صفر تا صد تازه ترین تصمیم جنجالی فدراسیون شطرنج!

به گزارش سرویس ورزشی جی پلاس، کمیته فنی فدراسیون شطرنج اسامی پنج شطرنج باز اعزامی به مسابقات تیمی قهرمانی جهان را مشخص کرد. پرهام مقصودلو، علیرضا فیروزجا، پویا ایدنی، سید محمد امین طباطبایی و احسان قائم مقامی نفرات برگزیده فدراسیون بودند. تصمیم کمیته فنی با حاشیه های زیادی روبرو شد و انتقادهایی درباره انتخاب احسان قائم مقامی که این روزها کیفیت فنی مناسبی ندارد مطرح شد. در ادامه نگاهی اجمالی و دقیق تر به زوایای این تصمیم خواهیم داشت.

*نخستین مساله این که کمیته فنی سابقه تصمیماتی از این دست را دارد. پیش از رقابت های المپیاد جهانی شطرنج بود که این کمیته باز هم درتصمیمی چالش برانگیز رای به برگزاری رقابت انتخابی بین مصدق پور و قائم مقامی داد که منطقی به نظر نمی رسید. در نهایت فشار ملی پوشان  و تهدید به کناره گیری از تیم ملی در روزی که بیش از 12 ساعت در فدراسیون پشت درهای بسته مشغول مذاکره با رئیس فدراسیون بودند جواب داد و قائم مقامی از رویارویی با مصدق پور کناره گیری کرد.

*مساله دوم این که کمیته فنی فدراسیون شطرنج ساختار مناسبی ندارد و طبیعتا به تصمیماتی که از دل این کمیته بیرون می آید هر صفتی می توان نسبت داد به جز فنی! کمیته ای که نفراتش  هم به طور دقیق هم مشخص نیستند. چه برسد به ملاک ها  و معیارهایش. در گذشته افرادی مانند شهره بیات، علیرضا شفیعی، افشین تهرانی، مرتضی محجوب، خسرو هرندی و گاهی سید حامد موسویان در آن حضور داشتند. این نفرات نسبت به گذشته تغییراتی داشته اند. خسرو هرندی، نخستین استاد بین المللی ایران چندی پیش به دیار باقی شتافت و شهره بیات نیز با استعفا از سمت دبیری فدراسیون از کمیته کنار رفت، اکنون مشخص نیست دقیقا چه کسانی به جای آنها در کمیته حضور دارند و چه می کنند؟

* تصمیم کمیته فنی در باب انتخاب 4 نفر نخست مشکلی ندارد و از سوی همه پذیرفته شده است. پرهام مقصودلو قهرمان جوانان جهان که در آستانه ریتینگ 2700 است جایگاه ثابتی برای خود در تیم ملی دارد. محمدامین طباطبایی که در لحظه درج این گزارش ریتینگ 2600 را دارد نایب قهرمان آسیاست، علیرضا فیروزجا با ریتینگ 2656 نفر اول زیر 16 ساله های جهان و جوانترین بازیکن حال حاضر در فهرست صد نفره فیده است. پویا ایدنی نیز اخیرا نتایج درخشانی مانند نایب قهرمانی در کشور، قهرمانی در رقابت های آزاد یادبود چیگورین و آزاد گوا به دست آورده و با ریتینگ بالاتر از 2600 مسلما شایسته پوشیدن پیراهن تیم ملی است. تنها محل اختلاف و اعتراض نفر پنجم تیم ملی یعنی احسان قائم مقامی است که در ادامه دقیق تر ماجرا را بررسی خواهیم کرد.

* فدراسیون شطرنج در پاسخ به اعتراض ها به انتخاب قائم مقامی گفته که در آیین نامه مسابقات قهرمانی کشور اعلام شده بود که این مسابقات ربطی به انتخاب نفرات برای مسابقات تیمی قهرمانی جهان ندارد و کمیته فنی تصمیم گیرنده نهایی است. این مساله درست است کما این که مقصودلو و طباطبایی نیز در مسابقات قهرمانی کشور حضور نداشتند، اما جای سوال اینجاست که چرا کمیته فنی یک بار ملاک و معیار انتخاب را مشخص نمی کند تا همیشه این شائبه ها وجود داشته باشد؟ درست است که کمیته فنی موظف به انتخاب نفرات برتر قهرمانی کشور نبوده اما حداقل می توانست به عنوان یکی از معیارهای مهم به این مسابقات توجه کند، چرا که این رویداد به شکل دوره ای و نه به روش سوئیسی برگزار شد و تمام بازیکنان با هم روبرو شدند و از این رو نتایج به دست آمده می توانست بسیار قابل اتکا  باشد. قائم مقامی در این مسابقات با کسب تنها یک پیروزی از یازده بازی(!) فقط از سه بازیکن بدون عنوان با ریتینگ حدود 2300 بالاتر قرار گرفت و در بین 12 نفر نهم شد.

* قائم مقامی در سالی که پشت سر گذاشتیم نتایج قابل توجهی به دست نیاورده است. اولین استاد بزرگ شطرنج ایران به وضوح از سطح اول شطرنج ایران فاصله گرفته که نتایج به دست آمده و کاهش ریتینگ مستمر او گواه این ادعاست. عمده فعالیت قائم مقامی حضور در مسابقات بلیتس (برق آسا) هفتگی فدراسیون بوده و او در یک سال گذشته بیش از 500 بازی بلیتس رسمی انجام داده که عمدتا با حریفانی غیرحرفه ای یا نیمه حرفه ای روبرو شده است. قائم مقامی اخیرا از اکثر رقابت های استاندارد (کلاسیک) که اعلام آمادگی کرده بود انصراف داده است. در مسابقات قهرمانی آسیا نتایج خوبی به دست نیاورده و در سه سال اخیر جز 5 نفر اول قهرمانی کشور نبوده است.  بهترین عملکرد او جام فجر بود که در آن به مقام سومی رسید، اما او در این مسابقات با حریفان سرسختی روبرو نشد، تنها دو بازیکن با ریتینگ بالاتر از 2500 که به یکی باخت (فدورچوک 2604) و در برابر دومی (مصدق پور 2531) متوقف شد. ریتینگ او نیز در حال حاضر (2535) فاصله زیادی با اساتیدی چون مقصودلو و فیروزجا دارد، با این حال همچنان نفر مورد اعتماد و انتخاب کمیته فنی است، آن هم در شرایطی که نسل جدید شطرنج کشور به شدت در مسیر پیشرفت  و جوانگرایی کاملا موثر بوده است.

* رئیس فدراسیون شطرنج توضیحاتی در پاسخ به واکنش های به وجود آمده مطرح کرده اما تناقض در صحبت های پهلوان زاده ابهامات را بیشتر می کند. رئیس فدراسیون در مصاحبه ای عنوان کرده که نظر سوکولف بر انتخاب احسان قائم مقامی بوده است، اما رسما اعلام شده که انتخاب نفرات با کمیته فنی است.  بالاخره باید مشخص شود که انتخاب نفرات بر عهده سرمربی بوده یا کمیته فنی. پهلوان زاده چندی پیش وضعیت پاسپورت آرین غلامی را چک کرده و حتی درباره احتمال تداخل مسابقات پیش رو از او سوال کرده است اما در حال حاضر این مساله را صرفا یک سوال عنوان می کند نه پیگیری برای اعزام. رئیس فدراسیون چند دلیل عجیب و غیرفنی دیگر را نیز برای انتخاب قائم مقامی ذکر می کند. او از یک سو می گوید آرین غلامی نیاز به کسب نورم استاد بزرگی دارد و در مسابقات تیمی قهرمانی جهان نمی تواند نورم بگیر و از سوی دیگر معتقد است قائم مقامی به دلیل توانایی بیشتر در کسب تساوی برگزیده شده است. به راستی آیا رئیس فدراسیون نمی داند که در رقابت های تیمی مهمتر از عملکرد انفرادی بازیکنان نتیجه تیمی است؟ چگونه است که برای عدم انتخاب غلامی، موضوع کسب نورم که یک مساله شخصی و نه تیمی است مطرح می شود اما برای انتخاب احسان توانایی در کسب تساوی و گرفتن نتیجه تیمی مطرح می شود! 

* قائم مقامی در سال های اخیر مشاور فدراسیونی بوده که ریاستش بر عهده پهلوان زاده بوده است. حمایت های قائم مقامی از پهلوان زاده در انتخاب او به عنوان رئیس فدراسیون بی تاثیر نبود و قائم مقامی از آن پس بازوی فعال فدراسیون هم در زمینه های اجرایی و هم در زمینه های مشاوره ای بوده است. خود این مساله یکی دیگر از چالش و ایرادات حاکم بر فدراسیون شطرنج است. کسی که به رئیس فدراسیون درباره سیاست های کلی کاری و ... مشاوره می دهد خودش نباید پشت صفحه بنشیند در غیر این صورت شائبه سود و زیان شخصی به میان می آید چرا که فدراسیون به عنوان نهادی بدون حب و بغض شخصی بهترین تصمیم ها را برای شطرنج کشور باید بگیرد، وضعیت حال حاضر شطرنج ایران نشان می دهد که انتخاب قائم مقامی اگر بدترین تصمیم نباشد، قطعا بهترین آن نیست.

* بی توجهی به جایگاه و شان بازیکنان یکی دیگر از ایرادهای تصمیم اتخاذ شده است. نفر پنجم تیم ملی حکم بازیکن رزرو را دارد و احتمالا یک یا نهایتا دوبار فرصت قرار گرفتن در ترکیب را پیدا کند. در صورت قرار گرفتن در ترکیب نیز عموما در پایین ترین میز یعنی میز 4 برابر ضعیف ترین بازیکن تیم حریف قرار می گیرد. حضور در تیم ملی به عنوان بازیکن ذخیره با جایگاه قائم مقامی به عنوان اولین استاد بزرگ شطرنج همخوانی هم ندارد و مسلما کسی که سالها در مسابقات آسیایی و المپیادهای جهانی روی میز یک تیم ملی نشسته یک یا دو بازی روی میز 4 نه جذابیت خاصی دارد و نه چالش برانگیز است.

* سهمیه رقابت های تیمی جهان با قهرمانی در آسیا به دست آمد، رقابتی که قائم مقامی در تیم ملی حضور نداشت و تیم کاملا جوان و پوست انداخته ایران در حضور تیم هایی مانند چین و هند با اقتدار قهرمان آسیا شد. شاید همین مساله به تنهایی کافیست که کمیته فنی به تیم موفق و یکدست قهرمانی آسیا دست نزند. تیمی که تقریبا تمام اعضایش نسبت به آن مسابقات (تابستان 97) افزایش ریتینگ داشته اند غیر از احسان قائم مقامی که در یک سال اخیر در مسیر پسرفت بوده و عموما ریتینگ از دست داده است.

* فدراسیون مرتبا اعلام می دارد که شطرنج ایران در رنکینگ جهانی مرتبا حرکت رو به رشد داشته و جایگاهش را ارتقا داده است. همین ادعای درست خود می تواند سیگنال های کافی برای انتخاب نفرات تیم ملی را بدهد. جایگاه کشورها در رده بندی فیده بر اساس میانگین ریتینگ ده نفر نخست مشخص می شود. در شرایطی که سایر نفرات تیم ملی با قدرت در حال افزایش ریتینگ خود هستند، باید زمینه  برای حضور بازیکنان جوانی نظیر مصدق پور، آرین غلامی، آرش طاهباز، سیدخلیل موسوی و .... که در مسیر پیشرفت و آینده سازی قرار دارند در تیم ملی فراهم شود، تا با افزایش ریتینگ بتوانند جایگاه ایران را در رنکینگ جهانی ارتقا ببخشند.

* شطرنج بازان برای افزایش سطح فنی و ریتینگ خود باید در طول سال در رقابت های معتبر زیادی شرکت کنند، اما شرایط اقتصادی و وضعیت پرنوسان ارز کار آنها را با مشکل روبرو ساخته است. قائم مقامی دهه چهارم زندگی اش را پشت سر می گذارد و در حد توانش به اهدافش دست یافته است،  فدراسیون شطرنج توان مالی کافی برای اعزام به مسابقات آزاد را ندارد و تنها هزینه  اعزام تیم های ملی را می پردازد. در چنین شرایطی استفاده از بودجه فدراسیون برای اعزام بازیکنی که پیشرفتش تمام شده، ظلمی آشکار در حق بازیکنان نونهال و نوجوانی است که نیاز مبرم به حضور در عرصه های بین المللی و طی کردن مسیر پیشرفت دارند. 

*تصمیم فدراسیون شطرنج به مذاق بازیکنان نیز خوش نیامده است. مرصاد خداشناس نفر سوم قهرمانی کشور با پستی اینستاگرامی به شدت نسبت به این مساله و حق خوری صورت گرفته اعتراض کرد، آرین غلامی نیز به همراه پدرش دنبال احقاق حق خود است. پیش از این در موارد مشابه بازیکنانی نظیر مصدق پور و شاهین لرپری زنگنه نیز به این مدل تصمیمات کمیته فنی اعتراض خود را نشان داده بودند. نفرات معترض عوض می شوند و جایشان را به یکدیگر می دهند اما فرمول "دیگران + قائم مقامی" همچنان معادله ثابت و مورد قبول کمیته به اصطلاح فنی فدراسیون شطرنج است.