حواشی جدایی غزل شطرنج ایران! / قانون چه می گوید؟

گروه ورزشی پلاس؛ مصطفی معدنی ثانی: غزل حکیمی فرد که چند سالی است برای ادامه تحصیل راهی زوریخ شده، سرانجام با تایید فیده تغییر پرچم داد تا از این پس در تمامی مسابقات به عنوان یک بازیکن سوئیس پشت میز شطرنج بنشیند. 

پس از انتشار اختصاصی خبر خروج از پرچم ایران و ادامه فعالیت تحت نام کشور سوییس، در جی پلاس؛ برخی رسانه ها در بازنشر این خبر، شاید بعضا به دلیل اطلاعات ناکافی، بعضا تغییراتی در محتوا و اصل خبر (بازی کردن برای کشوری دیگر) دادند و  از الفاظی مانند پناهندگی و ... استفاده کردند که باعث شد این شطرنجباز با انتشار پستی اینستاگرامی هر گونه شائبه سیاسی بودن این تصمیم را تکذیب کند. وی البته بازی با پرچم سوییس و خروج از پرچم ایران را تایید می کند اما دلایلی برای آن عنوان کرده که جای بررسی دارد.

حکیمی فرد در ابتدای پست اینستاگرامی که امروز منتشر کرد، پس از اشاره به عناوین و افتخاراتی که برای ایران به دست آورده با انتقاد از آیین نامه های قهرمانی کشوری نوشته است: متاسفانه ادامه تحصیل بنده در سوئیس با آیین نامه های قهرمانی کشور مغایرت داشته چرا که بازیکنانی که در خارج از کشور اقامت دارند امکان حضور در تیم ملی را ندارند.

نخست این که حدود دو سال است که اساسا چیزی به نام تیم ملی شطرنج بانوان وجود خارجی ندارد! چرا که اعزامی صورت نمی گیرد و بازیکنانی که در مسابقات مختلف شرکت می کنند به شکل انفرادی با هزینه شخصی و در مسابقات اوپن حضور دارند. مانند مسابقاتی که سارا خادم الشریعه، مبینا علی نسب و سایر بانوان در آن حضور دارند و برای شرکت در آن نیازی به استفاده از عنوان یا لفظ تیم ملی و یا حتی حضور در ایران نیز نیست. 

صرف اقامت داشتن در یک کشور خارجی مانعی از حضور در مسابقات با پرچم ایران نیست و بازیکنان می توانند حتی در شرایطی که در ایران زندگی نمی کنند در مسابقات مختلف با پرچم ایران حاضر شوند. برای مثال آتوسا پورکاشیان که مدتی است در آمریکا اقامت دارد همچنان با پرچم ایران در مسابقات حاضر می شود و حتی در مسابقات شطرنج سریع قهرمانی جهان که سال گذشته در مسکو برگزار شد، با پرچم ایران در مسابقات نام نویسی کرد؛ هر چند در ادامه از حضور در مسابقات انصراف داد.

همچنین میترا حجازی پور که مدتی است در فرانسه زندگی می کند، تا پیش از ماجرای حضور در مسابقات بدون حجاب اسلامی، با وجود زندگی در فرانسه با پرچم ایران در مسابقات حاضر می شد و در مسابقات قهرمانی جهان در سال گذشته نیز با نام و پرچم ایران مسابقه داد.

بنابراین تنها مساله ای که عدم حضور در ایران می تواند مشکل ساز باشد، حضور در قالب تیم ملی در مسابقات مختلف جهانی و قاره ای و المپیادهاست که شطرنج بازان ملزم به شرکت در مسابقات داخلی و قهرمانی کشور هستند که چنانچه پیشتر گفته شد، عملا در یکی دو سال گذشته تیم ملی وجود نداشته و اعزامی صورت نگرفته است!

در عین حال این ایراد به مصوبه کمیته فنی نیز برای ایجاد چنین محدودیتی وارد است؛ هر چند در شرایط فعلی که فدراسیون نه رئیس دارد و نه دبیر و هر دو پست توسط سرپرستانی اداره می شود که غیرشطرنجی هستند و با مشکلات و محدودیت های شطرنجبازان، نا آشنا بوده و نمی توان امید چندانی برای رفع موانع و مشکلات قانونی برداشت. البته پس از انتشار خبر پذیرش تابعیت سوییس از سوی حکیمی فرد، فدراسیون شطرنج امروز در اطلاعیه اعلام کرد که قصد دارد درباره تغییر برخی قوانین در تسهیل فعالیت شطرنج بازان ایرانی خارج از کشور برای ایران، بررسی کند! که بنابر وضع کنونی این فدراسیون، به نظر می رسد اعلام خبر این تصمیم در مقطع کنونی بیشتر بخاطر تاکید بر غیرسیاسی بودن موضوع و کاهش تبعات اجتماعی و روانی ایجاد شده در فضای ورزش کشور است.

بحث کمیته فنی فدراسیون شطرنج نیز یک بحث کاملا مجزا و البته پیچیده است که معمولا تصمیماتی پرحاشیه و جنجالی می گیرد. این کمیته که در گذشته 5 یا 6 عضو داشت در حال حاضر با نظر سرپرست جدید فدراسیون 11 عضو دارد که کار را برای تصمیم گیری بسیار سخت و دشوارتر از قبل می سازد! 

اما حکیمی فرد در بخش دیگری از واکنش خود عنوان کرده که تغییر پرچم در فدراسیون جهانی به معنای تغییر تابعیت نیست و این کار برای فراهم شدن امکان حضورش در مسابقات اروپایی صورت گرفته است.

این در حالی است که در اساسنامه فدراسیون جهانی شطرنج (فیده) در بخش مربوط به تغییر فدراسیون (پرچم) آمده: 

1.1.  

A player may be registered under a Federation if he or she has citizenship, naturalization or residency in the country of that Federation.

1.1 یک بازیکن می تواند در صورتی با نام یک فدراسیون فعالیت کند که شهروندی و یا اقامت کشور مربوط به آن فدراسیون در اختیار داشته باشد.

بنابراین صراحتا طبق قانون فیده؛ غزل حکیمی فرد تنها زمانی می توانسته تغییر فدراسیون را در فیده به ثبت برساند که تابعیت کشور سوئیس را پذیرفته باشد.

نکته بعدی در رمزگشایی از پست اینستاگرامی غزل حکیمی فرد؛ فراهم شدن امکان مسابقات اروپایی است که تلویحا به ماجرای تابعیت کشور جدید برای سهولت در رفت و آمد و از بین رفتن مشکلات صدور ویزا و ... اشاره می کند؛ چرا که در غیر این صورت اصل حضور در مسابقات اروپایی نیازی به تغییر پرچم ندارد و سایر بازیکنان دختر و پسر ایرانی سالهاست که در تورنمنت های معتبر اروپایی با پرچم ایران حاضر می شوند و با حریفان خود رقابت می کنند!

غزل حکیمی فرد مردادماه گذشته در مسابقات قهرمانی بلیتس سوییس حاضر شد و در آن زمان با پرچم ایران در مسابقات حاضر بود؛ حتی محمدامین طباطبایی ملی پوش شطرنج کشورمان نیز در مسابقات با پرچم ایران حاضر شد که حکیمی فرد با او مسابقه داد و باخت. پس امکان حضور در مسابقات اروپایی ارتباطی به تغییر پرچم ندارد، اما حکیمی فرد با تصمیم کنونی از این پس دیگر با مشکلات سایر بازیکنان ایرانی مانند عدم صدور ویزا و ... روبرو نیست و از این نظر امکان حضور در مسابقات بیشتری را دارد.

شطرنج باز ایرانی در پایان بیانیه اش عنوان کرده که همچنان تابعیت ایران را دارد و تغییر تابعیت به دلایل سیاسی را تکذیب کرده است.

عبارت پایانی و مهم بیانیه حکیمی فرد صحیح است چرا که سوییس در زمره کشورهایی قراردارد که مساله دوتابعیتی را پذیرفته و حکیمی فرد همچنان می تواند تابعیت ایران را داشته باشد.

نبود انگیزه های سیاسی ادعا شده برای انجام این کار نیز می تواند درست باشد چرا که حکیمی فرد همیشه فعالیت های ورزشی را دنبال می کرده و تاکنون به دنبال اقدامات سیاسی از قبیل پناهندگی و ... نبوده است؛ اما اصل پذیرش تابعیت کشور دوم که یکی از شروط تغییر پرچم است (به هر دلیلی که رخ داده)  چنانچه صحبتش رفت رخ داده و جای تکذیب وجود ندارد.

نکته اساسی که معمولا در هیاهو و جنجال خبرهایی از این دست مغفول واقع می شود، این است که فارغ از تمام حرف و حدیث های مطرح شده، غزل حکیمی فرد با شرایطی که بر موقعیت و تصمیم کنونی اش مترتب است، دیگر برای ایران بازی نخواهد کرد و در تمام مسابقاتی که در آینده حاضر خواهد شد نام و پرچم کشور سوئیس روی میز بازی اش قرار می گیرد و طبیعتا هر افتخار و عنوانی که به دست بیاورد نیز به این کشور تعلق خواهد داشت.

اما فارغ از هرگونه ذهنیتی که می توان از اتفاق داشت، اصل ماجرای از دست رفتن ستاره هایی است که افتخارات زیادی را در کارنامه ورزشی خود دارند و سرمایه این آب و خاک تلقی می شوند اما به دلایل زیادی از جمله سوءمدیریت و عدم توجه به اصول مدیریت منابع انسانی و حفظ سرمایه ها؛ کشور ثانویه از افتخارات و تلاش های آنها منتفع می شود!