سودسازی پاکستان در تولید خودرو

جی پلاس، در ضلع جنوب‌شرقی ایران ٧٠ سال پیش کشوری تأسیس شد که امروزه اغلب ما ایرانیان تصویر مبهمی از آن داریم؛ «پاکستان». تاکنون دیده نشده که یک ایرانی آرزوی سفر به پاکستان داشته باشد. اگر از ایرانیان بخواهیم که ١٠ مقصد گردشگری خارجی خود را انتخاب کنند، شاید پاکستان در این فهرست جایی نداشته باشد و اگر این فهرست را تا ٥٠ کشور هم ادامه دهیم، باز هم گمان نمی‌کنم پاکستان جایگاه بالایی را به خود اختصاص دهد. نام این کشور به‌قدری برایمان غریب است که گاهی فراموش می‌کنیم که کشوری، با جمعیتی بیش از ٢٠٠‌ میلیون نفر (به‌عنوان ششمین کشور پرجمعیت دنیا) و با مساحتی بالغ بر ٨٠٤‌ هزار کیلومترمربع (به‌عنوان سی‌وچهارمین کشور جهان)  ٩٠٩ کیلومتر مرز مشترک با ایران دارد.

از نظر تولید، صنعت خودروسازی پاکستان به‌شدت تحت سلطه خودروسازان ژاپنی است. بازار خودرو پاکستان اگرچه هم‌اکنون در میان بازارهای کوچک منطقه جای گرفته، اما بازاری به‌شدت رشدیابنده در منطقه جنوب آسیاست. این بازار ازسوی سه شرکت ژاپنی تویوتا، سوزوکی و هوندا تصرف شده است. نکته عجیب آنکه این خودروسازان که در جهان به‌عنوان تولید‌کنندگان به‌روز خودرو شناخته می‌شوند هم‌اکنون در کشور پاکستان به خودروهای ازرده‌خارج و منسوخ می‌پردازند؛ به‌عنوان‌مثال خودرو کوچک سوزوکی مهران ٢٨ سال است که تولیدش در پاکستان ادامه دارد.  این خودرو از پیشرانه‌ای سه سیلندره و ٠,٨ لیتری برخوردار است که توان خروجی آن معادل ٤٠ اسب ‌بخار بوده و درحال‌حاضر هم تنها در دو تیپ متفاوت VX و VXR عرضه می‌شود.

از لحاظ حجم تجهیزات به‌کاررفته در کابین، فرق بین این دو تیپ تنها به یک عدد کولر ختم می‌شود! در کابین این خودرو، نباید به دنبال تجهیزاتی از قبیل شیشه ‌برقی، دزدگیر ایموبلایزر و ایربگ و ABS و حتی بخارگیر شیشه عقب و... بود! اما باوجود تمامی این کاستی‌ها، این خودرو از یک ویژگی بارز برخوردار است و آن‌هم هزینه نگهداری بسیار پایین آن است که خریدش را در پاکستان توجیه‌پذیر می‌کند. بهای مدل VX این خودرو معادل ٦٢٥‌ هزار روپیه (٢٥‌ میلیون تومان) است و مدل VXR هم بهایی معادل ٦٧٨‌ هزار روپیه (٢٧‌ میلیون تومان) دارد (هر روپیه پاکستان ٤٠ تومان محاسبه شده است).
اسلام‌آباد، کراچی و لاهور سه شهری هستند که در آنها کارخانه‌های تولید خودرو بنا شده است. دولت پاکستان از مارس ٢٠١٦ (برابر با فروردین ١٣٩٥) مشوق‌های بسیاری برای نوسازی در صنعت خودرو پاکستان تصویب کرد. براساس این قانون جدید، دولت به سرمایه‌گذارانی که بخواهند شرکت‌های تولیدی جدید تأسیس کنند مشوق‌های مالیاتی ویژه‌ای اختصاص خواهد داد. در پاسخ به تصویب این سیاست، شرکت‌های رنو نیسان، کیاموتورز و آئودی به سرمایه‌گذاری در صنعت خودرو پاکستان ابراز علاقه کرده‌اند.
سرانه خودرو این کشور در ازای هر هزار نفر ١٠ خودرو است که این موضوع یکی از پایین‌ترین رتبه‌های سرانه خودرو در اقتصادهای نوظهور است. همین وضعیت بیانگر پتانسیل بالای رشد در بخش صنعت خودرو پاکستان است. به نظر می‌رسد در چند سال آینده با افزایش میزان درآمد سرانه، تغییر توزیع جمعیتی و پیش‌بینی ورود ٣٠ تا ٤٠‌ میلیون جوان جویای کار در بخش اقتصاد، محرک‌های کافی برای رشد و گسترش صنعت خودرو پاکستان فراهم خواهد شد. «شرکت پاک سوزوکی»، « شرکت ایندوس موتور»، «شرکت هوندا اطلس» و «شرکت قندهار نیسان» چهار شرکت فعال در بخش تولید خودرو سواری پاکستان هستند. در چهار، پنج سال گذشته در صنعت خودرو پاکستان بیش از ٢٠‌ میلیارد روپیه سرمایه‌گذاری شده است. اشتغال مستقیم این صنعت بین پنج‌هزارو٥٠٠ تا شش‌هزار نفر بوده است.  اگر آمار شاغلان در شرکت‌های تولید موتورسیکلت و دوچرخه‌سازی را هم به این آمار بیفزاییم، می‌بینیم که هم‌اکنون ١٩٢‌ هزار نفر به طور مستقیم و یک میلیون‌و ٢٠٠‌ هزار نفر به صورت غیرمستقیم در این بخش‌های تولیدی مشغول به کار هستند.

بازار دوچرخه این کشور با تصمیم دولت پرویز مشرف در اختیار دوچرخه‌های ارزان‌قیمت چینی قرار گرفته است. موتورسیکلت در سال‌های ٢٠١٠ و ٢٠١١ با تولید یک‌میلیون‌و ٥٠٠‌ هزار دستگاه، رکورد تازه‌ای در این کشور باقی گذاشته است.  یکی از عوامل تأثیرگذار در بازار خودرو قیمت آن است. با توجه به درآمد سرانه این کشور و ساختار کشاورزی آن، خرید خودرو بدون استفاده از تسهیلات مالی سخت و دشوار است. درمجموع به نظر می‌رسد با توجه به قیمت بالای خودرو در پاکستان، مردم این کشور تمایل بیشتری به خرید خودروهای ارزان‌قیمت داشته باشند.
براساس مستندات موجود در وزارت صنایع پاکستان، اولین خودرو در این کشور از سوی شرکت «نشنال‌موتورز» که به منظور تولید کامیون‌های «بدفورد» تأسیس شده بود، در سال ١٩٥٣ (١٣٣٢ شمسی)، تولید شده است. از آن به‌بعد صنعت خودرو پاکستان رشد زیادی کرده، اما هنوز هم نتوانسته در جایگاهی شایسته قرار گیرد. توجه به چند نکته می‌تواند کشور پاکستان را به‌عنوان یک فرصت و مزیت مناسب برای صنعت خودرو ایران درآورد.
*هر روپیه ٤٠ تومان در نظر گرفته شده است.
* وضع قوانین جدید در پاکستان از سال ٢٠١٦
* بازار رو به توسعه خودرو در پاکستان
* وجود ٩٠٩ کیلومتر مرز مشترک با ایران
* وجود ظرفیت‌های مازاد تولید خودرو در ایران
* فرصت برجام و استفاده از توان دیپلماتیک در توسعه روابط با پاکستان
خودروسازان ایران در چند سال گذشته بر ظرفیت‌های تولید خود افزوده‌اند؛ حال اگر نتوانند از این ظرفیت‌ها در مسیر صادرات استفاده کنند حتما با بحران‌های زیادی مواجه خواهند شد. شاید یکی از گلوگاه‌های ورود به بازار پاکستان «فرمان ‌راست» ‌بودن خودروها در آن کشور باشد، اما این موضوع مانعی نیست که نتوان از آن عبور کرد.