خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- زهرا بهرامی: گلستان ظرفیت‌های بالقوه بسیاری در کشت و همچنین صنعت (اسانس‌گیری، تولید دارو و …) دارد؛ اما به دل جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌های متولی و نبود انسجام لازم در برنامه‌های آموزشی، کشت و فروش محصول و غفلت از ایجاد شرکت‌های کشت و صنعت گیاهان دارویی در استان، گام‌های مؤثری در این حوزه برداشته نشده است.
گیاهان دارویی یکی از منابع بسیار ارزشمند منابع طبیعی ایران است که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره‌برداری صحیح، می‌تواند نقش مهمی در سلامت جامعه، اشتغالزایی و افزایش صادرات غیرنفتی ایفا کند.
در ایران بین هشت تا ۱۰ هزار گونه گیاهی شناخته شده که حدود دو هزار و ۳۰۰ گونه ارزش دارویی دارد و سهم گلستان از این تعداد ۴۰۹ گونه با ارزش دارویی است؛ با وجود پتانسیل بالای تولید و کشت گیاهان دارویی، گلستان می‌تواند به یکی از قطب‌های اصلی تولید تبدیل شده و سهم استان از صادرات غیرنفتی کشور را ارتقا دهد اما هم‌اکنون برنامه منسجمی در این حوزه وجود ندارد.
مدیر باغبانی سازمان جهادکشاورزی گلستان در گفتگو با خبرنگار مهر به چشم‌انداز توسعه کشت گیاهان دارویی در استان اشاره و اظهار کرد: تا پایان برنامه ششم توسعه، افزایش سطح زیرکشت گیاهان دارویی باید از حدود سه هزار هکتار به ۱۰ هزار هکتار برسد و هزاران فرصت شغلی در این بخش ایجاد شود.
مهدی لطفی زاده افزود: گلستان حدود دو هزار بهره‌بردار کشت گیاهان دارویی در دو هزار و ۹۶۰ هکتار دارد که این فعالیت برای هشت هزار و ۸۸۰ نفر شغل مستقیم ایجاد کرده است.
وی با تاکید بر اینکه بیشتر شدن سطح کشت این گیاهان علاوه بر پایداری درآمد بهره‌برداران، بخشی از مشکل بیکاری گلستان را برطرف می‌کند، ادامه داد: برای رسیدن به اهداف برنامه ششم توسعه باید سالانه دو هزار هکتار به سطح کشت این اراضی در گلستان اضافه شود.
به گفته لطفی زاده ۲۳ گیاه اولویت دار گلستان در کشت صنعتی و سرمایه گذاری گیاهان دارویی شناسایی و در سال ۹۷ حدود دو هزار و ۲۳۱ تن گیاه دارویی به ارزش ۷۷۰ میلیارد ریال در گلستان تولید شده که بیشترین میزان تولید مربوط به کشت زیره سبز، زعفران، گل گاوزبان و گل‌محمدی است.
رغبتی نگذاشته‌اند به فکر توسعه باشیم
با توجه به تنوع اقلیمی و برخورداری از خاک مناسب، گلستان مکانی مناسب برای سرمایه گذاری در کشت انواع گیاهان دارویی است اما زعفران‌کاری که نخستین بار کشت آزمایشی طلای سرخ در گلستان را آغاز کرد و به گفته اهالی بومی نقش ویژه‌ای در کشت اقتصادی زعفران استان داشته و دارد، معتقد است کشت اقتصادی زعفران و توسعه آن در گلستان بدون حمایت مسئولان اتفاق افتاده است.
محمد احمدی به خبرنگار مهر اظهار کرد: کشت اقتصادی زعفران در روستای وامنان آزادشهر بدون حمایت مسئولان آغاز شد و حالا به حدود ۳۰۰ هکتار رسیده است.
این زعفران‌کار گلستانی گفت: کار بسیار بزرگی انجام و اقتصاد روستاهای شهرستان متحول شده است اما مسئولان در مقابل این حجم کار بزرگ کمک خاصی انجام نداده‌اند و کمک‌های آن‌ها در ساخت یک سوله ۱۵۰ متری و مشارکت در خرید دستگاه خشک‌کن خلاصه شده است.
تا پایان برنامه ششم توسعه، افزایش سطح زیرکشت گیاهان دارویی استان باید از حدود سه هزار هکتار به ۱۰ هزار هکتار برسد و هزاران فرصت شغلی ایجاد شود وی ادامه داد: توسعه کشت زعفران و سایر گیاهان دارویی در گلستان نیازمند حمایت‌های مالی و اداری برای دریافت مجوزهاست اما اذیت و آزارها رغبتی نمی‌گذارد که به توسعه فکر کنیم؛ تلاش داریم همین سطح کشت را حفظ کرده و به همین حد بسنده کنیم.
احمدی اضافه کرد: برای توسعه کشت در وامنان به یک آب‌بندان کوچک نیاز داشتیم اما تاکنون این مهم انجام نشده و تسهیلات ۱.۵ میلیارد تومانی ارزان قیمت هم (۶ درصدی) به دلیل خواستن وثیقه ۲.۵ میلیارد تومانی بلاتکلیف مانده است.
وی تصریح کرد: برندسازی، ثبت فعالیت و دریافت کد بهداشت تولید زعفران در استان چهار سال طول کشید و دریافتیم بهتر است از مسئولان بخواهیم کمک نکنند و به جای آن سطح توقع را پایین آورده و روی پای خودمان بایستیم.
تا سال ۱۴۰۰ (پایان برنامه ششم توسعه) راه درازی در پیش نیست تا سطح کشت گیاهان دارویی استان از سه هزار هکتار بیش از سه برابر شده و به ۱۰ هزار هکتار برسد و نمی‌توان با فعالیت‌های خودجوش مردمی و جزیره‌ای عمل کردن دستگاه‌های متولی انتظار داشت تحولی در این حوزه رقم بخورد.
مرکز فروش نداریم نقش دلالان پررنگ شده
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی استان هرچند فعالیت‌های خودجوش در توسعه کشت گیاهان دارویی را آسیبی برای گلستان می‌داند اما معتقد است در سال‌های اخیر انسجام خوبی در این حوزه شکل گرفته اما از بسیاری از موضوعات مرتبط با این حوزه در کشور و به ویژه استان گلستان غفلت شده است.
خدایار همتی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: تلاش برای انسجام نیروهای تخصصی و تولیدکنندگان گیاهان دارویی در استان از ۱۵ سال قبل آغاز شد و در نهایت در دو سه سال اخیرتوانسته‌ایم به انسجام نسبی دست‌یابیم.
گلستان فاقد مرکز فروش گیاهان دارویی است و همین امر نقش واسطه‌ها و دلالان را پررنگ کرده و گیاهان دارویی با هر قیمتی در بازار به فروش می‌رسد وی با یادآوری اینکه در دولت نهم کمیته راهبردی گیاهان دارویی استان زیر نظر استانداری گلستان با سه کارگروه زراعت، آموزش و تحقیق و بازاریابی گیاهان دارویی تشکیل شد، افزود: بعد از جابه‌جایی دولت‌ها این کمیته در استان تعطیل شد اما در سال ۱۳۹۴ انجمن علمی گیاهان دارویی و در سال ۱۳۹۶ کارگروه تخصصی گیاهان دارویی بنیاد نخبگان استان تشکیل شده و همچنان فعالیت دارند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان با این توضیح که کار انجمن و کارگروه تخصصی تدوین برنامه نیست، بلکه پیشنهادات علمی برای تعیین محصول قابل کشت در هر منطقه را ارائه می‌کند، تاکید کرد: اگر انسجام بیشتری بین نیروهای متخصص اجرایی و تحقیقاتی استان در این حوزه انجام شود شرایط بهتری برای استان و کشور فراهم می‌شود تا بتوانیم به هدف تولید و توسعه گیاهان دارویی دست یابیم.
وی با تاکید بر اینکه باید به دنبال توسعه علمی کشت گیاهان دارویی در استان باشیم و فعالیت‌های خودجوش در این حوزه آسیب‌زاست، بیان کرد: در حوزه تحقیقات کارهای زیادی انجام شده؛ دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکترای کارهای تحقیقاتی خوبی در حوزه گیاهان دارویی استان داشته‌اند اما ارتباطی بین متولیان و دانشگاه وجود ندارد و در این حوزه جزیره‌ای عمل می‌شود.
همتی به جای خالی مرکز توسعه و تحقیقات گیاهان دارویی اشاره و تصریح کرد: در کشور و استان گلستان چنین مرکزی نداریم در حالی که نیاز است همانگونه که برای دریافت تسهیلات استعلام می‌شود امکان استعلام در خصوص تحقیقات انجام شده در حوزه گیاهان دارویی هم وجود داشته باشد.
رئیس انجمن علمی گیاهان دارویی استان گلستان به دیگر چالش‌های موجود هم اشاره کرد و گفت: گلستان فاقد مرکز فروش گیاهان دارویی است و همین امر نقش واسطه‌ها و دلالان را پررنگ کرده و گیاهان دارویی با هر قیمتی در بازار عرضه می‌شود؛ در عین حال صنعت گیاهان دارویی گلستان ضعیف است.
وی توضیح داد: در شرایطی که ظرفیت مناسبی در این حوزه وجود دارد اما کشت و صنعت گیاهان دارویی (اسانس‌گیری، درست کردن شربت و مواد ضدعفونی‌کننده و …) در کشور می‌لنگد و در استان گلستان بیشتر.
از مجموع گیاهان شناسایی شده در گلستان ۴۰۹ گونه دارویی است که ۱۵۶ گونه درجنگل، ۹۸ گونه در مراتع، ۴۷ گونه در حاشیه مزارع و ۱۰۸ گونه دیگر به صورت مشترک در اراضی جنگلی، مرتعی و زراعی رشد می‌کند. اما هم‌اکنون برنامه منسجمی برای توسعه کشت گیاهان دارویی در استان وجود ندارد و هریک از دستگاه‌های متولی (جهادکشاورزی، منابع طبیعی و آبخیزداری، جهاد دانشگاهی و …) راه خود را می‌روند و با این عملکرد جزیره‌ای نمی‌توان انتظار داشت، گیاهان دارویی استان مرهمی برای زخم‌های اقتصادی باشند.
