روز «خلیج فارس» چگونه نامگذاری شد؟

به گزارش جماران؛ احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران، در یادداشتی نوشت: «در همان سال‌هایی که نمایشگاه بین‌المللی کتاب را برگزار می‌کردیم، یک اصل اساسی همواره اعلام می‌شد، کتاب‌های خارجی که از عنوان جعلی برای خلیج‌فارس استفاده کنند، حق حضور در نمایشگاه را ندارند.

این رویکرد مخالفانی هم داشت که اعلام می‌کردند در بعضی کتاب‌ها از این نام جعلی استفاده می‌کنند و چاره‌ای جز پذیرش این نیست، اما به نظر می‌رسید که قبول این موضوع، نوعی نگاه ترویجی را به همراه داشته باشد و با توجه به استقبال گسترده‌ای که از بخش خارجی در آن روزگار می‌شد، ناشران و حتی نویسندگان خارجی نیز ترجیح می‌دادند خودشان را با سیاست‌های نمایشگاه همراه کنند. اما این تنها یک وجه مسئله بود، ازسوی دیگر سیاست‌های تشویقی برای به کارگیری نام خلیج‌فارس همواره مورد توجه قرار داشت؛ به طوری که حتی این موضوع موجب شد که نماینده یکی از ناشران معتبر اروپایی غرفه‌ای را به آثار مربوط به خلیج‌فارس در همان محل نمایشگاه اختصاص دهد.

زمانی نشنال‌جئوگرافیک که نشریه معتبری در حوزه جغرافیاست در نقشه‌ای از این عنوان جعلی استفاده کرد و به دنبال آن شبکه الجزیره برنامه‌ای با این مضمون تولید و پخش کرد. این هر دو موجب موضع‌گیری قاطع و سریع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شد و با وجود این‌که کمتر چنین تصمیمی اتخاذ می‌شد، ولی از نمایندگان آن‌ها خواسته شد که ایران را ترک کنند و فعالیت آن‌ها به حالت تعلیق درآمد، در آن زمان سیاست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آن بود که از ورود خبرنگاران آن دسته از رسانه‌هایی که به جای به کار بردن نام راستین خلیج‌فارس از نامی جعلی استفاده‌ می‌کردند، جلوگیری به عمل آورد.

به هر حال بخش و فعالیت ویژه نمایشگاه کتاب به خلیج‌فارس اختصاص یافت و با همکاری موسسه سحاب، ‌صد نقشه تاریخی که درستی نام خلیج‌فارس را در همه ادوار اثبات می‌کرد، در ابعاد بزرگ تهیه شد و به نمایش درآمد. در کنار آن، هر روز نشست‌های علمی با شرکت استادانی همچون مرحوم دکتر حسن گنجی، دکتر ناصر تکمیل‌همایون و استاد احمد اقتداری برگزار می‌شد، کتابی نیز به همین مناسبت انتشار یافت که در اختیار انبوه مراجعه‌کنندگان قرار می‌‌گرفت و برنامه‌ها و مسابقه‌های گوناگونی نیز در این مورد برگزار می‌شد.

همچنین کتاب ماه تاریخ و جغرافیا که مدیریت آن را دکتر عبدالرسول خیراندیش عهده‌دار بود ویژه‌نامه‌های علمی ارزشمندی دراین‌باره منتشر کرد. این روند نتایجی را به همراه داشت و موجب شور و شوق گسترده ایرانیان داخل و خارج در حمایت از خلیج‌فارس شد؛ تا جایی که نشنال‌جئوگرافیک و شبکه الجزیره از موضع قبلی خود عقب نشستند و قول جبران دادند. علاوه بر این در فضای مجازی انبوهی از علاقه‌مندان ایران به مقابله با اقدامات مشابهی پرداختند که از طریق گوگل در دست اجرا بود که منجر به توقف آن روند شد. در این هنگام، موضوع نام‌گذاری روزی به نام خلیج‌فارس مطرح شد و نامه‌ها و نوشته‌های بسیاری از داخل و خارج دریافت می‌کردیم.

از جمله این مکاتبات، نامه جمعی از استادان ایرانی دانشگاه‌های اروپا و آمریکا بود که در کنار اسامی آنان، نام ایران‌شناسان بزرگی همچون ریچارد نلسون فرای و ترنس وارد قرار داشت. در این نامه آمده بود که «اخراج نماینده نشنال‌جئوگرافیک از ایران و ممنوع کردن ورود نمایندگان آن بنیاد به ایران به دلیل اقدام تجاوزکارانه علیه نام راستین خلیج‌فارس و حقوق سرزمینی ایران در آن دریا نمونه بارزی از جهت‌گیری مثبت دولت بوده است.»

نویسندگان این نامه در پایان درخواست کرده بودند، روز بازگرداندن تنب و ابوموسی به مالکیت ایران (9 آذر) به عنوان روز خلیج‌فارس در تقویم ایران گنجانیده شود. مشابه چنین پیشنهادی از سوی انجمن مفاخر معماری ایران نیز ارائه شد و روزهایی مانند روزجهانی دریانوردی (9مهر)، روز نیروی دریایی (7 مهر)، روز اسناد ملی (17 اردیبهشت) مطرح شد. این موارد در وزارت ارشاد مورد بحث و بررسی قرار گرفت و مناسبت‌های دیگری مانند روز حمله به هواپیمای مسافربری ایران توسط ناوگان دریایی آمریکا، روز غرق شدن ناوچه پیکان و غیره. به این فهرست اضافه شد. مجموعه این نظرات برای تصمیم‌گیری نهایی به شورای فرهنگ عمومی ارجاع شد.

سرانجام نظر کارشناسی وزارت ارشاد یعنی روز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه‌هرمز و دستیابی دوباره ایران به حاکمیت و مالکیت خلیج‌فارس در زمان شاه‌عباس‌یکم صفوی به عنوان روز خلیج‌فارس در جلسه مورخ 21/4/84 به تصویب رسید. برای دستیابی به تاریخ دقیق این روز با گروه تاریخ دانشگاه تهران مکاتبه شد و دکتر غلامحسین زرگری‌نژاد رییس وقت گروه تاریخ، روز اخراج پرتغالی‌ها را دهم اردیبهشت‌ 1001هجری شمسی اعلام کرد. از آن پس این روز در تقویم ملی کشورمان با افتخار تمام گنجانیده شد. دهم اردیبهشت ماه: روز ملی خلیج‌فارس»