وجود نظام تشویقی استاندارد، بازارپسندبودن و مبتنی بر نیازهای روز جامعه، قابلیت تجاری سازی از ویژگی های یک پژوهش اثربخش است که می تواند گره از مشکلات جامعه و صنعت باز کند و در مسیر خدمت به توسعه و پیشرفت کشور قرار گیرد.
برای اینکه یک پژوهش اثربخش باشد دانشگاه های ما باید صنعتی فکر و عمل کنند، دانش اساتید به روز باشد و از سوی دیگر صنعت برای داشتن این پژوهش ها احساس نیاز کند و به سمت دانشگاه کشیده شود.
به عقیده برخی از کارشناسان و پژوهشگران، نبود تجهیزات و یا کهنه و قدیمی بودن آنها، کمبود منابع مالی و پایین بودن سهم بودجه تحقیقات از تولید ناخالص ملی، استفاده نکردن از توان تحقیقاتی استادان دانشگاه‌ها، عدم سمت گیری صحیح تحقیقات و نبود برنامه جامع تحقیقات، وجود سیستم بروکراسی در مراحل مختلف تنها بخشی از مشکلاتی است که برای رفع آن باید دست به کار شد.
قرار براین است که از ۵۳ پژوهشگر برتر استان در چهارم دی ماه تجلیل و قدردانی شود از همین رو برای اطلاع از وضعیت پژوهش استان کرمانشاه و خلاءهای موجود برای ارتباط بهتر دانشگاه و صنعت با چندین پژوهشگر برتر سال گفت و گویی انجام داده ایم.
یکی از پژوهشگران برتر سال که عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور استان است، در گفت و گو با ایرنا، اظهارداشت: فرآیند انتخاب پژوهشگر برتر در دانشگاه پیام نور براساس روندی است که در سیستم سامانه الکترونیک دانشگاه تعریف شده و بررسی می شود.
بهمن سعیدی پور ادامه داد: براساس این سامانه و امتیازهای به دست آمده توسط اعضای هیات علمی که شامل کتاب‌ها، مقالات، ترجمه ها، فعالیت علمی و طرح های پژوهشی، پژوهشگران برتر پیام نور در سراسر کشور انتخاب می شوند.
وی به دوره های متعدد دانشگاه ها اشاره کرد و گفت: دوره اول دانشگاه ها، دانشگاه های آموزشی، دوره دوم دانشگاه های پژوهشی، دوره سوم دانشگاه های کارآفرین و نسل چهارم دانشگاه هایی است که فعالیت های آنان بر محور ارتباط با صنعت بوده و اکنون نسل دانشگاه های نسل پنجم به عنوان دانشگاه های تمدن ساز مطرح است.
کدام پژوهش در سطح پژوهش باقی می ماند؟
این پژوهشگر برتر با بیان اینکه اهداف نسل های گذشته در نسل های جدید دانشگاه ها دنبال می شد، افزود: اگر فعالیت های پژوهشی منجر به کارآفرینی و ارتباط با صنعت نشود در سطح پژوهش باقی خواهد ماند و نسل کنونی دانشگاه ها به دنبال اشتغال زایی، تولید ایده و تلاش برای ثروت است و در همه دنیا دانشگاه های برتر در همین مسیر در حال حرکت هستند.
سعیدی پور در پاسخ به این سوُال که وضعیت دسترسی به منابع پژوهشی در استان به چه صورت است، گفت: اگر این سوُال در یک دهه پیش مطرح می شد پاسخ واضحی داشت چرا که دسترسی به منابع بسیار محدود بود ولی خوشبختانه در دنیای شیشه ای امروز، فعالیت های پژوهشی به گونه ای است که با استفاده از اینترنت، دسترسی به منابع دست اول فراهم می شود و محدودیت چندانی وجود ندارد.
پژوهش اثربخش به فرهنگ سازی نیاز دارد
وی در خصوص پیوند دانشگاه و صنعت، گفت: برای اینکه پژوهش اثربخش شود و در رونق تولید تاثیرگذار باشد به فرهنگ سازی نیاز دارد و اگر این هدف تنها شعار و گفتاردرمانی باشد تاثیری نخواهد داشت و برای تحقق آن به زیرساخت ها، تدبیر و همت دانشگاه نیاز داریم.
به گفته وی، در روند ارتقا دانشگاه و اعضای هیات علمی نیاز به فعالیت کارآفرینی و پژوهشی داریم و فعالیت هایی که منجر به ارتباط با صنعت شود توجه بیشتر کنیم.
دانشگاه و صنعت هر ۲ به هم نیاز دارند
وی ادامه داد: در این زمینه ۲ بحث وجود دارد اول اینکه صنعت تا چه اندازه به وجود دانشگاه احساس نیاز کند و بحث دوم این است که دانشگاه تاچه اندازه احساس نیاز کند تا به سمت صنعت حرکت کند، پیوند دانشگاه و صنعت رابطه ۲ سویه است و اگر فعالیت علمی دانشگاه سنجیده، دقیق و براساس نیازها و اقتصاد دانش بنیان باشد، بی شک این تقاضا ایجاد می شود و دانشگاه شروع کننده ارتباط با صنعت می شود.
وی اضافه کرد، نگرش دوم این است که صنعت نیازهای خود را از درون دانشگاه رفع کند و باید یک فرآیند ۲ جانبه ایجاد شود.
مشکلات بودجه ای بر سر راه پژوهش
یکی دیگر از پژوهشگران برتر استان که عضو هیات علمی دانشگاه رازی و دارای مدرک دکترای آب است موفق شده در زمینه استفاده از آب های نامتعارف در کشاورزی پژوهش ارایه دهد.
حسین میرزایی تختگاهی گفت: پژوهش باید کاربردی وبراساس نیازهای جامعه باشد و باید در جهتی باشد که از معضلات شهری بکاهد و موجب پیشرفت شود.
وی معتقد است، در رابطه با مشکلات پژوهشی استان بیشتر بحث بودجه مطرح است که حمایت چندانی در این زمینه دیده نشده است.
وی از ارتباط نداشتن دانشگاه و صنعت به عنوان خلاء دیگر یاد کرد و گفت: پژوهش هایی که انجام می شود جایگاهی در صنعت ندارد و حمایت نمی شود.
این پژوهشگر برتر سال ادامه داد: برقراری این ارتباط زمانبر است و به گونه ای است که بازدهی آن پس از گذشت زمان مشخص می شود و صنعت نیز باید در این زمینه سرمایه گذاری کند.
پژوهش باید رفاه بیاورد
یاسر شهبازی، دارای دکتری تخصصی کنترل کیفیت موادغذایی و عضو هیات علمی دانشگاه رازی با مرتبه علمی دانشیاری یکی دیگر از پژوهشگران برتر استان کرمانشاه در سال جاری است.
وی که اکنون به عنوان مدیر امور پژوهشی دانشگاه رازی مشغول به فعالیت است به ایرنا گفت: هفته پژوهش و فناوری فرصت مناسبی برای تمرکز بر ابعاد پژوهش و فناوری در کشور فراهم می آورد تا همه مخاطبان ضمن اطلاع از روند توسعه علم و فناوری در کشور و وضعیت موجود اقدامات موثری را با هدف توانمندسازی حوزه پژوهش و فناوری را در دستور کار قرار دهند.
شهبازی افزود: در هر حوزه‌ای در کشور برای توسعه، باید «چرایی» شکل گیرد و علوم تولید شده باید از درون نیازهای جامعه و در پاسخ به مشکلات جامعه باشد تا توسعه در آن حوزه ایجاد شود از این رو پژوهش نه برای پژوهش، بلکه برای ارتقای رفاه و کیفیت زندگی و بالندگی کشور در نیل به توسعه و پیشرفت همه جانبه و متوازن است.
وی اضافه کرد، تحقق این سیاست از پنجره هم افزایی و گفت‌وگوی عالمانه و خردمندانه دانشگاه و جامعه ممکن می‌شود، هم افزایی دانشگاه و جامعه در گرو وجود نسبت معنادار بین تولید علم و پژوهش و ایجاد بهبود و ارتقای کیفیت زندگی جامعه است.
دانشگاه باید نیازهای جامعه خود را بشناسد
شهبازی که در سال های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ نیز ۲ بار به عنوان پژوهشگر برتر کرمانشاه انتخاب شده، اظهار داشت: بی‌تردید جست‌وجوی آینده بهتر، محتاج حساسیت به زندگی فردا و داشتن الزام‌ها و تعهداتی به فردا و آینده است، ماموریت خطیر ما این است که دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی را به تراز نهادی مؤثر و جامعه‌محور برسانیم؛ نهادی که مشکلات جامعه خود را می‌شناسد و در رفع آن اهتمام می‌کند.
وی افزود: کشور ایران هم اکنون در پایگاه «آی.اس.آی» و «اسکوپوس» رتبه ۱۶ علمی در جهان را در بحث میزان تولیدات علمی دارد و ۱.۹ درصد تولید علم جهان با محققان ایرانی است، همچنین رتبه ایران در تولید مقالات ۱۶ است.
این پژوهشگر ادامه داد: در سایر شاخص های موجود در کشور همچون اشتغال، اقتصاد، کسب و کار رتبه خوبی نداریم که با توجه به توان دانشگاهیان در عرصه جهانی زیبنده کشور نیست، واقعیت آن است در این زمینه تقاضا نداریم، سازمان‌های اجرایی این تقاضا را باید به دانشگاه بدهند تا عرضه‌ای صورت گیرد، مدیران باید به این باور برسند که در راستای رفع نیازها از پژوهش استفاده کنند.
از نبود تجهیزات تا سهم اندک بودجه به پژوهش
به گفته شهبازی، تصویب و انعقاد قرارداد طرحها، تمرکز اعتبارات تحقیقاتی در بخش دولتی، تاکید بر جنبه های کمی و بی توجهی به کیفیت کارهای پژوهشی، کمبود پرسنل با انگیزه کافی برای خلاقیت و نوآوری، عدم اطلاع رسانی و همکاری سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی در ارائه اطلاعات، از جمله مسائل و معضلات بخش پژوهش کشور است.
شهبازی اظهار داشت: امروز نیز با توجه به شرایط جدید کشور و تحمیل جنگ اقتصادی، باید به مسوولیت اجتماعی خود عمل کنیم و با رصد و احصاء مشکلات اقتصادی کشور به صورت همه جانبه وارد میدان عمل شویم و از فرصت به وجود آمده حداکثر استفاده را ببریم. باید سعی کنیم بیشتر فعالیت‌های علمی و پژوهشی از سطح پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها تا پژوهش‌هایی که در مراکز پژوهشی کلید می‌خورند در راستای حل مشکلات جامعه و صنعت باشند.
شهبازی ادامه داد: بر این اساس، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی باید با تولید دانش و فناوری‌های لازم، همراه کردن دانش با مهارت، تجاری‌سازی اختراعات، توسعه ارتباط بین دانشگاه و صنعت، ارتقای سطح دانش مدیران، تشکیل کمیته علمی تخصصی حمایت از رونق تولید ملی، تربیت نیروی متخصص برای کیفی کردن تولیدات داخلی، ایجاد فرهنگ‌سازی مناسب با تولید ملی و گفتمان خودباوری و فرهنگ اعتماد به نفس و تلاش مستمر؛ زمینه را برای دستیابی به خودکفایی کشورمان در عرصه‌های مختلف فراهم کنند و در این خصوص ضمن برداشت این محدویت‌ها و چالش‌های پیش روی، این تهدیدها را به فرصت بی‌نظیری برای اقتصاد ایران تبدیل کنند.
این پژوهشگر برتر سال خاطرنشان ساخت، نکته مهم دیگر اینکه، تحریم‌های استکبار جهانی علیه ملت ایران در طول چند دهه اخیر موجب شده، فرصت مناسبی در کشورمان برای رونق تولید داخلی فراهم شود که در این بین نخبگان جامعه و در رأس آنها دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی در بارورسازی، بازسازی، ساماندهی و به‌کارگیری ذهن‌های خلاق جوانان در عرصه‌های مختلف علمی و اقتصادی پیشگام باشند.
به گفته وی، از سویی طبق فرمایشات رهبر معظم انقلاب بخش مهمی از جهاد اقتصادی مسئله تولید ملی است که اگر ملت با همت، عزم و آگاهی و با همراهی و برنامه‌ریزی درست مسوولان بتواند مشکل تولید داخلی را حل کنند، بدون تردید بر چالش‌هایی که دشمن ایجاد می‌کند غلبه خواهند کرد.
وی ادامه داد: از این رو آنچه در این راستا مهم به نظر می رسد، اینکه دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به واسطه پشتوانه علمی باکیفیت بخشی به تولیدات ملی می‌توانند نقش تعیین کننده‌ای در سال «رونق تولید» داشته باشند.
