به گزارش ایرنا، رمضان در کرمانشاه از همان روزگاران گذشته با غبارروبی مساجد، از بین بردن کینه ها در آیین های آشتی کنان، داغ شدن بازار پخت غذاهای محلی، طنین صدای جارچیان به همراه پیچیدن صدای اذان از گلدسته ها در کوچه پس کوچه های کاه گلی شهر کرمانشاه آغاز می شد.
رسومی که در همه جای ایران معمول بود ولی برخی آداب آن تنها به استان کرمانشاه اختصاص داشت که وجود مردمان اهل سنت و تشیع در کنارهم در این منطقه، تنوع و تفاوت هایی بدان بخشیده بود.
برپایی آیین های رویت ماه، برپایی مراسم توپ بیدارباش در ارتفاعات، دادرسی از فقرا، هم نوایی مومنان با ذکر مرحبا و الوداع در کوچه ها، برپایی سفره های آش و حلیم و غذاهای محلی و ملی همچون حلیم کرمانشاهی، آش عباسعلی، آش ترخینه، خورشت خلال، سیب پلو، خوراک چنگال، شیر برنج، کوفته، شله زرد و کله گنجشکی با روغن اعلای کرمانشاهی به همراه دید و بازدیدهای دسته جمعی عید فطر گوشه هایی از جذابیت این ماه در استان کرمانشاه بود که برخی از رسوم آن هنوز هم پابرجاست.
**آوای مرحبا مرحبا یا شهر الرمضان در مناطق سنی نشین
چنانچه جانشین دفتر نمایندگی ولی فقیه در استان در امور اهل سنت به ایرنا گفت: غبارروبی مساجد و چراغانی و نشان دادن شادی به روش های گوناگون یکی از آیین های مردم اهل سنت برای پیشوازی از ماه مبارک بود که برای اعلام غروب آفتاب و افطاری از طبل خاصی استفاده می شد.
احمد محمدی ادامه داد: در این ایام اگر کدورتی ایجاد می شد، با وساطت بزرگان و ریش سفیدان رفع می شد و آوای مرحبا که به معنای خیرمقدم به ماه مبارک بود در 15 روز نخست رمضان سرداده می شد که در نمازها، ادعیه، شب خوانی و نمازهای مردم اهل سنت نیز آورده می شد و شامل ابیات «مرحبا مرحبا یا شهرالرمضان»، «مرحبا مرحبا یا شهرالخیر و البرکت و الاحسان»، «مرحبا مرحبا یا شهر التسبیح و التلاوت القرآن» بیان می شد.
**سرفطر و قولاندن در مردمان کرد
وی به زکات فطریه نیز اشاره کرد و گفت: رسم دیگر در رمضان پرداخت زکات فطر به مستحقان است که ثروتمندان، تجار، بازرگانان، کسبه، اعیان و اشراف در این ماه سخاوتمندانه تر از همیشه، زکات و اموال و دارایی های خود را به فقرا، مساکین، بیوه زنان، قاریان قرآن و نابینایان می پردازند.
به گفته وی، اما فطریه را معمولا از پانزدهم رمضان به بعد به مستحقان شرعی، پرداخت می کنند.
وی معتقد است، مردمان کرد زکات فطر را «سرفطر» می نامند و شیوه پرداخت آن را «قولاندن» می نامند که به معنای قبولاندن است.
**برپایی نماز تراویح
محمدی با بیان اینکه هم اکنون مساجد اهل سنت به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان به سخنرانی پاسخگویی مسائل شرعی و مسائل روز با حضور اساتید، ائمه جمعه و کارشناسان اختصاص دارد، گفت: محفل انس با قرآن پس از نماز ظهر و عصر برگزار می شود.
وی به برپایی نماز تراویح پس از نماز عشا در مساجد اهل سنت نیز اشاره کرد و افزود: این کلمه لغتی عربی است و به نمازهایی اطلاق می شود که مسلمانان اهل سنت در شب های رمضان به جماعت می خوانند و که پس از اتمام آن نماز وتر هم خوانده می شود.
این مسوول یادآور شد، مردمان اهل سنت در صبح روز عید و ساعتی پیش از طلوع آفتاب، لحن آَشنا و زیبای «الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و لله الحمد» را از بام مساجد سر می دهند و مردم راهی مساجد می شوند تا شکرانه نعمت های الهی را به جای آورند.
**چرخیدن جارچی در کوچه پس کوچه های شهر
یکی از پژوهشگران کرمانشاهی هم در گفت و گو با ایرنا، به نوعی اطعام ویژه مناطق کردنشین استان در عید رمضان اشاره کرد و گفت: در برخی از مناطق روستایی استان پس از رویت ماه و آغاز روز عید فطر، اهالی روستا به همسایگان خود سر زده و مهمان سفره آنان می شوند.
اردشیر کشاورز ادامه داد: در گذشته روستایی به نام دره لول (تپه فتحعلی خان) که اکنون انتهای کوچه ثبت ورودی شهرک بعثت کرمانشاه است، وجود داشت که این مکان به دلیل قرار رفتن در ارتفاعات توسط ارتش برای اعلام زمان سحر و افطار روزه داران انتخاب شده بود.
به گفته این پژوهشگر تاریخی، در این مکان توپ هایی با استفاده از باروت و پارچه های کهنه به دلیل داشتن صدایی رسا شلیک می شد و ساکنان شهر از زمان اوقات شرعی برای روزه داری مطلع می شدند.
وی از چرخیدن جارچی یا نواختن بر طبل در کوچه ها و روستاها به عنوان راهی دیگر برای آگاهی دادن به مردم از اوقات شرعی در روزگاران گذشته کرمانشاه خبر داد.
**استقرار گنبد گردسی در مسجد عمادالدوله
در پایان محمدعلی سلطانی، پژوهشگر و نویسنده تاریخ و ادیان به ایرنا گفت: در یادداشت های رجال و اشراف که در برخی کتابخانه ها موجود است، آمده که در دوره امام قلی میرزای عمادالدوله که به سال 1267 قمری تا 1294 قمری برمی گردد به ابتکار معماران شهری در ورودی مسجد عمادالدوله کرمانشاه که بر بخش عمده ای از نقاط شهر اشراف داشت، گنبد گردشی احداث شد.
وی که در مراکز آموزش عالی به تدریس علوم انسانی می پردازد، اضافه کرد: وجه تمایز این گنبد گردشی با دیگر گنبدها در این است که در دیگر مساجد در گلدسته ها اذان می گفتند اما گنبد گردشی به چند اذان گو نیاز داشت که موذن ها در این گنبد می گشتند و با خواندن اذان، صدای آنان از هر چهار طرف شهر شنیده می شد و با این کار روزه داران را به هنگام سحر از خواب بیدار می کردند.
**پرتاب توپ در دوره پهلوی
سلطانی با بیان اینکه نمونه این کار تنها در کرمانشاه بوده افزود: این اقدام تا اواخر دوره قاجاریه مرسوم بوده است که در دوره پهلوی اول، روزه داران را به هنگام سحر با توپ از خواب بیدار می کردند که برای اعلام اذان صبح و غروب از همین شیوه استفاده می کردند.
به گفته سلطانی، محل استقرار توپ نیز در تپه فتحعلی خان در انتهای کوچه ثبت بوده است.
**طنین نوای دف و مرحبا در میان مردمان اهل سنت
وی به رسم گفتن نوای «مرحبا» در روستاها و شهرای اهل سنت همانند پاوه و روانسر اشاره کرد و افزود: در 15روز اول ماه این رسم انجام می شد به گونه ای که بخشی از مومنان به هنگام سحر از خواب بیدار می شدند و در کوچه ها با نواختن دف مردم را از خواب بیدار می کردد و به ماه مبارک رمضان مرحبا می گفتند.
این پژوهشگر ادامه داد: از 15 رمضان به بعد توسط این افراد الوداع سرداده می شد که اکنون به دلیل گسترش وسایل ارتباطی این کار تنها به چندین روستا محدود شده است.
**24 ساعته شدن حمام های عمومی
سلطانی از 24 ساعته شدن حمام های عمومی در ایام رمضان به عنوان یکی دیگر از آداب کرمانشاهیان در ماه رمضان یاد کرد و گفت: مردم در این ماه، شب ها برای استحمام می رفتند که تا قبل از سحر در حمام سرد از آنان پذیرایی می شد اگر زمستان بود این پذیرایی با چای و قلیان و اگر تابستان بود با شربت، آب یخ و سکنجبین از روزه داران پذیرایی می شد.
**نقالی و شاهنامه خوانی در قهوه خانه ها
سلطانی یادآور شد، کار قهوه خانه نیز از افطار آغاز می شد و تا سحر ادامه داشت که در این اماکن نقالی، شاهنامه خوانی، قرائت داستان هایی همچون محمدحنفی رواج داشت.
وی در خصوص غذاهایی که بیشتر در ماه رمضان در استان رواج داشت از آَش عباسعلی و حلیم یاد کرد.
این پژوهشگر به پخش غذای نذری در مساجد در شب های احیا اشاره کرد و گفت: مساجد عمادالدوله، حاج شهبازخان، مسجد معتمد و برخی تکایا از رایج ترین این مراکز بود.
**آیین دادرسی از مستحقان در رمضان
این استاد دانشگاه به شناسایی افراد بی بضاعت به عنوان یکی دیگر از رسوم کرمانشاهیان در این ماه اشاره کرد و گفت: این رسم در ایام ماه و عید فطر با انجام می شد که بسته های غذایی به صورت ناشناس در درب خانه های فرد مستحق قرار می گرفت.
سلطانی در خصوص آداب کرمانشاهیان برای برپایی جشن عید فطر گفت: در برخی مناطق و روستاهای بزرگ غذاهای مخصوصی پخت می شد که معمولا در برگیرده حبوبات و گوشت بوده است و تا صبح بر سر این دیگ ها می ایستادند و آن را به هم می زدند و به هنگام صبح اهالی محل را اطعام می دادند.
**عید دیدنی دسته جمعی زنان و مردان کرمانشاهی در عید فطر
وی به طهارت اکثر مردم کرمانشاه در حمام ها در روز عید فطر اشاره کرد و گفت: روز نخست زمان دید و بازدید مردان و روز دوم به دید و بازدید بانوان اختصاص داشت که به صورت دسته جمعی انجام می شد که این عید مبارکی معمولا پس از نماز عید فطر و پس از بازدید از خانه بزرگان و علما به دیگر خانه ها اختصاص می یافت.
از جمعیت 2 میلیون نفری استان کرمانشاه بیش از 67 درصد اهل تشیع و 22 درصد اهل تسنن هستند.
گزارش از زهره کریم زاده
7460/8066
انتهای پیام رسومی که در همه جای ایران معمول بود ولی برخی آداب آن تنها به استان کرمانشاه اختصاص داشت که وجود مردمان اهل سنت و تشیع در کنارهم در این منطقه، تنوع و تفاوت هایی بدان بخشیده بود.
برپایی آیین های رویت ماه، برپایی مراسم توپ بیدارباش در ارتفاعات، دادرسی از فقرا، هم نوایی مومنان با ذکر مرحبا و الوداع در کوچه ها، برپایی سفره های آش و حلیم و غذاهای محلی و ملی همچون حلیم کرمانشاهی، آش عباسعلی، آش ترخینه، خورشت خلال، سیب پلو، خوراک چنگال، شیر برنج، کوفته، شله زرد و کله گنجشکی با روغن اعلای کرمانشاهی به همراه دید و بازدیدهای دسته جمعی عید فطر گوشه هایی از جذابیت این ماه در استان کرمانشاه بود که برخی از رسوم آن هنوز هم پابرجاست.
**آوای مرحبا مرحبا یا شهر الرمضان در مناطق سنی نشین
چنانچه جانشین دفتر نمایندگی ولی فقیه در استان در امور اهل سنت به ایرنا گفت: غبارروبی مساجد و چراغانی و نشان دادن شادی به روش های گوناگون یکی از آیین های مردم اهل سنت برای پیشوازی از ماه مبارک بود که برای اعلام غروب آفتاب و افطاری از طبل خاصی استفاده می شد.
احمد محمدی ادامه داد: در این ایام اگر کدورتی ایجاد می شد، با وساطت بزرگان و ریش سفیدان رفع می شد و آوای مرحبا که به معنای خیرمقدم به ماه مبارک بود در 15 روز نخست رمضان سرداده می شد که در نمازها، ادعیه، شب خوانی و نمازهای مردم اهل سنت نیز آورده می شد و شامل ابیات «مرحبا مرحبا یا شهرالرمضان»، «مرحبا مرحبا یا شهرالخیر و البرکت و الاحسان»، «مرحبا مرحبا یا شهر التسبیح و التلاوت القرآن» بیان می شد.
**سرفطر و قولاندن در مردمان کرد
وی به زکات فطریه نیز اشاره کرد و گفت: رسم دیگر در رمضان پرداخت زکات فطر به مستحقان است که ثروتمندان، تجار، بازرگانان، کسبه، اعیان و اشراف در این ماه سخاوتمندانه تر از همیشه، زکات و اموال و دارایی های خود را به فقرا، مساکین، بیوه زنان، قاریان قرآن و نابینایان می پردازند.
به گفته وی، اما فطریه را معمولا از پانزدهم رمضان به بعد به مستحقان شرعی، پرداخت می کنند.
وی معتقد است، مردمان کرد زکات فطر را «سرفطر» می نامند و شیوه پرداخت آن را «قولاندن» می نامند که به معنای قبولاندن است.
**برپایی نماز تراویح
محمدی با بیان اینکه هم اکنون مساجد اهل سنت به ویژه در ایام ماه مبارک رمضان به سخنرانی پاسخگویی مسائل شرعی و مسائل روز با حضور اساتید، ائمه جمعه و کارشناسان اختصاص دارد، گفت: محفل انس با قرآن پس از نماز ظهر و عصر برگزار می شود.
وی به برپایی نماز تراویح پس از نماز عشا در مساجد اهل سنت نیز اشاره کرد و افزود: این کلمه لغتی عربی است و به نمازهایی اطلاق می شود که مسلمانان اهل سنت در شب های رمضان به جماعت می خوانند و که پس از اتمام آن نماز وتر هم خوانده می شود.
این مسوول یادآور شد، مردمان اهل سنت در صبح روز عید و ساعتی پیش از طلوع آفتاب، لحن آَشنا و زیبای «الله اکبر، الله اکبر، الله اکبر، لا اله الا الله و لله الحمد» را از بام مساجد سر می دهند و مردم راهی مساجد می شوند تا شکرانه نعمت های الهی را به جای آورند.
**چرخیدن جارچی در کوچه پس کوچه های شهر
یکی از پژوهشگران کرمانشاهی هم در گفت و گو با ایرنا، به نوعی اطعام ویژه مناطق کردنشین استان در عید رمضان اشاره کرد و گفت: در برخی از مناطق روستایی استان پس از رویت ماه و آغاز روز عید فطر، اهالی روستا به همسایگان خود سر زده و مهمان سفره آنان می شوند.
اردشیر کشاورز ادامه داد: در گذشته روستایی به نام دره لول (تپه فتحعلی خان) که اکنون انتهای کوچه ثبت ورودی شهرک بعثت کرمانشاه است، وجود داشت که این مکان به دلیل قرار رفتن در ارتفاعات توسط ارتش برای اعلام زمان سحر و افطار روزه داران انتخاب شده بود.
به گفته این پژوهشگر تاریخی، در این مکان توپ هایی با استفاده از باروت و پارچه های کهنه به دلیل داشتن صدایی رسا شلیک می شد و ساکنان شهر از زمان اوقات شرعی برای روزه داری مطلع می شدند.
وی از چرخیدن جارچی یا نواختن بر طبل در کوچه ها و روستاها به عنوان راهی دیگر برای آگاهی دادن به مردم از اوقات شرعی در روزگاران گذشته کرمانشاه خبر داد.
**استقرار گنبد گردسی در مسجد عمادالدوله
در پایان محمدعلی سلطانی، پژوهشگر و نویسنده تاریخ و ادیان به ایرنا گفت: در یادداشت های رجال و اشراف که در برخی کتابخانه ها موجود است، آمده که در دوره امام قلی میرزای عمادالدوله که به سال 1267 قمری تا 1294 قمری برمی گردد به ابتکار معماران شهری در ورودی مسجد عمادالدوله کرمانشاه که بر بخش عمده ای از نقاط شهر اشراف داشت، گنبد گردشی احداث شد.
وی که در مراکز آموزش عالی به تدریس علوم انسانی می پردازد، اضافه کرد: وجه تمایز این گنبد گردشی با دیگر گنبدها در این است که در دیگر مساجد در گلدسته ها اذان می گفتند اما گنبد گردشی به چند اذان گو نیاز داشت که موذن ها در این گنبد می گشتند و با خواندن اذان، صدای آنان از هر چهار طرف شهر شنیده می شد و با این کار روزه داران را به هنگام سحر از خواب بیدار می کردند.
**پرتاب توپ در دوره پهلوی
سلطانی با بیان اینکه نمونه این کار تنها در کرمانشاه بوده افزود: این اقدام تا اواخر دوره قاجاریه مرسوم بوده است که در دوره پهلوی اول، روزه داران را به هنگام سحر با توپ از خواب بیدار می کردند که برای اعلام اذان صبح و غروب از همین شیوه استفاده می کردند.
به گفته سلطانی، محل استقرار توپ نیز در تپه فتحعلی خان در انتهای کوچه ثبت بوده است.
**طنین نوای دف و مرحبا در میان مردمان اهل سنت
وی به رسم گفتن نوای «مرحبا» در روستاها و شهرای اهل سنت همانند پاوه و روانسر اشاره کرد و افزود: در 15روز اول ماه این رسم انجام می شد به گونه ای که بخشی از مومنان به هنگام سحر از خواب بیدار می شدند و در کوچه ها با نواختن دف مردم را از خواب بیدار می کردد و به ماه مبارک رمضان مرحبا می گفتند.
این پژوهشگر ادامه داد: از 15 رمضان به بعد توسط این افراد الوداع سرداده می شد که اکنون به دلیل گسترش وسایل ارتباطی این کار تنها به چندین روستا محدود شده است.
**24 ساعته شدن حمام های عمومی
سلطانی از 24 ساعته شدن حمام های عمومی در ایام رمضان به عنوان یکی دیگر از آداب کرمانشاهیان در ماه رمضان یاد کرد و گفت: مردم در این ماه، شب ها برای استحمام می رفتند که تا قبل از سحر در حمام سرد از آنان پذیرایی می شد اگر زمستان بود این پذیرایی با چای و قلیان و اگر تابستان بود با شربت، آب یخ و سکنجبین از روزه داران پذیرایی می شد.
**نقالی و شاهنامه خوانی در قهوه خانه ها
سلطانی یادآور شد، کار قهوه خانه نیز از افطار آغاز می شد و تا سحر ادامه داشت که در این اماکن نقالی، شاهنامه خوانی، قرائت داستان هایی همچون محمدحنفی رواج داشت.
وی در خصوص غذاهایی که بیشتر در ماه رمضان در استان رواج داشت از آَش عباسعلی و حلیم یاد کرد.
این پژوهشگر به پخش غذای نذری در مساجد در شب های احیا اشاره کرد و گفت: مساجد عمادالدوله، حاج شهبازخان، مسجد معتمد و برخی تکایا از رایج ترین این مراکز بود.
**آیین دادرسی از مستحقان در رمضان
این استاد دانشگاه به شناسایی افراد بی بضاعت به عنوان یکی دیگر از رسوم کرمانشاهیان در این ماه اشاره کرد و گفت: این رسم در ایام ماه و عید فطر با انجام می شد که بسته های غذایی به صورت ناشناس در درب خانه های فرد مستحق قرار می گرفت.
سلطانی در خصوص آداب کرمانشاهیان برای برپایی جشن عید فطر گفت: در برخی مناطق و روستاهای بزرگ غذاهای مخصوصی پخت می شد که معمولا در برگیرده حبوبات و گوشت بوده است و تا صبح بر سر این دیگ ها می ایستادند و آن را به هم می زدند و به هنگام صبح اهالی محل را اطعام می دادند.
**عید دیدنی دسته جمعی زنان و مردان کرمانشاهی در عید فطر
وی به طهارت اکثر مردم کرمانشاه در حمام ها در روز عید فطر اشاره کرد و گفت: روز نخست زمان دید و بازدید مردان و روز دوم به دید و بازدید بانوان اختصاص داشت که به صورت دسته جمعی انجام می شد که این عید مبارکی معمولا پس از نماز عید فطر و پس از بازدید از خانه بزرگان و علما به دیگر خانه ها اختصاص می یافت.
از جمعیت 2 میلیون نفری استان کرمانشاه بیش از 67 درصد اهل تشیع و 22 درصد اهل تسنن هستند.
گزارش از زهره کریم زاده
7460/8066
کپی شد
