پنجم تیرماه روز جهانی مبارزه با مواد مخدر و هفته اول تابستان هفته مبارزه با اعتیاد در ایران است؛ معضلی که آمارها و واقعیت های جامعه آن را مهمترین و خطرناک ترین آسیب اجتماعی کشور می دانند.
این مشکل در بسیاری از استان ها از جمله کرمانشاه هم در صدر آسیب های اجتماعی قرار گرفته و هرچند این استان طی سال های اخیر موفقیت های خوبی در مقابله با معضل اعتیاد بدست آورده اما نگرانی‌ها همچنان زیاد است.
اعتیاد با بیکاری روزافزون، حاشیه نشینی، طلاق و چندین آسیب اجتماعی دیگر کرمانشاه دست به دست هم داده و تبدیل به یک غول سرکش شده است.
براساس آمار شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان کرمانشاه '65 درصد بزهکاری ها، 55 درصد طلاق ها، 30 درصد کودک آزاری ها، 35 درصد قتل های عمد، 23 درصد نزاع ها، 20 درصد جرائم منکرانی و 10 درصد جرائم مالی استان ناشی از اعتیاد است.'
آمارها می گویند بین 90 تا صد هزار نفر از کرمانشاهی ها معتاد هستند؛ برای ترک اعتیاد این همه معتاد تنها 19 کمپ مجاز در استان فعال است که سالانه هزاران نفر در آنها دوره ترک را طی می کنند اما به دلیل ناقص بودن چرخه ترک اعتیاد، بیش از 90 درصد از آنان به آغوش اعتیاد بر می گردند.
نبود شغل، نگاه تحقیرآمیز جامعه و نداشتن اعتماد به نفس از مهمترین حلقه های مفقوده در زنجیره ترک اعتیاد هستند که باعث پناه بردن مجدد معتادان بهبودیافته به سایه مواد مخدر می شود.
در ابتدا شاید مسائل اقتصادی به عنوان مهمترین دلیل گرایش به اعتیاد تصور شود اما واقعیت این است که تاثیر دلایل فرهنگی و روحی - روانی بیشتر است؛ چنانچه آمار اعتیاد در خانواده های مرفه هم کم نیست.
شاید به همین دلیل است که شعار جهانی امسال برای مبارزه با مواد مخدر این است: 'اول گوش کن، گوش کردن به کودکان و جوانان گام نخست در کمک به رشد سالم و ایمن آنها است'.
توجه اصلی این شعار به خانواده ها و نقش آنها در سلامت اجتماعی و جلوگیری از گرایش فرزندان به سمت مواد مخدر است؛ صدها مخدری که به آسانی تهیه و خیلی آسانتر مصرف می شوند و تا چندین ماه هم هیچ علائمی ندارند.
به مناسبت هفته مبارزه به مواد مخدر و اعتیاد، خبرگزاری ایرنا کرمانشاه میزگردی را با حضور فضل اله رنجبر فرماندار کرمانشاه، علی شمشیری دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان، مهدی عبدالمالکی قائم مقام شهردار و رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری کرمانشاه و دکتر فرحناز محمدی معاون امور پیشگیری اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه برگزار کرده است.
تمرکز این میزگرد بر جنبه فرهنگی و پیشگیرانه مبارزه با اعتیاد است؛ نکته ای که معمولا کمتر به آن پرداخته می شود.
** بی شک اعتیاد مهمترین آسیب اجتماعی استان کرمانشاه است که تاثیر ملموسی بر سایر آسیب ها هم دارد. برای مقابله با این معضل تلاش های خوبی شده اما بدیهی است که کارهای نکرده، هنوز زیاد است. اکنون وضعیت مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر در کرمانشاه چگونه است؟
شمشیری: براساس آخرین آمار جهانی حدود 255 میلیون نفر در گروه سنی 15 تا 64 سال دست کم یکبار تجربه مصرف مواد مخدر را دارند و حدود 170 کشور دنیا با معضل اعتیاد به صورت مستقیم درگیر هستند. این موضوع در کشور ما هم در رأس آسیب‌های اجتماعی قرار دارد به طوری که رهبر معظم انقلاب هر 6 ماه یکبار جلسه ای را با مسئولان ارشد کشور برای مقابله با اعتیاد و سایر آسیب‌های اجتماعی تشکیل می دهند. این در حالی است که شیوع مصرف مواد مخدر در ایران از میانگین جهانی کمتر است اما رهبر انقلاب از وضعیت فعلی مبارزه با مواد مخدر و اقدام های انجام شده رضایت آنچنانی ندارند.
در داخل کشور هم استان کرمانشاه تا پیش از سال 94 در بین استان های پرخطر و با مصرف بالا قرار داشت اما در شیوع شناسی اعتیاد در سال 94 این استان در جمع استان های متوسط کشور قرار گرفته است. کاهش جمعیت مصرف کننده مواد مخدر در استان کرمانشاه نتیجه یک شاهکار مدیریتی نبوده بلکه ما و دیگر مسئولان مربوطه فقط وظایف روزمره خود را انجام داده ایم که این نشان می دهد اگر همه اعضای شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر پای کار بیایند، حتما توفیقات این عرصه چند برابر و قابل توجه خواهد بود زیرا مهار اعتیاد تنها از عهده یک نهاد یا دستگاه بر نمی آید.
گرچه کرمانشاه در انتهای خط ترانزیت و توزیع مواد مخدر است اما تلاش های بسیار خوبی در استان صورت گرفته به طوری که کرمانشاه در حوزه مقابله با مواد مخدر حرف اول را در کشور می زند. معتقدم عملکرد شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در این دوره از همه دوره ها بهتر بوده و بسیاری از اعضای آن ورود بهتری در مقابله با اعتیاد و مواد مخدر پیدا کرده اند.
** به نظر می رسد مقابله درمانی با معضل اعتیاد تاثیر چندانی نداشته و اگر اقدام های فرهنگی و پیشگیرانه توسعه نیابد، نمی توان به مهار این معضل امید چندانی داشت. درست است؟
شمشیری: در گذشته چند نوع مواد مخدر وجود داشت اما امروز تنها 700 نوع مواد مخدر صنعتی به ثبت رسیده که درمان آنها بسیار سخت، هزینه بر و زمان بر است. تنوع مواد مخدر، کاهش سن مصرف کنندگان، رشد جمعیت زنان، دسترسی سریع به مواد مخدر و مصرف آسان و بدون دردسر آن از دیگر دلایلی است که مبارزه با اعتیاد را با مشکلات بیشتری مواجه کرده است.
جدیدترین روش مبارزه با اعتیاد معتاد نشدن است و این هدف هم محقق نمی‌شود جز با اقدام های فرهنگی و پیشگیرانه؛ این کار هم جز با مشارکت، همراهی و همسویی همه نهادهای مربوطه بویژه خانواده‌ها محقق نمی‌شود.
متاسفانه بسیاری از خانواده‌ها هرگز به اندازه ای که برای آینده شغلی و کاری فرزند خود وقت می‌گذارند و هزینه می‌کنند برای سلامت اجتماعی و روحی و روانی او اهمیت قائل نیستند. به عنوان نمونه یک دهم هزینه‌ای که برای کلاسهای تقویتی و کنکوری صرف می‌شود برای سلامت اجتماعی فرزند در نظر گرفته نمی‌شود و به همین دلیل معتقدم که آغاز مشکل اعتیاد از بی توجهی و غفلت خانواده‌هاست.
رنجبر: ما برای اینکه سطح مناسبی از رفاه را در خانواده های خود فراهم کنیم تلاش‌های زیادی می‌کنیم و روزانه هزینه های زیادی را می پردازیم اما سوال این است که چند درصد از هزینه هایی که خانواده می پردازد برای سلامت روح و روان و آرامش اعضای خانواده است و جایگاه فرهنگ در سبد خرید خانواده کجاست و چقدر است؟ باید تلاش کنیم که جایگاه اقلام فرهنگی در سبد خانوارها حتی خانواده های متوسط و متوسط به پایین بهبود یابد. این هزینه ها فقط هزینه‌های اقتصادی نیست بلکه وقت و انرژی که اعضای خانواده برای آرامش، امنیت، در کنار هم بودن و توجه کردن به همدیگر می گذارند نیز می‌تواند بخشی از سبد هزینه خانوار تعریف شود.
** چگونه باید این اتفاق بیفتد؟
رنجبر: تاکنون اقدام های قابل توجهی برای مبارزه با مواد مخدر در کشورهای مختلف دنیا صورت گرفته است اما دولت ها هرگز نتوانسته اند و نمی توانند به تنهایی با مواد مخدر مقابله کنند. هم علم و هم تجربه ثابت کرده که راهی جز اجتماعی کردن مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر وجود ندارد.
بعید است کسی از عاقبت آلوده شدن به مواد مخدر و اعتیاد بی خبر باشد اما هنوز بسیاری از خانواده ها به این باور نرسیده اند که ممکن است فرزندان آنها هم در این دام گرفتار شوند و تا زمانی که عزم و اراده کافی برای مقابله با اعتیاد و پیشگیری از آن در عموم مردم ایجاد نشود مهار این معضل خانمانسوز شدنی نیست. گرچه بخشی از اقدام ها مقابله با مواد مخدر وظیفه دولت هاست اما مهمترین و بیشترین توجه و وظیفه بر عهده خانواده‌هاست زیرا بخش مهمی از دلایل معتاد شدن فرد به تربیت خانوادگی، فضای رشد، فشارها و استرس های موجود در فضای خانواده و محیط و... بر می گردد.
در کنار این موضوع یکی از اقدام های مثبت شوراهای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر زمینه سازی برای ورود سازمان های مردم نهاد در حوزه مقابله با اعتیاد است البته این اقدام ها کافی نیست و باید توسعه یابد. در همین راستا ما در شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر شهرستان کرمانشاه مصوب کردیم که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان عضو این شورا شود و برنامه‌های خود را برای مبارزه با اعتیاد ارائه کند تا این موضوع از سطح کودکان آغاز و فرهنگ سازی شود. نقش رسانه ها هم بسیار مهم و اثرگذار است و آنها می توانند به ایجاد این بسیج عمومی و هدایت آن کمک کنند.
در شرایطی که ده‌ها مشکل اقتصادی و اجتماعی در استان وجود دارد و نوجوانان و جوانان ما در معرض انواع تبلیغات شبکه های مختلف ماهواره ای و مجازی قرار دارند، برای مصون‌سازی باید قدرت تاب‌آوری آنان را در مقابل اعتیاد و مواد مخدر بالا ببریم. در این زمینه در حال ایجاد مدرسه تاب آوری در کانون اجتماعی و فرهنگی بانوان استان هستیم که یک اقدام مهم و موثر است.
** آقای رنجبر چرا از توان علمی و پژوهشی استان برای مقابله کارشناسی با اعتیاد بهره برداری نمی شود؟
رنجبر: کارهای پژوهشی بسیاری در استان صورت گرفته است اما بسیاری از آنها کاربردی و عملیاتی نیستند. البته فرمانداری کرمانشاه طرحی را با همکاری جهاد دانشگاهی استان شروع کرده که تحقیق و پژوهش در باره آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد در محلات حاشیه نشین شهر و راه های مقابله و مهار آنها را در دستور کار دارد. هرچند برخی از افراد و نهادها در وسط راه ما را تنها گذاشتند اما این کار همچنان ادامه دارد و من از آن حمایت می کنم.
** مهمترین موانع مقابله فرهنگی با اعتیاد در کرمانشاه چیست؟
عبدالمالکی: به اعتقاد من اصلی ترین آسیب اجتماعی در شهر کرمانشاه بیکاری است که تاثیر آن بر سایر آسیب‌ها قابل توجه و بررسی است. بی شک معضل اعتیاد هم به شدت تحت تاثیر بیکاری بالای استان است و تبعا بدون توجه به مسائل اقتصادی، ارائه راهکار فرهنگی در مقابله با اعتیاد هم شدنی نیست.
به تازگی در اقدامی مثبت بخش های اجتماعی، فرهنگی و ورزشی شهرداری در سازمانی واحد جمع شده که ما در این سازمان یک اتاق فکر برای مقابله با آسیب های اجتماعی شهر کرمانشاه بویژه اعتیاد تشکیل داده ایم. خروجی این اتاق فکر این شده که تمرکز شهرداری بر پیشگیری و اقدام های فرهنگی برای گروه سنی هفت تا 15 سال قرار گیرد. این گروه سنی در واقع مخاطبان آموزش و پرورش هستند و اگر ما دنبال کار زیرساختی و مبنایی در حوزه آسیب‌های اجتماعی هستیم بدون توجه به این گروه سنی، ناقص و کم تاثیر خواهد بود. اکنون 70 درصد توان آموزشی شهرداری بر این گروه سنی متمرکز است.
در حوزه آموزش های عمومی هم بیشتر از 40 سرفصل آموزشی را تعریف کرده ایم که شامل آموزش مهارت های زندگی، آموزش مهارت های رفتاری و آموزش مهارت‌های اجتماعی است. این آموزش ها از 2 ماه پیش آغاز شده و مرحله اول آن به صورت رایگان در فرهنگسراهای شهر کرمانشاه صورت می‌گیرد.
همچنین یک طرح ویژه را با همکاری و مساعدت آموزش و پرورش استان با عنوان 'شهریاران فرهنگی کرمانشاه' آغاز کرده‌ایم که در آن حدود 2 هزار و 500 دانش آموز نخبه شناسایی شده‌اند و آنها را از 15 تیر امسال در معرض آموزش های فرهنگی- اجتماعی جذاب قرار می دهیم تا به عنوان سفیران فرهنگی بر گروه همسالان، خانواده و همکلاسی های خود موثر باشند. همچنین ارزیابی سمن های فعال در حوزه اجتماعی و فرهنگی را در دستور کار داریم تا بتوانیم از کمک آنها مقابله با آسیب اعتیاد استفاده کنیم.
به اعتقاد من اگر طرحی تهیه شود و نقش شهرداری، بهزیستی، اداره ورزش و جوانان، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و... در مقابله با آسیب های اجتماعی به ویژه اعتیاد به صورت روشن و شفاف در آن مشخص شود، بی شک تلاش ها و اقدام ها صورت گرفته به یک نتیجه و تاثیر قابل توجه خواهند رسید و از اقدامات سلیقه ای جلوگیری خواهد شد.
** در حوزه ورزشی شهرداری چه کارهایی برای جوانان در معرض خطر کرده است؟
عبدالمالکی: در برخی از محلات شهر کرمانشاه استعداد رشد صعودی آسیب‌های اجتماعی را دارد، ایجاد پنج سرای محله را به شهر شورای شهر پیشنهاد داده ایم و امیدواریم که این پنج سرا به سه فرهنگسرای فعلی اضافه شود.
در کنار ایجاد سرای محله فراهم کردن فضای ورزشی نیز در دستور کار قرار دارد تا پر کردن اوقات فراغت و تخلیه انرژی و هیجان کودکان، نوجوانان و جوانان در محلات ستاره دار و در خطر آسیب‌های اجتماعی فراهم شود. البته مهمترین مشکلی که اکنون گریبان شهرداری ها از جمله شهرداری کرمانشاه را گرفته، کمبود اعتبار و درآمدزایی است که امیدواریم با رفع این مشکل اجرای مصوبات فرهنگی، اجتماعی و ورزشی هم سرعت بیشتری پیدا کند.
** خانم محمدی نقطه غفلت ما در مقابله با اعتیاد کجاست؟ چگونه می توانیم نقش موثرتری در مقابله با اعتیاد و آلوده شدن جوانان به این بلای ویرانگر داشته باشیم؟
محمدی: سلامت اجتماعی یک مقوله بسیار مهم و جدیدی است که در کنار سلامت جسم و روان از آن یاد می‌شود و بسیاری از دستگاه‌ها به عنوان همکار بهزیستی در ایجاد آن نقش دارند. در این راستا باید عواملی را که به این سلامت آسیب می رساند شناسایی کرد که مهمترین آنها آسیب‌های اجتماعی و در سرلوحه آن اعتیاد است. بهزیستی 23 پایگاه سلامت اجتماعی در سطح استان دارد که در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی و معلولیت ها در حال فعالیت هستند. بسیاری از فعالیتهای ما با همکاری این پایگاه‌ها صورت می‌گیرد که توسط سازمانهای مردم نهاد اداره می شوند.
استان کرمانشاه در پیمایش خانواری که در سال 94 صورت گرفت از نرخ شیوع بالای اعتیاد به نرخ شیوع متوسط رسیده اما با توجه به وجود آسیب های دیگری مانند بیکاری و حاشیه نشینی، همچنان معضل اعتیاد نمود زیادی دارد.
برای مقابله با اعتیاد مهمترین موضوع، آگاه سازی و آموزش است. برای اینکه این آموزش به دانش سپس بینش و تغییر رفتار منجر شود لازم است که هم نهادهای دولتی و هم خانواده ها وارد میدان شوند. من هم معتقدم که رکن اصلی و مهم خانواده است و این آموزش و آگاه سازی ابتدا باید از خانواده ها آغاز شود اما متاسفانه در موارد زیادی از آن غفلت می شود.
به عنوان نمونه بسیاری از خانواده ها نسبت به آگاه سازی و تربیت فرزند تا پیش از ورود به مدرسه رسیدگی چندانی نمی کنند اما وقتی از کودک شان خطایی سر بزند می گویند 'پس در مدرسه چه چیزی را به تو یاد می دهند؟' البته این موضوع نشان دهنده اهمیت جایگاه و نقش موثر آموزش و پرورش و معلم است به طوری که کودک به ویژه در سالهای نخست مدرسه گفتار و گفتار معلم خود را به مانند وحی مُنزل در نظر می‌گیرد و حتی اغلب آن را بر گفته های والدین مقدم می‌دانند.
** بهزیستی در حوزه آموزش و آگاه سازی شهروندان در باره اعتیاد تاکنون چه کرده است؟
محمدی: بهزیستی استان کرمانشاه در کنار اقدام های درمانی و پیشگیری از آسیبی که انجام می دهد، برنامه های اجتماع محور پیشگیری از اعتیاد را در شهر و روستا در حال اجرا دارد. برنامه پیشگیری از اعتیاد در محیط های نظامی هم از اواخر سال گذشته در بسیاری از محیط های نظامی صورت به صورت کارگاه آموزشی آغاز شده که استقبال خوبی هم از آن صورت گرفته است. موضوع پیشگیری از اعتیاد در محیط کار هم با همکاری اداره کار در جریان است.
در همین راستا یک برنامه بزرگ در اردیبهشت ماه سال جاری داشتیم که حدود 250 هزار نفر را با توزیع دفترک، اجرای تئاتر خیابانی و مشاوره‌های تلفنی تحت پوشش بردیم. سایر برنامه های ما با همکاری آموزش و پرورش اجرا می شود از جمله طرح مشارکت اجتماعی دانش آموزی در مقطع متوسطه اول که از 2 سال پیش در حال اجراست. این طرح در سال نخست در 30 مدرسه و در سال دوم در 60 مدرسه برگزار شد و امسال قصد داریم که آن را با تمرکز بر مدارس مناطق زلزله زده اجرا کنیم.
با توجه به اینکه نوجوانان و جوانان با امر و نهی و دستور مستقیم رابطه خوبی ندارند آموزش های ما در مدارس غیرمستقیم و بر مبنای اقدام های مشارکتی است به این صورت که ابتدا برای معلمان یک کارگاه آموزشی در فصل تابستان برگزار می شود و در جریان سال تحصیلی هم از دانش آموزان خواسته می شود که برای حل موضوعات و آسیب های موجود در فضای خانواده و اطراف خود مشارکت فعال کنند و راهکار بدهند.
بهزیستی علاوه بر مقطع متوسطه اول در مقاطع پیش دبستانی و مهد کودک هم برنامه مصون سازی دارد که طی هشت جلسه آموزش های لازم را به کودکان ارائه می کند و تأکید دارد که در این جلسات والدین کودکان هم حاضر باشند. این طرح از سال گذشته آغاز شده و تمرکز آن بر مهد کودک های حاشیه شهر است.
** یکی از مشکلات برنامه های آموزشی و آگاه سازی محدود بودن جامعه هدف و در نتیجه کم تاثیر بودن آن است آیا این مشکل را در بهزیستی هم داریم؟
محمدی: در برنامه های اجتماع محور بهزیستی حدود 34 هزار نفر در بخش روستایی و حدود 500 هزار نفر در حوزه شهری مخاطب بهزیستی هستند. این آمار با فرض این است که هر فرد آموزش دیده نماینده یک خانواده است و آموزش های فرا گرفته را به اطرافیان خود منتقل می کند.
برخی اوقات عنوان می‌شود که چرا با وجود این همه آموزش تاثیر آن بر فضای آسیب های اجتماعی قابل توجه نیست اما این بررسی صورت نمی گیرد که اگر این اقدام ها و آموزش ها صورت نمی گرفت چه تبعاتی ایجاد می شد. ضمن اینکه آموزش و افزایش دانش تا زمان تبدیل شدن به بینش و تغییر رفتار نیازمند زمان و عوامل تقویت کننده زیادی است که مهمترین عامل تقویت کننده آن خانواده ها هستند و اگر حمایت های لازم از سوی خانواده صورت نگیرد بسیاری از آموزش ها هم موثر نخواهند بود.
** آقای شمشیری با وجود اقدام های زیادی که برای مقابله با مواد مخدر و اعتیاد و ایجاد حساسیت در باره اهمیت این موضوع صورت گرفته اما همچنان بسیاری از خانواده ها به این باور نرسیده اند که خطر از آنچه تصور می شود نزدیک تر است و ممکن است اعتیاد خیلی زود گریبان آنان را هم بگیرد. برای ایجاد این حساسیت و توجه چه کارهایی شده و چه باید کرد؟
شمشیری: این موضوع بسیار پیچیده و حساس است. اکنون کشور آمریکا هم که خود را یک ابرقدرت پیشرفته می داند از نظر شیوع مواد مخدر دومین کشور دنیا است. بنابراین در جریان پیگیری اقدام های فرهنگی برخی معیارهای مهم را هم باید در نظر گرفت. در ایران هیچ کار فرهنگی بدون توجه به اعتقادات دینی و ریشه های مذهبی به ثمر نمی رسد. اینجاست که نقش نهادهای مذهبی و دینی در مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد بسیار مهم و حساس است. باید پرسید که حوزه های علمیه و علمای دینی اکنون کجا هستند؟ آنان چقدر از وقت و انرژی خود را برای آگاه سازی، آموزش و هدایت جامعه در مقابله با اعتیاد اختصاص می دهند؟
علاوه بر این اکنون مشکل مهم دیگری به نام شکاف بین نسلی در جامعه داریم به طوری که بسیاری از والدین به سختی می‌توانند فرزند خود را در بسیاری از موضوعات قانع کنند زیرا درک، ادبیات و بسیاری از برداشت های نسل ما و نسل کنونی متفاوت است.
** در حوزه درمان چه خدماتی صورت گرفته است؟
شمشیری: استان کرمانشاه در حوزه درمان پس از تبریز دومین استان کشور است. ما در سال 95 با کمک نیروی انتظامی هزار و 450 معتاد متجاهر را جمع آوری، غربالگری و زیرپوشش درمان قرار دادیم اما در سال 96 نتوانستیم بیشتر از 900معتاد متجاهر جمع آوری کنیم که این نشان دهنده کاهش تعداد معتادان در استان و رویکرد و اقدام های خوبی است که صورت گرفته است.
البته در موضوع درمان هم مشکلات و چالش های متعددی وجود دارد از جمله اینکه تعداد مراکز درمانی توان و اعتبار ما برای درمان همه معتادان استان کافی نیست ضمن اینکه تعدادی از معتادان با توجه به وضعیت جسمی و روحی خاصی که دارند مجبورند تا آخر عمر نوعی از مواد مخدر مصرف کنند. ما در این زمینه با مخدرهای پاک از جمله متادون و تنتور به تعدادی از این افراد خدمات می دهیم اما محدودیت های اعتباری قابل کتمان نیستند. هم اکنون نگهداری هر معتاد روزانه بین 200 تا 250 هزار ریال هزینه در بردارد.
** به نظر می رسد تا زمانی که مبارزه با تولید، ترانزیت و توزیع مواد مخدر هم در کنار اقدام های فرهنگی و درمانی توسعه نیابد امید زیادی به تکمیل چرخه مقابله با اعتیاد نیست.
شمشیری: در این راستا اقدام مثبتی در استان کرمانشاه صورت گرفته است. در سال های گذشته یک محموله مواد مخدر بین صدها نفر از خرده فروشان توزیع می شد که مواجهه با این همه مواد فروش کار را برای پلیس به شدت سخت می‌کرد. هرچند در سال گذشته با همراهی دادستانی کرمانشاه بیش از 200 مکان تهیه و توزیع مواد مخدر در سطح استان شناسایی و پلمب شده اما هزینه‌های برخورد با خرده فروشان، زیاد و پیشرفت اقدام ها اندک است. به همین دلیل ما طی چند سال اخیر و با تشکیل کمیته تعامل اطلاعات با همکاری دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی تمرکز خود را بر مقابله با سرباندها و دانه درشت ها گذاشته ایم که این موضوع سبب کاهش دستگیری‌ها و تعداد پرونده های قضایی، افزایش کشفیات و شناسایی آسانتر اموال و دارایی مواد فروشان شده است.
** آقای رنجبر حدود 55 درصد از جمعیت استان در شهرستان کرمانشاه ساکن هستند که یک سوم آن را مناطق حاشیه نشین تشکیل می‌دهد. این مناطق از حداقل‌های ورزشی، فرهنگی، بهداشتی، خدماتی و... هم برخودار نیستند و طبعا زمینه رشد آسیب های اجتماعی و گرایش به اعتیاد در آنجا بیشتر است. شما به عنوان فرماندار کرمانشاه چه اقدام هایی برای حل این موضوع انجام داده اید؟
رنجبر: نباید فراموش کنیم که معضل اعتیاد یک آسیب بسیار بزرگ و ریشه دار است که تاریخ آن به هزاران سال قبل برمی گردد. گرچه در آن دوران تنها یک یا چند نوع مواد مخدر وجود داشت اما اکنون صدها مخدر صنعتی و روانگردان به تهدیدی جدی برای جوانان تبدیل شده است.
36 محله مسئله دار در شهر کرمانشاه شناسایی شده اند که شرایط 13 محله حاد است. یکی از رویکردهای ما در این محلات ایجاد مراکز فرهنگی- تربیتی، توسعه سازمانهای مردم نهاد، ایجاد مراکز دی آی سی(DIC)، افزایش پایگاه های سلامت اجتماعی و... است. اکنون تعداد مراکز بهداشت تنها در سطح شهر کرمانشاه از 90 مرکز هم گذشته است.
خدا را شکر می کنم که ما در مسیر تحقق شعارهای خود برای خدمت رسانی اقدام های خوبی را انجام داده ایم. تلاش ما این بوده است که وارد اقدام های عملیاتی شویم. به عنوان نمونه طرح کرامت 2 هم اکنون در محلات حاشیه شهر کرمانشاه به خوبی و با همکاری بسیج، شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر، بهزیستی و شهرداری در حال اجراست. در این طرح در کنار خدمات اقتصادی و فرهنگی به حاشیه نشین ها، معتادان متجاهر شناسایی و به کمپ ها معرفی می شوند. ضمن اینکه آموزش کودکان، فعالیت مراکز دینی، روحانیون و مساجد، برگزاری همایش های متنوع ورزشی و فرهنگی از دیگر محورهای طرح کرامت 2 است.
ما از مدیران کل سازمان تبلیغات و اوقاف استان برای حضور در جلسات مبارزه با آسیب های اجتماعی دعوت کرده ایم و از آنان خواسته ایم که در برخی محلات مانند آقاجان، ملاحسینی و حکمت آباد که واحدهای مسکونی ارزان قیمتی دارند، تعدادی را خریداری و تبدیل به مرکز فرهنگی کنند. من از رسانه ها تقاضا دارم که از این سازمان ها و نیز اداره فرهنگ و ارشاد مطالبه گری کنند. هرچند این ادارات اکنون برنامه هایی را برای اقدام های فرهنگی دارند اما روشن است که دیر وارد کار در این حوزه شده ایم.
از اقدام های قابل توجه در مناطق حاشیه نشین اجرای طرح پاکسازی مواد مخدر است که از سال گذشته و با حمایت و مساعدت ویژه دادستان مرکز کرمانشاه آغاز شده و شناسایی، توقیف و مصادره اماکن تهیه و توزیع مواد مخدر مهمترین هدف این طرح است.
توسعه و تجهیز مرکز ماده 16(مرکز ترک اعتیاد اجباری) و مرکز چشمه سفید کرمانشاه با تخصیص 10 میلیارد ریال از دیگر اقدام های فرمانداری برای کاهش جمعیت معتادان است زیرا ظرفیت تنها مرکز ماده 16 بسیار کم است و باید توسعه یابد.
** چرا از توان و سرمایه بخش خصوصی و خیران برای مقابله با اعتیاد استفاده نمی کنید؟
رنجبر: باید پرسید خیران و نیکوکاران استان کجا هستند؟ چرا آنان به راحتی برای ساخت مدرسه و مسجد پیشقدم می‌شوند اما حاضر نیستند برای مسئله مهمی مانند اعتیاد و اقدام های فرهنگی و آموزشی در این زمینه ورود کنند. ما در این حوزه به شدت مشکل داریم و باید اهمیت سرمایه گذاری خیران و افراد نیکوکار را برای همگان روشن کنیم زیرا اگر به دنبال کاهش سرقت، کاهش طلاق، کاهش خودکشی، کم کردن کودکان کار و ده ها آسیب اجتماعی دیگر هستیم، ضروری است که در مقابله با اعتیاد هم سرمایه گذاری کنیم.
لازم هم نیست که فرد نیکوکار حتما یک سرمایه دار کلان باشد بلکه بسیاری از مردم هم می توانند نذورات و کمک های خود را برای انجام اقدام های فرهنگی و خدمات اقتصادی و اجتماعی در محلات حاشیه نشین و مشکل دار شهر اختصاص دهند و سهمی در کاهش آسیب های اجتماعی داشته باشد.
من از همه افراد نیکوکار و خیر تقاضا می‌کنم که از مراکز نگهداری معتادان و کمپ ها بازدید کنند سپس در باره کمک و شرکت در مقابله با اعتیاد تصمیم بگیرند.
البته به تازگی تعدادی از افراد خیر از مرکز ماده 16 استان بازدید کرده‌اند و می‌خواهند که بخشی از کمک های خود را برای توسعه و تجهیز این مرکز و اماکن نگهداری معتادان اهدا کنند.
امیدوارم همه افراد و نهادهای موثر به ویژه رسانه ها وارد میدان شوند و برای ورود افراد نیکوکار و خیر در مقابله با اعتیاد و مواد مخدر زمینه سازی کنند.
** آقای عبدالمالکی یکی از مشکلات انجمن ان ای (NA) استان کرمانشاه کمبود مکان برای برگزاری جلسات و همایش های خود است. شهرداری در این زمینه چه تسهیلاتی می تواند ارائه کند؟
عبدالمالکی: ما اکنون به 6 تشکل خدمت ارائه می کنیم (چهار تشکل در زمینه مقابله با اعتیاد و 2 تشکل در حوزه مبارزه با مشروب خواری) و نهایت همکاری را برای در اختیار گذاشتن اماکن شهرداری به این تشکل ها انجام داده ایم اما با توجه به حضور خانواده‌ها و کودکان در ساعات پر رفت و آمد در فرهنگسراها، طبعا نمی‌توان این ساعات را در اختیار تشکل ها قرار داد.
** حرف پایانی.
عبدالمالکی: شهرداری کرمانشاه برای مشارکت و هم افزایی در همه طرح های مقابله با اعتیاد آمادگی دارد و ما حاضریم که در کنار سایر دستگاه ها ایفای نقش کنیم.
محمدی: بهزیستی به شدت به کمک رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما نیاز دارد و اگر اقدام های این سازمان در رسانه ها بازتاب خوبی پیدا کند، تاثیر آن ده ها برابر می شود.
شمشیری: من از همه افراد موثر و با نفوذ در سطح استان به ویژه علما و وعاظ دینی درخواست دارم که در حد ممکن برای مقابله با اعتیاد وقت و انرژی بگذارند.
رنجبر: به نظر من ایمان و آگاه سازی 2 عنصری نقش آفرین برای ایجاد قدرت نه گفتن در مقابل اعتیاد است. وقتی فرد معتاد شود هزینه های درمان او بسیار زیاد و بازگشت پذیری او به جامعه هرچند ممکن اما بسیار سخت است. باید برویم به سمتی که دست کم نگذاریم جمعیت معتادان بیشتر از این افزایش یابد. معتقدم مجموعه اقدام هایی که تاکنون در استان برای مقابله با اعتیاد انجام شده موفق بوده اما به طور قطع کافی نیست و باید توسعه و گسترش یابد.
7444/8066
مصاحبه از عبدالله الماسی
انتهای پیام این مشکل در بسیاری از استان ها از جمله کرمانشاه هم در صدر آسیب های اجتماعی قرار گرفته و هرچند این استان طی سال های اخیر موفقیت های خوبی در مقابله با معضل اعتیاد بدست آورده اما نگرانی‌ها همچنان زیاد است.
اعتیاد با بیکاری روزافزون، حاشیه نشینی، طلاق و چندین آسیب اجتماعی دیگر کرمانشاه دست به دست هم داده و تبدیل به یک غول سرکش شده است.
براساس آمار شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان کرمانشاه '65 درصد بزهکاری ها، 55 درصد طلاق ها، 30 درصد کودک آزاری ها، 35 درصد قتل های عمد، 23 درصد نزاع ها، 20 درصد جرائم منکرانی و 10 درصد جرائم مالی استان ناشی از اعتیاد است.'
آمارها می گویند بین 90 تا صد هزار نفر از کرمانشاهی ها معتاد هستند؛ برای ترک اعتیاد این همه معتاد تنها 19 کمپ مجاز در استان فعال است که سالانه هزاران نفر در آنها دوره ترک را طی می کنند اما به دلیل ناقص بودن چرخه ترک اعتیاد، بیش از 90 درصد از آنان به آغوش اعتیاد بر می گردند.
نبود شغل، نگاه تحقیرآمیز جامعه و نداشتن اعتماد به نفس از مهمترین حلقه های مفقوده در زنجیره ترک اعتیاد هستند که باعث پناه بردن مجدد معتادان بهبودیافته به سایه مواد مخدر می شود.
در ابتدا شاید مسائل اقتصادی به عنوان مهمترین دلیل گرایش به اعتیاد تصور شود اما واقعیت این است که تاثیر دلایل فرهنگی و روحی - روانی بیشتر است؛ چنانچه آمار اعتیاد در خانواده های مرفه هم کم نیست.
شاید به همین دلیل است که شعار جهانی امسال برای مبارزه با مواد مخدر این است: 'اول گوش کن، گوش کردن به کودکان و جوانان گام نخست در کمک به رشد سالم و ایمن آنها است'.
توجه اصلی این شعار به خانواده ها و نقش آنها در سلامت اجتماعی و جلوگیری از گرایش فرزندان به سمت مواد مخدر است؛ صدها مخدری که به آسانی تهیه و خیلی آسانتر مصرف می شوند و تا چندین ماه هم هیچ علائمی ندارند.
به مناسبت هفته مبارزه به مواد مخدر و اعتیاد، خبرگزاری ایرنا کرمانشاه میزگردی را با حضور فضل اله رنجبر فرماندار کرمانشاه، علی شمشیری دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان، مهدی عبدالمالکی قائم مقام شهردار و رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری کرمانشاه و دکتر فرحناز محمدی معاون امور پیشگیری اداره کل بهزیستی استان کرمانشاه برگزار کرده است.
تمرکز این میزگرد بر جنبه فرهنگی و پیشگیرانه مبارزه با اعتیاد است؛ نکته ای که معمولا کمتر به آن پرداخته می شود.
** بی شک اعتیاد مهمترین آسیب اجتماعی استان کرمانشاه است که تاثیر ملموسی بر سایر آسیب ها هم دارد. برای مقابله با این معضل تلاش های خوبی شده اما بدیهی است که کارهای نکرده، هنوز زیاد است. اکنون وضعیت مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر در کرمانشاه چگونه است؟
شمشیری: براساس آخرین آمار جهانی حدود 255 میلیون نفر در گروه سنی 15 تا 64 سال دست کم یکبار تجربه مصرف مواد مخدر را دارند و حدود 170 کشور دنیا با معضل اعتیاد به صورت مستقیم درگیر هستند. این موضوع در کشور ما هم در رأس آسیب‌های اجتماعی قرار دارد به طوری که رهبر معظم انقلاب هر 6 ماه یکبار جلسه ای را با مسئولان ارشد کشور برای مقابله با اعتیاد و سایر آسیب‌های اجتماعی تشکیل می دهند. این در حالی است که شیوع مصرف مواد مخدر در ایران از میانگین جهانی کمتر است اما رهبر انقلاب از وضعیت فعلی مبارزه با مواد مخدر و اقدام های انجام شده رضایت آنچنانی ندارند.
در داخل کشور هم استان کرمانشاه تا پیش از سال 94 در بین استان های پرخطر و با مصرف بالا قرار داشت اما در شیوع شناسی اعتیاد در سال 94 این استان در جمع استان های متوسط کشور قرار گرفته است. کاهش جمعیت مصرف کننده مواد مخدر در استان کرمانشاه نتیجه یک شاهکار مدیریتی نبوده بلکه ما و دیگر مسئولان مربوطه فقط وظایف روزمره خود را انجام داده ایم که این نشان می دهد اگر همه اعضای شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر پای کار بیایند، حتما توفیقات این عرصه چند برابر و قابل توجه خواهد بود زیرا مهار اعتیاد تنها از عهده یک نهاد یا دستگاه بر نمی آید.
گرچه کرمانشاه در انتهای خط ترانزیت و توزیع مواد مخدر است اما تلاش های بسیار خوبی در استان صورت گرفته به طوری که کرمانشاه در حوزه مقابله با مواد مخدر حرف اول را در کشور می زند. معتقدم عملکرد شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر در این دوره از همه دوره ها بهتر بوده و بسیاری از اعضای آن ورود بهتری در مقابله با اعتیاد و مواد مخدر پیدا کرده اند.
** به نظر می رسد مقابله درمانی با معضل اعتیاد تاثیر چندانی نداشته و اگر اقدام های فرهنگی و پیشگیرانه توسعه نیابد، نمی توان به مهار این معضل امید چندانی داشت. درست است؟
شمشیری: در گذشته چند نوع مواد مخدر وجود داشت اما امروز تنها 700 نوع مواد مخدر صنعتی به ثبت رسیده که درمان آنها بسیار سخت، هزینه بر و زمان بر است. تنوع مواد مخدر، کاهش سن مصرف کنندگان، رشد جمعیت زنان، دسترسی سریع به مواد مخدر و مصرف آسان و بدون دردسر آن از دیگر دلایلی است که مبارزه با اعتیاد را با مشکلات بیشتری مواجه کرده است.
جدیدترین روش مبارزه با اعتیاد معتاد نشدن است و این هدف هم محقق نمی‌شود جز با اقدام های فرهنگی و پیشگیرانه؛ این کار هم جز با مشارکت، همراهی و همسویی همه نهادهای مربوطه بویژه خانواده‌ها محقق نمی‌شود.
متاسفانه بسیاری از خانواده‌ها هرگز به اندازه ای که برای آینده شغلی و کاری فرزند خود وقت می‌گذارند و هزینه می‌کنند برای سلامت اجتماعی و روحی و روانی او اهمیت قائل نیستند. به عنوان نمونه یک دهم هزینه‌ای که برای کلاسهای تقویتی و کنکوری صرف می‌شود برای سلامت اجتماعی فرزند در نظر گرفته نمی‌شود و به همین دلیل معتقدم که آغاز مشکل اعتیاد از بی توجهی و غفلت خانواده‌هاست.
رنجبر: ما برای اینکه سطح مناسبی از رفاه را در خانواده های خود فراهم کنیم تلاش‌های زیادی می‌کنیم و روزانه هزینه های زیادی را می پردازیم اما سوال این است که چند درصد از هزینه هایی که خانواده می پردازد برای سلامت روح و روان و آرامش اعضای خانواده است و جایگاه فرهنگ در سبد خرید خانواده کجاست و چقدر است؟ باید تلاش کنیم که جایگاه اقلام فرهنگی در سبد خانوارها حتی خانواده های متوسط و متوسط به پایین بهبود یابد. این هزینه ها فقط هزینه‌های اقتصادی نیست بلکه وقت و انرژی که اعضای خانواده برای آرامش، امنیت، در کنار هم بودن و توجه کردن به همدیگر می گذارند نیز می‌تواند بخشی از سبد هزینه خانوار تعریف شود.
** چگونه باید این اتفاق بیفتد؟
رنجبر: تاکنون اقدام های قابل توجهی برای مبارزه با مواد مخدر در کشورهای مختلف دنیا صورت گرفته است اما دولت ها هرگز نتوانسته اند و نمی توانند به تنهایی با مواد مخدر مقابله کنند. هم علم و هم تجربه ثابت کرده که راهی جز اجتماعی کردن مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر وجود ندارد.
بعید است کسی از عاقبت آلوده شدن به مواد مخدر و اعتیاد بی خبر باشد اما هنوز بسیاری از خانواده ها به این باور نرسیده اند که ممکن است فرزندان آنها هم در این دام گرفتار شوند و تا زمانی که عزم و اراده کافی برای مقابله با اعتیاد و پیشگیری از آن در عموم مردم ایجاد نشود مهار این معضل خانمانسوز شدنی نیست. گرچه بخشی از اقدام ها مقابله با مواد مخدر وظیفه دولت هاست اما مهمترین و بیشترین توجه و وظیفه بر عهده خانواده‌هاست زیرا بخش مهمی از دلایل معتاد شدن فرد به تربیت خانوادگی، فضای رشد، فشارها و استرس های موجود در فضای خانواده و محیط و... بر می گردد.
در کنار این موضوع یکی از اقدام های مثبت شوراهای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر زمینه سازی برای ورود سازمان های مردم نهاد در حوزه مقابله با اعتیاد است البته این اقدام ها کافی نیست و باید توسعه یابد. در همین راستا ما در شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر شهرستان کرمانشاه مصوب کردیم که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان عضو این شورا شود و برنامه‌های خود را برای مبارزه با اعتیاد ارائه کند تا این موضوع از سطح کودکان آغاز و فرهنگ سازی شود. نقش رسانه ها هم بسیار مهم و اثرگذار است و آنها می توانند به ایجاد این بسیج عمومی و هدایت آن کمک کنند.
در شرایطی که ده‌ها مشکل اقتصادی و اجتماعی در استان وجود دارد و نوجوانان و جوانان ما در معرض انواع تبلیغات شبکه های مختلف ماهواره ای و مجازی قرار دارند، برای مصون‌سازی باید قدرت تاب‌آوری آنان را در مقابل اعتیاد و مواد مخدر بالا ببریم. در این زمینه در حال ایجاد مدرسه تاب آوری در کانون اجتماعی و فرهنگی بانوان استان هستیم که یک اقدام مهم و موثر است.
** آقای رنجبر چرا از توان علمی و پژوهشی استان برای مقابله کارشناسی با اعتیاد بهره برداری نمی شود؟
رنجبر: کارهای پژوهشی بسیاری در استان صورت گرفته است اما بسیاری از آنها کاربردی و عملیاتی نیستند. البته فرمانداری کرمانشاه طرحی را با همکاری جهاد دانشگاهی استان شروع کرده که تحقیق و پژوهش در باره آسیب های اجتماعی از جمله اعتیاد در محلات حاشیه نشین شهر و راه های مقابله و مهار آنها را در دستور کار دارد. هرچند برخی از افراد و نهادها در وسط راه ما را تنها گذاشتند اما این کار همچنان ادامه دارد و من از آن حمایت می کنم.
** مهمترین موانع مقابله فرهنگی با اعتیاد در کرمانشاه چیست؟
عبدالمالکی: به اعتقاد من اصلی ترین آسیب اجتماعی در شهر کرمانشاه بیکاری است که تاثیر آن بر سایر آسیب‌ها قابل توجه و بررسی است. بی شک معضل اعتیاد هم به شدت تحت تاثیر بیکاری بالای استان است و تبعا بدون توجه به مسائل اقتصادی، ارائه راهکار فرهنگی در مقابله با اعتیاد هم شدنی نیست.
به تازگی در اقدامی مثبت بخش های اجتماعی، فرهنگی و ورزشی شهرداری در سازمانی واحد جمع شده که ما در این سازمان یک اتاق فکر برای مقابله با آسیب های اجتماعی شهر کرمانشاه بویژه اعتیاد تشکیل داده ایم. خروجی این اتاق فکر این شده که تمرکز شهرداری بر پیشگیری و اقدام های فرهنگی برای گروه سنی هفت تا 15 سال قرار گیرد. این گروه سنی در واقع مخاطبان آموزش و پرورش هستند و اگر ما دنبال کار زیرساختی و مبنایی در حوزه آسیب‌های اجتماعی هستیم بدون توجه به این گروه سنی، ناقص و کم تاثیر خواهد بود. اکنون 70 درصد توان آموزشی شهرداری بر این گروه سنی متمرکز است.
در حوزه آموزش های عمومی هم بیشتر از 40 سرفصل آموزشی را تعریف کرده ایم که شامل آموزش مهارت های زندگی، آموزش مهارت های رفتاری و آموزش مهارت‌های اجتماعی است. این آموزش ها از 2 ماه پیش آغاز شده و مرحله اول آن به صورت رایگان در فرهنگسراهای شهر کرمانشاه صورت می‌گیرد.
همچنین یک طرح ویژه را با همکاری و مساعدت آموزش و پرورش استان با عنوان 'شهریاران فرهنگی کرمانشاه' آغاز کرده‌ایم که در آن حدود 2 هزار و 500 دانش آموز نخبه شناسایی شده‌اند و آنها را از 15 تیر امسال در معرض آموزش های فرهنگی- اجتماعی جذاب قرار می دهیم تا به عنوان سفیران فرهنگی بر گروه همسالان، خانواده و همکلاسی های خود موثر باشند. همچنین ارزیابی سمن های فعال در حوزه اجتماعی و فرهنگی را در دستور کار داریم تا بتوانیم از کمک آنها مقابله با آسیب اعتیاد استفاده کنیم.
به اعتقاد من اگر طرحی تهیه شود و نقش شهرداری، بهزیستی، اداره ورزش و جوانان، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی و... در مقابله با آسیب های اجتماعی به ویژه اعتیاد به صورت روشن و شفاف در آن مشخص شود، بی شک تلاش ها و اقدام ها صورت گرفته به یک نتیجه و تاثیر قابل توجه خواهند رسید و از اقدامات سلیقه ای جلوگیری خواهد شد.
** در حوزه ورزشی شهرداری چه کارهایی برای جوانان در معرض خطر کرده است؟
عبدالمالکی: در برخی از محلات شهر کرمانشاه استعداد رشد صعودی آسیب‌های اجتماعی را دارد، ایجاد پنج سرای محله را به شهر شورای شهر پیشنهاد داده ایم و امیدواریم که این پنج سرا به سه فرهنگسرای فعلی اضافه شود.
در کنار ایجاد سرای محله فراهم کردن فضای ورزشی نیز در دستور کار قرار دارد تا پر کردن اوقات فراغت و تخلیه انرژی و هیجان کودکان، نوجوانان و جوانان در محلات ستاره دار و در خطر آسیب‌های اجتماعی فراهم شود. البته مهمترین مشکلی که اکنون گریبان شهرداری ها از جمله شهرداری کرمانشاه را گرفته، کمبود اعتبار و درآمدزایی است که امیدواریم با رفع این مشکل اجرای مصوبات فرهنگی، اجتماعی و ورزشی هم سرعت بیشتری پیدا کند.
** خانم محمدی نقطه غفلت ما در مقابله با اعتیاد کجاست؟ چگونه می توانیم نقش موثرتری در مقابله با اعتیاد و آلوده شدن جوانان به این بلای ویرانگر داشته باشیم؟
محمدی: سلامت اجتماعی یک مقوله بسیار مهم و جدیدی است که در کنار سلامت جسم و روان از آن یاد می‌شود و بسیاری از دستگاه‌ها به عنوان همکار بهزیستی در ایجاد آن نقش دارند. در این راستا باید عواملی را که به این سلامت آسیب می رساند شناسایی کرد که مهمترین آنها آسیب‌های اجتماعی و در سرلوحه آن اعتیاد است. بهزیستی 23 پایگاه سلامت اجتماعی در سطح استان دارد که در زمینه پیشگیری از آسیب های اجتماعی و معلولیت ها در حال فعالیت هستند. بسیاری از فعالیتهای ما با همکاری این پایگاه‌ها صورت می‌گیرد که توسط سازمانهای مردم نهاد اداره می شوند.
استان کرمانشاه در پیمایش خانواری که در سال 94 صورت گرفت از نرخ شیوع بالای اعتیاد به نرخ شیوع متوسط رسیده اما با توجه به وجود آسیب های دیگری مانند بیکاری و حاشیه نشینی، همچنان معضل اعتیاد نمود زیادی دارد.
برای مقابله با اعتیاد مهمترین موضوع، آگاه سازی و آموزش است. برای اینکه این آموزش به دانش سپس بینش و تغییر رفتار منجر شود لازم است که هم نهادهای دولتی و هم خانواده ها وارد میدان شوند. من هم معتقدم که رکن اصلی و مهم خانواده است و این آموزش و آگاه سازی ابتدا باید از خانواده ها آغاز شود اما متاسفانه در موارد زیادی از آن غفلت می شود.
به عنوان نمونه بسیاری از خانواده ها نسبت به آگاه سازی و تربیت فرزند تا پیش از ورود به مدرسه رسیدگی چندانی نمی کنند اما وقتی از کودک شان خطایی سر بزند می گویند 'پس در مدرسه چه چیزی را به تو یاد می دهند؟' البته این موضوع نشان دهنده اهمیت جایگاه و نقش موثر آموزش و پرورش و معلم است به طوری که کودک به ویژه در سالهای نخست مدرسه گفتار و گفتار معلم خود را به مانند وحی مُنزل در نظر می‌گیرد و حتی اغلب آن را بر گفته های والدین مقدم می‌دانند.
** بهزیستی در حوزه آموزش و آگاه سازی شهروندان در باره اعتیاد تاکنون چه کرده است؟
محمدی: بهزیستی استان کرمانشاه در کنار اقدام های درمانی و پیشگیری از آسیبی که انجام می دهد، برنامه های اجتماع محور پیشگیری از اعتیاد را در شهر و روستا در حال اجرا دارد. برنامه پیشگیری از اعتیاد در محیط های نظامی هم از اواخر سال گذشته در بسیاری از محیط های نظامی صورت به صورت کارگاه آموزشی آغاز شده که استقبال خوبی هم از آن صورت گرفته است. موضوع پیشگیری از اعتیاد در محیط کار هم با همکاری اداره کار در جریان است.
در همین راستا یک برنامه بزرگ در اردیبهشت ماه سال جاری داشتیم که حدود 250 هزار نفر را با توزیع دفترک، اجرای تئاتر خیابانی و مشاوره‌های تلفنی تحت پوشش بردیم. سایر برنامه های ما با همکاری آموزش و پرورش اجرا می شود از جمله طرح مشارکت اجتماعی دانش آموزی در مقطع متوسطه اول که از 2 سال پیش در حال اجراست. این طرح در سال نخست در 30 مدرسه و در سال دوم در 60 مدرسه برگزار شد و امسال قصد داریم که آن را با تمرکز بر مدارس مناطق زلزله زده اجرا کنیم.
با توجه به اینکه نوجوانان و جوانان با امر و نهی و دستور مستقیم رابطه خوبی ندارند آموزش های ما در مدارس غیرمستقیم و بر مبنای اقدام های مشارکتی است به این صورت که ابتدا برای معلمان یک کارگاه آموزشی در فصل تابستان برگزار می شود و در جریان سال تحصیلی هم از دانش آموزان خواسته می شود که برای حل موضوعات و آسیب های موجود در فضای خانواده و اطراف خود مشارکت فعال کنند و راهکار بدهند.
بهزیستی علاوه بر مقطع متوسطه اول در مقاطع پیش دبستانی و مهد کودک هم برنامه مصون سازی دارد که طی هشت جلسه آموزش های لازم را به کودکان ارائه می کند و تأکید دارد که در این جلسات والدین کودکان هم حاضر باشند. این طرح از سال گذشته آغاز شده و تمرکز آن بر مهد کودک های حاشیه شهر است.
** یکی از مشکلات برنامه های آموزشی و آگاه سازی محدود بودن جامعه هدف و در نتیجه کم تاثیر بودن آن است آیا این مشکل را در بهزیستی هم داریم؟
محمدی: در برنامه های اجتماع محور بهزیستی حدود 34 هزار نفر در بخش روستایی و حدود 500 هزار نفر در حوزه شهری مخاطب بهزیستی هستند. این آمار با فرض این است که هر فرد آموزش دیده نماینده یک خانواده است و آموزش های فرا گرفته را به اطرافیان خود منتقل می کند.
برخی اوقات عنوان می‌شود که چرا با وجود این همه آموزش تاثیر آن بر فضای آسیب های اجتماعی قابل توجه نیست اما این بررسی صورت نمی گیرد که اگر این اقدام ها و آموزش ها صورت نمی گرفت چه تبعاتی ایجاد می شد. ضمن اینکه آموزش و افزایش دانش تا زمان تبدیل شدن به بینش و تغییر رفتار نیازمند زمان و عوامل تقویت کننده زیادی است که مهمترین عامل تقویت کننده آن خانواده ها هستند و اگر حمایت های لازم از سوی خانواده صورت نگیرد بسیاری از آموزش ها هم موثر نخواهند بود.
** آقای شمشیری با وجود اقدام های زیادی که برای مقابله با مواد مخدر و اعتیاد و ایجاد حساسیت در باره اهمیت این موضوع صورت گرفته اما همچنان بسیاری از خانواده ها به این باور نرسیده اند که خطر از آنچه تصور می شود نزدیک تر است و ممکن است اعتیاد خیلی زود گریبان آنان را هم بگیرد. برای ایجاد این حساسیت و توجه چه کارهایی شده و چه باید کرد؟
شمشیری: این موضوع بسیار پیچیده و حساس است. اکنون کشور آمریکا هم که خود را یک ابرقدرت پیشرفته می داند از نظر شیوع مواد مخدر دومین کشور دنیا است. بنابراین در جریان پیگیری اقدام های فرهنگی برخی معیارهای مهم را هم باید در نظر گرفت. در ایران هیچ کار فرهنگی بدون توجه به اعتقادات دینی و ریشه های مذهبی به ثمر نمی رسد. اینجاست که نقش نهادهای مذهبی و دینی در مبارزه با مواد مخدر و اعتیاد بسیار مهم و حساس است. باید پرسید که حوزه های علمیه و علمای دینی اکنون کجا هستند؟ آنان چقدر از وقت و انرژی خود را برای آگاه سازی، آموزش و هدایت جامعه در مقابله با اعتیاد اختصاص می دهند؟
علاوه بر این اکنون مشکل مهم دیگری به نام شکاف بین نسلی در جامعه داریم به طوری که بسیاری از والدین به سختی می‌توانند فرزند خود را در بسیاری از موضوعات قانع کنند زیرا درک، ادبیات و بسیاری از برداشت های نسل ما و نسل کنونی متفاوت است.
** در حوزه درمان چه خدماتی صورت گرفته است؟
شمشیری: استان کرمانشاه در حوزه درمان پس از تبریز دومین استان کشور است. ما در سال 95 با کمک نیروی انتظامی هزار و 450 معتاد متجاهر را جمع آوری، غربالگری و زیرپوشش درمان قرار دادیم اما در سال 96 نتوانستیم بیشتر از 900معتاد متجاهر جمع آوری کنیم که این نشان دهنده کاهش تعداد معتادان در استان و رویکرد و اقدام های خوبی است که صورت گرفته است.
البته در موضوع درمان هم مشکلات و چالش های متعددی وجود دارد از جمله اینکه تعداد مراکز درمانی توان و اعتبار ما برای درمان همه معتادان استان کافی نیست ضمن اینکه تعدادی از معتادان با توجه به وضعیت جسمی و روحی خاصی که دارند مجبورند تا آخر عمر نوعی از مواد مخدر مصرف کنند. ما در این زمینه با مخدرهای پاک از جمله متادون و تنتور به تعدادی از این افراد خدمات می دهیم اما محدودیت های اعتباری قابل کتمان نیستند. هم اکنون نگهداری هر معتاد روزانه بین 200 تا 250 هزار ریال هزینه در بردارد.
** به نظر می رسد تا زمانی که مبارزه با تولید، ترانزیت و توزیع مواد مخدر هم در کنار اقدام های فرهنگی و درمانی توسعه نیابد امید زیادی به تکمیل چرخه مقابله با اعتیاد نیست.
شمشیری: در این راستا اقدام مثبتی در استان کرمانشاه صورت گرفته است. در سال های گذشته یک محموله مواد مخدر بین صدها نفر از خرده فروشان توزیع می شد که مواجهه با این همه مواد فروش کار را برای پلیس به شدت سخت می‌کرد. هرچند در سال گذشته با همراهی دادستانی کرمانشاه بیش از 200 مکان تهیه و توزیع مواد مخدر در سطح استان شناسایی و پلمب شده اما هزینه‌های برخورد با خرده فروشان، زیاد و پیشرفت اقدام ها اندک است. به همین دلیل ما طی چند سال اخیر و با تشکیل کمیته تعامل اطلاعات با همکاری دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی تمرکز خود را بر مقابله با سرباندها و دانه درشت ها گذاشته ایم که این موضوع سبب کاهش دستگیری‌ها و تعداد پرونده های قضایی، افزایش کشفیات و شناسایی آسانتر اموال و دارایی مواد فروشان شده است.
** آقای رنجبر حدود 55 درصد از جمعیت استان در شهرستان کرمانشاه ساکن هستند که یک سوم آن را مناطق حاشیه نشین تشکیل می‌دهد. این مناطق از حداقل‌های ورزشی، فرهنگی، بهداشتی، خدماتی و... هم برخودار نیستند و طبعا زمینه رشد آسیب های اجتماعی و گرایش به اعتیاد در آنجا بیشتر است. شما به عنوان فرماندار کرمانشاه چه اقدام هایی برای حل این موضوع انجام داده اید؟
رنجبر: نباید فراموش کنیم که معضل اعتیاد یک آسیب بسیار بزرگ و ریشه دار است که تاریخ آن به هزاران سال قبل برمی گردد. گرچه در آن دوران تنها یک یا چند نوع مواد مخدر وجود داشت اما اکنون صدها مخدر صنعتی و روانگردان به تهدیدی جدی برای جوانان تبدیل شده است.
36 محله مسئله دار در شهر کرمانشاه شناسایی شده اند که شرایط 13 محله حاد است. یکی از رویکردهای ما در این محلات ایجاد مراکز فرهنگی- تربیتی، توسعه سازمانهای مردم نهاد، ایجاد مراکز دی آی سی(DIC)، افزایش پایگاه های سلامت اجتماعی و... است. اکنون تعداد مراکز بهداشت تنها در سطح شهر کرمانشاه از 90 مرکز هم گذشته است.
خدا را شکر می کنم که ما در مسیر تحقق شعارهای خود برای خدمت رسانی اقدام های خوبی را انجام داده ایم. تلاش ما این بوده است که وارد اقدام های عملیاتی شویم. به عنوان نمونه طرح کرامت 2 هم اکنون در محلات حاشیه شهر کرمانشاه به خوبی و با همکاری بسیج، شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر، بهزیستی و شهرداری در حال اجراست. در این طرح در کنار خدمات اقتصادی و فرهنگی به حاشیه نشین ها، معتادان متجاهر شناسایی و به کمپ ها معرفی می شوند. ضمن اینکه آموزش کودکان، فعالیت مراکز دینی، روحانیون و مساجد، برگزاری همایش های متنوع ورزشی و فرهنگی از دیگر محورهای طرح کرامت 2 است.
ما از مدیران کل سازمان تبلیغات و اوقاف استان برای حضور در جلسات مبارزه با آسیب های اجتماعی دعوت کرده ایم و از آنان خواسته ایم که در برخی محلات مانند آقاجان، ملاحسینی و حکمت آباد که واحدهای مسکونی ارزان قیمتی دارند، تعدادی را خریداری و تبدیل به مرکز فرهنگی کنند. من از رسانه ها تقاضا دارم که از این سازمان ها و نیز اداره فرهنگ و ارشاد مطالبه گری کنند. هرچند این ادارات اکنون برنامه هایی را برای اقدام های فرهنگی دارند اما روشن است که دیر وارد کار در این حوزه شده ایم.
از اقدام های قابل توجه در مناطق حاشیه نشین اجرای طرح پاکسازی مواد مخدر است که از سال گذشته و با حمایت و مساعدت ویژه دادستان مرکز کرمانشاه آغاز شده و شناسایی، توقیف و مصادره اماکن تهیه و توزیع مواد مخدر مهمترین هدف این طرح است.
توسعه و تجهیز مرکز ماده 16(مرکز ترک اعتیاد اجباری) و مرکز چشمه سفید کرمانشاه با تخصیص 10 میلیارد ریال از دیگر اقدام های فرمانداری برای کاهش جمعیت معتادان است زیرا ظرفیت تنها مرکز ماده 16 بسیار کم است و باید توسعه یابد.
** چرا از توان و سرمایه بخش خصوصی و خیران برای مقابله با اعتیاد استفاده نمی کنید؟
رنجبر: باید پرسید خیران و نیکوکاران استان کجا هستند؟ چرا آنان به راحتی برای ساخت مدرسه و مسجد پیشقدم می‌شوند اما حاضر نیستند برای مسئله مهمی مانند اعتیاد و اقدام های فرهنگی و آموزشی در این زمینه ورود کنند. ما در این حوزه به شدت مشکل داریم و باید اهمیت سرمایه گذاری خیران و افراد نیکوکار را برای همگان روشن کنیم زیرا اگر به دنبال کاهش سرقت، کاهش طلاق، کاهش خودکشی، کم کردن کودکان کار و ده ها آسیب اجتماعی دیگر هستیم، ضروری است که در مقابله با اعتیاد هم سرمایه گذاری کنیم.
لازم هم نیست که فرد نیکوکار حتما یک سرمایه دار کلان باشد بلکه بسیاری از مردم هم می توانند نذورات و کمک های خود را برای انجام اقدام های فرهنگی و خدمات اقتصادی و اجتماعی در محلات حاشیه نشین و مشکل دار شهر اختصاص دهند و سهمی در کاهش آسیب های اجتماعی داشته باشد.
من از همه افراد نیکوکار و خیر تقاضا می‌کنم که از مراکز نگهداری معتادان و کمپ ها بازدید کنند سپس در باره کمک و شرکت در مقابله با اعتیاد تصمیم بگیرند.
البته به تازگی تعدادی از افراد خیر از مرکز ماده 16 استان بازدید کرده‌اند و می‌خواهند که بخشی از کمک های خود را برای توسعه و تجهیز این مرکز و اماکن نگهداری معتادان اهدا کنند.
امیدوارم همه افراد و نهادهای موثر به ویژه رسانه ها وارد میدان شوند و برای ورود افراد نیکوکار و خیر در مقابله با اعتیاد و مواد مخدر زمینه سازی کنند.
** آقای عبدالمالکی یکی از مشکلات انجمن ان ای (NA) استان کرمانشاه کمبود مکان برای برگزاری جلسات و همایش های خود است. شهرداری در این زمینه چه تسهیلاتی می تواند ارائه کند؟
عبدالمالکی: ما اکنون به 6 تشکل خدمت ارائه می کنیم (چهار تشکل در زمینه مقابله با اعتیاد و 2 تشکل در حوزه مبارزه با مشروب خواری) و نهایت همکاری را برای در اختیار گذاشتن اماکن شهرداری به این تشکل ها انجام داده ایم اما با توجه به حضور خانواده‌ها و کودکان در ساعات پر رفت و آمد در فرهنگسراها، طبعا نمی‌توان این ساعات را در اختیار تشکل ها قرار داد.
** حرف پایانی.
عبدالمالکی: شهرداری کرمانشاه برای مشارکت و هم افزایی در همه طرح های مقابله با اعتیاد آمادگی دارد و ما حاضریم که در کنار سایر دستگاه ها ایفای نقش کنیم.
محمدی: بهزیستی به شدت به کمک رسانه‌ها به ویژه صدا و سیما نیاز دارد و اگر اقدام های این سازمان در رسانه ها بازتاب خوبی پیدا کند، تاثیر آن ده ها برابر می شود.
شمشیری: من از همه افراد موثر و با نفوذ در سطح استان به ویژه علما و وعاظ دینی درخواست دارم که در حد ممکن برای مقابله با اعتیاد وقت و انرژی بگذارند.
رنجبر: به نظر من ایمان و آگاه سازی 2 عنصری نقش آفرین برای ایجاد قدرت نه گفتن در مقابل اعتیاد است. وقتی فرد معتاد شود هزینه های درمان او بسیار زیاد و بازگشت پذیری او به جامعه هرچند ممکن اما بسیار سخت است. باید برویم به سمتی که دست کم نگذاریم جمعیت معتادان بیشتر از این افزایش یابد. معتقدم مجموعه اقدام هایی که تاکنون در استان برای مقابله با اعتیاد انجام شده موفق بوده اما به طور قطع کافی نیست و باید توسعه و گسترش یابد.
7444/8066
مصاحبه از عبدالله الماسی
کپی شد
