مجموع مرزهای ایران ۱۱ هزار و ۲۴۰ کیلومتر است که ۶۳ درصد مرز خشکی و ۳۷ درصد مرز آبی است و اکنون ۹۰ درصد تجارت جهانی از طریق حمل و نقل دریایی انجام می‌شود.
یکی از طولانی‌ترین و مهمترین مرزهای ایران با کشور عراق است که از استان خوزستان شروع و استان‌های ایلام، کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی را شامل می‌شود. ایران در بین همسایگانش طولانی‌ترین مرز را با جمهوری عراق دارد، مسافتی حدود هزار و ۴۵۸ کیلومتر، که بخشی از آن را رودخانه اروندرود تشکیل می‌دهد.
اکنون در ۱۶ استان کشور با حدود ۴۵ درصد جمعیت ایران، ۵۷ بازارچه مشترک مرزی (فعال و غیرفعال) با هفت کشور وجود دارد اما توسعه صادرات غیرنفتی و بهبود وضعیت مرزنشینان به عنوان اهداف اصلی تاسیس بازارچه‌ها هنوز محقق نشده است.
استان کرمانشاه با ۳۷۱ کیلومتر مرز و داشتن سه مرز رسمی پرویزخان، خسروی و سومار و پنج بازارچه مرزی یکی از استان‌های مهم در میان همسایگان با کشور عراق در ارتباط با تجارت و بازرگانی است.
این استان با ۲ بخش کُردی و عربی کشور عراق هم مرز است و داد و ستد و تجارت با این کشور از گذشته‌های دور تاکنون در این استان انجام می‌شده و اکنون مرز پرویزخان در شهرستان قصرشیرین بخش زیادی از تجارت ایران به عراق را به خود اختصاص داده است.
براساس آمارهای اتاق بازرگانی استان کرمانشاه حدود یک هزار و ۲۰۰ نفر در استان دارای کارت تجارت هستند و به مبادلات کالا با دیگر کشورها می‌پردازند.
بخشی از مرزنشینان استان نیز برای تامین معیشت و درآمد خود از مرزهای غیررسمی اقدام به حمل بار به وسیله کول یا به اصطلاح رایج «کول بری» می‌کنند که این موضوع به یکی از چالش‌های مردم و مسوولان استان‌های غربی ایران تبدیل شده است.
بازارچه‌های مرزی و تعاونی‌های مرزنشین ظرفیت قانونی خوبی هستند که دولت برای تامین معیشت مرزنشیان آن را طراحی و اجرایی کرده است اما مدیریت ضعیف بر این مجموعه‌ها امکان تحقق اهداف دولت را در راستای کمک به درآمدزایی ساکنان مناطق مرزی را فراهم نکرد و امروز با معضلی به نام بی‌شغلی و بی‌درآمدی در مرزها روبرو هستیم.
روی آوری بخشی از مردم ساکن در مرزهای غربی که عمده آنها را جوانان تشکیل می‌دهند به سمت کولبری به چالشی تبدیل شده و در طول سال شاهد وقوع حوادث تاسف باری برای این اقشار هستیم.
اگرچه آمار دقیقی از تعداد کولبران در دست نیست و در طول ماه‌های سال این تعداد افزایش یا کاهش می‌یابد(در فصول گرم تعداد افزایش و در فصول سرد کاهش می‌یابد) اما به صورت تخمینی می‌توان گفت که در چهار استان غربی آذربایجان غر بی، کردستان، کرمانشاه و ایلام بین ۸۰ تا ۱۷۰ هزار نفر اقدام به کولبری می‌کنند.
کولبران در این چهار استان اجناسی را بر روی دوش خود از نقاط صفر مرزی با کشور عراق به داخل ایران حمل می‌کنند و در ازای آن پولی از صاحب بار دریافت می‌نمایند.
پرت شدن از صخره، تصادف، غرق شدگی و سرمازدگی، ریزش کوه یا بهمن، انفجار مین، تیراندازی از سوی ماموران نوار مرزی از جمله خطراتی است که کولبران را تهدید می‌کند.
براساس مشاهدات عینی نگارنده؛ کولبران از نقاط سخت‌گذر و میانبری عبور می‌کنند که هم زودتر به مقصد برسند و هم از دید ماموران مرزی پنهان بمانند اما همین موضوع باعث ورود آسیب‌های فراوانی به آنها شده است. از سوی دیگر بقایای مین و مواد منفجره باقی‌مانده از زمان جنگ تحمیلی در نوار مرزی ایران با عراق همچنان در این مناطق قربانی می‌گیرد که کولبران یکی از قربانیان آن هستند.
قطع و نقض عضو، پیری زودرس، بیماری‌های حرکتی از جمله دیسک کمر و گردن، پا درد از جمله آسیب‌هایی است که کولبران را تهدید می‌کند.
کولبران به دلیل موقعیت جغرافیایی غرب ایران که بیشتر کوهستانی است مجبورند ۱۵ کیلومتر را از مبدا تا مقصد به صورت رفت و برگشت طی کنند و بسته به نوع راه و همواری و ناهمواری آن حدود پنج ساعت برای حمل یک بار باید پیاده‌روی کنند.
اگرچه نوع، وزن و حجم بار در نرخ کرایه کولبران موثر است اما به طور میانگین هر کول بر به ازای هر کیلوگرم بار ۱۵ هزار تومان عایدش می‌شود یعنی به طور متوسط اگر کولبری ۵۰ کیلوگرم بار با خود حمل کند ۷۵۰ هزار تومان درآمد به دست می‌آورد.
یک کولبر برای به دست آوردن سه میلیون تومان باید ۲۰۰ کیلوگرم بار را حمل و ۷۵ کیلومتر نیز پیاده‌روی کند. براساس مشاهدات عینی و گفته اغلب کولبران ۳۰ تا ۴۰ درصد درآمد یک کولبر هزینه رفت و آمد و کرایه می‌شود.
صاحبنظران حوزه اقتصادی و اجتماعی بیکاری را یکی از مهمترین دلایل روی‌آوری مردم در استان‌های غربی کشور به کولبری می‌دانند و آمارهای مرکز آمار ایران نیز این موضوع را تاحدود زیادی تایید می‌کند چرا که شاخص بیکاری در تابستان سال ۹۸ براساس اعلام مرکز آمار ایران در استان کرمانشاه ۱۴، کردستان ۱۲، ایلام ۹ و آذربایجان غربی نیز هشت درصد بوده است.
از سوی دیگر تیراندازی به سوی کولبران از سوی ماموران مستقر در مرزها نیز به چالش دیگری برای این قشر تبدیل شده و در طول سال شاهد چندین مورد کشته شدن کولبران در مرزهای استان‌های غربی کشور به خصوص کردستان و کرمانشاه هستیم.
رسول خضری؛ نماینده مردم پیرانشهر در مجلس شورای اسلامی به رسانه‌ها گفته که طرح ممنوعیت شلیک مستقیم به کولبران که به صورت ۲ فوریتی مطرح شده هفته آینده در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت.
وی همچنین اظهار داشت: کولبران ناچار به حمل اجناس برای کسب درآمد آن هم در محیط‌های کوهستانی و پرخطر هستند و به دلیل نبود کارگاه‌ها، کارخانجات و زیرساخت‌های اشتغالزا آنها ناچارند بار سنگینی را از کوه‌های سخت گذر در هنگام بارندگی و شرایط نامساعد جوی به دوش بکشند.
خضری با بیان اینکه کولبری براساس آمار تنها نیم تا یک درصد واردات غیرمجاز را تشکیل می‌دهد، اضافه کرد: سال‌هاست در مناطق مرزی تعدادی از کولبران به خاطر سرمازدگی، ریزش بهمن یا تیراندازی مامورین نظامی و انتظامی کشته یا زخمی می‌شوند. لذا ما به منظور جلوگیری از کشته و زخمی شدن آنها برای تامین معیشتی حداقلی خانواده و به منظور پیشگیری از تیراندازی غیرضرور طرحی را با قید ۲ فوریت تهیه کرده بودیم که در نوبت بررسی طرح‌های دو فوریتی در مجلس قرار داشت.
قوانین و دستورالعمل های مختلفی از سوی دولت‌های پس از انقلاب اسلامی در کشور برای توجه به معیشت مرزنشینان تصویب و وضع شده که با استفاده از ظرفیت‌های موجود در این قوانین و مقررات می‌توان معضل کولبری و هرآنچه که به معیشت، شغل و درآمد مرزنشیان مرتبط است را یک بار برای همیشه در مرزها برطرف کرد.
آنچه که در وضع این قوانین مهم و اساسی است و باید مورد توجه قرار گیرد این است که صفر تا صد موضوع باید توسط مردم ساکن در مرزها انجام و مدیریت شود و افراد غیرساکن در این مناطق در این موضوع ورود نکنند.
تشکیل تعاونی‌های مرزنشین با حضور خود ساکنان مناطق مرزی و اعمال مدیریت توسط خود این افراد با نظارت دستگاه‌های متولی می‌تواند یکی از راهکارها باشد.
براساس گفته غفار محمدی، رییس اتاق تعاون کرمانشاه ۳۰ تعاونی مرزنشین در استان کرمانشاه فعال است که ۱۳۰ هزار خانواده عضو این تعاونی ها هستند.
این تعاونی‌های مرزنشین متاسفانه نتوانسته اند در راستای تامین نیازهای درآمدی و معیشتی مرزنشیان قدم‌های اساسی بردارند و از این رو بازنگری در قوانین مربوط به فعالیت این تعاونی‌ها و نحوه عضوگیری آنها ضروری است.
باز کردن معابر کولبری و صدور مجوز برای مرزنشینان برای ورود بار به میزان مجاز راهکار دیگری است که می‌تواند به ایجاد درآمد، اشتغالزایی و کمک به معیشت ساکنان در مرزها کمک کند. البته این مورد چندبار از سوی دولت هم ابلاغ و تا مرحله اجرا پیش رفت اما برای اجرای عملی آن باید دغدغه‌ها و مطالبات کول بران نیز مدنظر قرار گیرد.
راه اندازی صنایع و ایجاد اشتغال پایدار، تغییر اشتغال موقت به دائم، ساماندهی بازارچه های مرزی و اجرای مناسب طرح پیله‌وری(معابر مجاز) در کاهش یا حذف کولبری موثر است.
استان‌های غربی کشور در بخش‌های کشاورزی، شیلات، باغداری، دامپروری و گردشگری ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های فراوانی دارند که در صورت سرمایه‌گذاری و تسهیل در روند اجرای طرح‌های این بخش‌ها می‌توان اشتغال پایداری در این مناطق ایجاد و برای مردم شغل و درآمدزایی فراهم کرد.
آب، خاک و نیروی انسانی در این استان‌ها از ظرفیت‌ها و پتانسیل های بسیار خوبی برای راه‌اندازی طرح‌های تولیدی، صنعتی و خدماتی است که باید به این موارد مرزها و بازارچه های رسمی را نیز اضافه کرد که می توان تولیدات این بخش ها را به کشورهای همسایه صادر و از محل آن درآمد چند برابری کسب کرد.
قوانین و مقررات به اندازه کافی برای اعمال مدیریت در مناطق مرزی و استفاده از ظرفیت‌های قانونی وجود دارد اما عدم اعمال مدیریت صحیح منجر به وارد شدن هزینه‌های فراوانی به مردم و دولت شده که مسوُولان یک بار برای همیشه باید به این معضلات و به ویژه کولبری پایان دهند.
