جوایز تابلوهای مقصد هستند/ معرفی نامزدهای جایزه کتاب کودک

جماران ـ منصوره جاسبی: حوالی ساعت نه و نیم صبح امروز چهاردهم مرداد ماه سال 1403 هجری شمسی، زیر تیغ هایی که از نور خورشید بر پشتم می نشست، مسیر آشنای خیابان فخر رازی تا سرای اهل قلم را که این روزها بیشتر از آنکه گذر فرهنگ باشد، گذر ماگ های رنگ به رنگ، جوراب های تا به تا و صندلی های اغذیه فروشی ها شده است، طی کردم و چند دقیقه ای پیش از آغاز مراسم خودم را مقابل سرای اهل قلم دیدم. بیشتر صندلی های سالن پر بود و من هم در ردیف سوم که انگار از چشم خبرنگاران دور مانده، صندلی ای برای خودم انتخاب کردم و جاگیر شدم. 

چند آیه از قران مجید و سرود جمهوری اسلامی که خوانده شد، نوبتی هم اگر بود نوبت علی رمضانی بود، مدیر عامل خانه کتاب ایران. او در ابتدا به یتیم شدن هفده هزار کودک در غزه اشاره کرد و برای شهدای غزه علو درجه از خداوند خواستار شد.

او گفت: رشته هایی از جایزه کتاب ایران به واسطه اهمیت و ضرورت پرداختن بیشتر به آنها از این جایزه جدا شدند مانند جایزه جلال آل احمد و اکنون هم جایزه کتاب کودک و نوجوان از آن جدا شده تا تخصصی تر به آن پرداخته شود.

رمضانی این جشنواره را یک بسته کامل از آموزش، پژوهش، حوزه بین الملل و... دانست و افزود: در طول سالیان مختلف برپایی نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، حوزه ناشران کتاب‌ های آموزشی و کمک آموزشی به واسطه قیمت کتاب هایشان در صدر ریالی جدول نمایشگاه قرار داشتند که این نمایشگاه کتاب کودک و نوجوان در صدر جدول ریالی قرار گرفتند و اقبال عمومی را از آن خود کردند.

حامد محقق، معاون شعر و ادبیات داستانی خانه کتاب ایران، آثار رسیده به بخش شعر را ۲۲۵ کتاب، بخش داستان کوتاه ۲۱۲۵ کتاب، داستان بلند و رمان ۱۶۰ کتاب، بخش کلیات ۵۵۶ و بخش پژوهش 40 کتاب و همه این کتاب ها یعنی 3106 کتاب در بخش تصویرگری مورد داوری قرار گرفتند.

او اضافه کرد: 746 ناشر در این دوره کتاب داشتند که انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ۸ کتاب و مهرک با ۴ کتاب بالاترین تعداد نامزد را داشتند؛ همچنین نسبت خانم ها به آقایان، 23 به 6 است که به نفع خانم هاست. چهار نشست با حوزه کارشناسان داشتیم که امروز یکی از آنها در مشهد برگزار می شود و اولین نشست در حوزه پژوهش در دانشگاه شیراز برگزار شد، دومین نشست در حوزه آسیب شناسی تصویر کتاب کودک در قم و نشست انتهایی در دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال صبح روز چهارشنبه با عنوان ادبیات کودک، گنجینه تمدنی برگزار می شود. این جشنواره مانند جشنواره جلال آل احمد و جشنواره شعر فجر، یک گوشواره آموزشی دارد که آن دوره های قاصدک است که سومین دوره آن روز چهارشنبه همزمان با اختتامیه برگزار می شود. این جشنواره یک بسته کاملی از آموزش، ترویج و نشست‌های بین المللی خواهد بود.

محمد حمزه زاده، دبیر علمی جشنواره کودک و نوجوان، جدا کردن حوزه کودک و نوجوان را امر مهمی دانست و گفت: این موضوع برای من یک آرزو بود. اصولا کتاب کودک جایگاهی نداشت و قیاسی مع الفارق میان کتاب‌ ها انجام می‌ شد. با آمدن آقای رمضانی گروه کودک تاسیس شد در حالی که این فعالیت در بیشتر سازمان ها کم و کمتر شده است.

او با اشاره به کارکرد جایزه هایی که به کتاب تعلق می گیرد، اضافه کرد: وقتی اسم جایزه می آید، نقدها بلند می شود که چقدر جشنواره و جایزه. من به جشنواره های برگزارشده در حوزه های دیگر کاری ندارم اما در حوزه کودک باید گفت، مفهوم جایزه در دیگر کشورها به مفهوم نشان دادن مسیر است نه به مقصد رسیدن. جایزه ها تابلوهای راهنما برای رسیدن به مقصد هستند. در واقع جایزه مدالی است که به سینه آویخته می شود و به دیگران می گوید در این اثر دنبال علت‌ ها برای برجسته شدن بگردید. جایزه چیزی نیست که در کشوی نویسنده ها خاک بخورد.

حمزه زاده با تاکید بر اینکه در جوامع بین المللی به تعداد جایزه دریافت شده به وسیله اثر اهمیت داده می شود، گفت: اگر بخواهید در این حوزه رشد داشته باشیم باید به امر توجه کنیم و این موضوع نیاز داشت که این حوزه مستقل شود.

وی به وضعیت ویژه ادبیات کودک نیز پرداخت و افزود: ما به دلیل فرهنگی بودن انقلابمان و رشد فزاینده جمعیت، با جامعه چند میلیونی کودک مواجه بودیم که این موضوع نیازمند گفت و گو بود و باید ادبیات کودک را می آموختیم و این فرایند با برگزاری کارگاه‌ها، باشگاه ها باعث رشد پدیدآورندگان شد. این ها دلایل تاسیس جوایز حوزه ادبیات کودک است و می‌تواند برای دیگران الگو شود.

حمزه زاده زبان کودکی را زبان بین المللی دانست و گفت: ان شاءالله در دوره های بعدی بخش بین المللی، فرامرزی شود و همین موضوع، بازاری را برای کتاب کودک شکل دهد که بتواند نیازهای این حوزه را نیز پوشش دهد. 

وی سه ناشر پرفروش نمایشگاه امسال کتاب را ناشران کودک و نوجوان عنوان کرد و آن را مایه امید برشمرد.

حمزه زاده در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران درباره میزان تولید اثر برای گروه نوجوان بخصوص در حوزه شعر که تقریبا بازار در حال خالی شدن است، گفت: نیازمند رصد و پایش در این زمینه هستیم و یکی از اهداف جشنواره ها پایش این موضوعات است که باید بدان پرداخته شود و متاسفانه ما با کمبود اثر در این حوزه مواجه هستیم.

در بخش دیگر این نشست، رمضانی به تحلیل 31 سال کتاب کودک و نوجوان از جهات مختلف اشاره کرد و گفت: اینها در قالب دو شماره با عنوان تکتا منتشر خواهد شد. و در روز اختتامیه که هفدهم مرداد از ساعت ۱۵ تا ۱۷ در تالار وحدت برگزار می شود، بخشی از تحلیل ها ارائه می شود. بخشی از این تحلیل ها به ضعف ها زیر نظر کارشناسان می پردازد که ما در حوزه نوجوان به شدت ضعیف هستیم که یا از کتاب ها ترجمه استفاده می شود یا کتاب های آموزشی. بخش دیگری که خواهیم داشت توسعه آموزش برای برای نویسندگان و شعرا در حوزه هایی که در آن خلأ داریم خواهد بود. 

وی افزود: این جشنواره ها و جوایز با اصحاب آن که خوانندگان و مخاطبانند، می تواند ماندگار بماند و هیچ کسی منکر ضرورت پرداخت تخصصی به این حوزه نیست و در واقع حوزه ای است که مورد عنایت مسئولان راهبر در کشور است؛ حتی رهبری نیز در بازدید از نمایشگاه بر این موضوع تاکید داشتند و این مساله می تواند به یک مطالبه جمعی تبدیل شود. و از طرفی این جایزه موازی جوایز دیگر نیست.

رمضانی آثار حوزه کودک و نوجوان را در عرصه بین المللی روان ترین حوزه دانست و گفت: این حوزه استعداد این را دارد که جوایز را دریافت کند و باید در عرصه ارائه و معرفی، فعالیت مناسبی داشته باشیم. کتاب های کودک و نوجوان ما در تصویرگری در حال رقابت، در متن قابل رقابت و در حوزه چاپ، قدری عقب هستند.

در انتهای این نشست، نامزدهای نهایی در بخش های مختلف به شرح زیر اعلام شد:

بخش کلیات

«دانشنامه قرآن کریم ویژه نوجوانان» اثر مظفر سالاری از انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

«دوتوک، عروسک کوچک بلوچی» اثر زهره پریرخ از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

بخش شعر

«آسمان مگر تمام می‌شود» سروده منیره هاشمی از انتشارات مؤسسه فرهنگی منادی تربیت

«باران چه می‌نویسد» سروده خاتون حسنی از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

«بارون می‌آد» سروده مهری ماهوتی از انتشارات توتک

«بهار از کوچ برگشت» سروده بابک نیک طلب از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

«پنج و ده دقیقه» سروده طاهره شهابی از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

«فرشته‌های برف» سروده مریم زرنشان از انتشارات موسسه مهرک با ادب

«قطار دکمه‌ای» سروده مریم هاشم‌پور از انتشارات موسسه مهرک با ادب

داستان کوتاه

«جنگل پشت پنجره» اثر نیره باقری از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

«خاطرات چهل تیکه» اثر محمد گودرزی‌ دهریزی از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

«ماهینا» اثر پروین پناهی از انتشارات مؤسسه مهرک با ادب

«مجموعه ماجراهای دخترانه» اثر کلر ژوبرت از انتشارات مؤسسه مهرک با ادب

«مجموعه یک پاورقی» اثر امیرحسین زنجانبر و محمد دهریزی از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

داستان بلند و رمان

«آتش در آشیانه‌ اژدها» اثر رویا منوچهری از انتشارات قدیانی

«اردو در قبرستان ژغاره» اثر زهرا جلائی فر از انتشارات به نشر (آستان قدس رضوی)

«روز اول، روز آخر» اثر معصومه میرابوطالبی از انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی

«روز جهانی سوپ دو احمق» اثر فریبا کلهر از انتشارات قدیانی

«قصه‌هایی که شهرزاد نگفت» اثر داریوش عابدی از انتشارات قدیانی

«کتانی‌های کوکام» اثر فاطمه جدیدی از انتشارات شرکت چاپ و نشر بین الملل

«همه‌ی سیب‌ها زمین را دوست دارند» اثر آویسا شرفی از انتشارات محراب قلم

تصویرگری

«انسان‌های کوچک؛ آرزوهای بزرگ» از انتشارات گه‌گاه و «پیچوله کوچوله» از انتشارات به نشر(انتشارات آستان قدس رضوی) هر دو اثر اسماعیل چشرخ

«بهرام و ماجراهای هفت گنبد» اثر نرگس محمدی، انتشارات فاطمی

«پابلند» اثر نیلوفر برومند، انتشارات (توتک) جامعه القرآن الکریم

«پسر اقیانوس» اثر هاله قربانی انتشارات افق، کتاب‌های فندق

«خورشیدی در صحرای ترکمن» اثر نجلا مهدوی اشرف، انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

«رهایم نکن» اثر اعظم واضحی مقدم، انتشارات به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی)

پژوهش

هیئت داوران در این بخش هیچ اثری را به عنوان نامزد انتخاب نکرد.