اما تولید کمپوست در کنار سود خوب، ضررهایی نیز به همراه دارد، به گونه‌ای که اگر کمپوست تولیدی باردهی خوبی نداشته باشد، موجب متضرر شدن تولیدکننده می‌شود.
قارچ خوراکی قبل از رسیدن به قفسه فروشگاه‌ها، فرایندها و مراحل زیادی را پشت سر می‌گذارد، نخستین چرخه پرورش قارچ با کمپوست آغاز می‌شود.
کمپوست باقی‌مانده مواد آلی است که توسط میکروارگانیسم‌ها در شرایط خاص دمایی، رطوبت، اکسیژن و غذا تبدیل به مواد پوسیده و هوموس می‌شود، تا محیطی مغذی، یکنواخت، عاری از ویروس و باکتری و دارای شرایط لازم برای رشد و نمو میسیلیوم (ریشه رشدکننده یا بخش رویشی قارچ) فراهم شود.
اکنون صنعت کمپوست یکی از روش‌های کارآمد برای استفاده از ضایعات طبیعی است و کمپوست بستری برای پرورش قارچ است، یکی از محبوب‌ترین ترکیب‌های بستر قارچ، ترکیبی از کاه و کلش گندم، گچ و کود اسب یا مرغ است.
در حال حاضر با افزایش روزافزون مصرف و تولید قارچ خوراکی راه‌اندازی واحدهای تولید کمپوست مرغوب یکی از کارهای با درآمد مناسب است.
سالانه ۵۰ هزار تن کمپوست برای تولید قارچ نیاز است
مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه در صنعت پرورش قارچ استان سالانه ۵۰ هزار تن کمپوست مصرف می‌شود، اظهار داشت: در استان ۲ واحد تولید کمپوست قارچ فعال است، که سالانه ۲۰ هزار تن کمپوست تولید می‌کنند.
ابراهیم شیرانی در گفت و گو با ایرنا افزود: این میزان تولید، از حجم کمپوست مصرفی استان کمتر است به همین دلیل بخشی از کمپوست از خارج استان تامین می‌شود.
وی، با بیان اینکه تولید نیازمند پیش زمینه است، خاطر نشان کرد: به منظور راه‌اندازی واحد تولید کمپوست باید علاوه بر اخذ مجوزهای لازم، سرمایه‌گذاری بالایی نیز انجام شود.
مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری یکی از مواد اصلی تولید کمپوست را کاه و کلش گندم عنوان و بیان کرد: کاربرد کمپوست تنها به پرورش قارچ محدود نمی‌شود، بلکه بعد از اتمام برداشت قارچ می‌توان از آن برای بهبود حاصلخیزی خاک اراضی باغی و زراعی استفاده کرد.
برآورد دقیق میزان کاه و کلش تولیدی ممکن نیست
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با ایرنا، سطح زیر کشت گندم در استان را شامل ۲۰ هزار و ۵۰۰ هکتار گندم آبی و ۳۷ هزار و ۹۰۰ هکتار گندم دیم عنوان و بیان کرد: در گندم آبی میزان کاه و کلش تولیدی به اندازه میزان گندم تولیدی است و در گندم آبی نسبت کاه و کلش به گندم برابر یک و نیم است، یعنی از هر ۸۰ تن گندم آبی ۱۲۰ تن تولید می‌شود.
حمیدرضا دانش تصریح کرد: برآورد دقیقی از میزان کاه و کلش تولیدی در استان وجود ندارد، چون بخشی از آن به عنوان ماده آلی به خاک برگردانده و بخشی به عنوان خوراک دام در دامداری‌ها و یا همان مزرعه مصرف می‌شود.
وی ادامه داد: بخشی از کاه و کلش نیز برای تولید کمپوست قارچ استفاده می‌شود.
شرط ماندگاری واحد تولیدکننده کمپوست قارچ باردهی خوب است
مدیرعامل یکی از واحدهای تولید و پرورش قارچ در روستای قلعه ممکا استان با اشاره به اینکه ۹۰ درصد واحدهای پرورش قارچ این مجموعه، کمپوست مورد نیاز خود را از خارج استان تهیه می‌کنند، گفت: چند بار به این فکر افتادیم که خودمان واحد تولید کمپوست راه‌اندازی کنیم، ولی صرف نظر از هزینه بالای راه‌اندازی ارم کمپوست، با توجه به ممنوعه بودن برداشت آب، حقابه کافی برای این کار نداشتیم.
آقای اسدی حداقل سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک واحد کوچک تولید کمپوست در مقیاس نیمه صنعتی را ۲۰ میلیارد ریال عنوان و تصریح کرد: البته با توجه به افزایش روزانه هزینه‌های جاری شاید سرمایه بیشتری هم نیاز باشد.
وی قیمت خرید هر کیلوگرم کمپوست را ۱۳ هزار و ۵۰۰ ریال عنوان و بیان کرد: ما چون قرارداد داریم و خریدمان بالا است با قیمت کمتری کمپوست خریداری می‌کنیم.
مدیرعامل این واحد تولید قارچ قلعه ممکا با اشاره به توجیه‌پذیری راه‌اندازی واحد تولید کمپوست، خاطرنشان کرد: خروجی هر کیلوگرم کاه و کلش ۳ کیلوگرم کمپوست است و توجیه پذیر است ضمن اینکه هر تن کمپوست نیز به طور معمول ۱۸۰ تا ۳۵۰ کیلوگرم قارچ تولید می‌کند.
اسدی، با بیان اینکه هر دوره پرورش قارچ ۴۲ روز و شامل ۳ بار برداشت است، ادامه داد: پس از پایان این دوره باید سالن خالی و به طور مجدد از کمپوست تازه پُر شود.
وی یادآور شد: در پایان دوره برداشت کشاورزان و باغداران شهرستان کیار کمپوست را کیلویی ۵۰۰ تا ۸۰۰ ریال از ما خریداری می‌کنند.
مدیرعامل پرورش قارچ قلعه ممکا میزان برداشت قارچ در مجموعه خود را از هر تن کمپوست ۲۰۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم عنوان و تصریح کرد: چون کمپوست خریداری شده ، از شیراز باردهی خوبی دارد به همین دلیل خرید کمپوست را از همان واحد ادامه می‌دهیم.
اسدی افزود: تولید کمپوست در کنار سود خوب، ضررهای خیلی زیادی نیز دارد، به گونه‌ای که اگر کمپوست تولیدی باردهی خوبی نداشته باشد، موجب نارضایتی پرروش‌دهندگان قارچ و متضرر شدن تولیدکننده کمپوست می‌شود.
نبود سود رضایت‌بخش تولید کمپوست در کنار سختی‌های زیاد
مدیر یکی از واحدهای تولید کمپوست در استان در گفت و گو با ایرنا به اشتغال ۳۰ نفر در این واحد اشاره کرد و اظهار داشت: مجموعه ما سالانه ۱۵ هزار تن کمپوست تولید می‌کند که این میزان علاوه بر چهارمحال و بختیاری در اصفهان، خوزستان و فارس نیز توزیع می‌شود.
علی کاظمی ،میزان باردهی کمپوست این واحد را ۲۵۰ کیلوگرم قارچ به ازای یک تن کمپوست عنوان و بیان کرد: مواد اولیه مورد نیاز را از داخل استان و هر چه کمبود داشته باشیم از خارج استان به خصوص خوزستان تامین می‌کنیم، چون در استان چهارمحال و بختیاری کاه و کلش گندم بیشتر برای دامداری‌ها استفاده می‌شود.
وی، با اشاره به سرمایه‌گذاری ۱۳۰ میلیارد ریالی احداث این واحد، گفت: البته این طرح از سال ۱۳۷۲ آغاز و به تدریج توسعه داده شده است.
مدیر واحد تولیدی کمپوست در چهارمحال و بختیاری به مشکلات این صنعت اشاره و خاطر نشان کرد: سنتی بودن کشاورزی یک مشکل در بحث تامین مواد اولیه است و در بحث تولید نیز چون در این زمینه رشته تخصصی دانشگاهی نبود، کار بیشتر براساس تجربه و استفاده از مشاوران خارجی است که البته به لحاظ تحریم‌ها و قیمت بالای دلار با سختی‌هایی روبه‌رو هستیم.
کاظمی، به بومی‌سازی ساخت دستگاه‌های مورد نیاز این صنعت در استان اشاره و خاطر نشان کرد: مساله دیگر تامین بذر مورد نیاز است چون باید آن را از کشورهایی مانند هلند و ایتالیا وارد و سپس در داخل کشور آن را تکثیر کرد.
وی، با تاکید بر لزوم استفاده از بذر جدید به لحاظ پیرشدن آنها به دنبال تکثیر، تصریح کرد: حداقل هر دو تا ۳ ماه باید بذر جدید استفاده شود.
مدیر واحد تولیدی کمپوست در چهارمحال و بختیاری ادامه داد: تلاش‌هایی در زمینه تولید بذر در مشهد انجام شده ولی هنوز نتیجه مطلوب به دست نیامده است.
کاظمی تاکید کرد: تولید کمپوست به لحاظ دردسرهایی که دارد، سود رضایت‌بخشی ندارد و علاقه به کار، سهم زیادی در انجام این کار دارد ضمن اینکه کمپوست نسبت به پرورش قارچ تخصصی‌تر است و به سرمایه‌گذاری بیشتری احتیاج دارد.
احداث واحد تولید کمپوست نیازمند سرمایه زیاد است
معاون صنایع تبدیلی و تکمیلی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با ایرنا با اشاره به وجود ۲ واحد صنعتی تولید کمپوست در استان، اظهار داشت: برای یک واحد ۱۰ هزار تنی حداقل ۱۰۰ میلیارد ریال نیاز است.
طهمورث فتاحی افزود: احداث واحد تولید کمپوست در مقیاس کوچک و سطح محدود فایده ندارد و ممکن است متقاضی ضرر هم بکند به همین دلیل واحدهای کوچک توصیه نمی‌شود.
وی بیان کرد: تولیدکنندگان قارچ خانه‌ای به طور معمول خودشان به صورت سنتی کمپوست درست آماده می‌کنند، چون فرایند خیلی پیچیده‌ای ندارد، اما کارخانه‌ها چون کمپوست با ظرفیت بالا تولید می‌کنند به ناچار باید همه مراحل لازم و اصولی برای تهیه کمپوست را رعایت کنند.
معاون صنایع تبدیلی و تکمیلی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: واحدهای بزرگ و صنعتی به لحاظ آلودگی هوایی و بوی نامطبوع که دارند، باید خارج از مناطق مسکونی شهری و روستایی باشند ،که مشکلات اجتماعی ایجاد نکنند.
فتاحی بیان کرد: به متقاضیان احداث واحدهای تولید کمپوست تسهیلات پرداخت می‌شود.
وی با بیان اینکه متقاضیان احداث واحدهای تولید کمپوست می‌توانند به جهادکشاورزی مراجعه کنند، ادامه داد: داشتن زمین دور از مناطق مسکونی و امتیاز آب، برق و گاز از جمله شرایط لازم برای احداث واحد تولید کمپوست است.
معاون صنایع تبدیلی و تکمیلی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه متقاضیان به طور حتم باید از مشاور برای طرح توجیهی استفاده کنند، یادآور شد: هم اینک ۱۰ نفر متقاضی در حال طی مراحل و استعلامات لازم برای احداث واحد تولید کمپوست هستند.
معاون اقتصادی اداره کل اقتصاد و دارایی چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به شناسایی و معرفی ۲۴ بسته سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی نظیر صنعت، کشاورزی، بهداشت و برق در استان، بیان کرد: بسته‌های معرفی شده بخش کشاورزی در سال گذشته مربوط به پرورش ماهی، گلخانه، قارچ و مجتمع‌های دامداری و دامپروری بود.
شهناز عسگریان تصریح کرد: راه‌اندازی واحد تولید کمپوست جزو اولویت‌های جهادکشاورزی است و آنها باید امسال برای مشخص کردن اینکه چه نقاطی قابلیت ایجاد چنین صنعتی را دارد بسته آماده کنند.
واحدهای تولیدی به صورت مرتب پایش می‌شود
مدیرکل محیط زیست چهارمحال و بختیاری براساس قانون هر واحد صنعتی، تولیدی و خدماتی برای تاسیس باید مجوز زیست محیطی داشته باشد، بیان کرد: واحدهای کمپوست جزو واحدهای صنایع کشاورزی هستند، که از لحاظ پسماند، پساب باید ضوابط زیست محیطی و فاصله لازم با مناطق مسکونی، آموزشی و مراکز حساس را رعایت کنند.
شهرام احمدی افزود: مدیریت ناصحیح ضایعات و رعایت نکردن ضوابط می‌تواند منجر به ایجاد مشکل و بوی نامطبوع شود، از همین رو لازم است نظارت کارشناسی روی آنها وجود داشته باشد.
وی، به پایش فصلی و موردی از این واحدها اشاره کرد و گفت: اگر شیرابه داشته باشند باید با استفاده از پکیج، تصفیه شوند که آب آلوده وارد محیط زیست نشود.
به اعتقاد تولیدکنندگان قارچ، دما یکی از فاکتورهای مهم در پرورش قارچ است به گونه‌ای که دمای ۲۳ تا ۲۵ درجه سانتیگراد را به عنوان بهترین دما معرفی کرده‌اند.
چهارمحال و بختیاری با دارا بودن شرایط آب و هوایی مطلوب سالانه ۷ هزار و ۵۰۰ تن قارچ تولید می‌کند، نزدیک بودن دمای محیط به دمای پرورش قارچ سبب کاهش هزینه‌های جاری می‌شود.
در کنار این پتانسیل استان برای تولید قارچ این نکته را نیز باید مدنظر داشت که امکان دسترسی به یک کمپوست مناسب یک پارامتر مهم برای این صنعت است چرا که نزدیک بودن واحدهای پرورش قارچ به واحدهای تولید کمپوست نقش مهمی در کاهش هزنیه‌های حمل و نقل و همچنین کیفیت کمپوست دارد.
به نظر می‌رسد راه‌اندازی واحد تولید کمپوست با تخصص و علم کافی و همچنین استفاده از نظر کارشناسان و مشاوران متخصص به منظور کسب موفقیت در این رشته به لحاظ تولید کمپوست با کیفیت و باردهی بالا می‌تواند نقش به‌سزایی در ایجاد اشتغال و کمک به پرورش‌دهندگان قارچ در استان داشته باشد.
