بعد از قاچاق چوب و طرح های برداشت چوب از جنگل و آفت شمشاد که میلیون ها هکتار از جنگل های ایران را بلعید، حالا مدتی است تله کابین و تب فراگیر آن، قاتل جنگل های هیرکانی ایران شده است و این بار صحبت از استقرار آن در شرق گلستان و بالادست سد کبودوال است....
ایلنا : مسئولان استانی سازمان جنگل ها معتقدند که تله کابین هیچ آسیبی برای جنگل های هیرکانی ندارد؛ اما کارشناسان و دانشگاهیان جنگل بر این باورند که بی آسیب بودن آن، یک لطیفه است و امکان ندارد دکل های عظیم 20 متری به جنگل برده شود و آسیبی متوجه رویشگاه ها نشود؛ ضمن اینکه آسیب به جنگل، تنها قطع چند درخت نیست؛ بلکه جدی ترین خطر تله کابین برای جنگل، بردن جمعیت غیرمتخصص به عمق جنگل و بالا رفتن ریسک زمین خواری و ویلاسازی، آتش سوزی و زباله و ده ها آفت جدی دیگر برای جنگل هایی است که نیمی از آنها در 50 سال اخیر از دست رفته است. از سوی دیگر مسوولان آب منطقه ای استان نیز با مکان یابی طرح به علت ایجاد خطراتی برای سد کبودوال مخالف هستند. این درحالی است که مقام معظم رهبری نیز بارها تاکید کرده اند که «نگذارید به بهانه گردشگری، به جنگل تعرض شود!»
"تله کابین" به بهانه رونق صنعت گردشگری اینروزها تبی شده که می رود تا بسیاری از نقاط جنگل های هیرکانی ایران را درگیر کند. جنگل هایی که در عصر سوم یخبندان در همه جای زمین از بین رفت و ایران تقریبا تنها بازمانده های آن را در اختیار دارد. حالا بعد از "تله کابین ناهارخوران" که با مخالفت دوستداران طبیعت و تشکیل کمپینی با حدود 5 هزار امضا فعلا مسکوت است در بکرترین جنگل های هیرکانی شرق گلستان و در بالادست شهر "علی آبادکتول" درخواستش را داده اند. اگر چه اداره کل منابع طبیعی گلستان با این طرح موافقت کرده اما مدیرکل محیط زیست گلستان، پاسخ را موکول کرده به پاسخ مطالعات ارزیابی زیست محیطی. مجریان و مدافعان تله کابین می گویند بدون قطع درخت یا آسیب به جنگل آنرا به منظور توسعه گردشگری و حل مشکل بیکاری آنرا راه اندازی می کنند؛ کارشناسان جنگل و منتقدان اما معتقدند که احداث طرح تله کابین که تجربه اش در جنگل های شمال ایران کم هم نیست می تواند اندک باقی مانده رویشگاه های بی نظیر هیرکانی را با آسیب جدی مواجه کرده و خطر زمین خواری، آتش سوزی و زباله و نیز ویلاسازی و افزایش فشار بر جنگل های شمال را صد چندان کند؛ مخصوصا در این بحبوحه خطرناک کم آبی و ریزگرد در کشوری نیمه بیابانی که نوار باریک سبزی بر روی نقشه دارد.
زمزمه های درخواست تله کابین علی آباد کتول درست در گیرودار تشکیل کمپین مخالفت با تله کابین در جنگل های هیرکانی ناهارخوران گرگان به گوش رسید. اگر چه درخواست کنندگان تله کابین علی آباد، از همان ابتدا سعی کردند موافقت ها را از طریق "سازمان جنگل ها ومراتع وآبخیزداری" در پایتخت اخذ کنند و از هر گونه چک وچانه زدن در شهرستان و مدیران احرایی استانی پرهیز داشتند. شاید به این دلیل که فکر می کردند بدین ترتیب می توانند اطمینان بیشتری نسبت به مجوزهای اخذشده برای تله کابین داشته باشند و به عبارتی کلنگ را محکم تر بر زمین بزنند. بر این اساس، اقدامات اولیه و موافت های سازمان جنگل ها در سکوت و بیخبری کامل گرفته شد و خبر هنگامی پیچید که حتی موافقت اداره کل منابع طبیعی گلستان نیز گرفته شده بود.
این یک روی سکه بود و هنوز موافقت سازمان حفاظت محیط زیست با طرح فوق مانده بود. بر همین اساس رایزنی های استانی برای اخذ مجوزهای محیط زیستی آغاز شد و از همان ابتدا مخالفت برخی کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست استان را در پی داشت.
امیر عبدوس مدیرکل حفاظت محیط زیست گلستان در اینباره به "اسکان نیوز" گفت:«به محض اطلاع از اینکه این طرح، در داخل محدوده های جنگلی مورد درخواست است شخصا از محل اجرا و ایستگاه 1 (سایت مبدا) و 2 طرح بازدید کردم. ایستگاه 1 در جنگل های مخروبه قرار دارد و نگرانی بابت تخریب جنگلی در این سایت کمتر است. اما سایت مقصد با عبور از روی مخزن یک سد بااهمیت که قرار است برای آب شرب مصرف شود در مکانی با شیب بسیار تند و گونه های بسیار متنوع درختچه ای وجود دارد.»
او تاکید کرد:« به لحاظ قانونی یا حقوقی، هر گونه طرحی که منجر به کاهش سطح جنگل شود مشمول مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی است.»
عبدوس در پاسخ به این سوال اسکان نیوز که "برخی می گویند چون طرح تله کابین علی آباد کتول کوچک شده طبق قانون نیاز به ارزیابی اثرات زیست محیطی ندارد" گفت:« در گذشته بر اساس برداشت متقاضی با کاهش مساحت مورد درخواست طرح به 2 هکتار، طرح را از مسیر ارزیابی اثرات زیست محیطی خارج کردند؛ اما اعتقاد بنده این است که با هر مقیاس، این گونه طرح ها، باید مورد ارزیابی اثرات زیست محیطی قرار بگیرد؛ بنابراین، ما مجددا مسیر ارزیابی را برای این طرح، دنبال خواهیم کرد.»
منابع طبیعی: آنجا درخت ندارد!
سیدهاشم موسوی نژاد معاون فنی مدیرکل منابع طبیعی گلستان اما می گوید که در منطقه مورد نظر نه درخت آنچنانی وجود دارد که با احداث تله کابین آسیب ببیند و نه قرار است درختی قطع بشود. او در پاسخ به این سوال که مگر می شود این طرح با این همه ابعاد وسیع و پایه های مرتفع، درختی را سر راه حمل خود قطع نکنند و یا زباله و آتش به دنبال نداشته باشد گفت:«مجری قول داده که درختی قطع نمی شود و برنامه هایی را برای زباله و دیگر مشکلات این منطقه تهیه کرده است. ضمن اینکه آنجا قبلا برداشت چوب داشته ایم و جنگل های بکر و دست نخورده نیستند و اساسا به جز درختچه های پراکنده، پوشش گیاهی جنگلی ندارد.»
آب منطقه ای: احتمال شکست سد و آلودگی آب
یکی از مخالفان اصلی استقرار تله کابین در جنگل "کبودوال" آب منطقه ای استان گلستان است که بر اساس مطالعات کارشناسی به این نتیجه رسیده که احداث تله کابین در بالادست سد، می تواند خطرات جدی و غیرقابل کنترلی را برای مخزن سد داشته باشد.
سیدمحسن حسینی معاون شرکت آب منطقه ای گلستان به اسکان نیوز گفت:«ایستگاه اول و محل سوار و پیاده شدن در تپه "بازگیر" قرار دارد و تعردادی هم پایه مستقر خواهد شد که در یک نقطه از دریاچه سد عبور خواهد کرد. این ایستگاه نهایتا به یال کوه منتهی می شود. ما این طرح را بررسی کرده ایم و هنوز نمی دانیم که چه میزا جمعیت قرار است در این نقطه متمرکز شود و چه مقدار آب مورد نیاز آنهاست؟ پساب و زباله های این ها چه می شود و در کجا جمع آوری و دپو خواهد شد؟ و اگر با بارش باران، شیرابه زباله ها به داخل سد بیاید مسوولیت آن با چه کسی است؟»
او با اشاره به وضعیت کنونی زباله در مناطقی مانند پارک جنگلی کبودوال و محوطه اطراف سد که در دست شهرداری است می گوید:« شرداری علی آباد همین الان هم به لحاظ پسماند و پساب و فاضلاب ها و زباله های گردشگران مدیریت ندارد و اگر قرار است جمعیت اضافه شود، آن وقت چه خواهند کرد؟»
معاون شرکت آب منطقه ای گلستان در ادامه با بیان اینکه من با اصل تله کابین مخالفت ندارم و اگر برای استان ثروتی بیاورد موافقم گفت:« اما به شرطی که مشکل جدیدی را برای استان اضافه نکند.»
حسینی در ادامه گفت:«اتفاقا در همین نقطه، شرکت ما در پی ایجاد طرحی مشابه بود که مطالعاتی را قبلا انجام داده است در صورت استقرار تله کابین در نقطه مبدا، احتمال آسیب رسیدن به سد کبودوال و شکست آن وجود دارد. این سد در بالادست سه شهر "علی آباد" ، "مزرعه" و "سنگدوین" قرار گرفته که اگر سد آسیب ببینداین 3 شهر در معرض آسیب جدی قرار خواهند گرفت.»
معاون شرکت آب منطقه ای گلستان هشدار داد که اگر سد بشکند فقط چند دقیقه طول می کشد که آب دریاچه، به شهرهای پایین دست برسد و ما زمان برای نجات و فرار مردم نداریم و یا اگر یکی از کابین ها سقوط کند مشکلات جدی برای بهداشت و امنیت سد و آب آن خواهیم داشت. او گفت که تمام این مسائل در کارگروه محیط زیست استان نیز مطرح شده است.
او با اشاره به اینکه چندی پیش مجری بدون مجوز، در ان نقطه گمانه زدند و ما نتوانستیم جلویشان را بگیریم؛ چرا که ملک منابع طبیعی است و همین حالا هم نمی دانیم چه اتفاقی در چه عمقی افتاده و در خاک لسی آنجا عمق درزها به چه شکلی است گفت:« در طرح تله کابین علی آباد، فقط پایه نیست که مستقر می شود؛ بلکه ایستگاه و رستوران و سرویس های بهداشتی و اقامتگاه و ... نیز دارد.» او تاکید کرد که اگر قرار است تله کابین احداث شود باید فاصله از سد را بیشتر کنند و پیوست های بهداشتی را تهیه کنند.»
خطر نزدیکی به بیابان
رییس انجمن علمی جنگلبانی ایران نیز معتقد است که به دلیل طولانی بودن طول مسیر تله کابین علی آباد کتول ( 6 کیلومتر) حتما بسیاری از درختان قطع خواهند شد و بعد از آن نیز حجم مسافری که توسط تله کابین به جنگل برده خواهد شد تخریب های فراوان خواهد داشت.
هادی کیادلیری به اسکان می گوید:«تا آنجا که من به یاد دارم هیچ مجوز خاصی برای این طرح، تصویب نشده است. جنگل های شمال در دنیا منحصر به فرد است و به همین خاطر بحث "تنفس" مطرح شد که حتی یک درخت و یک پایه حذف نشود. این جنگل ها فقط 1 درصد خاک ایران است و اگر بخواهیم عامیانه بگوییم، به اندازه یک پشت ناخن هم نیست؛ آنهم در یک کشور بسیار خشک که روی کمربند بیابان دنیا قرار گرفته و روز به روز در حال تشدید پیشروی بیابان و خشکی است.»
او هشدار داد:« شاید خیلی ها فکر می کنند که خشکی هنوز به شمال کشور نرسیده؛ اما اگر بررسی کنید می بینید که خشکی از بالادست جنگل های شمال شروع شده و هرگونه خدشه وارد کردن حتی خیلی کوچک، می تواند آسیب ها و مخاطرات جبران ناپذیری را برای جنگل ها در پی داشته باشد.
گردشگری بی قاعده نه اکوتوریسم
کیادلیری این شکل از گردشگری را نه توسعه اکوتوریم که گردشگری بی قاعده خواند و گفت:«اشکال این است که ما فکر می کنیم به صرف بردن عده ای در جنگل، اکوتوریسم را شکل داده ایم؛ در حالی که اکوتوریسم در دنیا یک روش درمانی است برای درمان مشکلات جنگل ها. اما طرح هایی مثل تله کابین، هیچ همخوانی با اکوتوریسم ندارد.
اکوتوریسم توسط افرادی اتفاق می افتد که آگاهانه وبرای حفظ منطقه، صورت می گیرد و در یک کلام یک سفر مسوولانه و معناگراست. تمام متخصصان، اعتقاد دارند که اکوتوریسم این است که ما روستاهای منطقه را ببینیم و آنها را در درآمدهای منطقه سهیم کنیم تا با درآمدهای ما خودش را احیا کند. فرهنگ جنگل نشین را ببینیم و طبیعت را از راه دور نظاره گر باشیم؛ نه اینکه من می خواهم سر راه سفرم، به جنگل بروم؛ چیزی بخورم و زباله اش را هم همان جا بریزم و بروم. پس ننویسند می خواهیم اکوتوریسم را توسعه بدهیم بلکه به صراحت بگویند می خواهیم درآمد کسب کنیم. پس هدف این طرح، بیشتر سود و نفع چند نفر است و فکر می کنند افراد را جذب می کنند برای بردن به جنگل با تله کابین تا از راه جذب گردشگر، درآمد کسب کنند. اشکال کار در این است که حتی اگر خود آن خط تله کابین به جنگل خسارت وارد نکند – که می کند- آن جمعیتی که با تله کابین به جنگل و بالادست برده می شود را چطور می توان کنترل و مدیریت کرد. ما همین الان مگر توانسته ایم آتش گردشگران را در جنگل های مان کنترل کنیم که حالا می خواهیم یک مشکل دیگر به آن ها اضافه کنیم؟»
او گفت:« مساله دیگر این است که آیا تاکنون ارزیابی و بررسی شده تا مشخص شود تا امروز اثرات تله کابین های رامسر و تنکابن و نمک آبرود و دیگر برای مناطق جنگلی چقدر بوده است؟ این ها ارزیابی شده که بگوییم تله کابین بعدی که می خواهیم مجوز بدهیم کمک به حفظ طبیعت می کند؟»
این دکترای جنگل هشدار داد که حلقه مفقوده ما در ایران، نظارت است و مطمئنا با چنین حلقه مفقوده ای خسارت های جدی به جنگل وارد خواهد شد؛ حتی اگر درختی قطع نشود. او گفت:« مسئله بعدی این است که ما مدعی هستیم این گونه طرح ها برای منابع طبیعی درآمدزاست. در حالی که این ها سهمی برای منابع طبیعی ندارند. بروید ببینید که تله کابین های مثلا چالوس یا نمک آبرود و بقیه چقدر برای منابع طبیعی درآمد داشته اند. من خبر دارم که برای مثال یکی از این طرح ها در ازای 500 هکتار زمین و جنگل، ماهیانه 2 میلیون تومان به منابع طبیعی اجاره می دهند. در حالی که خسارت افرادی که به آن محیط طبیعی وارد می شوند ده ها برابر این هاست. بروید پارک جنگلی سیسنگان را ببینید چه مقدار درختان در آن از بین رفت؟ این ها توجیه است که ما متولیان جنگل برای این طرح ها می آوریم.»
کیادلیری با تاکید بر اینکه« چرا عده ای در سازمان متولی جنگل، فکر می کنند حالا که طرح های بهره برداری چوب ممنوع شده باید از راه های دیگر از جنگل درآمد کسب کنند» گفت:« توسعه در هر جامعه، بر بستر فرهنگی همان جامعه تعریبف می شود. چه کسی گفته که شرایط ما مثل دنیاست که حالا می خواهیم از دنیا الگوبرداری کنیم؟ ما نه از نظر فرهنگی مثل دیگر کشورها هستیم و نه از نظر طبیعی. ما هم روی کمربند خشکی هستیم هم زلزله و هم خشونت. پس نباید نسخه آنها را برای خودمان بپیچیم. ضمن اینکه ما هم در جنگل چند تله کابین داریم و مگر باید در تمام نقاط جنگل جداگانه تله کابین داشته باشیم؟ کجای دنیا این گونه است؟»
معاون سازمان جنگل ها پاسخ نداد
برای گرفتن پاسخ از "سازمان جنگل ها و مراتع وآبخیزداری" درباره چون وچرای تله کابین در جنگل های کبودوال علی آباد گلستان، با عباسعلی نوبخت معاون امور جنگل این سازمان، تماس های پی در پی و مکرری انجام شد که ایشان علیرغم قبول مصاحبه، به تماس ها و پیامک های ما پاسخ ندادند.
گزارش : الهه موسوی - اسکان نیوز
