در این دستورالعمل آمده است: مسؤولیت و وظایف دولت ها در تأمین سلامت آحاد جامعه اصلی است اجتناب ناپذیر که توجه به آن در جامعه ای که مسؤولان و کارگزاران آن تفکر سلامت محور داشته و توسعه پایدار را بر محوریت سلامت پایه گذاری نموده اند از اهمیت ویژه برخوردار است.
دولت های عضو سازمان ملل متحد همگام با سازمان جهانی بهداشت بخوبی دریافته اند که چنانچه خود را متعهد به اجرای مقررات و ضوابط تعیین شده فی ما بین در باب توجه به ابعاد سلامت ندانند با مصائب و مشکالت عدیده ای روبرو شده و عملکرد آنان آثار و تبعات بین المللی را بدنبال خواهد داشت و این مسأله مطمئناً در نظام پاسخگویی نیاز به یک منطق قانع کننده در مقابل دیگر دولت ها خواهد داشت و در این شرائط است که وظایف و مسوولیت ها مشخص و شفاف شده و می تواند در عرصه بین المللی کمال تاثیرگذاری را داشته باشد.
بیماری آنفلوآنزا نام شناخته شده ای برای ایجاد همه گیری های وسیع در سطح جهانی (جهان گیری = پاندمی) محسوب می شود. عامل بیماری از انواع ویروس هایی است که قابلیت بیماریزایی در حیوانات مختلف و انسان را دارد.
بطور معمول بیماری آنفلوانزای حیوانات به انسان و برعکس منتقل نمی شود و از خصوصیات ویژه ویروس تمایل به تغییرات مکرر در ماده ژنتیکی آن است که می تواند بطور خفیف و یا شدید باشد و تغییرات خفیف ویروس منجر به بروز همه گیری های محدود سالانه عموماً در فصل پاییز و زمستان می شود و تغییرات شدید باعث تولید یک سوش (زیرگونه) جدید می شود که کاملا برای سیستم ایمنی انسان ناشناخته بوده و منجر به بیماریزایی و عوارض و مرگ و میر فراوان و اپیدمی های( همه گیری ها) گسترده و پاندمی خواهد شد.
آنفلوانزا یک عفونت ویروسی حاد و بسیار مسری است که موجب ایجاد همه گیری های سالانه می شود، این بیماری دارای طیف وسیعی از علائم خفیف تا شدید است و در بیشتر جمعیت بصورت خفیف تا متوسط اما در گروه های پرخطر می تواند به فرم شدید و حتی منجر به مرگ و میر شود.
ویروس های آنفلوآنزا می توانند در هر سنی ایجاد بیماری کنند اما توان ایجاد بیماری حاد و مرگ و میر در میان افراد بالای ۶۵ سال بیشتر است اگر چه گفته می شود در افراد بزرگسال دارای حافظه پاسخ ایمنی در برابر آنفلوانزا، بیماری با شدت کمتری بروز می کند.
افراد مسن، افراد با بیماری های زمینه ای خاص در معرض خطر بیشتری قرار دارند و نسبت بستری شدن این افراد نسبت به بزرگسال سالم بیشتر است.
افرادی که در معرض خطر بیشتر عوارض مرتبط با آنفلوآنزا هستند عبارتند از کودکان زیر پنج سال، بزرگسالان بالای ۶۵ سال با سیستم ایمنی ضعیف؛ افراد در هر سنی با مشکلات پزشکی مانند بیماریهای قلبی، کلیوی، کبدی، خون، یا بیماری های متابولیکی و افراد دارای بیماریهای ریوی مزمن مانند آسم، انسداد مزمن ریوی، برونشکتازی یا بیماری فیبروز کیستیک در میان بزرگسالان جوان سالم.
آنفلوآنزای فصلی به طور معمول به شکل بسیار شدید بروز نمی کند و این افراد نیاز کمتری به بستری در بیمارستان خواهند داشت و در گروه های آسیب پذیر بعد خانوار متغیر مهمی در انتقال بیماری است زیرا افراد خانوار با گروه های مختلف در تعامل هستند و پس از بازگشت به محیط خانه توان سرایت بیماری را دارند با این حساب افراد مجرد و افرادی که به تنهایی زندگی می کنند در معرض خطر کمتری از ابتلا به این بیماری هستند.
عوارض و مرگ و میر بیماری در سطح منطقه ای و سطح ملی، بسته به حدت، میزان پوشش واکسیناسیون و قدرت ویروس آنفلوآنزای سال (جدید) است و تجزیه و تحلیل بار بیماری برای تخمین متوسط تاثیرات اقتصادی - اجتماعی مورد نیاز است.
علائم عمومی بیماری در بزرگسالان و کودکان تب و شروع حاد علائم تنفسی است و در افراد مسن تر علائم تنفسی جدی تر از جمله تشدید نارسایی احتقانی قلب یا تغییر سطح هوشیاری است.
علائم بیماری آنفلوانزا یک تا چهار روز پس از ورود ویروس به بدن شروع می شود.
بزرگسالان می توانند ویروس را یک روز قبل از شروع علائم منتقل کنند و علائم ممکن است تا هفت روز باقی بمانند اما کودکان می توانند ویروس را تا بیش از هفت روز (گاها تا ۲۱ روز) منتقل کنند.
آنفلوانزا در درجه اول توسط قطرات تنفسی منتقل می شود اما ممکن است از طریق سرفه، عطسه، یا صحبت کردن نیز منتقل شود.
آنفلوانزا یکی از چندین بیماری عفونی حاد دستگاه تنفسی است که نشانه های همه آنها شامل طیفی از علائم از قبیل تب، سرفه، عطسه، و غیره است و به همین دلیل ممکن است در تشخیص آنفلوآنزا با مشکل مواجه شویم و مشکل پیش رو با آنفلوآنزا توان ایجاد اپیدمی و پاندمی آن می باشد که می تواند همه گروه های سنی خصوصا افراد با سیستم ایمنی ضعیف را متاثر کند.
هدف کلی: مراقبت و کنترل بیماری آنفلوانزا اهداف اختصاصی، کاهش موارد ابتلا، عوارض و پیشگیری از مرگ و میر ناشی از بیماری آنفلوآنزا، کاهش گسترش بیماری آنفلوانزا در خانواده و جامعه، حفظ و نگهداری کارکرد مراکز آموزشی راهکارهای اختصاصی، افزایش آگاهی و اطلاعات عمومی: آموزش دانش آموزان ، اولیاء و مربیان، فراگیران آموزشی در زمینه راههای انتقال و انتشار بیماری، روشهای پیشگیری و کنترل بیماری.
جلب حمایت و مشارکت برنامه ریزی در راستای افزایش ارتقای سالمت عمومی و فردی در مراکز و اماکن آموزشی با استفاده از ظرفیت های موجود از جمله انجمن اولیاء و مربیان، رابطین و سفیران سلامت
مراقبت بیماری: شناسایی و گزارش بموقع موارد بیماری، مهار و محدود سازی: تعطیلی و بازگشایی مراکز و اماکن آموزشی، جداسازی اقدامات و فعالیت های اختصاصی: برگزاری جلسات ، کارگاهها، کلاس های آموزشی برای فراگیران آموزشی ، اولیا و مربیان، برنامه ریزی جهت استفاده از توان فراگیران آموزشی و دانش آموزان بعنوان رابط یا سفیر سلامت در راستای آموزش و ارتقای سالمت عمومی و اقدامات مداخله ای کنترلی بهداشتی: آموزش دانش آموزان، اولیاء و مربیان ، کارمندان در زمینه چگونگی محافظت در مقابل آنفلوانزا
توصیه به ایمن سازی سالانه با واکسن آنفلوانزا با توجه به موارد مصرف، موارد منع مصرف، گروههای اولویت دار، انجام واکسیناسیون در مراکز ارائه کننده خدمات بهداشتی و درمانی و برنامه ریزی و هماهنگی اقامت در منزل افراد بیمار در هنگام بروز علائم بیماری حداقل به مدت ۲۴ ساعت تا بعد از قطع تب یا قطع عالیم تب) لرز، احساس گرم بودن، ظاهر ملتهب و قرمز، تعریق ( که بدون استفاده از داروهای تب بر باشد.
برنامه ریزی جهت جایگزینی کارمندان، معلمان، اساتید بیمار با افراد سالم، تشویق و ترغیب دانش آموزان و کارمندان به رعایت آداب تنفسی، پوشاندن دهان و بینی در هنگام عطسه و سرفه با استفاده از دستمال کاغذی و دفع بهداشتی آن، استفاده از چین آرنج به منظور پوشاندن دهان و بینی، و تامین وسایل و تجهیزات بهداشتی و نظافتی به میزان کافی
تشویق و ترغیب دانش آموزان و کارمندان به شستشوی مداوم دستها با آب و صابون حداقل به مدت ۲۰ تا ۳۰ ثانیه و تشویق و ترغیب دانش آموزان و کارمندان در زمینه عدم دست زدن به چشم ها، بینی و دهان در هنگام بیمار بودن در زمانی که دستها آلوده هستند.
ضدعفونی و گندزدایی مداوم محل های تردد و توقف در اماکن آموزشی با هماهنگی و نظارت کارشناس بهداشتی و در صورت لزوم ویروس آنفلوانزا بمدت ۲-۸ ساعت در سطوح زنده می ماند و لذا تواتر اجرای برنامه های ضد عفونی و گندزدایی معمول در فصول سرد سال و در هنگام شیوع بیماری باید مورد بازبینی و بازنگری قرار گیرد(آموزش فراگیران آموزشی و دانش آموزان ، کارمندان، اولیاء در زمینه اقدامات الزم در هنگام مبتلا شدن به بیماری در دستورکار جدی قرار گیرد.
افزایش آگاهی در زمینه عالیم بیماری،علایم هشدار دهنده وخامت بیماری، گروههای پرخطر از نظر بیماری آنفلوانزا، موارد ارجاع فوری بیماران
جداسازی افراد بیمار از سایرین تا زمانی که به منزل یا پزشک مراجعه می کنند) جانمایی محل یا تعیین "اتاق تحت مراقبت" در مدرسه، برنامه ریزی و اجرای کمپین های آموزشی در مراکز و اماکن آموزشی، کمپین آموزشی شستشوی دست ها، کمپین آموزش آداب بهداشتی تنفسی، آموزش عادات بهداشتی به منظور پیشگیری از آنفلوانزا و بیماریهای تنفسی واگیردار، پرهیز از تماس نزدیک با افراد بیمار، فاصله کمتر از یک متر، دست دادن و در آغوش گرفتن، روبوسی کردن، اقامت در منزل در هنگام بیمارشدن، پوشاندن دهان و بینی در هنگام عطسه و سرفه کردن ترجیحا با دستمال کاغذی، تمیز کردن و شستن دست ها در فواصل زمانی بطور معمول پس از شستن و یا ضدعفونی کردن دست ها بیش از ۱۵ دقیقه تمیز نمی مانند.
اجتناب از لمس چشم ها، بینی، دهان با دست های آلوده، اجرای عادات خوب بهداشتی از جمله تمیز کردن و ضدعفونی کردن سطوح در معرض تماس در منزل،محل کار، مدرسه، خواب کافی ،کاهش اضطراب، نوشیدن مایعات کافی،تغذیه مناسب و تعطیل کردن مرکز آموزشی در هنگام شناسایی و گزارش و تایید طغیان بیماری تنفسی اقدامات زیر توصیه اکید می شود: تصمیم به تعطیلی مرکز آموزشی در ستاد استانی و ستاد شهرستانی کارگروه سلامت و امنیت غذایی با حضور اعضا اتخاذ می شود.
شرایط تعطیلی مدارس در اپیدمی آنفلوآنزا
براساس این دستور العمل در صورتی که بیش از ۱۵ درصد جمعیت انسانی هر کلاس یا مدرسه طی مدت سه روز متوالی دچار بیماری آنفلوانزا یا بیماری شبه آنفلوانزا شوند تعطیلی کلاس یا مدرسه در دستور کار ستاد قرار می گیرد.
همچنین در مهدکودک با مشاهده اولین مورد مثبت بیماری آنفلوانزا، تعطیلی مهد کودک به مدت حداقل هفت روز ، در کودکستان با مشاهده ۲ مورد مثبت بیماری آنفلوانزا، تعطیلی کودکستان به مدت حداقل هفت روز ،در مدارس و سایر مراکز تجمعی آموزشی با مشاهده بیماری آنفلوانزا یا بیماری شبه آنفلوانزا در حداقل ۱۵ درصد جمعیت انسانی هر کلاس در طی مدت سه روز متوالی، تعطیلی کلاس مربوطه به مدت حداقل هفت روز ، در مدارس و سایر مراکز تجمعی آموزشی با مشاهده بیماری آنفلوانزا یا بیماری شبه آنفلوانزا در حداقل ۱۵ درصد جمعیت انسانی هر کلاس در طی مدت سه روز متوالی و در بیش از ۲ کلاس، تعطیلی مدرسه یا مجتمع آموزشی به مدت حداقل هفت روز توصیه می شود.
توصیه می شود دانش آموزان یا فراگیران که بصورت انفرادی دارای علائم بیماری آنفلوانزا هستند تا یک روز بعد از قطع تب در مدرسه حضور نیابند بطور متوسط از شروع بیماری بمدت هفت روز
در اماکن آموزشی در صورتی که کارمند شاغل در مجموعه های مذکور مبتال به بیماری آنفلوانزا بود، عدم حضور فرد حداقل بمدت هفت روز (یا تا یک روز بعد از قطع تب) در محل کار توصیه می شود.
در موارد فوق ارزیابی بیماران مشکوک از نظر شک به آنفلوانزا یا بیماری شبه آنفلوانزا توسط پزشک دوره دیده معتمد و پزشک تعیین شده اعزامی توسط مرکز بهداشت الزامی است.
تبادل به موقع و دقیق داده ها و اطلاعات مربوط به گزارش موارد مشکوک و یا وقوع طغیان در اماکن آموزشی از طریق آموزش و پرورش با مرکز بهداشت شهرستان به منظور بررسی و ارزیابی به موقع رخداد بهداشتی الزامی است.
پایش و نظارت مداوم و مستمر به منظور تبادل به موقع داده ها و اطلاعات مراقبت بیماریها الزامی است.
تیم آموزشی و پایش و ارزیابی مشترک بین سازمانی و دستگاهی با حضور آموزش و پرورش و معاونت بهداشتی دانشگاه بر نحوه اجرای دستورالعمل نظارت کند.
بازبینی ، بازنگری و به روز رسانی دستورالعمل اجرایی کنترل و پیشگیری بیماریهای تنفسی واگیر با تاکید بر بیماری آنفلوانزا در صورت لزوم ، با همکاری مشترک آموزش و پرورش و معاونت بهداشت وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
تذکر: بدون اخذ تائیدیه از ستاد مرکزی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی و وزارت آموزش و پرورش و نیز هماهنگی با مدیریت ارشد استان (استانداری) هیچگونه اقدامی در زمینه تعطیل کردن مدارس و مراکز آموزشی نباید انجام پذیرد.
