خاتم‌کاری از مهمترین تولیدات زیرمجموعه هنرهای چوبی در چهارمحال و بختیاری به شمار می‌رود که با توجه به تولید فراوان آن در روستای شیخ‌شبان بن به عنوان قطب خاتم ایران شناخته می‌شود.
اگر چه مالکیت معنوی این صنایع دستی مربوط به مردم شیراز و اصفهان است اما این کار از حدود ۴۰ سال پیش به روش"استاد شاگردی" به چهارمحال و بختیاری وارد شد و در اندک زمانی این هنر گسترش یافت.
گسترش خاتم‌کاری در چهارمحال و بختیاری تا جایی پیش رفت که اهالی روستای شیخ‌شبان از گذشته تاکنون حدود ۴۰۰ استادکار "گُل‌بندی خاتم" را در خود جای داد و به یکی از قطب‌های مهم تولید گُل‌بندی خاتم کشور تبدیل شده است.
قراردادن قطعات کوچک مثلثی در کنار هم و ایجاد اشکال هندسی با استفاده از مواد اولیه مربوطه را خاتم‌کاری می‌نامند.
مواداولیه مصرفی در خاتم‌کاری شامل چوب‌های سه گوش عناب، نارنج، "فوفل" و "آبنوس"، فلزاتی مانند برنج، مس، نقره و طلا به شکل مفتول‌های نازک، استخوان شتر، عاج فیل، چسب چوب یا "سریش" است.
به علت دقت و حوصله زیاد استادان خاتم‌کاری و ظرافت و ریزه‌کاری‌های موجود در این هنرصنعت نام آن را خاتم یعنی ختم هنرها گذاشته‌اند.
فرآورده‌های خاتم‌کاری بسیار متنوع است و از مهمترین محصولات این صنایع دستی می‌توان به انواع جعبه دستمال کاغذی، جعبه جواهرات، سطل زباله، قلمدان، "جلد قرآنی"، شکلات‌خوری، میز و صندلی، تختخواب، قاب عکس و دیگر نیازهای کوچک و بزرگ مورد نیاز در خانه‌ها اشاره کرد.
خاتم‌کاری به علت زیبایی خیره‌کننده و بُعد هنری توانسته مخاطبان را به خود جذب کند.
چهارمحال و بختیاری ۴۰۰ هنرمند خاتم‌کار دارد
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری گفت: هم‌اینک ۴۰۰ هنرمند در روستای شیخ‌شبان با تولید گُل‌خاتم آشنایی کامل دارند.
مهرداد جوادی روز سه‌شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد:این هنرمندان سالانه بیش از ۳۰۰ هزار "گُل یا قامه خاتم" در چهارمحال و بختیاری تولید و روانه بازار مصرف می‌کنند.
وی افزود: تولید محصولات خاتم‌کاری ۳۰۰ درصد ارزش افزوده دارد و یکی از مهمترین رشته‌های صنایع دستی از لحاظ اقتصادی است.
جوادی تصریح کرد: برای تولید خاتم‌کاری از مواد اولیه طبیعی مانند چوب، استخوان، سیم مسی و مفتول بهره‌گیری می‌شود و تولید محصولات خاتم کاری در روستای شیخ‌شبان بیش از ۵۰ سال سابقه دارد.
وی اظهار داشت:هم‌اکنون بخشی از خاتم‌کاران، فروشندگان و تولیدکنندگان مطرح اصفهان از اهالی روستای شیخ‌شبان هستند.
گرانی مواد اولیه نگرانی خاتم‌کاران
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به گرانی مواد اولیه گفت: هم‌اکنون ۱۲۰ هنرمند در رشته خاتم‌کاری روستای شیخ‌شبان فعالیت می‌کنند.
مهرداد رییسی روز سه‌شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: این تعداد هنرمند در ۸۰ کارگاه خانگی و متمرکز تولید خاتم و گُل‌بندی در این روستا به تولید انواع محصولات این هنرصنعت مشغول هستند.
وی افزود: اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری با همکاری شرکت شهرک‌های صنعتی استان راه‌اندازی و فعال کردن خوشه خاتم در روستای شیخ‌شبان را در دستورکار خود قرار داده‌اند.
رییسی، به گرانی مواد اولیه برای تولید انواع تولید خاتم و گُل‌بندی اشاره و تصریح کرد: اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری برای رفع این مشکل پیگیری‌های از طریق وزارتخانه انجام شده است.
وی یادآور شد:در این راستا نماینده شرکت تعاونی خاتم‌کاران روستای شیخ‌شبان به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی معرفی شده است تا بتوان با اختصاص سهمیه مفتول مسی و مفتول برنجی از معدن سرچشمه کرمان بخشی از مواد اولیه هنرصنعت خاتم‌کاری را ارزان‌تر تهیه کرد.
معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: در این صورت قیمت تولید انواع محصولات خاتم‌کاری کاهش می‌یابد.
وی گفت: با این اقدام فروش انواع محصولات تولیدی این خاتم در بازارهای داخلی و خارجی افزایش خواهد داشت.
رییسی تاکید کرد:افزایش اشتغال، کاهش نرخ بیکاری، رونق اقتصادی، جلوگیری از مهاجرت‌های بی‌رویه و بازگشت روستاییان از شهرها مهمترین دستاوردهای ایجاد رونق در رشته‌های مختلف صنایع دستی از جمله خاتم‌کاری است.
وی افزود: تمامی تولیدات خاتم‌کاری روستای شیخ‌شبان به استان‌های اصفهان، فارس و تهران ارسال می‌شود.
این مسوول یادآور شد: انواع محصولات مرتبط با خاتم‌کاری امروزه به‌عنوان یکی از بهترین سوغاتی‌ها در بازارهای استان‌ها و شهرهای هدف گردشگری ایران مورد توجه مسافران و گردشگران داخلی و خارجی است.
رییسی اظهار داشت: اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چهارمحال و بختیاری برای رفع مشکلات تولید انواع رشته‌های صنایع دستی در این استان آمادگی لازم و کامل را دارد.
حمایت از هنرمندان خاتم‌کاری یک مجتمع در شیخ‌شبان راه‌اندازی شد
کارشناس صنایع دستی اداره کل صنایع دستی، میراث فرهنگی و گردشگری چهارمحال و بختیاری نیز گفت: به منظور حمایت از هنرمندان فعال در این حوزه، مجتمع خاتم روستای شیخ‌شبان در زمینی به وسعت ۵۰۰ مترمربع با یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال اعتبار در خرداد ۱۳۹۵ به بهره‌برداری رسید.
جهانبخش ترکی هرچگانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: با راه‌اندازی این مجتمع و انجام تمامی مراحل کار خاتم‌کاری در آن ۱۰۰ نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم مشغول به کار شدند.
وی افزود: خاتم‌سازی یا خاتم‌کاری یکی از هنرهای بسیار زیبا و منحصر به فرد ایرانیان و از مهمترین هنرهای ماندگار صنایع دستی به شمار می‌رود.
ترکی هرچگانی تصریح کرد: ترکیبی از چند ضلعی‌های منظم شامل ۵، ۶، ۷، ۸ و یا ۱۰ ضلعی با قرار دادن قطعات کوچک مثلثی در کنار هم و ایجاد اشکال هندسی با استفاده از مواد اولیه مربوطه،خاتم‌سازی یا خاتم‌کاری را تشکیل می‌دهد.
به گزارش ایرنا، روستای شیخ‌شبان در ۴۰ کیلومتری مرکز چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
