ایجاد حمل و نقل ریلی در حوزه بار و مسافر به اعتقاد کارشناسان از مهمترین زیرساخت‌های توسعه است که علاوه بر مزیت‌های اقتصادی و اشتغال‌زایی، در صورت داشتن موقعیت جغرافیایی و مرزی به توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه و همچنین ترانزیت، صادرات و واردات به دیگر کشورها از طریق خطوط ریلی، کمک زیادی می‌کند.
استان گلستان از شمال ۴۳۸ کیلومتر مرز خشکی و ۹۰ کیلومتر مرز آبی با کشور ترکمنستان دارد و از جنوب نیز به استان سمنان، از شرق به استان خراسان شمالی و از غرب به مازندران و دریای خزر محدود می‌شود.
گمرک اینچه‌برون واقع در نوار شمالی شهرستان گنبدکاووس که حدود ۳ دهه قدمت دارد و از آن به عنوان دروازه ورود به کشورهای آسیای میانه یاد می‌شود، تنها محل تردد زمینی استان گلستان به ترکمنستان است که در آذر ۹۳ یک خط ریلی از این مرز به مقصد ترکمنستان و در ادامه قزاقستان به بهره‌برداری رسید.
با این حال خط ریلی اینچه برون - گرگان که جنبه بین المللی هم دارد با وجود انتقاد برخی کارشناسان به دلیل نامناسب بودن مسیر، اجرایی شد اما هنوز نتوانسته انتظارات را برآورده کند.
کارشناسان معتقدند اگر خط ریلی اینچه برون - گنبد - آزادشهر - شاهرود که چندسال قبل مورد تایید وزرات راه و شهرسازی و مدیران راه آهن جمهوری اسلامی قرار گرفته اجرا می‌شد، می توانست تاثیر بیشتری در توسعه گلستان بگذارد.
مطالعه و اجرای طرح راه آهن اینچه برون - گنبد - آزادشهر (خوش ییلاق) - شاهرود که گفته می‌شود حدود ۲ دهه قدمت دارد با وجود مزایای اقتصادی و توسعه‌ای قابل توجه آن و پیگیری‌های مسوولان گلستان هنوز اجرا نشده که به نظر می‌رسد راه اندازی آن تحولی بزرگ در توسعه اقتصادی این استان کمتر توسعه یافته ایجاد کند.
به گفته محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی، منطقه مرزی اینچه‌برون به شرط ایجاد طرح‌های زیرساختی زمینه تقویت روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای آسیای میانه و در نهایت توسعه همه جانبه گلستان را فراهم می کند.
کارشناسان معتقدند که ایجاد راه آهن اینچه برون - گنبد - آزادشهر - شاهرود می تواند گره کمبود زیرساخت‌های توسعه‌ای گلستان را باز کند؛ نکته‌ای که دی‌ماه پارسال "حسین محبوبی" مدیرکل راه و شهرسازی استان در نشست با رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان بر آن تاکید کرد.
وی در این نشست گفته بود که ارتباط گلستان با کشورهای آسیای میانه از طریق راه آهن بین‌الملی اینچه برون، موقعیت مناسب بازرگانی بخش خصوص و سرمایه‌گذاری برای صادرات و واردات است که تلاش می کنیم با تکمیل این خط آهن و اتصال آن به خط سراسری ریلی کشور، فرصت سرمایه‌گذاری بیشتر در استان فراهم شود.
علی محمد چوپانی رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان هم بر ضرورت تسریع در احداث و بهره‌برداری از راه‌آهن اینچه‌برون - شاهرود به عنوان یک ظرفیت مناسب برای رونق صادرات و جابه‌جایی کالا از گلستان تاکید کرد و گفت که بهره‌برداری از این خط ریلی سبب کاهش مسیر صادراتی گمرک اینچه برون به جنوب کشور و در نتیجه افزایش جابجایی کالا و صادرات محصولات گلستان خواهد شد.
وی همچنین بر ضرورت استفاده از ظرفیت بخش خصوصی گلستان برای شتاب بخشیدن به ایجاد زیرساخت های راه آهن اینچه برون - گنبدکاووس تاکید کرد.
چوپانی روز چهارشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، به اقتصادی و به صرفه بودن اجرای طرح راه آهن اینچه برون - گنبدکاووس - آزادشهر - شاهرود اشاره کرد و گفت: اجرایی شدن این طرح ۱۸۶ کیلومتری در فاز اول حداقل ۵۰۰ کیلومتر مسیر اتصال به کریدور شمال - جنوب (بافق - بندرعباس) و در فاز دوم اتصال راه آهن شاهرود به این کریدور را ۵۰۰ کیلومتر دیگر کوتاهتر می‌کند.
چوپانی افزود: اجرایی کردن این خط ریلی همچنین استان های مازندران و گلستان را به خراسان رضوی و مشهد مقدس متصل کرده و آرزوی دیرینه مردم این ۲ استان برای استفاده از خط ریلی برای رفتن به مشهد را برآورده خواهد کرد.
وی با اشاره به تصمیم مسوولان راه آهن جمهوری اسلامی برای برقی کردن راه آهن "اینچه برون، گرگان - ساری - گدوک - گرمسار" با اعتبار فایناس یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورویی و مشارکت یک شرکت روسی گفت: به عنوان نماینده بخش خصوصی استان گلستان مخالف اجرای این طرح به سبب نداشتن توجیه اقتصادی و حیف شدن بیت المال هستم.
چوپانی ادامه داد: برقی کردن این خط ریلی که باید همراه با اصلاح بخشی از مسیر و ارتفاع تونل‌های گردنه گدوک باشد علاوه بر اینکه هزینه زیادی را به کشور تحمیل می‌کند، فایده و توجیه اقتصادی لازم را ندارد زیرا ظرفیت حمل بار از این مسیر را حداکثر یک و نیم میلیون تن افزایش می‌دهد و علاوه بر آن رسیدن به جنوب را ۵۰۰ کیلومتر دورتر می‌کند.
رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان با انتقاد از اجرای خط آهن بین المللی ترکمنستان - قزاقستان از مسیر اینچه برون به گرگان و اتصال آن به ساری، گدوگ و گرمسار برای اتصال به راه آهن جنوب گفت: متاسفانه مسوولان و کارشناسان راه آهن پرهزینه‌ترین و غیر اقتصادی ترین مسیر را انتخاب و اجرا کردند.
چوپانی افزود: برای اجرای خط ریلی اینچه برون از ابتدا تاکنون حدود ۵ هزار میلیارد ریال هزینه و سرمایه گذاری شده و با گذشت ۶ سال از بهره‌برداری، هنوز برخی مشکلات اساسی مانند اجرا نشدن خط نرمال و عریض در نقطه مرزی ایران و ترکمنستان برای همسان سازی با خط ریلی کشور همسایه باقی مانده که باید برای حل آن میلیاردها تومان هزینه کرد.
وی با اشاره به نامگذاری امسال به جهش تولید از سوی رهبر معظم انقلاب، اضافه کرد: اجرایی کردن راه آهن اینچه برون - گنبدکاووس - آزادشهر - شاهرود با مشارکت بخش خصوصی گلستان می‌تواند بهترین هدیه فعالان اقتصادی به دولت برای تحقق جهش تولید باشد.
چوپانی یادآور شد: پیشنهاد اجرایی کردن این خط ریلی به جای برقی کردن مسیر راه آهن اینچه برون - گرمسار به وزیر راه و شهرسازی داده شده که در کمیسیون مربوطه در حال بررسی است.
وی ادامه داد: اگر طرح راه آهن اینچه برون - گنبد - آزادشهر - شاهرود که حداکثر یک دهم اعتبار برقی کردن راه آهن اینچه برون - گرمسار هزینه دارد، اجرایی شود، تولید ثروت برای کشور و گلستان به ارمغان خواهد آمد و از این طریق می توان سالانه ۱۰ تا ۲۰ میلیون تن بار بویژه غلات را از کشورهای آسیای میانه به کشورهای حاشیه خلیج فارس یا دیگر کشورهای هدف ترانزیت کرد.
وی کوتاه شدن افزون بر هزار کیلومتر مسیر کریدور شمال - جنوب از مسیر اینچه برون - گنبدکاووس - آزادشهر به شاهرود، نصف شدن هزینه ترانسفر کالا به جنوب، کاهش زمان به یک سوم، پرهیز از هزینه‌های اضافی برای خرید لوکوموتیو و صرفه جویی ارزی یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورویی برای کشور را از دیگر مزایای اجرای خط ریلی اینچه برون - گنبدکاووس - آزادشهر - شاهرود دانست و از آمادگی بخش خصوصی گلستان برای مشارکت در اجرایی کردن این خط ریلی خبر داد.
به گفته چوپانی، صرفه جویی یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون یورویی از ۲ بخش حذف هزینه یک میلیارد و ۲۰۰ یورویی برقی کردن راه آهن اینچه برون - گرمسار و دیگری حذف هزینه ۵۰۰ میلیون یورویی اجرا شدن راه آهن مسافرتی گرگان - مشهد حاصل می‌شود.
در همین پیوند مدیرکل گمرکات استان گلستان هم به خبرنگار ایرنا، اجرای خط آهن اینچه برون - گنبدکاووس - آزادشهر - شاهرود دارای مزایای بسیاری از جمله کوتاهتر شدن مسیر رسیدن به راه آهن شمال - جنوب، کاهش هزینه‌های ترانزیت و حمل بار و عبور آسان واگن‌های کشورهای آسیای میانه و چین از خطوط ریلی ایران است.
سیدابراهیم حسینی افزود: با اجرای این مسیر علاوه بر برخورداری برخی شهرهای منطقه از خط راه آهن، امکان صادرات از این شهرها به کشورهای آسیای میانه از طریق مرز اینچه برون میسر می‌شود.
وی اضافه کرد: خط فعلی راه آهن اینچه برون - گرمسار به دلیل برخی مشکلات فنی، طولانی بودن مسیر و نیز کوهستانی بودن و ارتفاع کم تونل‌های آن، امکان عبور واگن‌های تاج دار کشور ترکمنستان، قزاقستان و چین را ندارد.
مدیر پیشین اجرای پروژه راه آهن اینچه برون - گنبد - آزادشهر - شاهرود هم به خبرنگار ایرنا گفت: اجرای این پروژه و مطالعات و نقشه اجرایی آن با تایید وزیر وقت راه و شهرسازی و مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی تهیه شده و قرار بود با مشارکت بخش خصوصی اجرایی شود.
آنه محمد غراوی یادآور شد: اجرای این مسیر که به لحاظ فنی و اقتصادی توجیه داشته و از بهترین مسیرها بود، یکباره تغییر کرد و مسیر اینچه برون - گرگان جایگزین آن شد که اعتراض‌ها و پیگیری‌های بعدی فایده‌ای نداشت.
غراوی افزود: ساخت راه آهن اینچه برون - شاهرود در سال های قبل با هزینه به مراتب کمتر می‌توانست به توسعه اقتصادی گلستان و صادرات غیرنفتی آن و نیز ترانزیت کالا از کشورهای آسیای میانه و روسیه به کشورهای حاشیه خلیج فارس و شبه قاره هند از طریق کریدور شمال - جنوب موثر باشد.
وی ادامه داد: به اعتقاد کارشناسان راه آهن، اجرایی کردن خط ریلی اینچه برون - گرگان توجیه فنی و اقتصادی نداشت.
غراوی گفت: این خط ریلی از اراضی شوره‌زار و باتلاقی اینچه برون تا آق قلا عبور کرد و هزینه‌های مضاعفی را برای تحکیم اراضی مسیر راه آهن به دوش دولت گذاشت اما در برخی نقاط با نشست زمین روبه رو شد و یا در سیل پارسال به دلیل پیش بینی نکردن مسیر گذر آب، بخش هایی از آن برای هدایت آب تخریب شد.
وی افزود: از لحاظ اقتصادی هم مسیر اینچه برون - گرگان - ساری - گدوک - گرمسار علاوه بر طولانی بودن، شیب زیادی دارد که برای کشیدن واگن‌ها با بار ۶۰۰ تا ۷۰۰ تن باید از دیزل‌های (کشنده) "دوبل و سوبل" استفاده شود که به دلیل نیاز به سوخت بیشتر، مقرون به صرفه نیست.
عضو سابق هیات مدیره راه آهن جمهوری اسلامی به طرح برقی کردن راه آهن اینچه برون - گرمسار هم اشاره کرد و گفت: قرارداد اجرای این طرح با هزینه پیش بینی شده یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورویی یک شرکت روسی امضا شده اما هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.
وی افزود: اگرچه اجرای این طرح ظرفیت حمل بار از این مسیر را حداکثر تا ۱۰ میلیون تن افزایش می‌دهد و سرعت قطارها را هم دو برابر می‌کند اما بدون تردید به دلیل طولانی بودن مسیر و هزینه‌های اضافه که بر کشورهای صادر و وارد کننده و نیز بازرگانان وارد می‌کند، مورد استقبال قرار نخواهد گرفت.
درهمین پیوند معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار گلستان هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با مهم دانستن طرح راه آهن اینچه برون - گنبدکاووس - آزادشهر - خوش ییلاق - شاهرود تاکید کرد که این مسیر ریلی علاوه بر برخورداری از مزایای اقتصادی زیاد، اتصال مرز اینچه برون به راه آهن شمال - جنوب را بیش از ۸۰۰ کیلومتر کوتاهتر می‌کند.
میرمحمد غراوی از منتفی شدن احداث راه آهن گرگان - گنبدکاووس - بجنورد - مشهد خبر داد و گفت: پس از حذف این پروژه به عنوان یکی از مطالبات مردم شرق گلستان، استاندار و دیگر مسوولان استان طرح راه آهن اینچه برون - گنبدکاووس - آزادشهر - خوش ییلاق و شاهرود را به عنوان مسیر جایگزین به دولت و وزارت راه و شهرسازی معرفی کردند.
وی اضافه کرد: کلیات اجرای این طرح مورد موافقت وزیر راه و شهرسازی قرار گرفته و کارشناسان و کمیسیون‌های مربوطه در حال مطالعه طرح و توجیه اقتصادی آن هستند.
غراوی ادامه داد: اتصال راه آهن اینچه برون - گنبدکاووس با توجه به دشتی بودن اراضی منطقه و مسیر اجرا که اغلب در عرصه‌های منابع ملی قرار دارد، با کمترین هزینه انجام می‌شود.
با توجه به اظهارنظر کارشناسان به نظر می‌رسد، اجرایی کردن طرح راه آهن اینچه برون - گنبدکاووس - آزادشهر - شاهرود فرصتی تاریخی برای تبدیل گلستان به پایگاه ترانزیت صادرات کشورهای آسیای میانه باشد و از طرفی تاخیر در اجرای آن هم ممکن است، توسعه نیافتگی این استان شمالی را طولانی تر کند.
