درحالی که وعده بهره برداری از سد پلرود تا پایان دولت دوازدهم داده شده بود ولی به علت عدم اختصاص اعتبارات کافی احداث این طرح ملی در شرق گیلان با کندی مواجه شده است که مسئولان کمبود بودجه را مشکل اصلی پیشرفت سد می دانند.
سد پلرود دومین سد بزرگ مخزنی پس از سدسفیدرود (منجیل) در استان گیلان به شمار می رود که در شهرستان رودسر در حال ساخت است که عملیات اجرایی این سد در سال ۱۳۸۹ توسط قرارگاه خاتم الانبیا آغاز شد.
صدها تن خاک رس ، سنگ و شن و ماسه در محدوده این سد توسط وسایل نقلیه سنگین در حال برداشت و حمل برای انباشت در دیواره ای به طول تاج ۵۷۲ متر و عرض ۱۲متر است تا سدی به ارتفاع ۱۰۰متر احداث شود.
در حالی که مجریان سدهای گیلان و مدیران آب منطقه ای در انتظار اعتبارات کافی برای سرعت بخشیدن به عملیات سدسازی از جمله پلرود بسر می برند ولی پیمانکاران و عاملان سد از عدم پرداخت به موقع مطالبات و معوقعات خود گله مند هستند.
حجم عملیات اجرایی بدنه سدپلرود:
عملیات اجرایی سدپلرود در سال ۱۳۸۹ توسط قرارگاه خاتم الانبیا آغاز شد و خاتمه اولیه این پروژه ملی سال ۱۳۹۴ پیش بینی شده بود که به دلیل تاخیر در پرداخت کارکردهای پیمانکار تا سال ۱۴۰۲ تمدید شده است.
این سد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دومین سدمخزنی به شمار می رود که با بیشترین پیشرفت فیزیکی کاندیدای بهره برداری در دولت دوم حسن روحانی بود.
پلرود سدی از نوع خاکی با هسته GC مخلوط رس و مصالح رودخانه ای است که حجم بدنه سد ۴۵ درصد معادل چهار و یک دهم میلیون مترمکعب تاکنون اجرا شده است و تونل های انحراف آن به تعداد دو رشته به طول های ۶۴۰ و۶۰۷ متر بصورت کامل احداث و در اسفند سال ۱۳۹۵ خاتمه یافت و بهره برداری از تونل های انحرافی عملا در همان سال آغاز شد .
بنا به گفته مجید صابر مجری سد پلرود ، دیوار آب بند سد به مساحت ۶۱۰۰ مترمربع به صورت کامل اجرا و گالری تزریق بتن زیر پی به طول ۴۷۸متر بصورت کامل حفاری و بتن ریزی انجام شده است .
وی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: سال ۹۸ به ارتفاع ۲۰متر با حجم ۲۴۰هزارمترمکعب و در سال جاری نیز با ارتفاع ۳۷متر به حجم ۴۷۰هزار مترمکعب اجرا شده است .
مجری این سد می گوید: تاکنون در مجموع دو هزار و ۳۷۰میلیارد ریال معادل ۲۳۷ میلیارد تومان برای احداث این سد هزینه شده است و برای بهره برداری کامل آن به اعتباری بیش از سه هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال معادل ۳۵۰میلیارد تومان دیگر نیاز است .
وی افزود: آبگیری اولیه سد در پایان سال ۱۳۹۹ با اختصاص دو هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار معادل ۲۵۰ میلیارد تومان امکان پذیر است و در صورت تامین این میزان اعتبار می تواند این سد را در دولت فعلی به بهره برداری رساند.
جامانده های پشت سد:
اهالی پرشو، سوگوابر و دیمابن سه روستای بالادست سد هستند که نسبت به پرداخت مطالبات آنها برای کوچ اقدامی نشده و در بلاتکلیفی قرار دارند.
محرمعلی خانی گوایی یکی از این خانوارهای ساکن در روستای سوگوابر است که درحاشیه مخزن سد زندگی می کند و روستای او و اهالی روستاهای دیمابن و پرشو سه روستایی بالای سد هستند که در نزدیکی کارگاه سد و در محور عملیات سدسازی و کنار خروارها گل و لای و شن و ماسه زیرو رو شده به انتظار دریافت مطالبات تعیین شده هستند تا بتوانند در مکانی جدید سامان بگیرند.
این مرد شریف روستایی قبل از احداث سد از وضعیت مالی خوبی برخودار بود و هم کارخانه برنجکوبی و هم ۱۳هزارمترمربع شالیزار خود را برای ساخت سد از دست داده است و علاوه بر آن با کشت محصولات باغبانی نظیر پرتقال و چای وضعیت مالی خوبی داشت هم اکنون شالیزار او به عمق هشت متر برای برداشت مصالح سد حفر شده و زندگی او و همسایگان باقی مانده با سختی های زیادی همراه است.
خانی گوایی به خبرنگار ایرنا گفت : قیمت زمین و مسکن در روستاها و شهرهای نزدیک به سبب ویلاسازی و ساخت و سازها نسبت به چند سال گذشته بطور سرسام آوری افزایش یافته است درحالی که نرخ گذاری زمین ، خانه و محوطه اهالی توسط کارشناسان سد ثابت مانده است .
وی افزود: زندگی ما در این روستا قفل شده است و اجازه هیچگونه ساخت و سازی داده نمی شود و هشت سال است که اراضی، عرصه و عیان آنها کارشناسی و متراژ شده است ولی از پرداخت بهای آنها خبری نیست.
وی با بیان این که ۳۰خانواده در روستاهای سوگوابر ، دیمابن و پرشو در مخزن سد سرگردان شده و تکلیف آنها تاکنون روشن نشده است ، از مسئولان خواست هرچه سریعتر نسبت به خرید اراضی آنها اقدام و وضعیت مردم گرفتار در محدوده سد را مشخص نمایند تا از سرگردانی خلاص شوند.
به گفته مجری طرح برای تملک اراضی محدود مخزن سد تاکنون بیش از ۳۹۰میلیارد ریال به ۱۷۳ خانوار از مجموع ۲۳۰ خانوار ساکن در محدوده مخزن در قالب ۹ روستا پرداخت شده است و این خانوارها به سایر مکان ها کوچ داده شده اند و ۵۷ خانوار باقی مانده است که مشکل دارند و باید مشکل آنها حل شود.
صابر تصریح کرد: طرح کاداستر اراضی باقیمانده این خانوارها نیز تهیه شده است که در صورت تامین اعتبار ، جابجایی خانوارها قبل از آبگیری اولیه امکانپذیر می شود.
جاده ی جایگزین، اولویت اول اجرای سد
جاده مناطق کوهستانی اشکورات شهرستان رودسر به رحیم آباد قبل از شروع عملیات سد از کناره رودخانه پلرود که امروز حجم گسترده ای از عملیات خاکبرداری در این منطقه در حال انجام است عبور می کرد ولی در حال حاضر این رشته باریک جاده از میان هزاران تن خاک و گل در این محدوده مخزن گذر می کند و تردد بخشی از ساکنان پیرکوه دیلمان و رفت و آمد تمامی روستاهای مناطق کوهستانی اشکورات از مسیر مخزن سد که بصورت کارگاهی در آمده است انجام می شود که این محدوده به دلیل گل و لای ناشی از برداشت مصالح با مشکلات و سختی هایی برای اهالی بالادست همراه است. به گفته دست اندرکاران این سد احداث جاده جایگزین از اولویت بسیار بالایی برخوردار است که در صورت تامین اعتبار در دستور کار قرار می گیرد .
صابر در این باره نیز اظهارداشت: اگر اعتبار کافی برای این سد اختصاص یابد ساخت راه جایگزین برای پیشبرد پروژه و رعایت حال مردم بالادست که در اولویت است در دستور کار قرار خواهد گرفت و با سرعت احداث خواهد شد.
وی یادآورشد:یکی دیگر از مشکلات این سد کوچ و انتقال سریع خانوارهای باقیمانده است که برای سرعت بخشیدن به عملیات سد ، نیاز به همت بیشتر مسئولان برای تامین اعتبار به منظور جابجایی خانوارهای باقیانده است.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون ساکنان جامانده در محدوده مخزن سد با مشکلات و سختی های زیادی روبه رو هستند، اظهار داشت: تملک و خروج این افراد از محدوده مخزن سد هم باعث سرعت انجام عملیات سدسازی خواهد شد و از طرفی نیز این افراد از بلاتکلیفی و سرگردانی نجات پیدا می کنند که در غیر اینصورت عملیات اجرایی سد با سرعت مورد انتظار عملیاتی نخواهد شد.
وی تاکیدکرد: بهترین راه این است که ابتدا ساکنان باقیمانده انتقال داده شوند و هم با تامین و اختصاص فوری اعتبار مصوب سدپلرود ،جاده جایگزین نیز برای ساکنان روستاهای بالادست سد به عنوان اولویت اول احداث شود.
وی اظهارداشت: با انتقال خانوارها و احداث جاده جایگزین، عملیات خاکبرداری و استحصال مصالح از بستر رودخانه با سهولت بیشتری انجام خواهدشد و پیشرفت سد هم سرعت خواهد گرفت.
مطالبات عوامل اجرایی سد
به گفته مجری این سد، مطالبات در این طرح به تفکیک شامل مطالبات باقیمانده پیمانکار از نیمه دوم سال ۹۶ به مبلغ بیش از ۶۰۰ میلیارد ریال و مطالبه مشاوران طرح بیش از ۶۰ میلیارد ریال و مطالبات بخش تملک به میزان ۱۳۰ میلیارد ریال است که به دلیل عدم تامین اعتبار تاکنون پرداخت نشده است.
صابر گفت:در قانون بودجه برای این طرح در سال جاری ۱۶۰میلیارد ریال اعتبار در نظر گرفته شده است و این مبلغ پاسخگوی این حجم از مطالبات نیست و باید تلاش مضاعفی برای افزایش سقف اعتبارات از سوی مسئولان کشور اختصاص یابد.
وی یادآور شد : از اعتبارات سال جاری این سد تاکنون تنها ۵۰ میلیارد ریال تخصیص داده شده است و ما منتظر پرداخت بقیه اعتبارات هستیم .
مشخصات فنی سد
سد مخزنی پلرود یکی از طرح های بزرگ تامین آب استان به ارتفاع ۱۰۰ متر و حجم مخزن ۱۳۲میلیون متر مکعب و قدرت تنظیم سالانه ۲۰۵ میلیون مترمکعب است که هدف از ساخت سد مخزنی پلرود، ذخیره و تنظیم آب رودخانه پلرود بعنوان دومین رودخانه بزرگ گیلان است که با اتمام آن ، امکان آبیاری بالغ بر ۲۷ هزار هکتار از اراضی شالیکاری پایین دست و باغهای شهرستان های رودسر ، املش و تامین آب شرب هفت شهر شرق گیلان شامل رحیم آباد، رودسر، لنگرود، واجارگاه، کلاچای، املش و کومله به میزان ۴۰ میلیون مترمکعب در سال فراهم می شود.
مطالعات شناسایی اولیه طرح سد مخزنی پلرود از سال ۵۶ آغاز شد و مطالعات تکمیلی آن بین سال های ۶۲ تا ۸۴ خاتمه یافت و در سال ۸۶ مصوبه ساخت آن از کمیته تخصصی وزارت نیرو توسط شرکت سهامی آب منطقه ای گیلان اخذ شد .
متعاقب آن، قرارداد عملیات اجرایی پروژه سد مخزنی پلرود طی فرآیند مناقصه عمومی در سال ۱۳۸۸ ، با قرارگاه خاتم الانبیا منعقد و بطور رسمی از فروردین سال ۸۹ پروژه سد با نظارت شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس آغاز شد.
مبلغ قرارداد اولیه این سد بالغ بر ۸۹۰ میلیارد ریال و مدت قرارداد اولیه ۶۶ ماه تعیین شده بود ، سد پلرود علاوه بر تامین آب شرب منطقه و اراضی کشاورزی ظرفیت خوبی برای کنترل سیلاب ها دارد و قرار است آبگیری آن در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ انجام شود.
سدسازی مهار میلیاردها مترمکعب آب های سطحی استان پرباران گیلان
استان کوچک گیلان پر باران ترین استان کشور محسوب می شود که چندین میلیارد مترمکعب آب آن در سال ، فاصله نزدیک چشمه تا دریا را طی می کنند و بدون هیچ استفاده مفیدی به کام دریا می ریزند.
یکی از بزرگترین سدهای کشور قبل از انقلاب در دهه ۴۰ بر روی رودخانه پرآب سفیدرود برای مهار آبهای ورودی از خارج استان به منظور زیر کشت بردن اراضی بیشتر شالیزاری و تامین آب مطمئن کشاورزی و شرب احداث شد ولی هیچ سدی برای کنترل آبهای داخلی استان ساخته نشد.
پس از انقلاب مدت ها بحث بهره برداری مفید از آب های سطحی و مهار این آب های خدادادی از طریق سدسازی و آب بندان ها در محافل کارشناسی و مسئولان مطرح بود که در نهایت به مطالعه و طراحی سه سدمخزبی شفارود در غرب گیلان ، سدشهربیجار به منظور تامین آب شرب گیلان در دامنه های کوه درفک ، سد پلرود در شرق و اخیرا نیز به اجرای سد مخزنی دیورش در جنوب گیلان منجر شد .
