تا شرکت آبفا و اداره میراث فرهنگی در مقابل عمل انجام شده قرار بگیرند و در ادامه کار اداره بندر و دریانوردی نیز به موضوع مرمت پل توجه نشان دهد.
وی درباره تغییراتی که در متن فراخوان از زمان انتشار تاکنون رخ داده نیز می‌گوید: رفع ابهامات و افزودن موارد جدید در متن فراخوان، امری عادی است و واکنش‌های منفی در برابر اجرای این مسابقه ناشی از پیش داوری برخی افراد در مورد این طرح است. متأسفانه تاکنون از سوی اداره میراث به نگهداری پل توجه نشده است و حتی اقدامی برای کندن درختی که به صورت خودرو در ابتدای پل روییده و ممکن است موجب آسیب به پل شود، هم انجام نداده است.
این عضو شورا با بیان اینکه اداره میراث فرهنگی در جریان این طرح پیش از انتشار متن فراخوانش بوده و در ادامه کار نیز نظرات میراث به فراخوان افزوده شد، تصریح می‌کند: قرار نیست وجه میراثی و تاریخی پل آسیب ببیند و اجرای این مسابقه با توجه به الزامات میراثی و تاریخی انجام می‌شود. در واقع هدف ما از اجرای این مسابقه، بیشتر دیده شدن پل غازیان و جلب توجه‌ها به سمت آن است. در هیأت داوران مسابقه نیز فردی بسیار مجرب و سرشناس در حوزه میراث فرهنگی حضور خواهد داشت.
ضرورت توجه به ضوابط میراث فرهنگی
وقتی سخن از حفاظت بناهای تاریخی به میان می‌آید، نگاه‌ها پیش از همه متوجه اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی می‌شود. رئیس این اداره در شهرستان انزلی با تصریح بر اهمیت پل تاریخی غازیان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: اعلام فراخوان از سوی شورای اسلامی شهر انزلی در مورد بهسازی و کف سازی پل تاریخی غازیان، بدون هماهنگی با اداره میراث و دعوت از نماینده این اداره انتشار یافت در صورتی که انجام کار در حوزه بناهای تاریخی نیازمند رعایت اصولی است که حتماً باید مورد توجه قرار گیرد.
ابوالفضل چگینی با بیان اینکه پل غازیان به شماره ۱۵۱۴ به تاریخ ۲۶/ ۹/ ۵۶ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، یادآور می‌شود: عملیات ساخت پل غازیان در سال ۱۳۱۶ آغاز و ظرف مدت ۱۸ ماه تکمیل شد و پل به بهره برداری رسید. این پل به دلیل متحرک بودنش جز بناهای پیشرفته صنعتی دوران خود به شمار می‌رفت.
وی با تاکید بر اهمیت توجه منتخبین شوراها به آثار تاریخی و میراثی درباره روند مرمت پل می‌گوید: با پیگیری‌های انجام گرفته از طرف اداره میراث فرهنگی شهرستان و همکاری ادارات و نهادهای ذبربط در شهرستان، عملیات جمع آوری لوله‌ها و تأسیسات مخابرات از روی پل آغاز شده و این اداره در نظر دارد به منظور حفاظت، مرمت و احیا این پل تاریخی با همکاری اداره بنادر و دریانوردی و شهرداری اقدام کند.
چگینی ادامه می‌دهد: پس از جمع آوری لوله‌های آب و تجهیزات مخابرات از روی پل که قرار است طی سه ماه به انجام برسد، موضوع مرمت پل را در پیش داریم. در این زمینه سازمان بنادر و دریانوردی با پرداخت حدود یک میلیارد تومان بابت مطالعه و مرمت پل کمک می‌کند. قرار بر این است پس از جمع آوری لوله‌ها و انجام کارهای مطالعاتی، مشاور از سوی شورای شهر و پیمانکار از سوی اداره میراث معرفی شود. در ابتدای کار نتایج مطالعات در شورای فنی میراث مورد بررسی قرار می‌گیرد و در ادامه اگر طرح مورد تأیید قرار گرفت و نواقص آن با نظر شورای فنی برطرف شد، برای اجرا به پیمانکار مرمت تحویل داده می‌شود. به نظرم اگر روال عادی کار برقرار باشد تا پایان تابستان جمع آوری الحاقات اضافی و مرمت به پایان می‌رسد. پس از آن نیز موضوع مبلمان شهری پل مطرح می‌شود.
وی گفت: باید توجه داشت که پل غازیان قرار است به عنوان یک پیاده راه فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد و تردد خودرو مگر در مواقع بسیار ضروری مثل بارش برف سنگین و مسدود بودن پل ولایت مجاز نیست. البته طراحی برای بهره مند شدن از این پل ارزشمند به عنوان پیاده راه فرهنگی نیز باید با پایبندی کامل به اصول میراثی و حفظ هویت تاریخی و میراثی پل و احترام به حس نوستالژی مردم به انجام برسد.
