به گزارش ایرنا یکی از مهمترین منابع طبیعی تضمین کننده رشد گیاهان، خاک است که بخش زیادی از نیازهای غذایی جهان را برآورده می کند .
تقاضای رو به افزایش برای غذا، کمیابی خاک زراعی را به دنبال دارد و در سال های اخیر این منبع طبیعی با ارزش در اثر عوامل انسانی ( جنگل زدایی، چرای بیش از حد دام و مدیریت نادرست اراضی) و عوامل طبیعی ( فرسایش بادی و آبی) تخلیه شده و ارزش آن کاهش یافته است.
** چرا خاک ایران، آب می رود؟
یک پژوهشگر محیط زیستی که تحقیقاتی را در این زمینه انجام داده است گفت: مهمترین عوامل طبیعی فرسایش تخریب و فرسایش خاک را می توان چگونگی رژیم بارندگی در ایران و بارش های رگباری بویژه در مناطق خشک و نیمه خشک کشور، شیب تند زمین های کشاورزی در بیشتر نواحی روستایی و فقر پوشش گیاهی در بخش وسیعی از فضای سرزمینی به حساب آورد.
ناصر بیات اظهار داشت: شیوه های نادرست زراعت و کشت در اراضی کشاورزی، روش های سنتی آبیاری و عدم توسعه روش های بهینه و نوین، استفاده بی رویه و غیر اصولی از کودها و آفت کش های شیمیایی، روش های شخم نامناسب به ویژه در زمین های شیب دار، ضعف مدرنیزاسیون کشاورزی، فشار دام بر مراتع و تخریب آن، قطع و تخریب روزافزون جنگل ها، تغییرات نادرست کاربری زمین، شور شدن و کاهش میزان رطوبت پذیری خاک در زمین های کشاورزی به علت روش های نادرست کشت، زرع و آبیاری از مهمترین عوامل انسانی فرسایش و تخریب خاک در ایران هستند.
وی عنوان کرد: مجموع یافته های بدست آمده نیاز به برنامه ریزی ملی، منطقه ای و محلی در زمینه استفاده بهینه از منابع خاک به عنوان بستر اصلی حیات را در نظام زیست محیطی کشور دارد زیرا ادامه روند کنونی علاوه بر اینکه نظام اکولوژیکی سرزمین را به خطر می اندازد نظام اقتصادی و اجتماعی را با چالش های گسترده ای روبرو می کند.
یک کارشناس دیگر نیز در این زمینه گفت: فرسایش یک فرآیند طبیعی است که در اثر فعالیت های انسانی تشدید می شود. نتیجه فرسایش، کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن مواد آلی نیتروژن، فسفر و پتاسیم است.
لطفعلی عاقلی افزود: کاهش پوشش جنگلی، کاهش تولیدات زراعی، افزایش سیلاب ها، کاهش تولید برق، کاهش کیفیت آب آشامیدنی و مانند آنها آثار مستقیم و غیرمستقیم فرسایش خاک هستند.
وی بیان کرد: در بین عوامل موثر بر فرسایش خاک بایستی معیارهای حفاظت شامل توسعه ندادن کشت علوفه ( و در عوض واردات علوفه در راستای جبران خوراک دام)، رعایت حد و ظرفیت مراتع و تامین سوخت جنگل نشینان به منظور قطع نکردن درختان جنگلی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرند.
مهمترین پیامد ادامه فرسایش خاک تهدید امنیت غذایی کشور در آینده خواهد بود زیرا خاک بستر اصلی در زمینه تولید مواد غذایی به حساب می آید به همین منظور اجرای راهکارهای عملی حفظ خاک مانند کشت نواری، تراس بندی اراضی شیب دار، درخت کاری و بوته کاری موثر خواهد بود.
بر اساس آمار موجود فرسایش آبی خاک در کشور سالانه به طور متوسط حدود 6 تن در هکتار است و طبق گزارش های مسئولان، فرسایش خاک در استانی مانند کهگیلویه و بویراحمد بیشتر از میانگین جهانی است.
** فرسایش خاک در کهگیلویه و بویراحمد 3 برابر میانگین جهانی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد گفت: میزان فرسایش خاک در استان به نسبت میانگین جهانی آن بیش از سه برابر افزایش یافته است.
غلام حسین حکمتیان میزان فرسایش سالانه خاک در جهان را ۶ تن در هکتار عنوان کرد و گفت: این در حالی است که فرسایش خاک در کهگیلویه و بویراحمد به سالانه 20 تن در هر هکتار رسیده است و این روند محیط زیست و طبیعت این استان نه چندان وسیع را بطور جدی تهدید می کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد خشکسالی، آتش سوزی ها، بوته کنی گیاهان مرتعی، قطع درختان، شخم‌های غیر اصولی در اراضی شیب دار، کوهستانی بودن و موقعیت توپوگرافی و همچنین چرای دام مازاد بر مراتع را از مهمترین عوامل فرسایش خاک در استان ذکر کرد.
** کهگیلویه و بویراحمد در معرض خشکسالی
اگرچه در سال زراعی جاری بارش باران قابل توجه بوده اما این حجم از باران نتوانسته است خشکسالی سال های گذشته را جبران کند.
به دلیل خشکسالی های سال های اخیر بسیاری از رودخانه های استان همچنان خشک بوده یا آب کمی را در خود جای داده اند.
بررسی‌ها و مطالعات شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد حکایت از کاهش میزان نزولات جوی در هشت سال گذشته در این استان دارد به طوری که میانگین بارش‌ها در این مدت نسبت به بلند مدت و از سال زراعی 1351 تا 1395 حدود 50 درصد کاهش یافته است.
علاوه بر کاهش حجم آب 2 سد کوثر و شاه قاسم در کهگیلویه بویراحمد، کاهش حجم سفره های آب زیر زمینی برخی دشت های این استان نیز بر فرسایش خاک نقش موثری داشته است.
کهگیلویه و بویراحمد با یک درصد از مساحت خاک ایران در سال های نه چندان دور دارای حدود 10 درصد منابع آبی کشور به میزان بیش از 10 میلیارد متر مکعب بوده و میانگین بارش سالانه آن بیش از 600 میلی متر برآورد می شد.
وجود ده ها رودخانه دائمی در سال های نه چندان دور کهگیلویه و بویراحمد را به سرزمین رودخانه های خروشان مشهور کرده بود اما تداوم خشکسالی در دهه اخیر علاوه بر بحران کم آبی، میزان فرسایش خاک را در کهگیلویه و بویراحمد تشدید کرده است.
** تاثیر چرای دام در فرسایش خاک
کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن حدود 724 هزار هکتار مرتع هشت دهم درصد از مراتع کشور را در خود جای داده است.
کهگیلویه و بویراحمد دارای حدود 2 میلیون واحد دامی است و براساس گزارش های مسئولان، نسبت چرای دام در مراتع استان حدود سه برابر ظرفیت مجاز است.
با گسترش این معضل هر روز مراتع استان به میزان بیشتری تخریب می شود و این مشکل فرسایش خاک را افزایش خواهد داد.
** وقوع سیل فرسایش خاک را تشدید می کند
بارش باران اگرچه همیشه خوشحالی کشاورزان کهگیلویه و بویراحمد را در پی داشته است اما این نزولات جوی گاه آنچنان سیل آسا بوده که باعث شسته شدن خاک و از بین رفتن لایه ای از آن می شود.
ضخامت لایه مناسب از خاک برای کشت و زراعت حدود 6 تا هشت سانتی متر است که وقوع سیل تخریب و کاهش کیفیت آن را در پی دارد.
کهگیلویه و بویراحمد در سال های پربارش با باران های سیل آسا مواجه است که سبب شست و شوی خاک و انتقال آن به سدها، رودخانه ها و دره ها می شود.
** آبخیزداری و تاثیر آن در جلوگیری از فرسایش
افزایش روزافزون مصرف آب، به کارگیری روش های تغذیه مصنوعی را برای غنی کردن منابع آب زیرزمینی افزایش داده است و به کمک روش آبخیزداری می توان آب های مازاد بر مصرف را در زمان کمی در زیر زمین ذخیره کرد.
از جمله روش های کارآمد در زمینه بهبود وضعیت کشاورزی استان کاهش فرسایش خاک از طریق اجرای طرح های آبخیزداری است.
عملیات آبخیزداری از سال 70 تاکنون در حوزه های آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد آغاز شده است.
یک کارشناس آبخیزداری و حفاظت خاک در این زمینه گفت: در کنار عملیات مکانیکی و آبخیزداری برای مهار خاک و روان آب‌های استان عملیات بیولوژیکی از جمله کاشت گیاهان دارویی و درختان جنگلی سالانه در نقاط مختلف استان انجام می‌شود.
الیاس پور محراب افزود: تاکنون 2 میلیون و 300 متر مکعب عملیات مکانیکی شامل بندهای رسوبگیر سنگی، ملاتی، گابیونی، بند خاکی، خشکه چین و پخش سیلاب در حوزه آبخیز داری این استان انجام شده است.
وی اظهار داشت: عملیات بیولوژیکی آبخیزداری در 295 هزار هکتار از حوزه آبخیز داری این استان شامل علوفه کاری، بذر پاشی و کپه کاری نهالکاری، حفاظت و قرق، مراقب و آبیاری انجام شده است.
پور محراب بیان کرد: بهره وری مناسب از منابع آب و خاک، تعذیه سفره های زیرزمینی، ایجاد اشتغال، کنترل بحث فرسایش، کنترل سیلاب، مدیریت و بهره وری بهینه از منابع آب و توسعه اقتصادی جوامع محلی از اهداف اجرای طرح آبخیزداری است.
وی گفت: ارزیابی 18 هزار و 200 هکتار از طرح‌های آبخیزداری اجرا شده در استان از سوی کارشناسان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری نیز با اشاره به اختصاص 250 میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری در استان گفت: باید 67 طرح آبخیزداری و آبخوان داری برای جلوگیری از فرسایش خاک اجرا شود.
غلام حسین حکمتیان افزود: تاکنون بیش از پنج هزار طرح آبخیزداری در سطح بیش از 300 هزار هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی استان برای جلوگیری از فرسایش خاک اجرا شده است.
وی یادآور شد: با اجرای این طرح‌ها علاوه بر کنترل و جلوگیری از ورود میلیون‌ها تن خاک به پشت سد‌های جنوب کشور و استان، سالانه از هدر روی 50 میلیون متر مکعب روان آب در استان جلوگیری می‌شود.
حکمتیان اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری را از مهمترین راهکارهای جلوگیری از فرسایش خاک دانست و گفت: سالانه به طور میانگین 45 طرح آبخیزداری در حوزه‌های مختلف استان اجرا می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه تاکنون مطالعات آبخیزداری در حدود 630 هزار هکتار از عرصه های طبیعی کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است گفت: با اجرای طرح های آبخیزداری در این مناطق علاوه بر کنترل سیلاب ها و جلوگیری از فرسایش، افزون بر 500 میلیون متر مکعب رواناب در سطح این استان ذخیره خواهد شد.
حکمتیان اصل همچنین از خطر بیابان شدن بیش از 40 هزار هکتار از عرصه های جنگلی در سطح استان خبر داد و گفت: وزش بادهای شدید، پوشش گیاهی فقیر و ناچیز، کاهش بارندگی، شور شدن خاک و اختلاف های شدید دمای شب و روز از عوامل مهم در ایجاد خطر بیابانی شدن عرصه های طبیعی است.
**کند شدن روند فرسایش با کشت گیاهان دارویی
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: 200 هزار هکتار عرصه طبیعی مستعد توسعه گیاهان دارویی این استان شناسایی شده است که با کشت در این عرصه ها می توان تا حدی جلوی فرسایش خاک را گرفت.
گودرز باقری فرد اظهار داشت: براساس یک طرح 10 ساله که از سوی کارشناسان تدوین شده طرح توسعه کشت گیاهان دارویی از سال جاری در صورت تامین اعتبار تا سال 1406 در کهگیلویه و بویراحمد اجرا خواهد شد.
وی بیان کرد: برای اجرای طرح توسعه گیاهان دارویی در هر هکتار از مراتع این استان 2 میلیون و 530 هزار ریال اعتبار نیاز است.
باقری فرد تصریح کرد: براساس برنامه ریزی 60 درصد از اعتبار مورد نیاز این طرح از سوی دولت و 40 درصد از طریق تسهیلات بانکی که باید از طریق مجری تامین شود تامین خواهد شد.
وی بیان کرد: آنغوزه، باریجه، آلوئه ورا، مورد معطر، گل محمدی، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی و گل نرگس از جمله گیاهان دارویی مستعد توسعه در این استان است.
** کاهش فرسایش خاک با احیای جنگل ها
با احیای جنگل ها و جلوگیری از قطع درختان، بذرکاری و کشت گیاهان دارویی و گونه های مرتعی و اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری از جمله های راه های موثر در کاهش پدیده فرسایش خاک هستند.
معاون فنی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: تدوین یک برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، حفاظت از جنگل ها، نظارت بیشتر بر میزان برداشت از سفره های زیرزمینی و آب های سطحی در کنار تخصیص ردیف اعتباری برای کاشت جنگل از راهکارهای گره گشا برای کنترل پدیده خشکیدگی جنگل های بلوط در این استان است.
گودرز باقری فرد با بیان اینکه برداشت بذر بلوط غیرقانونی است افزود: مشارکت مردم نیز برای حفظ اکوسیستم طبیعی جنگل ها ضروری است.
وی عنوان کرد: مبارزه بیولوژیک، غنی سازی با بذر و اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری از راهکارهای حفظ جنگل‌های بلوط این استان است.
باقری فرد گفت: طرح احیای جنگل ها و مراتع این استان با مشارکت جوامع محلی اجرا خواهد شد.
وی اظهار داشت: تاکنون در بیش از 2 هزار و 200 هکتار از جنگلها و مراتع استان عملیات احیا انجام شده است.
باقری فرد بیان کرد: تغییر اقلیم، خشکسالی‌های پی‌درپی و بروز بیماری‌ها و حمله آفات از جمله خشکیدگی بلوط و شیوع آفت برگ خوار بلوط سبب کاهش و تنک شدن بخشی از جنگل‌های بلوط این استان شده است.
وی عوامل تهدید کننده منابع طبیعی را استفاده از درختان به عنوان سوخت، پراکنش روستاها در قلب مناطق جنگلی، عدم اجازه زادآوری جنگل به علت بالا بودن آمار دام، توسعه شهرها و شهرک‌ها، طرح های عمرانی، بوته کنی گیاهان خوراکی، آتش سوزی، خشکسالی، دام مازاد و تخریب جنگل و مرتع و تبدیل به اراضی کشاورزی ذکر کرد.
مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد نیز گفت: در عملیات احیای جنگلها در یک هزار و 100 هکتار عملیات مرتع کاری با کشت گیاهان دارویی، یک هزار و 500 هکتار حفاظت، قرق، بذرپاشی، ذخیره نزولات جوی و مابقی عملیات کودپاشی انجام می شود.
غلام حسین حکمتیان افزود: در طرح احیای جنگل ها درخت بادام و در مراتع گیاهان دارویی از جمله آنغوزه کشت می‌شود.
وی هدف از اجرای این طرح را ایجاد پوشش گیاهی، کشت و توسعه گیاهان دارویی، حفظ جنگلها و مرتع‌های موجود، اقتصادی کردن و توانمندسازی جوامع محلی، جلوگیری از فرسایش خاک و کنترل روان آب‌ها دانست.
روش تراس بندی اراضی شیب دار بیشتر برای گسترش باغ ها و درختزار ها در دامنه های شیب دار بکار می رود.
کشت نواری در اراضی شیب دار از حرکت آب در جهت شیب جلوگیری می کند و با نگهداشت آب از فرسایش خاک در اراضی شیب دار جلوگیری می کند این شیوه برای محصولات کم مصرف در زمینه آب مناسب تر است.
فرسایش خاک در کهگیلویه و بویراحمد و در سراسر ایران جدی است و تداوم و توسعه طرح های مقابله با این پدیده خطرناک ضروری است.
مسئولان منابع طبیعی همواره یکی از نیازهای اصلی برای مقابله با فرسایش خاک را تخصیص اعتبار برای اجرای طرح های آبخیزداری و احیای مراتع و جنگل ها می دانند که توجه به این مهم می تواند جلوی بربادرفتن این سرمایه گرانبهای کشور را بگیرد.
کهگیلویه و بویراحمد یک میلیون و 722 هزار و 800 هکتار عرصه جنگلی و مرتعی دارد که از این میزان 999 هزار و 100 هکتار جنگل و 723 هزار و 700 هکتار مرتع است. این استان با داشتن 20 درصد از جنگل های زاگرس و حدود 16 هزار 249 کیلومتر مربع مساحت در جنوب غربی ایران قرار دارد و 30 درصد کل گونه‌های گیاهی کشور را در خود جای داده است.
این استان بیش از 874 هزار هکتار جنگل دارد که از این میزان 90 درصد گونه بلوط است این درختان به ویژه در ماه های پایانی سال زراعی به شدت تحت تاثیر کم آبی هستند.
9928/6110
انتهای پیام تقاضای رو به افزایش برای غذا، کمیابی خاک زراعی را به دنبال دارد و در سال های اخیر این منبع طبیعی با ارزش در اثر عوامل انسانی ( جنگل زدایی، چرای بیش از حد دام و مدیریت نادرست اراضی) و عوامل طبیعی ( فرسایش بادی و آبی) تخلیه شده و ارزش آن کاهش یافته است.
** چرا خاک ایران، آب می رود؟
یک پژوهشگر محیط زیستی که تحقیقاتی را در این زمینه انجام داده است گفت: مهمترین عوامل طبیعی فرسایش تخریب و فرسایش خاک را می توان چگونگی رژیم بارندگی در ایران و بارش های رگباری بویژه در مناطق خشک و نیمه خشک کشور، شیب تند زمین های کشاورزی در بیشتر نواحی روستایی و فقر پوشش گیاهی در بخش وسیعی از فضای سرزمینی به حساب آورد.
ناصر بیات اظهار داشت: شیوه های نادرست زراعت و کشت در اراضی کشاورزی، روش های سنتی آبیاری و عدم توسعه روش های بهینه و نوین، استفاده بی رویه و غیر اصولی از کودها و آفت کش های شیمیایی، روش های شخم نامناسب به ویژه در زمین های شیب دار، ضعف مدرنیزاسیون کشاورزی، فشار دام بر مراتع و تخریب آن، قطع و تخریب روزافزون جنگل ها، تغییرات نادرست کاربری زمین، شور شدن و کاهش میزان رطوبت پذیری خاک در زمین های کشاورزی به علت روش های نادرست کشت، زرع و آبیاری از مهمترین عوامل انسانی فرسایش و تخریب خاک در ایران هستند.
وی عنوان کرد: مجموع یافته های بدست آمده نیاز به برنامه ریزی ملی، منطقه ای و محلی در زمینه استفاده بهینه از منابع خاک به عنوان بستر اصلی حیات را در نظام زیست محیطی کشور دارد زیرا ادامه روند کنونی علاوه بر اینکه نظام اکولوژیکی سرزمین را به خطر می اندازد نظام اقتصادی و اجتماعی را با چالش های گسترده ای روبرو می کند.
یک کارشناس دیگر نیز در این زمینه گفت: فرسایش یک فرآیند طبیعی است که در اثر فعالیت های انسانی تشدید می شود. نتیجه فرسایش، کاهش حاصلخیزی خاک و از بین رفتن مواد آلی نیتروژن، فسفر و پتاسیم است.
لطفعلی عاقلی افزود: کاهش پوشش جنگلی، کاهش تولیدات زراعی، افزایش سیلاب ها، کاهش تولید برق، کاهش کیفیت آب آشامیدنی و مانند آنها آثار مستقیم و غیرمستقیم فرسایش خاک هستند.
وی بیان کرد: در بین عوامل موثر بر فرسایش خاک بایستی معیارهای حفاظت شامل توسعه ندادن کشت علوفه ( و در عوض واردات علوفه در راستای جبران خوراک دام)، رعایت حد و ظرفیت مراتع و تامین سوخت جنگل نشینان به منظور قطع نکردن درختان جنگلی بیش از پیش مورد توجه قرار گیرند.
مهمترین پیامد ادامه فرسایش خاک تهدید امنیت غذایی کشور در آینده خواهد بود زیرا خاک بستر اصلی در زمینه تولید مواد غذایی به حساب می آید به همین منظور اجرای راهکارهای عملی حفظ خاک مانند کشت نواری، تراس بندی اراضی شیب دار، درخت کاری و بوته کاری موثر خواهد بود.
بر اساس آمار موجود فرسایش آبی خاک در کشور سالانه به طور متوسط حدود 6 تن در هکتار است و طبق گزارش های مسئولان، فرسایش خاک در استانی مانند کهگیلویه و بویراحمد بیشتر از میانگین جهانی است.
** فرسایش خاک در کهگیلویه و بویراحمد 3 برابر میانگین جهانی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه وبویراحمد گفت: میزان فرسایش خاک در استان به نسبت میانگین جهانی آن بیش از سه برابر افزایش یافته است.
غلام حسین حکمتیان میزان فرسایش سالانه خاک در جهان را ۶ تن در هکتار عنوان کرد و گفت: این در حالی است که فرسایش خاک در کهگیلویه و بویراحمد به سالانه 20 تن در هر هکتار رسیده است و این روند محیط زیست و طبیعت این استان نه چندان وسیع را بطور جدی تهدید می کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد خشکسالی، آتش سوزی ها، بوته کنی گیاهان مرتعی، قطع درختان، شخم‌های غیر اصولی در اراضی شیب دار، کوهستانی بودن و موقعیت توپوگرافی و همچنین چرای دام مازاد بر مراتع را از مهمترین عوامل فرسایش خاک در استان ذکر کرد.
** کهگیلویه و بویراحمد در معرض خشکسالی
اگرچه در سال زراعی جاری بارش باران قابل توجه بوده اما این حجم از باران نتوانسته است خشکسالی سال های گذشته را جبران کند.
به دلیل خشکسالی های سال های اخیر بسیاری از رودخانه های استان همچنان خشک بوده یا آب کمی را در خود جای داده اند.
بررسی‌ها و مطالعات شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد حکایت از کاهش میزان نزولات جوی در هشت سال گذشته در این استان دارد به طوری که میانگین بارش‌ها در این مدت نسبت به بلند مدت و از سال زراعی 1351 تا 1395 حدود 50 درصد کاهش یافته است.
علاوه بر کاهش حجم آب 2 سد کوثر و شاه قاسم در کهگیلویه بویراحمد، کاهش حجم سفره های آب زیر زمینی برخی دشت های این استان نیز بر فرسایش خاک نقش موثری داشته است.
کهگیلویه و بویراحمد با یک درصد از مساحت خاک ایران در سال های نه چندان دور دارای حدود 10 درصد منابع آبی کشور به میزان بیش از 10 میلیارد متر مکعب بوده و میانگین بارش سالانه آن بیش از 600 میلی متر برآورد می شد.
وجود ده ها رودخانه دائمی در سال های نه چندان دور کهگیلویه و بویراحمد را به سرزمین رودخانه های خروشان مشهور کرده بود اما تداوم خشکسالی در دهه اخیر علاوه بر بحران کم آبی، میزان فرسایش خاک را در کهگیلویه و بویراحمد تشدید کرده است.
** تاثیر چرای دام در فرسایش خاک
کهگیلویه و بویراحمد با دارا بودن حدود 724 هزار هکتار مرتع هشت دهم درصد از مراتع کشور را در خود جای داده است.
کهگیلویه و بویراحمد دارای حدود 2 میلیون واحد دامی است و براساس گزارش های مسئولان، نسبت چرای دام در مراتع استان حدود سه برابر ظرفیت مجاز است.
با گسترش این معضل هر روز مراتع استان به میزان بیشتری تخریب می شود و این مشکل فرسایش خاک را افزایش خواهد داد.
** وقوع سیل فرسایش خاک را تشدید می کند
بارش باران اگرچه همیشه خوشحالی کشاورزان کهگیلویه و بویراحمد را در پی داشته است اما این نزولات جوی گاه آنچنان سیل آسا بوده که باعث شسته شدن خاک و از بین رفتن لایه ای از آن می شود.
ضخامت لایه مناسب از خاک برای کشت و زراعت حدود 6 تا هشت سانتی متر است که وقوع سیل تخریب و کاهش کیفیت آن را در پی دارد.
کهگیلویه و بویراحمد در سال های پربارش با باران های سیل آسا مواجه است که سبب شست و شوی خاک و انتقال آن به سدها، رودخانه ها و دره ها می شود.
** آبخیزداری و تاثیر آن در جلوگیری از فرسایش
افزایش روزافزون مصرف آب، به کارگیری روش های تغذیه مصنوعی را برای غنی کردن منابع آب زیرزمینی افزایش داده است و به کمک روش آبخیزداری می توان آب های مازاد بر مصرف را در زمان کمی در زیر زمین ذخیره کرد.
از جمله روش های کارآمد در زمینه بهبود وضعیت کشاورزی استان کاهش فرسایش خاک از طریق اجرای طرح های آبخیزداری است.
عملیات آبخیزداری از سال 70 تاکنون در حوزه های آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد آغاز شده است.
یک کارشناس آبخیزداری و حفاظت خاک در این زمینه گفت: در کنار عملیات مکانیکی و آبخیزداری برای مهار خاک و روان آب‌های استان عملیات بیولوژیکی از جمله کاشت گیاهان دارویی و درختان جنگلی سالانه در نقاط مختلف استان انجام می‌شود.
الیاس پور محراب افزود: تاکنون 2 میلیون و 300 متر مکعب عملیات مکانیکی شامل بندهای رسوبگیر سنگی، ملاتی، گابیونی، بند خاکی، خشکه چین و پخش سیلاب در حوزه آبخیز داری این استان انجام شده است.
وی اظهار داشت: عملیات بیولوژیکی آبخیزداری در 295 هزار هکتار از حوزه آبخیز داری این استان شامل علوفه کاری، بذر پاشی و کپه کاری نهالکاری، حفاظت و قرق، مراقب و آبیاری انجام شده است.
پور محراب بیان کرد: بهره وری مناسب از منابع آب و خاک، تعذیه سفره های زیرزمینی، ایجاد اشتغال، کنترل بحث فرسایش، کنترل سیلاب، مدیریت و بهره وری بهینه از منابع آب و توسعه اقتصادی جوامع محلی از اهداف اجرای طرح آبخیزداری است.
وی گفت: ارزیابی 18 هزار و 200 هکتار از طرح‌های آبخیزداری اجرا شده در استان از سوی کارشناسان منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری نیز با اشاره به اختصاص 250 میلیارد ریال از محل صندوق توسعه ملی برای اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری در استان گفت: باید 67 طرح آبخیزداری و آبخوان داری برای جلوگیری از فرسایش خاک اجرا شود.
غلام حسین حکمتیان افزود: تاکنون بیش از پنج هزار طرح آبخیزداری در سطح بیش از 300 هزار هکتار از عرصه‌های منابع طبیعی استان برای جلوگیری از فرسایش خاک اجرا شده است.
وی یادآور شد: با اجرای این طرح‌ها علاوه بر کنترل و جلوگیری از ورود میلیون‌ها تن خاک به پشت سد‌های جنوب کشور و استان، سالانه از هدر روی 50 میلیون متر مکعب روان آب در استان جلوگیری می‌شود.
حکمتیان اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری را از مهمترین راهکارهای جلوگیری از فرسایش خاک دانست و گفت: سالانه به طور میانگین 45 طرح آبخیزداری در حوزه‌های مختلف استان اجرا می‌شود.
مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه تاکنون مطالعات آبخیزداری در حدود 630 هزار هکتار از عرصه های طبیعی کهگیلویه و بویراحمد انجام شده است گفت: با اجرای طرح های آبخیزداری در این مناطق علاوه بر کنترل سیلاب ها و جلوگیری از فرسایش، افزون بر 500 میلیون متر مکعب رواناب در سطح این استان ذخیره خواهد شد.
حکمتیان اصل همچنین از خطر بیابان شدن بیش از 40 هزار هکتار از عرصه های جنگلی در سطح استان خبر داد و گفت: وزش بادهای شدید، پوشش گیاهی فقیر و ناچیز، کاهش بارندگی، شور شدن خاک و اختلاف های شدید دمای شب و روز از عوامل مهم در ایجاد خطر بیابانی شدن عرصه های طبیعی است.
**کند شدن روند فرسایش با کشت گیاهان دارویی
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: 200 هزار هکتار عرصه طبیعی مستعد توسعه گیاهان دارویی این استان شناسایی شده است که با کشت در این عرصه ها می توان تا حدی جلوی فرسایش خاک را گرفت.
گودرز باقری فرد اظهار داشت: براساس یک طرح 10 ساله که از سوی کارشناسان تدوین شده طرح توسعه کشت گیاهان دارویی از سال جاری در صورت تامین اعتبار تا سال 1406 در کهگیلویه و بویراحمد اجرا خواهد شد.
وی بیان کرد: برای اجرای طرح توسعه گیاهان دارویی در هر هکتار از مراتع این استان 2 میلیون و 530 هزار ریال اعتبار نیاز است.
باقری فرد تصریح کرد: براساس برنامه ریزی 60 درصد از اعتبار مورد نیاز این طرح از سوی دولت و 40 درصد از طریق تسهیلات بانکی که باید از طریق مجری تامین شود تامین خواهد شد.
وی بیان کرد: آنغوزه، باریجه، آلوئه ورا، مورد معطر، گل محمدی، جاشیر خوراکی، کرفس کوهی و گل نرگس از جمله گیاهان دارویی مستعد توسعه در این استان است.
** کاهش فرسایش خاک با احیای جنگل ها
با احیای جنگل ها و جلوگیری از قطع درختان، بذرکاری و کشت گیاهان دارویی و گونه های مرتعی و اجرای طرح های آبخیزداری و آبخوان داری از جمله های راه های موثر در کاهش پدیده فرسایش خاک هستند.
معاون فنی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد گفت: تدوین یک برنامه کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، حفاظت از جنگل ها، نظارت بیشتر بر میزان برداشت از سفره های زیرزمینی و آب های سطحی در کنار تخصیص ردیف اعتباری برای کاشت جنگل از راهکارهای گره گشا برای کنترل پدیده خشکیدگی جنگل های بلوط در این استان است.
گودرز باقری فرد با بیان اینکه برداشت بذر بلوط غیرقانونی است افزود: مشارکت مردم نیز برای حفظ اکوسیستم طبیعی جنگل ها ضروری است.
وی عنوان کرد: مبارزه بیولوژیک، غنی سازی با بذر و اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری از راهکارهای حفظ جنگل‌های بلوط این استان است.
باقری فرد گفت: طرح احیای جنگل ها و مراتع این استان با مشارکت جوامع محلی اجرا خواهد شد.
وی اظهار داشت: تاکنون در بیش از 2 هزار و 200 هکتار از جنگلها و مراتع استان عملیات احیا انجام شده است.
باقری فرد بیان کرد: تغییر اقلیم، خشکسالی‌های پی‌درپی و بروز بیماری‌ها و حمله آفات از جمله خشکیدگی بلوط و شیوع آفت برگ خوار بلوط سبب کاهش و تنک شدن بخشی از جنگل‌های بلوط این استان شده است.
وی عوامل تهدید کننده منابع طبیعی را استفاده از درختان به عنوان سوخت، پراکنش روستاها در قلب مناطق جنگلی، عدم اجازه زادآوری جنگل به علت بالا بودن آمار دام، توسعه شهرها و شهرک‌ها، طرح های عمرانی، بوته کنی گیاهان خوراکی، آتش سوزی، خشکسالی، دام مازاد و تخریب جنگل و مرتع و تبدیل به اراضی کشاورزی ذکر کرد.
مدیرکل منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد نیز گفت: در عملیات احیای جنگلها در یک هزار و 100 هکتار عملیات مرتع کاری با کشت گیاهان دارویی، یک هزار و 500 هکتار حفاظت، قرق، بذرپاشی، ذخیره نزولات جوی و مابقی عملیات کودپاشی انجام می شود.
غلام حسین حکمتیان افزود: در طرح احیای جنگل ها درخت بادام و در مراتع گیاهان دارویی از جمله آنغوزه کشت می‌شود.
وی هدف از اجرای این طرح را ایجاد پوشش گیاهی، کشت و توسعه گیاهان دارویی، حفظ جنگلها و مرتع‌های موجود، اقتصادی کردن و توانمندسازی جوامع محلی، جلوگیری از فرسایش خاک و کنترل روان آب‌ها دانست.
روش تراس بندی اراضی شیب دار بیشتر برای گسترش باغ ها و درختزار ها در دامنه های شیب دار بکار می رود.
کشت نواری در اراضی شیب دار از حرکت آب در جهت شیب جلوگیری می کند و با نگهداشت آب از فرسایش خاک در اراضی شیب دار جلوگیری می کند این شیوه برای محصولات کم مصرف در زمینه آب مناسب تر است.
فرسایش خاک در کهگیلویه و بویراحمد و در سراسر ایران جدی است و تداوم و توسعه طرح های مقابله با این پدیده خطرناک ضروری است.
مسئولان منابع طبیعی همواره یکی از نیازهای اصلی برای مقابله با فرسایش خاک را تخصیص اعتبار برای اجرای طرح های آبخیزداری و احیای مراتع و جنگل ها می دانند که توجه به این مهم می تواند جلوی بربادرفتن این سرمایه گرانبهای کشور را بگیرد.
کهگیلویه و بویراحمد یک میلیون و 722 هزار و 800 هکتار عرصه جنگلی و مرتعی دارد که از این میزان 999 هزار و 100 هکتار جنگل و 723 هزار و 700 هکتار مرتع است. این استان با داشتن 20 درصد از جنگل های زاگرس و حدود 16 هزار 249 کیلومتر مربع مساحت در جنوب غربی ایران قرار دارد و 30 درصد کل گونه‌های گیاهی کشور را در خود جای داده است.
این استان بیش از 874 هزار هکتار جنگل دارد که از این میزان 90 درصد گونه بلوط است این درختان به ویژه در ماه های پایانی سال زراعی به شدت تحت تاثیر کم آبی هستند.
9928/6110
کپی شد
