مدیر دفتر مهندسی رودخانه‌ها و سواحل استان گلستان گفت: مهندسی رودخانه علمی است که در مورد همه مراحل مطالعه و برنامه ریزی، طراحی، اجرا و بهره برداری برای بهبود و یا تغییر وضعیت موجود رودخانه به منظور بهبود نقش رودخانه در حوضه بحث می کند.
به گزارش ایلنا، به نقل از روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای گلستان شجاع شفیعی افزود : مقدار دبی سیل فروردین ماه 1398رودخانه (گرگان رود در بالادست شهر آق قلا) و در پایین دست سد وشمگیر به میزان 666 مترمکعب بر ثانیه بود، که بر اساس آمار مطالعاتی دوره بازگشت 500 ساله برآورد می‌شود و رودخانه گرگانرود با شرایط فعلی که دارای سیلاب دشت و پهنه سیلابی است، می بایست این سیل را اجبارا از سیلابدشت خود عبور می داده، که این مهم نیز انجام پذیرفت و فرضا چنانچه بخواهیم این سیلابدشت را محدود کنیم می باید مقطع رودخانه شش برابر مقطع فعلی تعریض می‌کردیم.
وی با بیان اینکه، میزان آب قابل عبور از مقاطع رودخانه تابع سطح مقطع و شیب کف رودخانه است، افزود: در مهندسی رودخانه، علاوه بر موضوع لایروبی و دیواره سازی باید به مباحث حاکمیتی دیگری، از جمله نقشه برداری، مطالعات حد بستر، علامت گذاری، گشت و بازرسی و اخذ سند و اطلاع رسانی نیز پرداخته شود و تمام این موارد باید با هم دیده شود.
به گفته وی معمولا در مباحث مهندسی رودخانه ها، با لایروبی، سیلاب ها را مهار نمی‌کنند و باید دانسته شود که لایروبی با هدف کنترل سیلاب در هیچ جای دنیا موضوعیت ندارد و اغلب لایروبی را برای جریان های پایه انجام می دهند و در جریان های سیل با این دوره بازگشت، لایروبی تاثیر چندانی در مقدار سیلابدشت ندارد.
شفیعی بیان کرد: از طرفی رودخانه‌ها دارای دوره بازگشت های مختلف ازجمله 5 ،10، 25، 50، 100، 500 و هزار سال و بالاتر نیز هستند که سیل فروردین98 گرگانرود در بالادست شهرآق قلا، با دوره بازگشت 500ساله با مقدار دبی 666 مترمکعب بر ثانیه بود و با شرایط تعادلی و پایدار رودخانه فعلی، امکان عبور سیلاب از مقطع اصلی مقدور نبوده و به تبع شرایط طبیعی و دارا بودن پهنه سیلابدشت، سیلاب مذبور در پهنه سیلاب دشت خود عبور کرده است.
وی بیان کرد: در همین راستا تعریض رودخانه ها با توجه به مباحث فنی و حقوقی به راحتی امکان پذیر نیست و نمی توان تمام زمین ها و تاسیسات زیر بنایی و منازل مردم را تنها به دلیل اینکه می خواهیم سیلاب دشت طبیعی رودخانه ها را در یک محدوده محبوس کنیم تخریب کنیم، این تعریض با رفتار طبیعی رودخانه ها که سالیان دراز خود را پایدار کرده است در تعارض است.
شفیعی بیان کرد: با فرض اینکه رودخانه گرگان رود 6 برابر تعریض می‌شد ، این تعریض فقط می توانست سیل با دوره بازگشت 500ساله را جواب دهد و اگر سیل با دوره بازگشت هزار ساله اتفاق می افتاد آن وقت باید چه می کردیم؟ آیا باید مجدد رودخانه فوق را تعریض کنیم از نظر فنی و حقوقی باید به دنبال راهکار علمی دیگری باشیم، مباحثی چون رفتار طبیعی رودخانه را که بعنوان یک پدیده طبیعی است و دارای سیل های با دوره بازگشت های بزرگ بوده و از خود بروز می دهند را باید پذیرا باشیم. همزیستی با سیلاب ومدیریت ریسک و بیمه سیلاب، سدسازی و ذخیره سازی در بالادست و نیز پخش و انحراف سیلاب را محور برنامه قرار داده واینگونه سیلاب ها که در گذشته های دور به وقوع می پیوسته و در آینده هم نیز به وقوع خواهد پیوست به عنوان پدیده طبیعی قبول داشته باشیم و همزیستی با آن را که در گذشته های دور نیز انجام شده است، قبول داشته باشیم و هیچ گاه نباید در صدد مقابله با سیلاب پرداخت و همواره تفکر همزیستی با سیلاب در محور کار قرار گیرد.
وی اضافه کرد: رودخانه ها معمولا یک سیستم دینامیک و متغیر دارند و همواره در حال فرسایش و رسوب هستند و ابعادشان در حال تغییر است به طوری که از جایی رسوب می گیرند و در جای دیگر رسوب می گذارند.
مهندس شفیعی تصریح کرد: مدیریت سیل و سیلاب دشت ها معمولا باید با مباحثی مثل سدسازی و آبخیزداری و نهایتا انحراف سیلاب در بالادست شهرها و روستاها انجام می شود. البته همه این موارد برای سیل هایی است که دوره بازگشت معینی برای آن تعریف کرده باشیم ، یعنی اگر تمام تمهیدات را برای سیل با دور بازگشت 500 ساله انجام دادیم آن وقت در صورت بروز سیلاب با دوره بازگشت هزار ساله یقینا راهکارهای گفته شده پاسخگو نخواهد بود.
مدیر دفتر رودخانه ها و سواحل شرکت آب منطقه ای استان افزود: رودخانه های گرگانرود و قره سو به شیب تعادل و پایدار خود رسیده اند، که شیب کف رودخانه گرگانرود و قره سو (3 در ده هزار) یعنی 3متر در 10 کیلومتر یا 30سانتی متر در یک کیلومتر ویا 3سانتی متر درهر 100 متر می باشد.
مهندس شفیعی خاطر نشان کرد: این رودخانه ها به شیب های پایدار و تعادلی خود رسیده اند و تقریبا حالت طبیعی آن ها بدینگونه شکل گرفته است و لایروبی به صورت تعمیق در این رودخانه ها با توجه به شیب های اعلام شده تاثیری در سرعت آبگذری نخواهد داشت.
وی تصریح کرد: لایروبی ها فقط می تواند رسوبات به جا مانده از سیل های گذشته را کاهش دهد و این میزان می تواند تا حداکثر 5 درصد میزان آبگذری را افزایش دهد و در جریان سیل گرگانرود و قره سو، که دارای حجم زیادی بوده، لایروبی تاثیر چندانی در آبگذری و پهنه سیلابی نداشته است.
مدیر دفتر مهندسی رودخانه ها و سواحل شرکت آب منطقه ای استان بیان کرد: موضوعات اصلی و اصولی مثل نقشه برداری، مطالعات تعیین حد بستر و حریم، علامت گذاری، حفاظت و صیانت از رودخانه ها، اخذ سند برای بسترها، آموزش و اطلاع رسانی، لایروبی و ساماندهی و دیواره سازی، 8 محور اساسی مهندسی رودخانه هستند که باید به این محورها به صورت یکپارچه پرداخته شود.
شفیعی افزود: رودخانه مجاری طبیعی است که آب به طور دایم یا فصلی در آن جریان باشد و نباید به شیب تعادل وپایدار شده آن دستکاری کرد. ما از نظر فنی وحقوقی اجازه نداریم به هر میزان بدنه رودخانه را تعریض یا تعمیق کنیم و چنانچه این موارد غیر اصولی را بر آن اعمال کنیم، به دلیل دینامیک بودن رودخانه و وجود انرژی در جریان آب، علاوه بر اینکه کمک به موضوع نمی کند، بلکه صدمات زیادی به دیگر افرادی که در پایین و بالا دست قراردارند، وارد می کند.
