از این رو ، همین تعداد پل موجود را باید یک فرصت تاریخی برای استان دانست چرا که پل‌های تاریخی چهارمحال و بختیاری یادگاری از دوران معماری ساسانی سبک پارتی تا اتابکان و عصر معاصر است.
مهندسان بر این عقیده اند " خلاقیت انسان ها در طول تاریخ و تجربه همزمانی معماری با و مهندسی شاهکاری هایی است که نمود آن را تنها در معماری پل سازی می تواند یافت".
به گزارش ایرنا، وجود پل‌های متعدد تاریخی بر روی رودخانه‌های چهارمحال و بختیاری که از دوران گذشته پایه‌گذاری شده‌اند، همگی نشان از رونق کسب و کار، معاشرت‌ها و ارتباط بین مردم این استان با دیگر نقاط کشور دارد.
قرارگیری چهارمحال و بختیاری در مسیر جاده تاریخی دزپارت (دژپارت) نشان‌دهنده اهمیت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و نظامی این استان در دوره‌های مختلف تاریخی است، به همین علت با پایه‌گذاری و احداث پل‌های تاریخی بر روی رودخانه ها و دره‌های کوهستانی این منطقه زمینه تسریع در رفت و آمد و ارائه خدمات فراهم شد.
پایه پل تاریخی "برنجگان" منطقه مشایخ شهرستان کیار و پایه پل تاریخی موجود در مجاورت کاروانسرای "خان اوی" جونقان شهرستان فارسان چهارمحال و بختیاری که بر روی رودخانه به سبک معماری پارتی و با سنگ‌های تراشیده شده و ملات ساروج و گچ اجرا شده است، نشان‌دهنده قدمت پل‌سازی در این استان از زمان معماری پارتی به سبک ساسانی تا عصر معاصر است.
هم‌اکنون بعد از گذشت قرن‌ها از تخریب پل‌های یاد شده، اما سنگ‌های سقوط کرده به رودخانه به خصوص "سنگ کلید" در کف رودخانه موجود است.
به گزارش ایرنا، "سنگ کلید" به آخرین سنگ نصب شده در محل محوری، مرکزی و اصلی طاق‌های پل گفته می‌شود.
بیشتر پل‌های استان چهارمحال و بختیاری از آثار ارزنده مربوط به دوره های صفویه، قاجاریه و پهلوی است و اهمیت احداث پل به علت جنبه عام‌المنفعه بودن آن و سهولت ارتباطاتی بوده که برای عموم مردم فراهم می‌کرده است.
چهارمحال و بختیاری ۲۵ پل تاریخی دارد
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری گفت: با توجه به مطالعات صورت گرفته در حیطه معماری، ۲۵ پل تاریخی در این استان شناسایی شده است.
واحد جولایی در گفت و گو با ایرنا تاکید کرد : از مجموع پل‌های تاریخی شناسایی شده در چهارمحال و بختیاری ۱۲ پل در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که مهمترین عامل در ساخت پل‌های تاریخی چهارمحال و بختیاری مقاومت و ایستایی بنا در برابر عوامل مخرب طبیعی و انسانی بوده است.
جولایی تصریح کرد: مصالح بیشتر پل‌های تاریخی چهارمحال و بختیاری آجر، سنگ، ساروج و گچ بوده که به‌طور ماهرانه‌ای در ساخت این پل‌ها به‌کار رفته است.
وی یادآور شد: به علت این که در اثر برخورد آب با پایه پل‌های تاریخی احتمال خرابی زودرس آن‌ها وجود داشت، در ساخت پایه این پل‌ها بیشتر از سنگ بهره‌گیری و بدنه با مصالح آجر ساخته شده است.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: در ساخت پل‌های تاریخی استان از هر دو گونه " چفت تیزه دار" و " مازه دار" به‌کار رفته است و بیشتر به روش رومی یا ضربی کار شده‌اند.
وی گفت: در تعداد دهانه‌های پل‌های تاریخی چهارمحال و بختیاری تنوع زیادی وجود دارد.
جولایی تاکید کرد: تعداد دهانه‌های پل‌های تاریخی چهارمحال و بختیاری شامل یک دهانه، دو دهانه، سه دهانه، هفت دهانه و ۱۰ دهانه است.
وی افزود: دوره صفویه به جهت گسترش شبکه راه‌های ارتباطی و اقبال زیادی که متوجه معماری بود، پل‌سازی در چهارمحال و بختیاری از پیشرفت قابل توجهی برخوردار می‌شود.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: این آثار نه تنها از لحاظ تاریخی دارای جایگاه ویژه‌ای هستند بلکه از لحاظ گردشگری نیز قابلیت منحصر بفردی به منطقه داده‌اند.
راه اندازی پایگاه اطلاعاتی پل‌های تاریخی چهارمحال و بختیاری ضروری است
وی یادآور شد: با توجه به اینکه چهارمحال و بختیاری سرچشمه رودخانه های بزرگ زاینده‌رود، کارون و بخشی از دز است، راه‌اندازی پایگاه اطلاعاتی پل‌های تاریخی این استان ضرورت دارد.
جولایی اظهار داشت: همچنین با توجه به موقعیت استراتژیک چهارمحال و بختیاری و مجاورت با استان‌های لرستان، خوزستان و اصفهان و قرارگیری پل‌های تاریخی مهم در این استان‌ها می توان ضرورت راه‌اندازی پایگاه اطلاعاتی پل‌های تاریخی استان را احساس کرد.
وی گفت: پل خراجی از جمله بناهای تاریخی دوره قاجار بود که در روستای خراجی شهرستان کیار احداث شده است.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: پل تاریخی خراجی ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۹۵۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و پل تاریخی خراجی دارای ۵۵ متر طول، بالاترین ارتفاع آن ۴.۵ متر و فاصله دهانه‌های آن متغیر و به‌طور میانگین ۲.۵ متر است.
جولایی تصریح کرد: مصالح پل تاریخی خراجی با ۱۰ دهانه از آجر، سنگ و ملات ساروج و گچ نیم‌کوب است و قسمت میانی پل تاریخی خراجی به‌منظور دفع بهتر رانش و جلوگیری از آسیب کمتر، بلندتر از بقیه قسمت‌ها است.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: عبور وسایل نقلیه، برخی سهل‌انگاری‌ها و تصرفات غیرکارشناسی مانند عبور تاسیسات مختلف از تهدیدات و آسیب‌های پل تاریخی خراجی به‌شمار می‌رود.
زمانخان دومین پل تاریخی ساخته شده بر روی زاینده‌رود
وی گفت: زمانخان را می‌توان بعد از پل الله وردی‌خان (سی و سه پل اصفهان) دومین پل تاریخی احداث شده بر روی رودخانه زاینده‌رود دانست.
جولایی تاکید کرد: پل تاریخی زمانخان از جمله شاهکارهای معماری دوران صفویه است که با دو طاق آجری مازه‌دار بر روی صخره‌های سنگی در رودخانه زاینده‌رود، محدوده شهر سامان احداث شده است.
وی افزود: پل تاریخی زمانخان به دست یکی از خوانین محلی به نام "زمانخان" ساخته شده و ویژگی مهم آن تراشیدن صخره‌های سنگی برای هدایت آب و تغییر از مسیر اصلی رودخانه زاینده‌رود بوده است.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: پل زمانخان علاوه بر اهمیت تاریخی از جنبه گردشگری نیز دارای جایگاه خاص و ویژه بوده که یکی از زیباترین فضاهای گردشگری در این استان را ایجاد کرده است.
وی یادآور شد: پل تاریخی زمانخان از دو دهانه نامساوی به طول ۵ و ۵.۶ متر تشکیل شده و پایه وسط آن متکی بر تخته سنگی بریده شده است و پل تاریخی زاینده‌رود ۱۱ تیر ۱۳۷۵ به شماره ۱۷۴۴ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
انتقال آب چشمه بیدک هدف اصلی احداث پل تاریخی کنرک
وی گفت: پل یا چاروی تاریخی کنرک در جنوب روستای کنرک شهرستان بروجن به‌منظور انتقال آب چشمه بیدک احداث شده است.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: پل تاریخی کنرک درنزدیکی تالاب بین‌المللی چغاخور بر روی رودخانه آقبلاغ در پای تپه‌ای باستانی به‌نام "تل فتح‌الله خانی" ساخته شده است.
وی افزود: پل تاریخی کنرک ۴۰ متر طول، ۵ متر ارتفاع، ۴ متر عرض و ۳ دهانه با قوس شاخ بزی از مصالح سنگ در پایه‌ها، آجر در بدنه و طاق با ملات گچ دارد.
جولایی تصریح کرد: پل تاریخی کنرک در دوران قاجاریه به روش آجرچینی خفته راسته و با استفاده از ملات ساروج ساخته شد.
پل تاریخی مصلی بروجن بیش‌از ۱۰۰ سال قدمت دارد
وی یادآور شد: پل تاریخی مصلای بروجن براساس سنگ نوشته نصب شده بر روی دیواره آن بییش‌از ۱۰۰ سال قدمت دارد و براساس اسناد و شواهد موجود، ساخت پل مصلی بروجن به سال ۱۳۱۹ هجری قمری بر می‌گردد.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: پل تاریخی مصلی بروجن تنها پل ماشین‌رو در قدیم بوده که با دو آسیاب بادی بر روی رودخانه و کمی پائین‌تر از آن یک حمام قدیمی احداث شده است.
جولایی تاکید کرد: پل تاریخی مصلی هم‌اینک به بازارچه دائمی صنایع دستی تبدیل و به شماره ۴۲۰۵ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
پل تاریخی بهشت‌آباد محل تلاقی آب شهرستان‌های کیار و فارسان
وی افزود: پل تاریخی بهشت‌آباد بر روی رودخانه بهشت‌آباد احداث شده محل تلاقی آب‌های جاری شهرستان‌های کیار و فارسان در ابتدای تنگ دّرکِش وّرکِش است.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: البته احداث پل تاریخی بهشت‌آباد در بخش انتهایی صخره‌های تنگ دّرکِش وّرکِش است.
وی یادآور شد: طاق پل تاریخی بهشت‌آباد از دو روش ضربی در کناره‌ها و رومی در وسط احداث شده و دارای ۳ متر ارتفاع، ۱۰ متر عرض دهانه در پایین و یک متر فاصله راس قوس دهانه تا سطح پل است.
پل تاریخی "حاج الله یار" محل گذر اهالی بازار قدیم بن
جولایی اظهار داشت: پل تاریخی "حاج الله یار" محل گذر مردم محله بازار قدیم بن بوده که در محله قدیمی این شهر بر روی مسیل لاوار بنا شده است.
وی گفت: این پل تاریخی عمق به نسبت زیادی دارد و با هدف عبور راحت‌تر اهالی محله بازار قدیم بن از سوی فردی به نام "حاج الله یار" ساخته شد.
پل تاریخی "سیمی دوپلان" بر بقایای سنگ قلوه و لاشه بنا شده است
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: پایه های پل تاریخی "سیمی دوپلان" بر بقایی از سنگ قلوه و لاشه بر روی رودخانه کارون حوالی روستای دوپلان از توابع بخش ناغان شهرستان کیار ساخته شده است.
وی افزود: پل تاریخی سیمی دوپلان ۲۰ متر طول و کمتر از یک متر عرض دارد و به طور دقیق در محلی که صخره‌های ساحل رودخانه به کمترین فاصله رسیده احداث شده است.
پل تاریخی "کره‌بس" نخستین پل به سبک معماری جدید در چهارمحال و بختیاری
جولایی تصریح کرد: پل تاریخی " کره‌بس" شهرستان لردگان نخستین پل چهارمحال و بختیاری به سبک معماری جدید در این استان است و پل تاریخی "کره‌بس" در دوره پهلوی اول بر روی رودخانه کره‌بس شهرستان لردگان ساخته شده و محلی برای عبور و مرور در گذشته بوده است.
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: هم‌اینک در کنار پل تاریخی کره‌بس یک پل فلزی دو طرفه برای رفت و آمد خودروها در جاده ارتباطی چهارمحال و بختیاری – خوزستان احداث شده است.
پل تاریخی "هوره" بر روی خرابه‌های پل قدیمی ساخته شد
وی گفت: پل تاریخی "هوره" بر روی خرابه‌های قدیمی و بر روی رودخانه زاینده‌رود احداث شده است.
جولایی تاکید کرد: پل تاریخی "هوره" در روستای هوره شهرستان سامان و در کنار رودخانه زاینده‌رود قرار دارد و در خرداد ۱۳۳۷ آغاز و در پاییز ۱۳۳۸ دوران پهلوی دوم بر روی خرابه‌های پل قدیمی این منطقه ساخته شد.
وی افزود: پل تاریخی "هوره" با بهره‌مندی از سنگ به عنوان مصالح بوم‌آورد احداث و همین عامل این پل را به عنوان یکی از زیباترین پل‌های زاینده‌رود تبدیل کرده است.
پل تاریخی "هوره" ۲۵ خرداد ۱۳۹۰ به شماره ۳۰۰۷۳ در فهرست آثار ملی ثبت شد.
پل تاریخی "خدا آفرین" به صورت طبیعی ایجاد شده است
مسئول حریم های بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: پل تاریخی "خدا آفرین" روستای گزستان منطقه بازفت شهرستان کوهرنگ چهارمحال و بختیاری بدنبال ریزش کوه به وجود آمده است.
وی یادآور شد: پل تاریخی "خدا آفرین" در زمان‌های قدیم با ریزش کوه و محو شدن رودخانه برای مسافتی چند کیلومتری به صورت طبیعی بر روی رودخانه بازفت ایجاد می‌شود.
جولایی اظهار داشت: پل تاریخی "خدا آفرین" تنها محل عبور عشایر منطقه برای ییلاق و قشلاق بوده و برای عبور از صخره‌های سخت گذر در دوران گذشته با بیش از ۱۰۰ پله سنگی ساخته یا حجاری شده است.
به گزارش ایرنا، با توجه به مطالعات صورت گرفته در حیطه معماری، تاکنون ۲۵ پل تاریخی در چهارمحال و بختیاری شناسایی و از این تعداد ۱۲ پل در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
ثبت بقیه پل‌های تاریخی چهارمحال و بختیاری در دستور کار واحد حرایم بناهای تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قرار دارد.
پیشینیان چهارمحال و بختیاری پل‌های تاریخی این استان را بدون هیچ‌گونه ابزار و وسایل مجهز کنونی ساخته و با معماری بسیار جالب خود زمینه ایستادگی بسیار قوی این پل‌ها در برابر حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله، تندباد و باران را فراهم کرده‌اند.
چهارمحال و بختیاری پیش از خشکسالی دارای بیش از ۲۰ رودخانه فصلی بود که بر اثر خشکسالی این رودخانه ها نیز خشک شد.
گزارش از: وحید رئیسی دهکردی
۷۳۶۲/۲۰۹۷
