به گزارش ایرنا، حمام های تاریخی کرمانشاه نمادی از فرهنگ و شکوه تمدن این دیار است ، اگرچه امروز همانند گذشته کاربری ویژه خود را ندارند ولی با اندکی تلاش برای مرمت و احیا، می توانند به یکی از جاذبه های ناب گردشگری تبدیل شده و با تلالو نقش و نگاره های خود، هنر فاخر معماری ایران را به رخ جهانیان بکشند.
کاشی‌های معرق و هفت رنگ به همراه دیواره نگارهای رنگین، از جاذبه های فیزیکی این بناها است که حتی در گذشته پایگاهی برای انجام معاملات و تحکیم در پیوندها و روابط اجتماعی بوده است.
در استان کرمانشاه بیش از هفت حمام شاخص وجود دارد که در این بین می توان به حمام حاج شهبازخان، نظام، ملاباشی در کرمانشاه، حمام چرمله و سطر در سنقروکلیایی، حمام معاون در صحنه و حمام کندوله اشاره کرد که به ثبت ملی رسیده اند.
این حمام ها در گذشته تنها کاربرد عام المنفعه و در رعایت بهداشت و پاکیزگی نقش داشته که طی 2 دهه گذشته یعنی از آغاز دهه 80، نگاه و بهای جدیدی از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور به این اماکن دارای ارزش تاریخی داده شد.
در این نگرش برای حفظ هویت و ساختار معماری، حمام ها مورد تغییر کاربری قرار گرفتند که این اقدام از نظر برخی کارشناسان و باستان شناسان با مزایا و معایبی همراه است.
برخی از این حمام ها از کاربرد اصلی خود که در ارتباط با فرآیندهای آبی است دور شده، برخی دیگر مالک شخصی دارند و برخی نیز به سفره خانه و محلی برای پذیرایی گردشگران تبدیل شده اند که همه آنان می توانند با قرارگیری در مسیر مرمت و باززنده سازی به قطبی برای گردشگری و بهبود وضعیت معیشتی مردم تبدیل شوند و به نوعی موجب آشتی مردم با پیشینه تاریخی خود شوند.
** بهتر است حمام، حمام باقی بماند
اینکه حمام ها از ابتدای دوره اسلامی با توجه به اشارات و تاکیدات دین اسلام به نظافت و پاکیزگی، از اهمیت خاصی برخوردار بوده اند نکته ای است که یک باستان شناس و استاد دانشگاه در گفت و گو با ایرنا، بدان اشاره کرد.
احسان احمدی نصر معتقد است، هرکدام از حمام های تاریخی بعد از مرمت اصولی با همان نگاه و کاربری همراه با فرآیند آبی می تواند نقش به سزایی در حفظ بنا داشته باشد که گاه حتی با تغییر کاربری و تبدیل به سفره خانه و اقامتگاه پذیرایی می توانند به جاذبه گردشگری شهر و منطقه تبدیل شوند.
احمدی نصر یادآور شد، در گذشته حمام ها به واسطه کارکردی که داشتند استفاده از سنگ، آجر و آهک در ساخت آنها بالا بوده که به نوعی برای حیات بیشتر این بناها استفاده می شده و اکنون بهتر است برای دوام بیشتر این حمام ها، حمام باقی بمانند و در کاربری خاص خود به کار روند.
** مسجد، بازار و حمام سه عنصر اصلی شهری
وی با اشاره به شکوفایی معماری و شهرسازی در دوران صفوی، اظهار داشت: در این دوران به صورت ویژه تری با ایجاد چهارباغ ها در کالبد شهری به هویت و معماری شهری اهمیت داده شد و مساجد به عنوان شریان اصلی در هر شهری بنا نهاده شد.
این استاد دانشگاه معتقد است، حمام ها تا سه دهه گذشته جنبه عمومی داشت و به صورت گسترده از این مراکز برای نظافت و پاکیزگی استفاده می شد و به دلیل اهمیت مکانی در بین مسجد، بازار و کاروانسرا قرار داده می شد.
احمدی نصر از مسجد، بازار و حمام به عنوان سه شریان اصلی در شهر یاد کرد و گفت: مساجد آدینه از اهمیت بالایی برخوردار بوده اند چنانچه اگر در گذشته هر شهری فاقد مسجد جامع بود از اهمیت شهری آن بسیار کاسته می شد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه کرمانشاه از این مزیت بی بهره نبوده، ادامه داد: در گذشته نیز در بافت اصلی شهر که هم اکنون مسجد جامع در آن واقع شده بازار وجود داشت، که در همین حوالی مسجد بزرگ و منحصر به فرد حاج شهبازخان بنا نهاده شد.
** شکوه معماری ایران باستان در حمام حاج شهبازخان
حمام تاریخی حاج شهبازخان کرمانشاه گرچه از موقعیت دسترسی مناسبی برخوردار نیست ولی به لحاظ ساختار معماری یکی از بی نظیرترین اثر معماری در دوره اسلامی است که اکنون مورد مرمت اصولی قرار گرفته و می تواند با واگذاری به بهره بردار، نوعی آشتی بین مردم با پیشینه تاریخی ایجاد کند.
احمدی نصر از بنای حمام حاج شهبازخان به عنوان یکی از بزرگترین و مهم ترین حمام های تاریخی کرمانشاه یاد کرد و گفت: این حمام مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته که با این اقدام تمام ارزش های تاریخی و ساختار فیزیکی آن باقی مانده و می توان گفت که میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به درستی آن را مرمت کرده است.
وی متذکر شد، نقاشی های دیواره این حمام بازخوانی و ثابت شده تا به بهره بردار واگذار شود، این حمام سنتی می تواند به چرخه اقتتصادی مردم باز گردد تا علاوه بر جذب گردشگر در عرصه اقتصادی و معیشتی مردم سهیم شود.
** اعتبار 235 میلیون تومانی برای حمام های تاریخی سنقر
در ادامه معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمانشاه نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، اظهار داشت: در استان کرمانشاه حمام هایی وجود دارد که دارای ارزش فرهنگی و تاریخی است و شهرستان هایی همانند کنگاور، صحنه، سنقروکلیایی و کرمانشاه از این مزیت بهره مند هستند.
اکبر رضایی با بیان اینکه از محل اعتبارات استانی برای مرمت و احیای پنج حمام دارای ارزش تاریخی در شهرستان سنقرو کلیایی اعتبار در نظر گرفته شده، اظهار داشت: این حمام ها یا رها شده است و یا به صورت انبار توسط برخی افراد مورد استفاده قرار می گیرد که آسیب هایی متحمل می شوند.
رضایی با تاکید براینکه برای جلوگیری از آسیب بیشتر در حمام های دارای ارزش تاریخی، اعتبار درخواست کرده ایم ، گفت: 235 میلیون تومان اعتبار سال گذشته برای مرمت و ساماندهی پنج حمام تاریخی سنقروکلیایی اختصاص یافت.
وی ادامه داد: اقدام های مناسبی برای حمام های تاریخی سنقر انجام شده و همچنان برای جلوگیری از تخریب، تغییر کاربری و جلوگیری از تصرف عدوانی آنها تلاش می شود.
رضایی در زمینه چگونگی حفظ و مرمت حمام های تاریخی گفت: در گام نخست باید موضوع مالکیت این حمام ها مشخص شود و پس از تهیه پرونده ثبتی، کار طراحی، نقشه برداری، مطالعات اولیه انجام شود که پس از تهیه این مراحل برای دریافت اعتبار و مرمت اقدام می شود.
وی در پاسخ به این سوال که چگونه می توان از ظرفیت گردشگری حمام های دارای ارزش تاریخی به خوبی استفاده کرد، گفت: با تبدیل این حمام ها به مراکز تفریحی ، اقامتی، کتابخانه، مرکز تهیه و توزیع صنایع دستی محلی، چایخانه، کافی نت می توان از ظرفیت عظیم آنان استفاده کرد.
** اعتبار 510 میلیون تومانی برای مرمت حمام حاج شهبازخان
وی با تاکید براینکه حمام های مشهور و تاریخی در سطح شهر کرمانشاه وجود دارد ، گفت: کارهای مرمتی باززنده سازی در حمام حاج شهبازخان انجام شده و اکنون در مرحله بهره برداری قرار دارد و این مرکز از زیباترین حمام های کرمانشاه است که در مرکز شهر واقع شده است.
رضایی اضافه کرد برای مرمت و احیای این حمام در سال 95 به میزان 460 میلیون تومان و در سال 96 به میزان 50 میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شد.
این مسئول از اعتبار 150 میلیون تومانی برای بازسازی حمام نظام الملک در سال 95 خبر داد و افزود: این اعتبار در سال 96 به میزان 250 میلیون تومان بوده است.
وی یادآور شد، قراردادی از سوی میراث فرهنگی با یونیدو (مرکز خلاقیت صنایع دستی یونسکو) منعقد شده تا این حمام به یونیدو برای بهره برداری مرکز خلاقیت صنایع دستی استان واگذار شود تا از این طریق به احیا و گسترش تکنیک صنایع دستی اقدام شود و هم اکنون کار در مراحل پایانی قرار دارد.
** احیا موزه حمام ها در استان
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه نیز در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: وجود حمام در استان به لحاظ تعدد و پراکندگی گویای این نکته است که مردم استان به نظافت، طهارت و بهداشت فردی و عمومی توجه ویژه ای داشته اند.
جلیل بالایی معتقد است، در اکثر شهرستان ها حمام های تاریخی متعددی وجود دارد که این مزیت در شهر کرمانشاه، سنقر و کنگاور به خوبی دیده می شود که بسیاری از سازه این بناها دارای ارزش و اهمیت است.
بالایی این نکته را متذکر شد که حمام های واقع در مناطق سردسیری در ارتفاع خاص از سطح زمین واقع شده که این امر در مناطق معتدل و گرمسیری استان به گونه ای دیگر است که برخی از آنان از لحاظ معماری و تاریخی دارای ارزش منحصر به فردی است.
این مسئول با تاکید براینکه دفع خطر به صورت اضطراری، مرمت و احیای این حمام ها در دستور کار قرار دارد، گفت: در گذشته از این حمام ها بیشتر به عنوان مرکزی برای پذیرایی استفاده می شد ولی اکنون به دلیل اهمیت بالا می توان از آن ها با کاربری حمام و یا موزه حمام استفاده کرد و آن ها را احیا کرد.
وی با بیان اینکه حمام حاج شهبازخان واقع در بازار کرمانشاه و حمام نظام الملک به صورت کامل مورد مرمت و احیا قرار گرفته، افزود: همچنین چندین حمام سنقر و کلیایی در مسیر مرمت و احیا قرار گرفته است.
بیش از چهار اثر تاریخی شناسایی شده شامل تپه ها، محوطه ها، قنات ها و حمام ها در استان کرمانشاه وجود دارد که نزدیک به 2 هزار و 200 اثر آن به ثبت رسیده است.
سنگ نگاره ها و کتیبه داریوش هخامنشی در شهر بیستون تنها اثر ثبت شده جهانی استان کرمانشاه به شمار می رود.
گزارش از زهره کریم زاده
7460/8066
انتهای پیام کاشی‌های معرق و هفت رنگ به همراه دیواره نگارهای رنگین، از جاذبه های فیزیکی این بناها است که حتی در گذشته پایگاهی برای انجام معاملات و تحکیم در پیوندها و روابط اجتماعی بوده است.
در استان کرمانشاه بیش از هفت حمام شاخص وجود دارد که در این بین می توان به حمام حاج شهبازخان، نظام، ملاباشی در کرمانشاه، حمام چرمله و سطر در سنقروکلیایی، حمام معاون در صحنه و حمام کندوله اشاره کرد که به ثبت ملی رسیده اند.
این حمام ها در گذشته تنها کاربرد عام المنفعه و در رعایت بهداشت و پاکیزگی نقش داشته که طی 2 دهه گذشته یعنی از آغاز دهه 80، نگاه و بهای جدیدی از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور به این اماکن دارای ارزش تاریخی داده شد.
در این نگرش برای حفظ هویت و ساختار معماری، حمام ها مورد تغییر کاربری قرار گرفتند که این اقدام از نظر برخی کارشناسان و باستان شناسان با مزایا و معایبی همراه است.
برخی از این حمام ها از کاربرد اصلی خود که در ارتباط با فرآیندهای آبی است دور شده، برخی دیگر مالک شخصی دارند و برخی نیز به سفره خانه و محلی برای پذیرایی گردشگران تبدیل شده اند که همه آنان می توانند با قرارگیری در مسیر مرمت و باززنده سازی به قطبی برای گردشگری و بهبود وضعیت معیشتی مردم تبدیل شوند و به نوعی موجب آشتی مردم با پیشینه تاریخی خود شوند.
** بهتر است حمام، حمام باقی بماند
اینکه حمام ها از ابتدای دوره اسلامی با توجه به اشارات و تاکیدات دین اسلام به نظافت و پاکیزگی، از اهمیت خاصی برخوردار بوده اند نکته ای است که یک باستان شناس و استاد دانشگاه در گفت و گو با ایرنا، بدان اشاره کرد.
احسان احمدی نصر معتقد است، هرکدام از حمام های تاریخی بعد از مرمت اصولی با همان نگاه و کاربری همراه با فرآیند آبی می تواند نقش به سزایی در حفظ بنا داشته باشد که گاه حتی با تغییر کاربری و تبدیل به سفره خانه و اقامتگاه پذیرایی می توانند به جاذبه گردشگری شهر و منطقه تبدیل شوند.
احمدی نصر یادآور شد، در گذشته حمام ها به واسطه کارکردی که داشتند استفاده از سنگ، آجر و آهک در ساخت آنها بالا بوده که به نوعی برای حیات بیشتر این بناها استفاده می شده و اکنون بهتر است برای دوام بیشتر این حمام ها، حمام باقی بمانند و در کاربری خاص خود به کار روند.
** مسجد، بازار و حمام سه عنصر اصلی شهری
وی با اشاره به شکوفایی معماری و شهرسازی در دوران صفوی، اظهار داشت: در این دوران به صورت ویژه تری با ایجاد چهارباغ ها در کالبد شهری به هویت و معماری شهری اهمیت داده شد و مساجد به عنوان شریان اصلی در هر شهری بنا نهاده شد.
این استاد دانشگاه معتقد است، حمام ها تا سه دهه گذشته جنبه عمومی داشت و به صورت گسترده از این مراکز برای نظافت و پاکیزگی استفاده می شد و به دلیل اهمیت مکانی در بین مسجد، بازار و کاروانسرا قرار داده می شد.
احمدی نصر از مسجد، بازار و حمام به عنوان سه شریان اصلی در شهر یاد کرد و گفت: مساجد آدینه از اهمیت بالایی برخوردار بوده اند چنانچه اگر در گذشته هر شهری فاقد مسجد جامع بود از اهمیت شهری آن بسیار کاسته می شد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه کرمانشاه از این مزیت بی بهره نبوده، ادامه داد: در گذشته نیز در بافت اصلی شهر که هم اکنون مسجد جامع در آن واقع شده بازار وجود داشت، که در همین حوالی مسجد بزرگ و منحصر به فرد حاج شهبازخان بنا نهاده شد.
** شکوه معماری ایران باستان در حمام حاج شهبازخان
حمام تاریخی حاج شهبازخان کرمانشاه گرچه از موقعیت دسترسی مناسبی برخوردار نیست ولی به لحاظ ساختار معماری یکی از بی نظیرترین اثر معماری در دوره اسلامی است که اکنون مورد مرمت اصولی قرار گرفته و می تواند با واگذاری به بهره بردار، نوعی آشتی بین مردم با پیشینه تاریخی ایجاد کند.
احمدی نصر از بنای حمام حاج شهبازخان به عنوان یکی از بزرگترین و مهم ترین حمام های تاریخی کرمانشاه یاد کرد و گفت: این حمام مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته که با این اقدام تمام ارزش های تاریخی و ساختار فیزیکی آن باقی مانده و می توان گفت که میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به درستی آن را مرمت کرده است.
وی متذکر شد، نقاشی های دیواره این حمام بازخوانی و ثابت شده تا به بهره بردار واگذار شود، این حمام سنتی می تواند به چرخه اقتتصادی مردم باز گردد تا علاوه بر جذب گردشگر در عرصه اقتصادی و معیشتی مردم سهیم شود.
** اعتبار 235 میلیون تومانی برای حمام های تاریخی سنقر
در ادامه معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمانشاه نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، اظهار داشت: در استان کرمانشاه حمام هایی وجود دارد که دارای ارزش فرهنگی و تاریخی است و شهرستان هایی همانند کنگاور، صحنه، سنقروکلیایی و کرمانشاه از این مزیت بهره مند هستند.
اکبر رضایی با بیان اینکه از محل اعتبارات استانی برای مرمت و احیای پنج حمام دارای ارزش تاریخی در شهرستان سنقرو کلیایی اعتبار در نظر گرفته شده، اظهار داشت: این حمام ها یا رها شده است و یا به صورت انبار توسط برخی افراد مورد استفاده قرار می گیرد که آسیب هایی متحمل می شوند.
رضایی با تاکید براینکه برای جلوگیری از آسیب بیشتر در حمام های دارای ارزش تاریخی، اعتبار درخواست کرده ایم ، گفت: 235 میلیون تومان اعتبار سال گذشته برای مرمت و ساماندهی پنج حمام تاریخی سنقروکلیایی اختصاص یافت.
وی ادامه داد: اقدام های مناسبی برای حمام های تاریخی سنقر انجام شده و همچنان برای جلوگیری از تخریب، تغییر کاربری و جلوگیری از تصرف عدوانی آنها تلاش می شود.
رضایی در زمینه چگونگی حفظ و مرمت حمام های تاریخی گفت: در گام نخست باید موضوع مالکیت این حمام ها مشخص شود و پس از تهیه پرونده ثبتی، کار طراحی، نقشه برداری، مطالعات اولیه انجام شود که پس از تهیه این مراحل برای دریافت اعتبار و مرمت اقدام می شود.
وی در پاسخ به این سوال که چگونه می توان از ظرفیت گردشگری حمام های دارای ارزش تاریخی به خوبی استفاده کرد، گفت: با تبدیل این حمام ها به مراکز تفریحی ، اقامتی، کتابخانه، مرکز تهیه و توزیع صنایع دستی محلی، چایخانه، کافی نت می توان از ظرفیت عظیم آنان استفاده کرد.
** اعتبار 510 میلیون تومانی برای مرمت حمام حاج شهبازخان
وی با تاکید براینکه حمام های مشهور و تاریخی در سطح شهر کرمانشاه وجود دارد ، گفت: کارهای مرمتی باززنده سازی در حمام حاج شهبازخان انجام شده و اکنون در مرحله بهره برداری قرار دارد و این مرکز از زیباترین حمام های کرمانشاه است که در مرکز شهر واقع شده است.
رضایی اضافه کرد برای مرمت و احیای این حمام در سال 95 به میزان 460 میلیون تومان و در سال 96 به میزان 50 میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شد.
این مسئول از اعتبار 150 میلیون تومانی برای بازسازی حمام نظام الملک در سال 95 خبر داد و افزود: این اعتبار در سال 96 به میزان 250 میلیون تومان بوده است.
وی یادآور شد، قراردادی از سوی میراث فرهنگی با یونیدو (مرکز خلاقیت صنایع دستی یونسکو) منعقد شده تا این حمام به یونیدو برای بهره برداری مرکز خلاقیت صنایع دستی استان واگذار شود تا از این طریق به احیا و گسترش تکنیک صنایع دستی اقدام شود و هم اکنون کار در مراحل پایانی قرار دارد.
** احیا موزه حمام ها در استان
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه نیز در گفت و گو با ایرنا، اظهار داشت: وجود حمام در استان به لحاظ تعدد و پراکندگی گویای این نکته است که مردم استان به نظافت، طهارت و بهداشت فردی و عمومی توجه ویژه ای داشته اند.
جلیل بالایی معتقد است، در اکثر شهرستان ها حمام های تاریخی متعددی وجود دارد که این مزیت در شهر کرمانشاه، سنقر و کنگاور به خوبی دیده می شود که بسیاری از سازه این بناها دارای ارزش و اهمیت است.
بالایی این نکته را متذکر شد که حمام های واقع در مناطق سردسیری در ارتفاع خاص از سطح زمین واقع شده که این امر در مناطق معتدل و گرمسیری استان به گونه ای دیگر است که برخی از آنان از لحاظ معماری و تاریخی دارای ارزش منحصر به فردی است.
این مسئول با تاکید براینکه دفع خطر به صورت اضطراری، مرمت و احیای این حمام ها در دستور کار قرار دارد، گفت: در گذشته از این حمام ها بیشتر به عنوان مرکزی برای پذیرایی استفاده می شد ولی اکنون به دلیل اهمیت بالا می توان از آن ها با کاربری حمام و یا موزه حمام استفاده کرد و آن ها را احیا کرد.
وی با بیان اینکه حمام حاج شهبازخان واقع در بازار کرمانشاه و حمام نظام الملک به صورت کامل مورد مرمت و احیا قرار گرفته، افزود: همچنین چندین حمام سنقر و کلیایی در مسیر مرمت و احیا قرار گرفته است.
بیش از چهار اثر تاریخی شناسایی شده شامل تپه ها، محوطه ها، قنات ها و حمام ها در استان کرمانشاه وجود دارد که نزدیک به 2 هزار و 200 اثر آن به ثبت رسیده است.
سنگ نگاره ها و کتیبه داریوش هخامنشی در شهر بیستون تنها اثر ثبت شده جهانی استان کرمانشاه به شمار می رود.
گزارش از زهره کریم زاده
7460/8066
کپی شد
