اردشیر کشاورز روز شنبه در گفت و گو با ایرنا بر ضرورت برگزاری یادمان و یادبود این سردار بزرگ مشروطه تاکید کرد و گفت: مزار محمدخان در محوطه انبار نقلیه مرکز بهداشت کرمانشاه در اتاقکی مجزا است که به ساماندهی بهتر نیاز دارد و حتی از مجسمه و یادمانی از وی در شهر خبری نیست که این گمنامی در شان یک سردار بزرگ مشروطه نیست.
وی اضافه کرد: در 13 مهر 1291هجری شمسی مصادف با 1330 هجری قمری، سردار یار محمدخان کرمانشاهی در زیر سقف بازار طلافروشان نزدیک به دارالحکومه کرمانشاه از طریق دریچه هواکش بازار، ترور شد.
کشاورز از چنین روزی به عنوان سالمرگ سردار بزرگ مجاهد مشروطه یاد کرد و افزود: سرنوشت این «گرد کرد» با همین عنوان در سال 77 به چاپ رسانده است.
**یارمحمدخان کی بود؟
کشاورز در مورد زندگینامه این سردار بزرگ مشروطه گفت: این سردار از پدر به طایفه زردلان و از مادر به طایفه بالوند می رسد که پدر وی به کرمانشاه مهاجرت کرد و در محله پشت بدنه کرمانشاه که هم اکنون خیابان سید جمال الدین اسدآبادی نام دارد ساکن شد.
این پژوهشگر ادامه داد: یارمحمد خان نزد مرحوم آقامحمدمهدی مجتهد، درس خواند و سواد قرآنی آموخت و در طبقه بندی که بعدها از مجاهدان مشروطه در تبریز به عمل آمد جز مجاهدان دارای علم و سواد به حساب آمد.
کشاورز افزود: یارمحمد خان علاوه بر کسب سواد نزد مرحوم مجتهد در مغازه ای واقع در وکیل آقا امرار معاش کرد و از مردان زورخانه کار کرمانشاهی بود.
وی افزود: یارمحمدخان همراه با دوست و برادرخوانده اش به نام حسین خان کلاهمال ده پهلوان به تشویق مرحوم آقا مجتهد وارد جرگه سیاسی شدند و با توصیه آقاسید عبدالکرم غیرت که از شعرا و ادبا و مبارزان بود راه و رسم جوانمردی آموخت و پس از سن بلوغ، در قشون کرمانشاهان به عنوان توپچی استخدام شد و از توپچیان ماهر و کارآزموده شد.
این تاریخ نویس کرمانشاهی اضافه کرد: پس از پیروزی مشروطه، مجلس اول دایر شد و پس از فوت مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه به سلطنت رسید که به دلیل طینت ذاتی بدی که داشت ساختمان مجلس شورای ملی دوره اول را که دایر شده بود به توپ بست و دیگر از مشروطه اسمی باقی نماند.
کشاورز با بیان اینکه مبارزان و مشروطه خواهان تبریز به سرپرستی ستارخان در محله خیابان تبریز به فرماندهی باقرخان به مبارزه با محمدعلی شاه دست زدند، ادامه داد: انجمن انقلابی تبریز از مبارزان مشروطه دعوت کرد تا به یاری مشروطه خواهان تبریز بشتابند تا این کورسوی چراغی که علیه استبداد پیشین صورت می گیرد به فرجام نهایی خود برسد، از همین رو از همه جای ایران به این گروه پیوستند که چندی از بزرگان و مشروطه خواهان کرمانشاهی به همراه یارمحمدخان در این جریان قرار داشتند.
** محمدخان به سردار مجاهد شهرت یافت
وی با تاکید براینکه اقامت آنان در تبریز برای همراهی ستارخان و باقرخان 11 ماه به طول انجامید، گفت: یارمحمدخان به همراه ستارخان و سالارخان برای یک سفر جنگی به اردبیل رفت که در آنجا یارمحمدخان توانست با شجاعت و مبارزه مستمر، جان ستارخان را نجات دهد از همین رو به لقب سردار مجاهد شهرت یافت.
وی از یارمحمدخان مجاهد، یارمحمدخان سرمجاهد و سپس یارمحمدخان سردار مجاهد و سردار مشروطه به عنوان القاب وی یاد کرد.
کشاورز ادامه داد: به هنگام برگشتن یارمحمدخان از اردبیل به تبریز، روس ها تبریز را اشغال کرده بودند و برخی مجاهدان راهی تهران شدند که در آنجا به مبارزات خود ادامه دهند.
این پژوهشگر کرمانشاهی یادآور شد، در سال 1288 یارمحمدخان به همراه حسین خان به تهران تبعید شد که پس از خلع سلطنت محمدعلی شاه، مجاهدان تبعید شده مشروطه برای دفاع از پایتخت به مرکز فراخوانده شدند که یارمحمدخان نیز به پایتخت بازگشت.
وی افزود: یارمحمدخان در زمستان 1290 برای دفع فتنه به غرب کشور عازم شد و با پیروزی و شکست مواجه شد و سپس به تهران بازگشت و در بهار 1291 همراه والی کرمانشاه برای دفع فتنه سالارالدوله به کرمانشاه آمد که در آنجا بین مجاهدان انشعابی حاصل شد که از قوای دولتی اعلام تفکیک کردند و قیام کردند که جزییات آن در کتاب 'گرد کرد' به نگارش درآمده است.
** ترور گرد کرد از دریچه یک سقف
وی در خصوص سرانجام این سردار بزرگ مشروطه گفت: استعمار و استبداد که رنگ عوض کرده بود و با اینکه دولت ظاهرا مشروطه شده بود توطئه قتل یارمحمدخان کرمانشاهی را ریخت و در زیر سقف بازار با برخورد گلوله به دهان و متلاشی شدن مغز سردار، قیام وی نیز نافرجام ماند.
کشاورز معتقد است، در سریال هایی که با محتوای مشروطه تهیه و تدوین می شود جای مجاهدان مشروطه کرمانشاهی در آن بسیار خالی است که نیازمند توجه و بررسی است.
گفت و گو از زهره کریم زاده
7460/8066
انتهای پیام وی اضافه کرد: در 13 مهر 1291هجری شمسی مصادف با 1330 هجری قمری، سردار یار محمدخان کرمانشاهی در زیر سقف بازار طلافروشان نزدیک به دارالحکومه کرمانشاه از طریق دریچه هواکش بازار، ترور شد.
کشاورز از چنین روزی به عنوان سالمرگ سردار بزرگ مجاهد مشروطه یاد کرد و افزود: سرنوشت این «گرد کرد» با همین عنوان در سال 77 به چاپ رسانده است.
**یارمحمدخان کی بود؟
کشاورز در مورد زندگینامه این سردار بزرگ مشروطه گفت: این سردار از پدر به طایفه زردلان و از مادر به طایفه بالوند می رسد که پدر وی به کرمانشاه مهاجرت کرد و در محله پشت بدنه کرمانشاه که هم اکنون خیابان سید جمال الدین اسدآبادی نام دارد ساکن شد.
این پژوهشگر ادامه داد: یارمحمد خان نزد مرحوم آقامحمدمهدی مجتهد، درس خواند و سواد قرآنی آموخت و در طبقه بندی که بعدها از مجاهدان مشروطه در تبریز به عمل آمد جز مجاهدان دارای علم و سواد به حساب آمد.
کشاورز افزود: یارمحمد خان علاوه بر کسب سواد نزد مرحوم مجتهد در مغازه ای واقع در وکیل آقا امرار معاش کرد و از مردان زورخانه کار کرمانشاهی بود.
وی افزود: یارمحمدخان همراه با دوست و برادرخوانده اش به نام حسین خان کلاهمال ده پهلوان به تشویق مرحوم آقا مجتهد وارد جرگه سیاسی شدند و با توصیه آقاسید عبدالکرم غیرت که از شعرا و ادبا و مبارزان بود راه و رسم جوانمردی آموخت و پس از سن بلوغ، در قشون کرمانشاهان به عنوان توپچی استخدام شد و از توپچیان ماهر و کارآزموده شد.
این تاریخ نویس کرمانشاهی اضافه کرد: پس از پیروزی مشروطه، مجلس اول دایر شد و پس از فوت مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه به سلطنت رسید که به دلیل طینت ذاتی بدی که داشت ساختمان مجلس شورای ملی دوره اول را که دایر شده بود به توپ بست و دیگر از مشروطه اسمی باقی نماند.
کشاورز با بیان اینکه مبارزان و مشروطه خواهان تبریز به سرپرستی ستارخان در محله خیابان تبریز به فرماندهی باقرخان به مبارزه با محمدعلی شاه دست زدند، ادامه داد: انجمن انقلابی تبریز از مبارزان مشروطه دعوت کرد تا به یاری مشروطه خواهان تبریز بشتابند تا این کورسوی چراغی که علیه استبداد پیشین صورت می گیرد به فرجام نهایی خود برسد، از همین رو از همه جای ایران به این گروه پیوستند که چندی از بزرگان و مشروطه خواهان کرمانشاهی به همراه یارمحمدخان در این جریان قرار داشتند.
** محمدخان به سردار مجاهد شهرت یافت
وی با تاکید براینکه اقامت آنان در تبریز برای همراهی ستارخان و باقرخان 11 ماه به طول انجامید، گفت: یارمحمدخان به همراه ستارخان و سالارخان برای یک سفر جنگی به اردبیل رفت که در آنجا یارمحمدخان توانست با شجاعت و مبارزه مستمر، جان ستارخان را نجات دهد از همین رو به لقب سردار مجاهد شهرت یافت.
وی از یارمحمدخان مجاهد، یارمحمدخان سرمجاهد و سپس یارمحمدخان سردار مجاهد و سردار مشروطه به عنوان القاب وی یاد کرد.
کشاورز ادامه داد: به هنگام برگشتن یارمحمدخان از اردبیل به تبریز، روس ها تبریز را اشغال کرده بودند و برخی مجاهدان راهی تهران شدند که در آنجا به مبارزات خود ادامه دهند.
این پژوهشگر کرمانشاهی یادآور شد، در سال 1288 یارمحمدخان به همراه حسین خان به تهران تبعید شد که پس از خلع سلطنت محمدعلی شاه، مجاهدان تبعید شده مشروطه برای دفاع از پایتخت به مرکز فراخوانده شدند که یارمحمدخان نیز به پایتخت بازگشت.
وی افزود: یارمحمدخان در زمستان 1290 برای دفع فتنه به غرب کشور عازم شد و با پیروزی و شکست مواجه شد و سپس به تهران بازگشت و در بهار 1291 همراه والی کرمانشاه برای دفع فتنه سالارالدوله به کرمانشاه آمد که در آنجا بین مجاهدان انشعابی حاصل شد که از قوای دولتی اعلام تفکیک کردند و قیام کردند که جزییات آن در کتاب 'گرد کرد' به نگارش درآمده است.
** ترور گرد کرد از دریچه یک سقف
وی در خصوص سرانجام این سردار بزرگ مشروطه گفت: استعمار و استبداد که رنگ عوض کرده بود و با اینکه دولت ظاهرا مشروطه شده بود توطئه قتل یارمحمدخان کرمانشاهی را ریخت و در زیر سقف بازار با برخورد گلوله به دهان و متلاشی شدن مغز سردار، قیام وی نیز نافرجام ماند.
کشاورز معتقد است، در سریال هایی که با محتوای مشروطه تهیه و تدوین می شود جای مجاهدان مشروطه کرمانشاهی در آن بسیار خالی است که نیازمند توجه و بررسی است.
گفت و گو از زهره کریم زاده
7460/8066
کپی شد
