استان گیلان علاوه بر پوشش سرسبز گیاهی، طبیعی و جانوری که این استان را در کشور مثال‌زدنی کرده به‌طوری‌که هر فرد حداقل یک‌بار به این استان سفر می‌کند ویژگی‌های خاص دیگری ازجمله خوراک متنوعی دارد که موجب شده نام این استان گردشگر پذیر در یونیسف به‌عنوان شهر یا استان خلاق خوراک به ثبت برسد.
اما این تمام دارایی این استان همه‌چیزتمام نیست، گیلان بافرهنگ چندین هزارساله و تمدن غنی خود توانسته علاقه‌مندان به فرهنگ بومی و محلی را به خود جذب کرده و با تنوع آداب‌ورسوم تاریخی خود از هر گوشه و کنار این استان وسیع و رنگارنگ؛ فرهنگ و تاریخ خود را به رخ دیگران بکشد.
تنوع آئین و رسوم گیلانی‌ها برای هر مراسم و ایامی همواره موردتوجه مورخین و محققان علوم انسانی بوده است و موجب شده بامطالعه فرهنگ و آئین و رسوم مردم این خطه همیشه‌سبز، آداب و رسوب و تمدن غنی دیار گیل و دیلم در حافظه تاریخ ماندگار شود.
مردم شاد، بانشاط و سنت دوست گیلان برای ایام نوروز و به‌خصوص پیش و پس‌ازآن مراسمات و آداب مختلفی دارند که موجب می‌شود نسبت به دیگر استان‌های کشور نوروز شاد و بانشاطی را تجربه کرده و دیگر هم‌وطنان را نیز در کنار خود جمع کنند.
نوروز بل
یکی از آئین‌هایی که مردم دیار گیل و دیلم هرساله آن را پاس می‌دارند، مراسمی با عنوان نوروز بل است که آیین تحویل سال نو گیلان بوده و به معنی شعله آتش نوروزی است و هم‌زمان با تحویل سال نو برگزار می‌شود.
نوروز بل به‌صورت نوعی آئین خاص برای آغاز سالی است که در کوهستان‌های گیلان (به‌خصوص کوهستان‌های شرق گیلان) استفاده می‌شود؛ این اسم از عینیت این آئین گرفته‌شده، نوروز که به معنای شروع سال نو و «بل» هم که در گیلکی به معنای شعله آتش است و باهم شعله نوروزی را می‌سازند.
در جشن باستانی نوروز بل که در عصر آخرین روز اسفندماه برگزار می‌شود، مردم گیلان دورهم جمع می‌شوند و آتشی روشن می‌کنند و دورتادور آتش با ساز، آواز و رقص محلی به استقبال سال نو می‌روند.
بنا بر شواهد تاریخی آئین نوروز بل به سال 1584 میلادی برمی‌گردد و یکی از قدیمی‌ترین آئین‌های نوروزی باستانی است، ویژگی اساسی نوروز بل این است که به‌شدت وابسته به مازاد تولید مردم و برداشت محصول بوده است، ازآنجاکه مردم سرزمین گیلان کشاورز و برنج‌کار هستند، از کاه و کولش باقی‌مانده از محصول خود آتش می‌افروزند و دور آن حلقه می‌زنند و جشن می‌گیرند.
نوروز بل یک‌رشته پیوند بافرهنگ قومی گیلانی‌هاست که باید از آن پاسداری و حراست کرد، به اعتقاد گیلک‌ها آتش، برف و سرما را کم می‌کند و نشان‌دهنده پشت سر گذاشتن اوج گرما است.
آیین‌های نوروزی بسیار متنوعی در استان گیلان وجود دارد که از اواخر اسفندماه آغازشده و تا پایان روز سیزدهم یا سیزده‌بدر ادامه پیدا می‌کند و نوروز شاد و مفرحی را برای گیلانیان رقم می‌زند.
مراسم و سنت‌های بومی نوروز در گیلان را در سه بخش می‌توان موردبررسی قرارداد: آیین‌های پیشواز نوروز، آیین‌های ویژه عید نوروز و آیین‌ها و مراسم مربوط به سیزده به در که در هر سه بخش گیلانی‌ها مراسمات ویژه‌ای مختص به خود دارند.
استقبال از نوروز یکی از آیین‌های مشترک و متداول در تمام نقاط ایران است که چهره‌ی شهرها و روستاها را متحول کرده و عطر عید و سال جدید را قدم‌به‌قدم و کوچه به کوچه برای مردم تداعی می‌کند.
عروس طبیعت چون چهره می‌گشاید و رخ می‌نماید و دلبری می‌آغازد، انسان نیز به یمن سرسبزی و شادابی روح‌بخش به وجد می‌آید و چهره خوان و خانمان و زندگی می‌آراید و بساط جشن مهیا می‌سازد.
استقبال از نوروز در گیلان با خانه‌تکانی، نوروز خوانی، بره دگنی، آینه تاودنی، شال دگنی، عروسه گولی، پیره بابو، چهارشنبه سوری و سرانجام با خرید لباس و پوشاک نو، پخت‌وپز انواع نان‌ها و شیرینی محلی آغاز می‌شود و چهره خرمی به شهر و دیار مردم گیلان زمین می‌بخشد.
دیچین واچین، استقبال از نوروز
یکی از آیین‌های پیشواز نوروز در استان بهشتی گیلان، مراسم «دیچین واچین» است که با خانه‌تکانی با تمیز کردن و تزئین پوشش دیوارها و کف اتاق خانه‌ها شروع می‌شد.
درگذشته که خانه‌های محلی مردم گیلان از مصالح بومی مانند گل و چوب و از این حیث تهیه می‌شد، بانوان گیل در اسفندماه در هر خانواده با تهیه گل رس برای گیله کار کف خانه را تمیز می‌کردند و با نوعی گل به نام سیفیده گیل که در برخی مواقع رنگ‌هایی همچون سبز و آبی کم‌رنگ که نمودی از طبیعت زیبای گیلان را به خانه‌ها می‌بخشید دیوارها را تزئین می‌کردند و پرچین‌های خانه‌های روستایی خود و نرده‌های روی ایوان را نیز رنگ می‌زدند.
«دیچین واچین» را می‌توان مراسمی مترادف با خانه‌تکانی عنوان کرد اما ازآنجاکه مصالح ساختمانی گیلانیان در قدیم از طبیعت و اقلیم آن گرفته می‌شد گیلانیان خانه‌ها را تمیز، سقف و دیوار خانه‌ها را از نو مرمت کرده و اشیای کهنه نظیر کاسه‌ها و کوزه‌های گلی را شکسته و دور می‌انداختند و حصیرها را از نو می‌ساختند؛ ازاین‌رو دیچین واچین که در گیلان یکی از سنت‌های مرسوم برای استقبال از عید نوروز است کار بانوان را بسیار سخت‌تر می‌کند.
درگذشته خانه‌ها از کاه و گل بود، هنوز نیز چنین خانه‌هایی که در برخی گویش‌ها به آن تلاری خانه می‌گویند و ایوان بزرگی در طبقه فوقانی خانه که اتاق بهارخوابی در آن قرار دارد، معمولاً اتاق‌ها و ایوان‌ها از حصیر پوشانده می‌شد، مردم پیش از آمدن فصل بهار حصیرهای ریزودرشت را به دور خانه می‌بردند و می‌شستند وسایل خانه را در حیاط خانه خاک‌مال یا با خاک و کاه شستشو می‌کردند.
46
