گیلان است با جنگل های هیرکانی؛ میراثی طبیعی با قدمتی به وسعت تاریخ که از بقایای جنگل‌های دوران سوم زمین شناسی سر به فلک برافراشته و رخت سبز خود را بر بخش هایی از این استان گسترانیده؛ جنگل های گیلان، قسمتی از جنگل های هیرکانی با تنوعی از اکوسیستم های مختلف کوهستانی، تالابی و جلگه ای است که درختان متنوع و مختلفی را در خود جای داده و غنای گونه ای منحصربفردی دارد. امروزه بواسطه برطرف کردن نیاز کشور، واحدهای سلولزی بسیاری در شمال ایران بویژه در کیلان که همواره ظرفیت خوبی برای تامین مواد اولیه دارد؛ ایجاد شده اما برای صیانت از جنگل ها و جلوگیری از قطع درختان هیرکانی ، چندین سال است که کشاورزان به طور مستمر برای استفاده از بخش های رها شده و بایر زمین های خود جهت زراعت چوب ترغیب می شوند.
توسعه زراعت چوب به منظور افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی رویکرد جدی دولت تدبیر و امید بوده که بر اساس تکلیف برنامه ششم توسعه باید از ۱۵ هزار هکتار فعلی، به ۷۵ هزار هکتار برسد. مجلس شورای اسلامی نیز سال ۸۹ با تصویب قانونی، توسعه زراعت چوب را به منظور افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی به عنوان یک تکلیف تعریف کرد و در دی ماه سال ۱۳۹۲ دولت مصوبه‌ای در خصوص بهینه سازی وضعیت مدیریت منابع طبیعی گذراند که در ماده ۴۸ آن بر ضرورت توسعه زراعت چوب تاکید شده است.
از سوی دیگر، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور سهم زراعت چوب در تامین منابع سلولزی را ۴۰ درصد اعلام کرده و طبق برنامه سطح اختصاص یافته به این امر تا پایان برنامه ششم توسعه باید از ۱۵ هزار هکتار فعلی به ۷۵ هزار هکتار برسد.
طبق آخرین آمار سازمان خواروبار جهانی (فائو) وابسته با سازمان ملل متحد که در ارزیابی جنگل های کشورهای مختلف جهان منتشر شده؛ حدود ۶/۶ درصد از مساحت ایران معادل ۱۱ میلیون و ۷۵ هزار هکتار را جنگل دربرگرفته ولی از این میزان تنها ۸ / ۱ درصد با وسعت ۳۰۰ هزار هکتار را جنگل های طبیعی بکر و دست نخورده با تنوع زیستی بالا و پوشش غنی جنگلی تشکیل می دهد. این گزارش می افزاید که حدود ۶ / ۹۰ درصد جنگل های ایران معادل ۱۰ میلیون و ۳۱ هزار هکتار را نیز جنگل های طبیعی آسیب دیده تشکیل می دهند البته ۷/۷ درصد باقی مانده را که معادل ۸۴۴ هزار هکتار است، جنگل های دست کاشت به خود اختصاص داده اند.
زراعت چوب جایگزین خوبی برای برداشت از جنگل هاست
رئیس موسسه تحقیقات جنگل و مراتع کشور معتقد است: توسعه زراعت چوب در کشور فرصتی مغتنم و راهکاری مطمئن برای احیای جنگل‌ها و جلوگیری از تخریب آنها به شمار می‌رود.
عادل جلیلی به تازگی در مصاحبه ای اهمیت زراعت چوب در کشور را در جلوگیری از تخریب و بهره‌برداری درست از منابع جنگلی کشور حائز اهمیت دانست و افزود: زراعت چوب جایگزین خوبی برای برداشت از جنگل‌های شمال است و می تواند با تامین نیاز داخل به کمک صنایع کشور بیاید.
وی ترغیب مردم و بخش خصوصی برای وارد شدن به این صنعت و اعطای تسهیلات و بسته‌های حمایتی را ضامن توسعه زراعت چوب در کشور خواند و تصریح کرد: در راستای فعال کردن این بخش، ستاد زراعت چوب طی یک‌سال گذشته در سازمان جنگل‌ها تشکیل شده است.
به گفته جلیلی؛ یکی دیگر از راهکارهای مهم در تولید چوب توجه به منابع سلولزی است به‌طوری که بررسی‌ها نشان می‌دهد از محل مزرعه تا مصرف ۳۰ درصد از محصول از بین می‌رود که جلوگیری از آن و هدایت مازاد کشاورزی می‌تواند ظرفیت بسیار بالایی برای تامین نیاز صنایع چوب باشد.
گیلان، قطب صنایع سلولزی کشور
گیلان با داشتن حدود ۴۸ هزار هکتار سطح زیر کشت صنوبر در جایگاه سوم زراعت چوب کشور قرار دارد اما این استان تا همین چند سال پیش و در ۱۰ سال پیاپی، قطب اول زراعت چوب در کشور بوده و بر جایگاه اول تکیه زده بود. آمارهای پنج سال گذشته نشان‌دهنده کاهش ۲۰ هزار هکتاری وسعت سطح زیر کشت صنوبر در گیلان و به تبع آن میزان تولید چوب است اما با این وجود، به پشتوانه رونق زراعت چوب در سال های گذشته، صنایع چوبی زیادی در این استان ایجاد شده بطوری که گیلان را در سکوی نخست تولید اوراق چوبی فشرده و پالت کشور که ماده اولیه آن چوب است، قرار داده است.
کارشناسان معتقدند راکد ماندن قیمت چوب در سال های گذشته، گرایش تولیدکنندگان به تولید محصولات زودبازده تر زراعی و باغی، پایین بودن توان تولید در واحد سطح و حمایت اندک مالی از صنوبرکاران، مهم ترین دلایل کاهش سطح زراعت چوب در گیلان است. آنان می افزایند: ۱۲۵ هزار هکتار چیزی حدود سه برابر سطح زیر کشت فعلی، زمین مستعد زراعت چوب در استان وجود دارد که اگر از همه زمین های مستعد برای زراعت چوب استفاده شود، سالانه حدود دو میلیون و ۷۵۰ هزار متر مکعب معادل حدود سه برابر تولید فعلی در گیلان چوب تولید می شود که پاسخگوی نیاز صنایع چوبی هم خواهد بود.
کارشناسان حمایت های بیشتر از زارعان چوب را در تشویق و کاشت زمین های بایر به زراعت چوب موثر می دانند. در کنار این موضوع، شماری از صنوبرکاران نیز می گویند قیمت چوب در کشور و به تبع آن در گیلان طی چندین سال، تقریباً راکد مانده بود که از سال ۹۵ با افزایش تقاضا، بیش از سه برابر افزایش یافت به طوری که هر تن چوب درخت صنوبر از ۲۹۰ هزار تومان در سال ۹۵، به ۹۰۰ هزار تومان در سال گذشته رسید و بر این اساس صنوبرکاری در گیلان بتدریج رونق گرفته چرا که با گران تمام شدن چوب های وارداتی به علت افزایش قیمت ارز، قیمت هر مترمکعب چوب خارجی سه برابر قیمت یک متر مکعب چوب صنوبر می شود. براساس برنامه ششم توسعه؛ باید شش هزار و ۶۰۰ هکتار از زمین های مستعد زراعت چوب گیلان برای توسعه سطح کشت درخت، واگذار شود.
جنگل، نیازمند ریزش و رویش
معاون اقتصادی استاندار گیلان نیز با اشاره به نیاز سه میلیون مترمکعبی چوب برای صنایع سلولزی می گوید: قانون طرح تنفس جنگل درحالی اجرایی شده که بسیاری از کارشناسان حوزه منابع طبیعی و جنگل با آن مخالف هستند چراکه جنگل را باید به عنوان یک زیستگاه نگریست که نیازمند ریزش و رویش است.
آرش فرزام صفت می افزاید: در شرایط خوشبینانه می‌توان ۶۵۰ هزار مترمکعب چوب تولید کرد که در کنار آن ۲۵۰ هزار مترمکعب نیز از طریق واردات تامین می‌شود؛ بنابراین سایر نیاز چوبی از طریق قاچاق در حال تامین شدن است که این یعنی اجرای قانون تنفس درحالی که درختان افتاده و شکسته را نیز نمی‌توان برداشت کرد به جای حفظ جنگل در حال کمک به نابودی و تخریب آن است.
مدیرکل دفتر جذب و حمایت از سرمایه گذاری استانداری گیلان نیز با تاکید بر ضرورت زراعت چوب، آن را یک نیاز جدی در گیلان برای تامین مواد اولیه کارخانجات صنایع وابسته و حفاظت از جنگل ها عنوان می کند.
یونس رنجکش در کارگروه فنی زراعت چوب استان گیلان که با حضور مجری زراعت چوب کشور و مدیران کارخانجات صنایع وابسته و مدیران اجرایی استان برگزار شد گفت : با توجه به سیاست های ابلاغی دولت و تاکیدات رییس جمهوری و پیگیری های استاندار گیلان به جد به دنبال توسعه زراعت چوب هستیم و با اجرای طرح زراعت چوب بخش مهمی از نیاز های صنایع وابسته همچون پالت سازی ها و کارخانجات نوپا و ام دی اف تامین شده و در کنار آن منابع طبیعی و جنگل ها نیز از خطر تعرض مصون خواهند ماند.
وی اشتغال زایی روستاییان با اجرای طرح زراعت چوب و کشت های مرکب در مزارع در اختیار را نیز از دیگر فرصت های موجود در این زمینه عنوان و اضافه کرد: افزایش در امدهای خانوار روستایی و پویایی اقتصاد روستا از جمله اثرات دیگر این طرح است.
زراعت صنعت چوب موجب افزایش اشتغال و تامین نیاز صنایع سلولزی
رئیس سازمان صنعت،معدن و تجارت گیلان نیز معتقد است : زراعت صنعتی چوب موجب افزایش اشتغال و تامین نیاز صنایع سلولزی استان می شود ضمن اینکه درختکاری در اراضی ملی فاقد پوشش جنگلی نه تنها موجب صیانت از دامنه جنگلی استان می شود بلکه نیاز چوبی کارخانه ها را نیز تامین می کند.
فرهاد دلق پوش گسترش فعالیت صنایع تبدیلی چوب و تقویت ظرفیت کارخانه های استان را مهم ارزیابی و تصریح می کند: با توجه به سرمایه گذاری های انجام شده، برخی کارخانه داران به نحوی باید موضوع را مدیریت کنند که موجب کاهش قیمت تمام شده، شود و مزیت رقابت پذیری مناسبی در فرآیند تولید محصولات فراهم شود.
وی با اشاره به حجم سرمایه گذاری انجام شده در صنایع چوب و ام دی اف در استان گفت: با راه اندازی این طرح‌های صنعتی موجود در گیلان، حجم تولید نئوپان و ام دی اف به پنج میلیون مترمکعب در سال خواهد رسید و گیلان بدون تردید قطب صنعت سلولزی کشور است.
دلق پوش بیان کرد: باید از گونه‌های مرغوب تست شده از نوع درختان زود رشد با توجه به پتانسیل‌های اقلیمی گیلان بهره ببریم تا هم حفاظت و احیاء جنگل‌ها و هم تامین مواد اولیه کارخانجات سلولزی، رونق اقتصاد و اشتغال استان محقق شود.
وی استفاده مطلوب از اراضی ۶۳ هزار هکتاری موجود را برای ایجاد ارزش افزوده ضروری عنوان و تصریح کرد: تولید و مصرف چوب در گیلان باید با ارزش افزوده و بهره وری بالا همراه شود و این مهم جز با انجام کشت صنعتی و استفاده از گونه‌های درختی مناسب امکان پذیر نخواهد شد.
توسعه زراعت چوب در گیلان توسعه می یابد
مدیرکل مدیرکل منابع طبیعی، مراتع و آبخیزداری گیلان نیز از توسعه زراعت چوب در استان با پرداخت تسهیلات و وام‌های کم‌بهره به روستاییان خبر داد.
محسن یوسف پور افزود: یکی از مطالبات کشاورزان برای توسعه زراعت چوب، پرداخت تسهیلات ارزان قیمت به آنان است که تلاش می شود تا با پرداخت وام های کم بهره ، روستاییان به این کار تشویق شوند.
وی با درخواست از روستاییان برای کشت درختان صنوبر و توسعه زراعت چوب در گیلان به عنوان قطب تولید چوب کشور اظهار داشت: براساس سفارش رئیس جمهوری ، کاشت صنوبر باید در استان های شمالی جدی گرفته شود و برای این کار به کشاورزان کمک می شود تا نهال صنوبر تولید کنند و منابع طبیعی نیز به گونه ای برنامه ریزی می کند تا نهال رایگان در اختیار تولید کنندگان قرار گیرد.
وی خاطرنشان کرد: از سال ۱۳۹۶ بهره برداری از جنگل های شمال متوقف شده و از آن تاریخ تاکنون برای بهره برداری از درختان جنگلی گیلان پروانه قطع صادر نمی شود که این کار توسعه کاشت نهال و توسعه زراعت چوب را ضروری ساخته است.
یوسف پور یادآور شد: اگر جنگل تراشی در گیلان به روند سال های گذشته ادامه می یافت تا ۲۵سال آینده جنگلی در گیلان باقی نمی ماند.
طبق آمارها ، بیشترین ظرفیت تولید چوب در سه استان شمالی کشور وجود دارد و گیلان قطب زراعت چوب در کشور محسوب می شود و بر این اساس؛ معرفی کلون های جدید برای زراعت چوب در دستور کار موسسه تحقیقات سازمان جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری کشور قرار گرفته است. اشتغالزایی، درآمدزایی ، استفاده از زمین های بایر ، تنفس واقعی تر جنگل و طمع کمتر برای قطع درختان جنگلی ، تامین مواد اولیه صنایع سلولزی ، تامین نیاز صنایع چوبی کشور و احتیاج به واردات کمتر مزیت هایست که می تواند توسعه زراعت چوب به همراه داشته باشد.
