گرگان از دیرباز در معادلات و تصمیم سازی های سیاسی، فرهنگی، علمی، اقتصادی و مذهبی ایران تاثیر گذار بوده و یکی از شهرهای تاریخ ساز عرصه ملی به شمار می رود.
از اهتمام مشروطه خواهان استرآبادی که با برگزاری جلسه در خانه حاج قاسم استرآبادی (خانه مشروطه) در عهد قاجار سنگ بنای ظلم‌ستیزی برای تبدیل حکومت استبدادی به مشروطه را بنا نهادند تا ایستادگی جوانان گرگانی در بهبوهه انقلاب که به قیام ۵ آذر ختم شد، این شهر دلاوری های زیادی به خود دیده که یافتن رمز و راز نهان آن ها بر تاریخ سرشار از افتخار گرگان خواهد افزود.
یکی از حوادثی که با گذشت چهل و یک سال همچنان کامل معرفی نشده و به کاوش بیشتر برای یافتن ابعاد پنهان و پیدا نیاز دارد، واقعه پنجم آذر سال ۵۷ است.
در این روز اهالی گرگان در دفاع از قیام مردم مشهد و محکومیت حمله ماموران شاه به حرم مطهر امام رضا (ع) که در ۲۹ آبان همان سال رخ داد؛ با لبیک به ندای امام خمینی به خیابان آمده و حماسه ماندگار از خود به جا گذاشتند.
حضور داوطلبانه و گسترده مردم در محوطه پیرامونی بیمارستان کنونی ۵ آذر گرگان برای امدادرسانی و کمک به زخمی های آن واقعه سبب شد ماموران شهربانی از ترس شکل گیری راهپیمایی و تجمع بزرگتر با شلیک مستقیم به سوی کسانی که برای اهدای خون به بیمارستان آمده بودند موجب کشته و زخمی شدن این افراد شوند.
این قیام از حوادث مهم تاریخ انقلاب اسلامی است ولی مورد غفلت نهادهای فرهنگی و آموزشی کشور و حتی استان گلستان قرار گرفته و به جز برنامه های تکراری سالانه، کار دیگری برای ماندگاری توام با شناخت کامل زوایای آن انجام نشده است.
در سالهای نخست پس از پیروزی انقلاب، بزرگداشت قیام ۵ آذر مردم گرگان به برگزاری مجلس ترحیم محدود می شد و با گذشت ۴۱ سال همچنان شکل و فرم بنیادین به خوب نگرفته و جنبه های مختلف آن از قبیل مردمی بودن، دینی بودن و تبعیت از رهبری مردم گرگان از فرمان بنیانگذار انقلاب اسلامی برای نسل های بعدی ترسیم نشده است.
تشکیل ستاد ویژه بزرگداشت قیام ۵ آذر مردم گرگان و راه اندازی دبیرخانه دائمی، تدارک دیدار سالانه با رهبر معظم انقلاب، فراهم سازی مقدمات تدریس قیام ۵ آذر در کتب درسی و تولید محصولات فرهنگی مرتبط از جمله راهکارهای زنده نگاه داشتن این قیام و تبیین ابعاد مختلف آن است که می تواند نسل جوان را با تاریخ گرگان در مسیر شکل گیری نهضت انقلاب اسلامی آشنا سازد.
سید اسماعیل حسینی، احمد سبطی، سیدنظام الدین نبوی، حسین مقصودلو، سیدجعفر علاالدین، چنگیز امیر لطیفی، عباس خالداران، ابوالحسن هادی، حجت الله عباسی، فرامرز ویزواری، حسینعلی نصیری، حسین محبی راد و خواهران شهیده صدیقه پروانه و نرگس قصابان شهدای قیام پنجم آذر مردم گرگان هستند.
قیام ۵ آذر مردم گرگان در سال ۱۳۹۵ در تقویم ملی کشور ثبت شد.
