بازار مشاغل فصلی چه تابستان باشد و چه زمستان همیشه روی خوبش را به صاحبان این شغل‌ها نشان داده است؛ مثل حالا که هوا سرد شده و همه جا صحبت از بازار گرم شغل‌های فصلی است. اما این فقط یک روی سکه است و روی دیگر سکه آنجاست که بسیاری از صاحبان مشاغل فصلی از بیمه و حقوق و دستمزد کافی برخوردار نیستند و سوز سرما را برای امرار معاش و تامین هزینه‌های زندگی به جان می‌خرند.
به گزارش جی پلاس، کارهای فصلی، فعالیتهایی مثل کشاورزی، صیادی، ماهیگیری، برنج کوبی و کارهای ساختمانی را شامل می‌شود که بنا به ماهیت خود در مقاطعی مشخص و معین از سال انجام می‌شود و افرادی که در چنین فعالیتهایی مشغول کار هستند کارگر فصلی نامیده می‌شوند.
در حال حاضر بیشترین کارگران فصلی در بخشهای کشاورزی و ساختمانی مشغول کارند. آنها معمولا در شش ماهه نخست سال که فصل ساخت وساز و تولید و برداشت محصول است کار می‌کنند و با پایان یافتن آن دست از کار می‌کشند؛ اگر پروژه‌های ساختمانی در یک نیمه از سال به سرعت بالا می روند و در نیمه دیگر سال متوقف می‌مانند به این دلیل است.
امروز قهوه‌خانه‌ها، قالیشویی‌ها،خشکشویی‌ها، پیست اسکی‌ها، عایق کاری پشت‌بام‌ها و استخرها حتی تغییر کاربری برخی مغازه‌ها با شروع فصل پاییز و زمستان در زمره مشاغل فصلی قرار دارد و تغییرات آب و هوایی به آنها رونق خاصی می‌دهد.
در مشاغل فصلی هر سه نوع قرارداد کار اعم از موقت، معین و دائم منعقد می شود و نوع قرارداد کار هیچ ارتباطی با فصلی بودن یا نبودن کار موضوع آن قرارداد ندارد.
در مورد پرداخت دستمزد هم، رابطه کارگری و کارفرمایی میان کارگر فصلی و کارفرما در غیر فصول کاری به حالت تعلیق در می‌آید و با توجه به قرارداد اولیه و قبول شرایط کار از طرف کارگر، دستمزدی برای غیر فصل کار پرداخت نمی شود، علاوه بر این در زمان محاسبه سنوات خدمت، تنها مجموع فصول کار به عنوان سابقه کار مفید کارگر ملاک عمل قرار می گیرد.
در سالهای گذشته بسیاری از کارگران فصلی به دلیل افزایش هزینه‌های زندگی، عدم برخورداری از مزایای بیمه و حقوق و دستمزد ناکافی، خواهان حل مشکلات سنواتی، افزایش دستمزد ماهانه، اجرای طبقه‌بندی مشاغل و حمایتهای پس از بازنشستگی شدند.
یک کارشناس بازار کار در این باره می‌گوید با توجه به اینکه ۵۰ درصد نیروی کار کشور در کارگاههای کوچک مشغول کارند، دولت باید تمرکز خود را روی کارگاههای کوچک بگذارد.
به اعتقاد حاج اسماعیلی، بیشترین تخلفات صورت گرفته در خصوص عدم ارسال لیست بیمه نیروی کار، عدم پرداخت دستمزد مصوب شورای عالی کار و امضای قراردادهای شفاهی و سفید در کارگاههای کوچک اتفاق می‌افتد و عمده‌ترین دلیل آن به ضعف نظارت و کمرنگ بودن بازرسی در این کارگاهها برمی‌گردد.
او معتقد است برای جلوگیری از اجحاف و تضییع حقوق کارگران فصلی، نظارت و بازرسی از کارگاههای کوچک توسط متولیان وزارت کار بیشتر شود و ساماندهی آنها در دستور کار قرار گیرد.
از نگاه این کارشناس بازار کار هیچ تبعیضی در پرداخت دستمزد، حق بیمه و رعایت حقوق کار بین کارگران موقت و فصلی و دیگر کارگران پذیرفته نیست و قانون کار تفاوتی میان کارگران قرارداد دائم و موقت به لحاظ استفاده از مزایای قانون کار و تامین اجتماعی قائل نشده است.
حاج اسماعیلی به راهکاری که در دولتهای قبل برای حمایت از کارگران فصلی در پیش گرفته شد، اشاره کرده و می‌گوید: راهکار مذکور این بود که برای کارگران موقت و فصلی دستمزد بیشتری در نظر گرفتند ولی چندان موفق نبود و ادامه پیدا نکرد به همین دلیل دولت باید برای این دسته از کارگران که بیشتر دچار تضییع حقوق می‌شوند و از مزایای بیمه درمانی و حقوق کار محرومند مشوق‌های مناسبی در نظر بگیرد و وزارت کار نیز مکانیسم‌های کارآمدتری را برای بازرسی از کارگاههای کوچک و مشاغل فصلی انتخاب کند.
شرایط سخت و طاقت فرسای مشاغل فصلی و بیکاری‌های مداوم از یک سو و عدم پرداخت حقوق و بیمه قانونی کارگران فصلی توسط برخی کارفرمایان موجب دلسردی و نگرانی از عدم تامین هزینه‌های زندگی و نبود آینده شغلی در این دسته از کارگران شده است.
علیرغم آنکه کارشناسان بر این باورند که مشاغل فصلی می‌تواند بخشی از معضل بیکاری را پوشش دهد اما ناپایداری این دسته مشاغل و محدود شدن آنها به فصولی از سال موجب شده تا این مشاغل در زمره فعالیتهای موقت قلمداد شوند. در مشاغل فصلی به دلیل آنکه دائمی نیستند، روابط کار به شکل دو طرفه و توافقی برقرار شده و کارگر در قبال پرداخت مبلغی توسط کارفرما مشغول کار می‌شود.
قانون کار در ماده ۱۴۸ کارفرمایان را مکلف کرده در صورت به کارگیری نیروی کار، نسبت به پوشش بیمه‌ای وی اقدام کنند تا در مواقع بحرانی و نیاز به خدمات درمانی دچار آسیب نشوند.
کارشناسان می‌گویند با توجه به اینکه ساعات کار برخی از مشاغل فصلی مشخص نیست و در هنگام وقوع حادثه برای نیروی کار هیچ فرد یا سازمانی مسئولیت آن را نمی‌پذیرد، لازم است وزارت کار با همکاری تشکل‌های کارگری، ساماندهی کارگران فصلی را در دستور کار قرار دهد و از مکانیسم‌های بهتر و کارآمدتری برای بازرسی و نظارت بر کارگران مشاغل فصلی استفاده کند.
درعین حال سازمانهای کارگری نیز نباید از نقش و وظایفی که در قبال کارگران فصلی و پیگیری مطالبات آنها بردوش دارند غافل شوند، انجمن‌ها و تشکل‌های صنفی کارگری باید در زمینه شناسایی کارگران مشاغل فصلی فعال‌تر عمل کرده و از طریق مذاکره با کارفرمایان از استخدام و نحوه فعالیت کارگران فصلی در کارگاهها مطلع و از حقوق قانونی آنها دفاع کنند.
