پزشک معالج با اندوه فراوان از مردم درخواست می کرد که برای جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا به کودکان خود الکل ندهند چرا که نه تنها از بیماری پیشگیری نمی کند بلکه سلامت و جان آنان را به مخاطره می اندازد. اما همچنان خبرها حاکی از مسمومیت دهها نفر در اثر نوشیدن الکل در استانهای مختلف کشور است .
بیمارستان لقمان تهران از ثبت روزانه ۵ مورد مسمومیت ناشی از مصرف الکل غیرخوراکی در پی شیوع کرونا خبر داده و از استان های مختلف کشور نیز خبرهایی دال بر مسمومیت دهها نفر در اثر نوشیدن این نوع الکل به گوش می رسد. خبرهای تائید نشده از رشت نیز حاکی از مرگ شش نفر در اثر خوردن الکل سمی است.
متانول یا الکل چوب یک ماده بسیار سمی و کشنده است که مصرف مقدار کمی از آن می تواند باعث عوارض شدید و جبران ناپذیری شود . این نوع الکل به قیمتی اندک در بسیاری از فروشگاه ها برای مصارف صنعتی به فروش می رسد و برخی افراد سودجو و بزهکار با ایجاد تغییراتی، این نوع از الکل را با ظاهری دیگر به اشخاص ناآگاه به فروش می رسانند.
مسمومیت الکل از نشانه ها تا عوارض
دکتر افشین خداشناس حقیقی در مورد عوارض مصرف مشروبات الکلی آلوده به متانول گفت: خطر مسمومیت با متانول از طریق خوراکی ، استنشاقی و پوستی وجود دارد . کلیه الکل ها از جمله متانول پس از مصرف سریع از طریق دستگاه گوارش جذب می شود به طوری که متوسط نیمه عمر جذب آن ۵ دقیقه بوده و در عرض ۶ تا ۳۰ دقیقه سطح سرمی آن به حداکثر رسیده و در آب بدن به خوبی حل می شود . متانول به صورت چند مرحله ای متابولیزه می شود که قسمت اصلی آن در کبد است .
وی اظهار داشت: مسمومیت با متانول در عرض ۳۰ دقیقه تا ۴ ساعت ایجاد می شود که به صورت گیجی و خواب آلودگی – تهوع – استفراغ – درد شکمی – سر درد و تضعیف دستگاه اعصاب مرکزی است. پس از آن یک دوره نهفته وجود دارد که تقریبا ۶ تا ۲۴ ساعت بسته به دوز متانول مصرف شده) به طول می انجامد و اسیدوز متابولیک ایجاد و باعث اختلال بینایی از تاری دید تا کوری کامل می شود.
این پزشک عمومی در خصوص علایم مسمومیت ناشی از الکل صنعتی در بیمار افزود: این علایم را در چند نقطه از بدن می توان پیگیری کرد. در دستگاه عصبی باعث بروز گیجی ، سر درد ، سرگیجه، تشنج و گاهی افت هوشیاری می شود . در چشم باعث دو بینی و ترس از نور، احساس دیدن توفانی برفی ، تاری دید ، کاهش میدان بینایی و کوری می شود.
به گفته وی مصرف الکل سمی در دستگاه گوارش با تهوع و استفراغ و درد شکمی همراه است .این علایم معمولا بعد از ۲۴ ساعت دیده می شود و وضعیت بالینی بیمار هر ساعت بدتر می شود. از آنجا که بیمار زمانی به پزشک مراجعه می کند که عملا سطح الکل در خون به میزان زیادی افت کرده و تمامی آن به متابولیسم سمی تبدیل شده باشد بررسی آزمایشگاهی نمی تواند وجود متانول را در سرم نشان دهد.
سه میلیون مرگ در اثر الکل در دنیا
براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت سالانه حدود سه میلیون نفر در جهان به دلیل مصرف الکل جان خودشان را از دست می دهند. این یعنی چیزی حدود ۵ درصد مرگ و میرها در جهان! یک سوم این آمار مرگ و میر بر اثر نزاع و درگیری و تصادفات رانندگی حاصل از مستی ست، و بیماریهای های قلبی و عروقی و گوارشی که مصرف الکل اسباب بروز یا تشدید شان است و باعث مرگ می‌شوند در جایگاه بعدی قرار دارند. نکته دیگر این که بر اساس همین گزارش مثلا در سال ۲۰۱۶ چیزی حدود ۲۳۷میلیون مرد و ۴۶ میلیون زن در دنیا گرفتار اختلالات و عوارض جسمی ناشی از مصرف الکل بوده اند! این البته که امریکا و اروپا و آسیا ندارد. در مرگ و میرهای مستقیم ناشی از عوارض بیماری های برآمده از مصرف الکل تا سال ۲۰۱۶ چین رتبه اول، هند دوم، روسیه سوم و امریکا چهارم بوده است.
وضعیت خاص در ایران
کافی ست فقط به گزارش مهرماه سال ۱۳۹۷ سرپرست اورژانس ایران نظری بیندازیم. کولیوند در مصاحبه با روزنامه اعتماد خبر داد از نیمه شهریور تا ۱۷مهر ۱۳۹۷ ( یعنی فقط در حدود ۱ماه) ۶۹۹ مرد و ۶۹ زن بر اثر مصرف مشروبات الکلی تقلبی دچار مسمومیت شده اند، که از این میان ۱۷۰ نفرکلیه های خود را از دست داده اند و ۱۶ نفر نابینا شده اند. آمار مرگ هم هولناک بوده است: ۶۹ نفر!
امین حق ره مشاور و مددکار اجتماعی با بیان این مطلب گفت: این روزها در شرایطی که جهان درگیر بحران کروناست، اخباری مبنی بر تلفات بالای انسانی ناشی از مصرف الکل تقلبی در ایران را می‌شنویم.
وی اظهار داشت: برای تبیین وضعیت ابتدا باید به این نکته توجه داشته باشیم که اساسا مرگ و میر یا آسیبهای جسمی ناشی از مصرف الکل تقلبی، به دلیل آزادی تولید و مصرف الکل، در جهانِ خارج موضوعیتی ندارد و گویی تنها منحصر به کشور ماست.
وی خاطرنشان کرد: پس در کشور، برای آسیب‌شناسی موضوع، جدای از عللی مثل مستی و پیامدهای آن؛ همچون ایراد صدمه عمدی و غیر عمدی، یا عوارض جسمانی که طبیعتِ مصرف غیرمتعارف الکل در میان مردم جهان است، باید صدمات ناشی از مصرف الکل تقلبی را هم مدنظر داشته باشیم.
این مددکار اجتماعی در خصوص این که آیا می توان جلوی این معضل را گرفت می گوید : به نظر من تا زمانی که واقعیت مصرف الکل توسط عده ای از مردم را نپذیریم، خیر!
وی تصریح کرد : از آنجا که هرگز آمار شفاف و درستِ رسمی از تعداد مصرف کنندگان الکل در کشور همچنین تلفات ناشی از سوء مصرف آن نداشته ایم، پس بدیهی‌ست که مثل خیلی از موارد دیگر در امر کاهش این آسیب هم ناکام و درمانده باشیم.
دلیل مصرف الکل؟
از رسانه های رسمی بسیار می شنویم که دلیل مصرف الکل تقلبی و بالا رفتن آمار فوتی ها در روزهای اخیر، به دلیل گمانِ مردم به خاصیت پیشگیرانه‌ی مصرف الکل بوده است. یعنی اکثر مردم الکل خورده اند تا دچار کرونا نشوند! شاید تعداد معدودی از مصرف کنندگان با این پیش فرض نسبت به مصرف الکل اقدام کرده باشند اما واقعیت این است که در همین جا هم می‌شود عدم پذیرش واقعیت را در میان اظهارات مسئولان امر دید.
این مددکار اجتماعی در مورد علل گرایش به مصرف مشروبات الکلی گفت: این مساله در همه‌جای جهان علل یکسان و متعددی می تواند داشته باشد ، بعضی برای سرخوشی و فراموشی اندوه می‌نوشند؛ برخی برای فرار از مشکلات؛ عده‌ای برای جرات ورزی و پنهان کردن ترسها و کاستی‌های شخصیتی و مواردی همچون جشن یا سفر و غیره.
به گفته این پژوهشگر در ایران یک دلیل ویژه و تقریبا انحصاری هم برای مصرف الکل هست که عموما خسارت بارترین است:دور زدن یا عبور از قانون. قانونی که برخی که تعدادشان کم هم نیست آن را محدودیتی سخت در حوزه‌ی خصوصی‌شان می‌دانند.
پس چه باید کرد؟
این مددکار اجتماعی در خصوص این که برای پیشگیری از مسمومیت های ناشی از الکل چه باید کرد گفت : همانگونه که پیشتر هم اشاره شد ابتدا باید واقعیت را پذیرفت.
وی اظهار داشت: چند دهه است که قوانین بسیار سختگیرانه درباره‌ی تولید و مصرف مشروبات الکلی وضع شده و برخورد سخت نیز با عاملان جرایم اینچنینی در دستور کار است و نتیجه همین که امروز شاهدیم.
حق ره تصریح کرد: می‌شود مساله را رها کرد و همچون برخی، مصرف کنندگان را به دلیل انجام عمل مغایر موازین شرعی مستحق آسیب دانست و می‌شود همین مسیری که در چند دهه اخیر طی کرده‌ایم یعنی ندیدن واقعیت و برخورد سخت با مرتکبین را ادامه داد. البته که این نادیده انگاشتن و آن برخورد سخت، پایان داستان نیست و کلیت جامعه از حاکمیت گرفته تا مردم باید منتظر هزینه‌های مادی و معنوی سنگین تر باشند.
این مشاور و مددکار اجتماعی گفت: چاره‌ای نیست که بپذیریم مدیریت مطلوب و کم هزینه‌ی جامعه تنها بر مبنای اطلاعات درست و تحلیل بی‌تعصب آن و هم برنامه‌ریزی بر اساس داده‌های قابل مشاهده و تجربه میسر است. همان کاری که جهان پیشرو سالهاست انجامش می‌دهد و علی‌رغم آن، هنوز در رفع کامل آسیب، راه درازی در پیش دارد.
بدیهی است که مسئولان جامعه به ویژه در شرایط خاص کنونی باید تمهیداتی را برای رفع این مساله بیاندیشند که بی شک نخستین آن آموزش و اطلاع رسانی گسترده علمی و دقیق است.
پی گیری ، دستگیری و تعیین اشد مجازات برای تولیدکنندگان و فروشندگان مشروبات سمی که از هراس و استیصال مردم در این بحران سوء استفاده می کنند باید به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد.
چشم بستن به روی ناهنجاری های اجتماعی نه تنها مشکل را حل نمی کند بلکه آن را تبدیل به معضل می کند.
