به گزارش خبرنگار ایرنا، احترام به فرهنگ و تمدن در بین کردستانی ها از ارزش و اهمیت خاصی برخوردار است و مردم این دیار با برگزاری آیین های سنتی و قدیمی، اصالت خود را حفظ کرده اند تا بتوانند آیین های کهن خود را با مضامین اجتماعی، فرهنگی و دینی وحدت ببخشند.
این آیین ها با مشارکت گسترده مردم و دوستداران فرهنگ و هنر کُردستان با اخذ مجوز از سوی سازمان های متبوع و با شور و نشاط خاصی برگزار می شود که برخی ویژگی های آن از جمله پوشیدن لباس های محلی با تنوع رنگ های شاد، رقص آیینی و بومی با حرکت های منظم، ریتمیک موزون، موسیقی و نوای کُردی همراه است و باعث شده تا آیین های کردستان در زمره شادترین آیین های فرهنگ ایران زمین قرار گیرند.
کردستانی ها هر سال با برپایی آیین های خاصی مانند مولودی خوانی، جشن نوروز، عروسی پیرشالیار و بووکه بارانه ضمن حفظ این هویت و اصالت، هزاران گردشگر داخلی و خارجی را برای تماشا و مشارکت در این آیین ها به سرزمین خود دعوت می کنند.
آیین های کردستان به عنوان میراث ناملموس مردم کُرد، از دیرباز سینه به سینه به ایشان به ارث رسیده البته این گذر زمان در برخی موارد رنگ و بویی عرفانی و دینی به خود گرفته که این مهم بر زیبایی های آنها اضافه کرده است.
از جمله آیین های کردستان که در آن رنگ و بوی عرفانی و دینی بیشتر از همه به چشم می خورد می توان به مولودی خوانی و دف نوازی اشاره کرد که با جذب موسیقی و نوای کهن مردم کردستان همه ساله با همزمان با آغاز ماه ربیع الاول در مساجد، خانقاه ها، تکایا و دیگر نقاط شهری و روستایی برگزار می شود.
آیین مولودی خوانی یک آیین دسته جمعی است که با دف نوازی و خواندن اشعار به زبان های عربی، کُردی و فارسی همراه است.
در بسیاری از شهرها و روستاهای استان با چراغانی کردن میادین و معابر، برپایی آیین مولودی خوانی و دف نوازی در مساجد و پخش آن از بلندگو و مناره ها و برگزاری جشن مولود همزمان با 12 ربیع الاول با مشارکت گسترده مردم برگزار می شود.
آیین های مولودی خوانی در طول ایام این ماه، معمولا قبل و بعد از اقامه نمازهای عصر، مغرب و عشا در مساجد استان کردستان برگزار می شود تا این آیین ها از جلوه های عملی و معنوی اسلامی نیز دور نماند چرا که منظور از ماه مولود در فرهنگ کُردها ماهی است که پیامبر اکرم (ص) متولد شده اند.
در این آیین یکی از قاریان برجسته، چند آیه از آیات قرآن را تلاوت می کند و شرکت کنندگان با باز کردن قرآن کریم و سردادن سلام و صلوات و فریادهای مدد یا رسول الله (ص) قاری را همراهی می کنند و در ادامه نیز گروه های مولودی خوانی و دف نوازی شروع به تک خوانی، جمع خوانی، تک نوازی و جمع نوازی دف کرده و به ذکر قصیده هایی به زبان های عربی و کُردی می پردازند.
گروه های مولودی خوان و دف نواز لباس های محلی کُردی می پوشند و روی پوست دف که ساز مقدس کرد زبان ها در آیین های مذهبی است کلمات مبارکی از جمله اسم جلاله الله، محمد رسول الله و آیات قرآنی خوشنویسی حک می کنند.
**بووکه بارانه (عروس باران)
عروس باران که یکی آیین های کهن و قدیمی مناطق کُردنشین است که هنوز هم در برخی مناطق روستایی استان برگزار می شود و کودکان به شوق بارش باران، ترانه بووکه بارانه سر می دهند.
آیین زیبای باران خواهی یکی از سنت های قدیم ایرانیان به عنوان میراث ناملموس در سال 2014 میلادی نامزد ثبت جهانی در یونسکو شد، این آیین در مناطق کردنشین با عنوان بووکه بارانه (عروس باران) هنوز هم رواج داد و بطور کلی رنگ نباخته و در برخی از مناطق روستایی در هنگام بروز خشکسالی و کاهش باران با شور و اشتیاق خاصی برگزار می شود.
بوکه بارانه، عروسکی باستانی در میان مردم مناطق کُردنشین، نمادی برای دفع بلای خشکسالی، عروسکی برای دعا و نیایش جمعی مردم به درگاه پروردگار، تقویت روحیه تعاون و سهیم شدن کودکان در فرهنگ رسوم و باور جامعه است در این آیین عروسکی را به شکل صلیب درست کرده و با شرکت کودکان بویژه دختر بچه ها و به صورت دسته جمعی برگزار می شود.
در این آیین یک عروسک (بووک) به نمادی برای گرد هم آمدن کودکان تبدیل می شود و کودکان برای ساختنش از مادران و یا مادر بزرگ های خوش سلیقه، کمک می گیرند.
برای ساخت بووکه بارانه (ایزدبانوی آب) یک قطعه چوب بزرگ با پارچه هایی با رنگ های شاد استفاده می شود و به عنوان نمادی از زیبایی و پاکی، پیشاهنگ کودکان روستا می شود.
**بیلن دانا (بیل دانا)
جشن باشکوه محلی بیلن دانا در سال های نه چندان دور در تمام مناطق کردنشین برگزار می شد، اما در گذر زمان مانند بسیاری از اعیاد، مراسم و جشن ها در دل تاریخ به فراموشی سپرده شد، جشنی که نقطه شروع اش شب چهاردهم بهمن است و به مدت دور روز برگزار می شود.
بیلن دانا از آیین های پیشواز برای عید باستانی نوروز بوده و آتش بعنوان عنصر اصلی این سور است که برگزار کنندگان آن که بیشتر جوانان هستند هیزیم های را در محوطه ای جمع و چهار بیل چوبی (پارو) برای آتش زدن در وسط تله هیزم ها قرار می دهند.
هر کدام از بیل های چوبی در این آیین نمادی از چهار محصول (گوشت، آب، نان و بلوط) است به این منظور که پس از افزوختن آتش هر بیلی که زودتر از دیگری بسوزد و به سمت نمادهای دیگر خم شود اهالی می پندارند که در سال آینده آن محصول پر رونق تر از دیگری است.
گوشت به نشانه ازدیاد دام، آب به نشانه سالی پر آب، نان به نشانه افزایش رزق و روزی و میوه درخت بلوط به نشانه افزایش محصولات جنگلی هستند.
این مراسم در واقع شکرگزاری برای گذشتن از سرمای سخت کوهستان و همچنین طلب زیادت روزی در سال پیش روی است و برخی از کارشناسان معتقدند تاریخ زایش و خاستگاه رویش این جشن به همان دوران حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح در منطقه زاگرس بر می گردد.
در آن دوران زاگرس نشینان اغلب از راه پرورش دام و دامداری امرار معاش می کردند و با زغال و چوب نیمه سوخته که در باور مردم این منطقه به عنوان یک ضدعفونی کننده شناخته می شود، آغل و طویله احشام خود را گندزدایی و ضد عفونی می کردند که بر افروختن آتش در این مراسم نمادی از آن دوران محسوب می شود.
**عروسی پیرشالیار
عروسی پیرشالیار شامل سلسله مراسمی سنتی و تاریخی که قدمت آن به بیش از یک هزار سال پیش بر می گردد، است، مراسمی کهن و تاریخی که هر سال در بهمن ماه در منطقه هورامان با حضور مهمانان و گردشگرانی از داخل و خارج از کشور برگزار می شود.
این مراسم از جشن ها و آیین های سنتی ایران زمین محسوب می شود که ریشه در باورهای اساطیری و ادیان باستانی دارد و کُردها به عنوان یکی از اقوام اصیل ایرانی هر سال در 2 فصل زمستان و بهار این آیین را گرامی می دارند.
هر چند نام این مراسم، عروسی است ولی در اصل این مراسم یک آیین سنتی است که در آن دام قربانی می‌کنند و به ذکر و راز و نیاز با خداوند متعال می‌پردازند، این مراسم آیینی است که برخی مورخان برگزاری آن را به بیش از هزار سال گذشته نسبت می‌دهند.
دف نوازی و رقص و سماع دارویش و مریدان در طول چند روز برگزاری آیین پیرشالیار جلوه های خاصی به این آیین بخشیده و هر سال گردشگران و مهمانان ویژه ای از مناطق مختلف برای شرکت در این آیین به منطقه هورامان سفر می کنند.
**نوروز پالنگان
اسفند، ماه استقبال از نوروز و سال نو است، اما نوروز باستانی پالنگان و آیین های آن با قدمت چند هزار ساله، حکایتی دیگر دارد چرا که 20 روز مانده به این عید باستانی، جشن نوروز روستای پالنگان با شادی و پایکوبی و چرخاندن مشعل ها و حرکت به بالای صخره های سنگی اطراف این روستا آغاز می شود.
در این آیین دختران و پسران ملبس به لباس های محلی کُردی که دارای رنگ های شاد هستند مشعل بدست از پشت بام خانه های روستا به صورت رژه سربازان نظامی، منظم و پشت سر هم از بالاترین نقطه این روستای پلکانی به پایین ترین نقطه آن که محل اجرای جشن است، حرکت می کنند.
بعد از تجمیع مشعل ها در یک نقطه، مردم در جایگاه اصلی به هم می پیوندند و همگی با هم آهنگ کردی نوروز را می خوانند و به رودخانه ای که از میان روستا می گذرد، تقدیم می کنند، جوانان نیز در اطراف آتش به رقص و پایکوبی همراه با نوا و موسیقی کُردی می پردازند.
**آیین های عید نوروز در کردستان
یکی از آیین های سنتی و باستانی کردستان جشن نوروز است که با برگزاری مراسم ویژه ای در این منطقه از ایران جشن گرفته می شود که کردستانی ها این آیین باستانی و کهن را با شکوه خاصی همه ساله برگزار و در بزرگداشت آن آداب و رسوم ویژه ای را برپا می دارند که نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است.
مردم این منطقه از یک ماه پیش از فرا رسیدن عید به پیروی از سنت گذشتگان با کاشت دانه هایی مانند گندم، نخود، عدس و کنجد در بشقاب ها و ظرف های گوناگون به استقبال از این عید می روند.
از جمله مهمترین آیین هایی که مردم این خطه در این ایام برگزار می کنند، آیین سنتی و کهن هه لاوه ملاوه و کوسه گردی است که چند سالی است با استقبال گسترده ای از سوی مردم در شهر و روستاهای مختلف برگزار می شود.
آیین دیرینه هه لاوه ملاوه از جمله آیین هایی است که ویژه مناطق کردنشین است و در روزهای پایانی سال برگزار می شود و کودکان و نوجوانان بازیگران اصلی آن هستند.
در این آیین اغلب کودکان به در خانه ها رفته و با کوبیدن آن به زبان کردی می گویند: هه لاوه ملاوه پسرتان داماد شود یا دخترتان عروس شود که پس از آن صاحبخانه هدیه ای به آنها می دهد که در قدیم بهترین هدیه ای که می توانستند، بگیرند تخم مرغ بود.
تخم مرغ به آن دلیل بهترین هدیه محسوب می شد و بسیار با ارزش بود که نمادی از نوزایی و زندگی دوباره است به طوری که حتی در غذایی که در آن ایام درست می کنند، اغلب از تخم مرغ استفاده می شود.
در این آیین اغلب دسته های 2 و یا چند نفری از کودکان در خانه ها را می زنند و قبل از آن که صاحبخانه جویا شود که چه کسی است، همگی با هم فریاد می زنند: هه لاوه مه لاوه، بیستانی سوور و ساوا، کورتان ببی به زاوا، کچ تان نه بی به چاوا، شتیک مان بو بخنه بن تاوا (هه لاوه مه لاوه، بوستان تان سرسبز و آباد، پسرتان داماد شود، دخترتان چشم نخورد، چیزی برای مان بیاور )
در این آیین که هم اکنون بیشتر در مناطق روستایی دیده می شود و چند سالی است در مناطق شهری نیز رواج دوباره پیدا کرده است، کودکان حتی از خانه خودشان نیز می توانند هدیه بگیرند و سپس راهی سایر خانه ها شوند.
**مراسم 'کوسه گردی'
از دیگر آیین های پیشینه دار که شب قبل از تحویل سال نو برگزار می شود، مراسم کوسه گردی، رسم کوسه یا کوسه به داس است که کردستانی در بزرگداشت عید نوروز این جشن باستانی را برپا می دارند که این امر نیز نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است.
مشابه این مراسم نیز در مناطق آذری زبان وجود دارد که از آن به عنوان 'کوسه گلین' یاد می شود.
این مراسم از جمله بازی ها و نمایش هایی است که به عنوان مقدمه نوروز و توسط یک گروه چهار تا 6 نفره برگزار می شود، اجرا کنندگان این رسم معمولا شامل کوسه، توبره کش، نی زن، محافظ کوسه یا دوگه و نیز مردی است که طناب دور گردن کوسه را در دست نگه می دارد.
این رسم در واقع به مناسبت زنده شدن زمین، راندن درد و بلا و به نوعی پیام آور بهار در شب قبل از تحویل سال نو برگزار می شود و در این مراسم، کوسه در حالیکه داس در دست دارد به راه می افتد و فرد دیگری با طنابی که به گردن کوسه بسته شده، او را بدنبال خود می کشد.
این آیین بیشتر در مناطق روستایی انجام می شود و ارزش هدایایی که به گروه کوسه داده می شود، از هدایای هه لاوه ملاوه بیشتر است.
**سیزده بدر
این آیین در استان کردستان نیز مانند سایر مناطق کشور در روز 13 فروردین و روز همگام با طبیعت و با رفتن مردم به دشت و صحرا و دامن طبیعت برگزار می شود.
یکی از ویژگی ها این آیین در کردستان استفاده برخی از شهروندان از غذاهای خاص که با استفاده از گیاهان کوهی از جمله دوخا، گل آقا و کنگر تهیه می شود، است.
در برخی مناطق کردستان در این روز مردم با پرت کردن 13 سنگ کوچک نحسی و پلیدی سال پیش رو را از خود دور می کنند و برخی دختران دم بخت چمن یا گیاهان را به هم گره می زنند به این امید که بخت شان باز شود و ازدواج کنند.
رها کردن سبزه در رودخانه و آرزو کردن سال پر خیر و برکت برای اعضای خانواده از دیگر آیین های روز سیزده بدر در کردستان است.
آیین های مختلف مردم استان کردستان که ریشه در باورها و اعتقادات مردم این دیدار دارد هر سال در مناطق مختلف برگزار می شود و مردم با احترام و شکوه خاصی در این آیین ها مشارکت می کنند، اما زندگی ماشینی و هیاهوی آن تا حدودی توانسته این آداب و سنن کهن را نیز تحت تاثیر قرار دهد و لازم است متولیان امور فرهنگی با ثبت این رسوم و حفظ کردن آن، زمینه را برای ماندگاری و انتقال آن به نسل های آینده را فراهم سازند.
3020/ 3034/9102
انتهای پیام این آیین ها با مشارکت گسترده مردم و دوستداران فرهنگ و هنر کُردستان با اخذ مجوز از سوی سازمان های متبوع و با شور و نشاط خاصی برگزار می شود که برخی ویژگی های آن از جمله پوشیدن لباس های محلی با تنوع رنگ های شاد، رقص آیینی و بومی با حرکت های منظم، ریتمیک موزون، موسیقی و نوای کُردی همراه است و باعث شده تا آیین های کردستان در زمره شادترین آیین های فرهنگ ایران زمین قرار گیرند.
کردستانی ها هر سال با برپایی آیین های خاصی مانند مولودی خوانی، جشن نوروز، عروسی پیرشالیار و بووکه بارانه ضمن حفظ این هویت و اصالت، هزاران گردشگر داخلی و خارجی را برای تماشا و مشارکت در این آیین ها به سرزمین خود دعوت می کنند.
آیین های کردستان به عنوان میراث ناملموس مردم کُرد، از دیرباز سینه به سینه به ایشان به ارث رسیده البته این گذر زمان در برخی موارد رنگ و بویی عرفانی و دینی به خود گرفته که این مهم بر زیبایی های آنها اضافه کرده است.
از جمله آیین های کردستان که در آن رنگ و بوی عرفانی و دینی بیشتر از همه به چشم می خورد می توان به مولودی خوانی و دف نوازی اشاره کرد که با جذب موسیقی و نوای کهن مردم کردستان همه ساله با همزمان با آغاز ماه ربیع الاول در مساجد، خانقاه ها، تکایا و دیگر نقاط شهری و روستایی برگزار می شود.
آیین مولودی خوانی یک آیین دسته جمعی است که با دف نوازی و خواندن اشعار به زبان های عربی، کُردی و فارسی همراه است.
در بسیاری از شهرها و روستاهای استان با چراغانی کردن میادین و معابر، برپایی آیین مولودی خوانی و دف نوازی در مساجد و پخش آن از بلندگو و مناره ها و برگزاری جشن مولود همزمان با 12 ربیع الاول با مشارکت گسترده مردم برگزار می شود.
آیین های مولودی خوانی در طول ایام این ماه، معمولا قبل و بعد از اقامه نمازهای عصر، مغرب و عشا در مساجد استان کردستان برگزار می شود تا این آیین ها از جلوه های عملی و معنوی اسلامی نیز دور نماند چرا که منظور از ماه مولود در فرهنگ کُردها ماهی است که پیامبر اکرم (ص) متولد شده اند.
در این آیین یکی از قاریان برجسته، چند آیه از آیات قرآن را تلاوت می کند و شرکت کنندگان با باز کردن قرآن کریم و سردادن سلام و صلوات و فریادهای مدد یا رسول الله (ص) قاری را همراهی می کنند و در ادامه نیز گروه های مولودی خوانی و دف نوازی شروع به تک خوانی، جمع خوانی، تک نوازی و جمع نوازی دف کرده و به ذکر قصیده هایی به زبان های عربی و کُردی می پردازند.
گروه های مولودی خوان و دف نواز لباس های محلی کُردی می پوشند و روی پوست دف که ساز مقدس کرد زبان ها در آیین های مذهبی است کلمات مبارکی از جمله اسم جلاله الله، محمد رسول الله و آیات قرآنی خوشنویسی حک می کنند.
**بووکه بارانه (عروس باران)
عروس باران که یکی آیین های کهن و قدیمی مناطق کُردنشین است که هنوز هم در برخی مناطق روستایی استان برگزار می شود و کودکان به شوق بارش باران، ترانه بووکه بارانه سر می دهند.
آیین زیبای باران خواهی یکی از سنت های قدیم ایرانیان به عنوان میراث ناملموس در سال 2014 میلادی نامزد ثبت جهانی در یونسکو شد، این آیین در مناطق کردنشین با عنوان بووکه بارانه (عروس باران) هنوز هم رواج داد و بطور کلی رنگ نباخته و در برخی از مناطق روستایی در هنگام بروز خشکسالی و کاهش باران با شور و اشتیاق خاصی برگزار می شود.
بوکه بارانه، عروسکی باستانی در میان مردم مناطق کُردنشین، نمادی برای دفع بلای خشکسالی، عروسکی برای دعا و نیایش جمعی مردم به درگاه پروردگار، تقویت روحیه تعاون و سهیم شدن کودکان در فرهنگ رسوم و باور جامعه است در این آیین عروسکی را به شکل صلیب درست کرده و با شرکت کودکان بویژه دختر بچه ها و به صورت دسته جمعی برگزار می شود.
در این آیین یک عروسک (بووک) به نمادی برای گرد هم آمدن کودکان تبدیل می شود و کودکان برای ساختنش از مادران و یا مادر بزرگ های خوش سلیقه، کمک می گیرند.
برای ساخت بووکه بارانه (ایزدبانوی آب) یک قطعه چوب بزرگ با پارچه هایی با رنگ های شاد استفاده می شود و به عنوان نمادی از زیبایی و پاکی، پیشاهنگ کودکان روستا می شود.
**بیلن دانا (بیل دانا)
جشن باشکوه محلی بیلن دانا در سال های نه چندان دور در تمام مناطق کردنشین برگزار می شد، اما در گذر زمان مانند بسیاری از اعیاد، مراسم و جشن ها در دل تاریخ به فراموشی سپرده شد، جشنی که نقطه شروع اش شب چهاردهم بهمن است و به مدت دور روز برگزار می شود.
بیلن دانا از آیین های پیشواز برای عید باستانی نوروز بوده و آتش بعنوان عنصر اصلی این سور است که برگزار کنندگان آن که بیشتر جوانان هستند هیزیم های را در محوطه ای جمع و چهار بیل چوبی (پارو) برای آتش زدن در وسط تله هیزم ها قرار می دهند.
هر کدام از بیل های چوبی در این آیین نمادی از چهار محصول (گوشت، آب، نان و بلوط) است به این منظور که پس از افزوختن آتش هر بیلی که زودتر از دیگری بسوزد و به سمت نمادهای دیگر خم شود اهالی می پندارند که در سال آینده آن محصول پر رونق تر از دیگری است.
گوشت به نشانه ازدیاد دام، آب به نشانه سالی پر آب، نان به نشانه افزایش رزق و روزی و میوه درخت بلوط به نشانه افزایش محصولات جنگلی هستند.
این مراسم در واقع شکرگزاری برای گذشتن از سرمای سخت کوهستان و همچنین طلب زیادت روزی در سال پیش روی است و برخی از کارشناسان معتقدند تاریخ زایش و خاستگاه رویش این جشن به همان دوران حدود سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح در منطقه زاگرس بر می گردد.
در آن دوران زاگرس نشینان اغلب از راه پرورش دام و دامداری امرار معاش می کردند و با زغال و چوب نیمه سوخته که در باور مردم این منطقه به عنوان یک ضدعفونی کننده شناخته می شود، آغل و طویله احشام خود را گندزدایی و ضد عفونی می کردند که بر افروختن آتش در این مراسم نمادی از آن دوران محسوب می شود.
**عروسی پیرشالیار
عروسی پیرشالیار شامل سلسله مراسمی سنتی و تاریخی که قدمت آن به بیش از یک هزار سال پیش بر می گردد، است، مراسمی کهن و تاریخی که هر سال در بهمن ماه در منطقه هورامان با حضور مهمانان و گردشگرانی از داخل و خارج از کشور برگزار می شود.
این مراسم از جشن ها و آیین های سنتی ایران زمین محسوب می شود که ریشه در باورهای اساطیری و ادیان باستانی دارد و کُردها به عنوان یکی از اقوام اصیل ایرانی هر سال در 2 فصل زمستان و بهار این آیین را گرامی می دارند.
هر چند نام این مراسم، عروسی است ولی در اصل این مراسم یک آیین سنتی است که در آن دام قربانی می‌کنند و به ذکر و راز و نیاز با خداوند متعال می‌پردازند، این مراسم آیینی است که برخی مورخان برگزاری آن را به بیش از هزار سال گذشته نسبت می‌دهند.
دف نوازی و رقص و سماع دارویش و مریدان در طول چند روز برگزاری آیین پیرشالیار جلوه های خاصی به این آیین بخشیده و هر سال گردشگران و مهمانان ویژه ای از مناطق مختلف برای شرکت در این آیین به منطقه هورامان سفر می کنند.
**نوروز پالنگان
اسفند، ماه استقبال از نوروز و سال نو است، اما نوروز باستانی پالنگان و آیین های آن با قدمت چند هزار ساله، حکایتی دیگر دارد چرا که 20 روز مانده به این عید باستانی، جشن نوروز روستای پالنگان با شادی و پایکوبی و چرخاندن مشعل ها و حرکت به بالای صخره های سنگی اطراف این روستا آغاز می شود.
در این آیین دختران و پسران ملبس به لباس های محلی کُردی که دارای رنگ های شاد هستند مشعل بدست از پشت بام خانه های روستا به صورت رژه سربازان نظامی، منظم و پشت سر هم از بالاترین نقطه این روستای پلکانی به پایین ترین نقطه آن که محل اجرای جشن است، حرکت می کنند.
بعد از تجمیع مشعل ها در یک نقطه، مردم در جایگاه اصلی به هم می پیوندند و همگی با هم آهنگ کردی نوروز را می خوانند و به رودخانه ای که از میان روستا می گذرد، تقدیم می کنند، جوانان نیز در اطراف آتش به رقص و پایکوبی همراه با نوا و موسیقی کُردی می پردازند.
**آیین های عید نوروز در کردستان
یکی از آیین های سنتی و باستانی کردستان جشن نوروز است که با برگزاری مراسم ویژه ای در این منطقه از ایران جشن گرفته می شود که کردستانی ها این آیین باستانی و کهن را با شکوه خاصی همه ساله برگزار و در بزرگداشت آن آداب و رسوم ویژه ای را برپا می دارند که نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است.
مردم این منطقه از یک ماه پیش از فرا رسیدن عید به پیروی از سنت گذشتگان با کاشت دانه هایی مانند گندم، نخود، عدس و کنجد در بشقاب ها و ظرف های گوناگون به استقبال از این عید می روند.
از جمله مهمترین آیین هایی که مردم این خطه در این ایام برگزار می کنند، آیین سنتی و کهن هه لاوه ملاوه و کوسه گردی است که چند سالی است با استقبال گسترده ای از سوی مردم در شهر و روستاهای مختلف برگزار می شود.
آیین دیرینه هه لاوه ملاوه از جمله آیین هایی است که ویژه مناطق کردنشین است و در روزهای پایانی سال برگزار می شود و کودکان و نوجوانان بازیگران اصلی آن هستند.
در این آیین اغلب کودکان به در خانه ها رفته و با کوبیدن آن به زبان کردی می گویند: هه لاوه ملاوه پسرتان داماد شود یا دخترتان عروس شود که پس از آن صاحبخانه هدیه ای به آنها می دهد که در قدیم بهترین هدیه ای که می توانستند، بگیرند تخم مرغ بود.
تخم مرغ به آن دلیل بهترین هدیه محسوب می شد و بسیار با ارزش بود که نمادی از نوزایی و زندگی دوباره است به طوری که حتی در غذایی که در آن ایام درست می کنند، اغلب از تخم مرغ استفاده می شود.
در این آیین اغلب دسته های 2 و یا چند نفری از کودکان در خانه ها را می زنند و قبل از آن که صاحبخانه جویا شود که چه کسی است، همگی با هم فریاد می زنند: هه لاوه مه لاوه، بیستانی سوور و ساوا، کورتان ببی به زاوا، کچ تان نه بی به چاوا، شتیک مان بو بخنه بن تاوا (هه لاوه مه لاوه، بوستان تان سرسبز و آباد، پسرتان داماد شود، دخترتان چشم نخورد، چیزی برای مان بیاور )
در این آیین که هم اکنون بیشتر در مناطق روستایی دیده می شود و چند سالی است در مناطق شهری نیز رواج دوباره پیدا کرده است، کودکان حتی از خانه خودشان نیز می توانند هدیه بگیرند و سپس راهی سایر خانه ها شوند.
**مراسم 'کوسه گردی'
از دیگر آیین های پیشینه دار که شب قبل از تحویل سال نو برگزار می شود، مراسم کوسه گردی، رسم کوسه یا کوسه به داس است که کردستانی در بزرگداشت عید نوروز این جشن باستانی را برپا می دارند که این امر نیز نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است.
مشابه این مراسم نیز در مناطق آذری زبان وجود دارد که از آن به عنوان 'کوسه گلین' یاد می شود.
این مراسم از جمله بازی ها و نمایش هایی است که به عنوان مقدمه نوروز و توسط یک گروه چهار تا 6 نفره برگزار می شود، اجرا کنندگان این رسم معمولا شامل کوسه، توبره کش، نی زن، محافظ کوسه یا دوگه و نیز مردی است که طناب دور گردن کوسه را در دست نگه می دارد.
این رسم در واقع به مناسبت زنده شدن زمین، راندن درد و بلا و به نوعی پیام آور بهار در شب قبل از تحویل سال نو برگزار می شود و در این مراسم، کوسه در حالیکه داس در دست دارد به راه می افتد و فرد دیگری با طنابی که به گردن کوسه بسته شده، او را بدنبال خود می کشد.
این آیین بیشتر در مناطق روستایی انجام می شود و ارزش هدایایی که به گروه کوسه داده می شود، از هدایای هه لاوه ملاوه بیشتر است.
**سیزده بدر
این آیین در استان کردستان نیز مانند سایر مناطق کشور در روز 13 فروردین و روز همگام با طبیعت و با رفتن مردم به دشت و صحرا و دامن طبیعت برگزار می شود.
یکی از ویژگی ها این آیین در کردستان استفاده برخی از شهروندان از غذاهای خاص که با استفاده از گیاهان کوهی از جمله دوخا، گل آقا و کنگر تهیه می شود، است.
در برخی مناطق کردستان در این روز مردم با پرت کردن 13 سنگ کوچک نحسی و پلیدی سال پیش رو را از خود دور می کنند و برخی دختران دم بخت چمن یا گیاهان را به هم گره می زنند به این امید که بخت شان باز شود و ازدواج کنند.
رها کردن سبزه در رودخانه و آرزو کردن سال پر خیر و برکت برای اعضای خانواده از دیگر آیین های روز سیزده بدر در کردستان است.
آیین های مختلف مردم استان کردستان که ریشه در باورها و اعتقادات مردم این دیدار دارد هر سال در مناطق مختلف برگزار می شود و مردم با احترام و شکوه خاصی در این آیین ها مشارکت می کنند، اما زندگی ماشینی و هیاهوی آن تا حدودی توانسته این آداب و سنن کهن را نیز تحت تاثیر قرار دهد و لازم است متولیان امور فرهنگی با ثبت این رسوم و حفظ کردن آن، زمینه را برای ماندگاری و انتقال آن به نسل های آینده را فراهم سازند.
3020/ 3034/9102
کپی شد
