در این مطلب آورده شده: در جامعه امروز تجمل‌گرایی در بین خانواده‌ها به خصوص جوانان از چنان جذبه‌ای برخوردار شده که خواه ناخواه افراد بسیاری را به سوی خود جذب کرده است، در این بین خیلی از افراد هم با اینکه سرمایه یا پس انداز خاصی ندارند به قول معروف با جیب خالی پز عالی می‌دهند که این را باید قدردان تسهیلات چند درصدی بانک‌ها باشند.
این روزها تعداد خانواده‌هایی که برای تهیه جهیزیه، سیسمونی و گرفتن مراسم عروسی به سوی خریدهای اقساطی می‌روند بسیار گسترش یافته است و در بین موج گرانی و وضعیت معیشتی سختی که این روزها بسیاری از مردم با آن روبرو هستند باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که قسط نداشته باشد، نمی‌خواهیم بگوییم تمام کسانی که دارای چندین دفترچه برای پرداخت اقساط هستند دنبال زندگی تجملاتی هستند، اما تعداد آن‌هایی هم که زندگی را از بن و ریشه برای خود قسطی کرده‌اند تا تصویر زندگی‌شان شیک و به قول معروف باکلاس باشد، کم نیست.
اگر درست به زندگی خانواده‌های ایرانی و یا حتی زندگی خودمان نگاه کنیم، می‌بینیم این روزها بیشتر خانواده‌ها با قسط و وام سر و کار دارند و بخش زیادی از درآمد اقتصادی خانواده‌ها به بازپرداخت این تسهیلات اختصاص می‌یابد و همین موضوع باعث ایجاد فشار روانی و از بین رفتن آرامش در بین مردم شده است.
یکی از شهروندان همدانی که دارای سه دختر و یک پسر است و کارش رانندگی با ماشین سنگین است در گفتگو با خبرنگار هگمتانه در این زمینه گفت: ما در چند سال اول زندگی مشکلی نداشتیم اما وقتی دخترانم قرار شد به خانه بخت بروند ناچار به گرفتن وام از بانک‌ها شده‌ام و به تازگی تعداد دفترهای پرداختم کمتر شده است.
وی اظهار کرد: در این دوره و زمانه اگر وام نگیریم نمی‌توانیم جلو بیفتیم هر چند که سود بانک‌ها و جریمه‌هایی که برای دیرکرد از ما می‌گیرند بسیار ناعادلانه است اما چکار کنیم که غیر از این راه دیگری برایمان نگذاشته‌اند.
وی با بیان اینکه همه جوان‌ها دوست دارند در اول ازدواج با دست پر به خانه همسرشان بروند اظهار کرد: دختران من هم مانند همه جوان‌ها دنبال خرید کردن تجهیزات تجملی زندگی هستند، اقلامی که شاید فقط داخل کابینت برود و از آنها استفاده نکند. با ایجاد فضاهای مجازی هم خیلی از کاربران تصاویر خانه‌های خود را به اشتراک می‌گذارند که همین امر باعث شده آنچه را که هم بلد نیستند و ندیده‌اند به دانسته‌هایشان اضافه شود و ما پدر و مادرها هم دوست نداریم فرزندانمان آرزویی داشته باشد و نتوانیم آن را برآورده کنیم و من برای آنکه آنان هیچ کمبودی نداشته باشند مجبورم که برخی از اجناس و وسایل مورد نیاز و درخواستی شان را قسطی خرید کنم.
به نظر می‌آید در این میان چشم و هم چشمی نقش تعیین کننده‌ای دارد و ماراتن خانواده‌ها در خرید، گرایش به مصرف کالا را هم بیشتر کرده است و درد آنجاست که بخواهی کالای تجملی و خارجی را ابزاری برای امروزی و پیشرفته بودن خود معرفی کنی. حالا دیگر کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که زیر بار قسط وسایل لوکس آشپزخانه و یا خودرو گران قیمت نرود. از خریدهای قسطی هم که بگذریم امروزه با پدیده‌هایی به نام ادامه تحصیل قسطی، ازدواج قسطی و یا حتی مهریه‌های قسطی سر و کار داریم.
اما از تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای در شیوع این پدیده و حتی سریال‌های ایرانی نباید غافل شد که در این زمینه نقش بسیار مؤثری دارند و به این مورد دامن زده اند و مهار و کنترل این معضل اجتماعی و اقتصادی را باید در فرهنگ‌سازی و آموزش صحیح جستجو کرد. در غیر این صورت هر مقدار تب مصرف‌گرایی در جامعه بالا رود به همان میزان بر عمق زندگی اقساطی نیز افزوده خواهد شد.
یکی از عوامل مهم، در برابر آثار شوم تجملات در خانواده، برنامه‌ریزی صحیح و قاطع و نظارت درست سرپرست خانواده با همکاری اعضای خانواده است. در این صورت است که می‌توان با برنامه‌ریزی کارشناسانه و مسؤولانه با پدیده تجمل پیکار کرد و یا دست کم از بخش مهم آن جلوگیری نمایند.
در مورد تجمل شخصی نیز علاوه بر برنامه‌ریزی و احساس مسؤولیت به عنوان وظیفه شرعی در ترک حرام، عوامل و اهرم‌هایی لازم است که انسان را به طور طبیعی و آسان، رو در روی تجمل و اسراف قرار می‌دهد و او را از مهلکه بلای خانمان‌سوز نجات می‌دهد.
این عوامل هرکدام نقش به سزایی در بازدارندگی انسانی از تجملات و مادیات، و تقویت اراده انسان برای پرهیز قاطع از مادیگری خواهد بود، از این رو به پاره‌ای از راه کارها در رابطه با مسئله تجمل گرایی پرداخته می‌شود:
1.تفکر و سنجش
دور اندیشی و توجه به ترازوی عقل و اندیشه، عامل عمیق و اساسی برای درست عمل کردن و دوری از بیهودگی است. فکر صاف و هوشیاری و عاقبت نگری چون آینه صاف، زشتی‌ها و زیبایی‌ها را نشان می‌دهد، و انسان را به ترک زشتی‌ها و جلب زیبایی‌ها دعوت می‌کند. این گونه اندیشیدن و عاقبت سنجی باعث تصمیم گیری صحیح خواهد شد. از این رو امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: اندیشیدن (صحیح) یک ساعت بهتر از یک سال عبادت است».[ محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، ص327.]
اگر انسان برای چند لحظه به فکر فرو رود که خداوند چرا او را خلق کرده و او را به این دنیا برای چه کاری قدم نهاده، شاید خیلی از مسائل او حل شود، هدف اصلی خداوند از خلقت انسان این است که او از زیبایی‌ها به حد نیاز استفاده کند یعنی از نعمت‌های الهی به گونه‌ای بهره ببرد که به سعادت و کمال دست پیدا کند و خود را در مقامی معنوی ببیند که هدف اصلی پروردگار است. شاید گاهی اوقات فکر کردن به مرگ و قیامت خیلی از دلبستگی‌های ما را به دنیا کمتر کند.
انسان وقتی که در مورد آن همه رنج‌ها و خسارت‌ها و به هدر رفتن انرژی و سرمایه‌هایی که برای فراهم شدن نعمت‌های الهی به کار افتاده، می‌اندیشد، نتیجه قاطع می‌گیرد که چنین کاری بسیار زشت است.
2.زهد و پارسایی
یکی از ارزش‌های مهم اسلامی، زهد صحیح است. زهد صحیح یعنی انسان دلبستگی به دنیا و زرق و برق دنیا نداشته باشد، دنیا را وسیله آخرت قرار دهد. خود باخته کالاهای دنیا نگردد. چنین خصلتی انسان را به ساده زیستی و دوری از تجمل گرایی و بریز و بپاش دعوت می‌کند. او را به سوی اصالت‌ها و ارزش‌های حقیقی سوق می‌دهد و از مصرف‌های بی رویه و از چشم به هم چشمی‌هایی که عامل تجمل می‌شود، دور نگه می‌دارد و همچنین از برگزاری جشن‌ها و میهمانی‌های پرخرج و پر اسراف برحذر می‌دارد و اهرمی نیرومند برای کنترل، مراقبت و دوری از گناه از جمله گناه اسراف می‌گردد.
امام صادق علیه‌السلام در تعریف انسان زاهد و پارسا چنین فرمود: زاهد کسی است که آخرت را بر دنیا، تواضع را بر خود خواهی، کوشش و زحمت را بر رفاه و خوش‌گذرانی، گرسنگی را بر سیری، عاقبت نیک آخرت را بر دلبستگی به دنیا، و ذکر خدا را بر غفلت ترجیح می‌دهد، جسم او در دنیاست، ولی روح و قلبش متوجه آخرت است».( محمد باقر، مجلسی، بحار الانوار، ص315.)
روشن است کسی که دارای چنین ویژگی‌هایی باشد، از هر گونه تجمّل و چهره‌های مختلف اسراف پرهیز می‌کند و خود را از عیاشی و خوش‌گذرانی و رفاه طلبی دور نگه می‌دارد، بنابراین زهد و پارسایی، عامل و اهرم بازدارنده و شایسته‌ای برای درمان تجمل، و راه نجات از مهلکه آن است.
نکته دیگر در این جا اینکه زهد باعث حلال خوری می‌شود، انسان حلال خور، مال و ثروت را از هر راهی به دست نمی‌آورد، تا کارش به تجمل بکشد.
البته برخی به غلط پنداشته‌اند که زهد به معنای پرهیز از نعمت‌های دنیوی و اعراض از لذایذ مادی است. از نظر این افراد، زاهد کسی است که به دنیای مادی پشت پا زده و از نعمت‌های جهان، جز در حد ضرورت استفاده نمی‌کند، در جهت بهبودی وضع مادی خود و خانواده‌اش نمی‌کوشد و برای سازندگی این جهان نیز قدمی بر نمی‌دارد. این برداشت منفی از زهد، هرگز مورد نظر اسلام نبوده و پیشوایان بزرگ اسلام، هر جا با مظاهر چنین تفکری بر می‌خوردند به شدت آن را طرد و نفی می‌کردند و پیروان خود را از گرایش به آن برحذر می‌داشتند.
گرچه واژه زهد، جز یک مورد در قرآن به کار نرفته، لیکن خوشبختانه هم آیاتی که معنای مثبت و سازنده‌ی زهد را بیان می‌کند، بسیارند و هم در روایات معصومین –علیهم السلام- معنای آن به خوبی تبیین شده است. از دیدگاه فرهنگ اسلام، زهد به معنای مصرف نکردن مواهب الهی نیست، بلکه به این معناست که آدمی در ضمن بهره گیری از نعمت‌های خداوند در این جهان، به دنیا دل نبندد و وابسته نشود، خود را به آن نفروشد و تمام حقّش را صرف به دست آوردن آن نکند.
3.تقدیر و اندازه گیری معیشت
یکی از ارزش‌های مهم در اسلام که از پایه‌های اصلی تکامل است، « تقدیر معیشت» است، منظور از آن اندازه گیری دخل و خرج، و نگهداری انضباط اقتصادی و مالی، و تأمین و حفظ هزینه‌های زندگی بر اساس اعتدال و شیوه‌ی صحیح و عقلایی است.
در تفسیر نور الثقلین چنین آمده: یک روز امام صادق علیه‌السلام در نزد گروهی، این آیه را تلاوت فرمود: « وَ الَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کَانَ بَیْنَ ذلِکَ قَوَاماً؛ و کسانیاند که چون انفاق کنند، نه ولخرجی میکنند و نه تنگ می‌گیرند، و میان این دو [ روش ] حد وسط را برمیگزینند ».( سوره فرقان (25) / 67.) و مشتی سنگ ریزه از زمین برداشت و محکم در دست گرفت و فرمود: این همان بخل و سختگیری است، سپس مشت دیگری برداشت و دست خود را به طور کامل گشود که بیشتر آن بر روی زمین ریخت و فرمود: این اسراف است، بار دیگر مشت دیگری برداشت و کمی دست خود را گشود، به گونه‌ای که مقداری فرو ریخت و مقداری در دستش باقی ماند و فرمود این همان اعتدال بین سختگیری و اسراف است.
4.شکر و راضی بودن به رضای خدا
خصلت دیگری که موجب آرامش زندگی است و انسان را از زیاده‌روی در مخارج بیهوده و تجمل گرایی باز می‌دارد، این است که انسان پس از انجام وظیفه، به آنچه از سوی خدا برای او مقدر شد، راضی و شاکر باشد، چنین فردی هرگز بلند پروازی نمی‌کند، از مرز کنترل و انضباط مال و اقتصادی خارج نمی‌شود، چرا که معترض و ناسپاس نیست، بلکه قانع و سپاس گزار است.
کسی که در زندگی شخصی خود راضی به رضای خداوند باشد علاوه بر اینکه از عذاب الهی در قیامت در امان خواهد بود و خود را از قهر خداوند حفظ کرده، در زندگی به آرامشی دست پیدا می‌کند که با هیچ‌کدام از تجملات دنیوی قابل قیاس نیست. حضرت علی علیه‌السلام در سخن کوتاهی زیبا می‌فرمایند: « به خشنودی خدا خشنود باش، در نتیجه با نشاط و راحت زندگی کن، (ارض تسترح)».( عبدالواحد، آمدی، غرر الحکم و دررالکلم، ص109)
5.قناعت و کفاف و عزت نفس
عمیق‌ترین و مهم‌ترین خصلت‌ها برای دوری از تجملات، که باز دارندگی آن بیشتر از صفات دیگر است، خصلت قناعت، کفاف و عزت نفس است.
6.دوری خواص از زندگی اشرافی
یکی دیگر از راه‌های برون رفت از اسراف و تجمل، دوری خواص و شخصیت‌های مهم جامعه از زندگی اشرافی و تجملی است، زیرا شیوه‌ی زندگی آنان، بر دیگران تأثیر می‌گذارد.
7. اصلاح الگوی مصرف
اگر بخواهیم در زمینه اقتصاد مقاومتی موفق باشیم، تغییر فکر و نگاه و اصلاح الگوی مصرف لازم است. در این مورد باید انگیزه‌ها، اندیشه‌های غلط، عادت‌ها و سنت‌های غیرشرعی، قوانین و مقررات دست و پا گیر، ساختارهای اجرایی نامناسب و نیز روش‌های آموزشی با رویکرد سبک زندگی اسلامی اصلاح و بازنگری شوند.
شیوه امام صادق علیه‌السلام در این زمینه بهترین الگو است. ایشان در پی اصلاح الگوی مصرف و تغییر اندیشه‌ها به سوی صرفه‌جویی بود، حضرت به ابان بن تغلب فرمود: « آیا گمان می‌کنی خدا به کسی که مال داده به سبب احترام اوست، یا به کسی که نداده به واسطه حقارت و پستی اوست، چنین نیست. بلکه مال، مال خداست، که آن را به عنوان امانت نزد شخص قرار می‌دهد و اذن داده که بر اساس میانه روی و زیادتی آن مال را به فقرا برساند و رفع احتیاجاتش کند، پس هر کس به این دستور رفتار کند، آنچه را خورده و آشامیده و پوشیده و سوار شده و نکاح نموده، همگی بر او حلال است و اگر چنین نکرده، تمام آنها را بر خود حرام کرده است».(محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، ص305.)
برای هر معضلی که در جامعه وجود دارد و پیامدهایی را هم به دنبال خواهد داشت اسلام، راهکارهایی را ارائه کرده که افراد به متناسب با دغدغه هایشان می‌توان از آن استفاده کنند و سعی و تلاش این تحقیق هم بر این است که انسان با این ناهنجاری آشنا شده و راه کار آن را دنبال کند.
روزنامه هگمتانه به مدیر مسئولی محمدرضا معتمدزاده توسط شهرداری همدان چاپ و منتشر می شود.
7523/2090
تنظیم کننده: مرضیه بختیاری**انتشار دهنده: سعید زارع کندجانی
انتهای پیام این روزها تعداد خانواده‌هایی که برای تهیه جهیزیه، سیسمونی و گرفتن مراسم عروسی به سوی خریدهای اقساطی می‌روند بسیار گسترش یافته است و در بین موج گرانی و وضعیت معیشتی سختی که این روزها بسیاری از مردم با آن روبرو هستند باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که قسط نداشته باشد، نمی‌خواهیم بگوییم تمام کسانی که دارای چندین دفترچه برای پرداخت اقساط هستند دنبال زندگی تجملاتی هستند، اما تعداد آن‌هایی هم که زندگی را از بن و ریشه برای خود قسطی کرده‌اند تا تصویر زندگی‌شان شیک و به قول معروف باکلاس باشد، کم نیست.
اگر درست به زندگی خانواده‌های ایرانی و یا حتی زندگی خودمان نگاه کنیم، می‌بینیم این روزها بیشتر خانواده‌ها با قسط و وام سر و کار دارند و بخش زیادی از درآمد اقتصادی خانواده‌ها به بازپرداخت این تسهیلات اختصاص می‌یابد و همین موضوع باعث ایجاد فشار روانی و از بین رفتن آرامش در بین مردم شده است.
یکی از شهروندان همدانی که دارای سه دختر و یک پسر است و کارش رانندگی با ماشین سنگین است در گفتگو با خبرنگار هگمتانه در این زمینه گفت: ما در چند سال اول زندگی مشکلی نداشتیم اما وقتی دخترانم قرار شد به خانه بخت بروند ناچار به گرفتن وام از بانک‌ها شده‌ام و به تازگی تعداد دفترهای پرداختم کمتر شده است.
وی اظهار کرد: در این دوره و زمانه اگر وام نگیریم نمی‌توانیم جلو بیفتیم هر چند که سود بانک‌ها و جریمه‌هایی که برای دیرکرد از ما می‌گیرند بسیار ناعادلانه است اما چکار کنیم که غیر از این راه دیگری برایمان نگذاشته‌اند.
وی با بیان اینکه همه جوان‌ها دوست دارند در اول ازدواج با دست پر به خانه همسرشان بروند اظهار کرد: دختران من هم مانند همه جوان‌ها دنبال خرید کردن تجهیزات تجملی زندگی هستند، اقلامی که شاید فقط داخل کابینت برود و از آنها استفاده نکند. با ایجاد فضاهای مجازی هم خیلی از کاربران تصاویر خانه‌های خود را به اشتراک می‌گذارند که همین امر باعث شده آنچه را که هم بلد نیستند و ندیده‌اند به دانسته‌هایشان اضافه شود و ما پدر و مادرها هم دوست نداریم فرزندانمان آرزویی داشته باشد و نتوانیم آن را برآورده کنیم و من برای آنکه آنان هیچ کمبودی نداشته باشند مجبورم که برخی از اجناس و وسایل مورد نیاز و درخواستی شان را قسطی خرید کنم.
به نظر می‌آید در این میان چشم و هم چشمی نقش تعیین کننده‌ای دارد و ماراتن خانواده‌ها در خرید، گرایش به مصرف کالا را هم بیشتر کرده است و درد آنجاست که بخواهی کالای تجملی و خارجی را ابزاری برای امروزی و پیشرفته بودن خود معرفی کنی. حالا دیگر کمتر خانواده‌ای را می‌توان یافت که زیر بار قسط وسایل لوکس آشپزخانه و یا خودرو گران قیمت نرود. از خریدهای قسطی هم که بگذریم امروزه با پدیده‌هایی به نام ادامه تحصیل قسطی، ازدواج قسطی و یا حتی مهریه‌های قسطی سر و کار داریم.
اما از تبلیغات شبکه‌های ماهواره‌ای در شیوع این پدیده و حتی سریال‌های ایرانی نباید غافل شد که در این زمینه نقش بسیار مؤثری دارند و به این مورد دامن زده اند و مهار و کنترل این معضل اجتماعی و اقتصادی را باید در فرهنگ‌سازی و آموزش صحیح جستجو کرد. در غیر این صورت هر مقدار تب مصرف‌گرایی در جامعه بالا رود به همان میزان بر عمق زندگی اقساطی نیز افزوده خواهد شد.
یکی از عوامل مهم، در برابر آثار شوم تجملات در خانواده، برنامه‌ریزی صحیح و قاطع و نظارت درست سرپرست خانواده با همکاری اعضای خانواده است. در این صورت است که می‌توان با برنامه‌ریزی کارشناسانه و مسؤولانه با پدیده تجمل پیکار کرد و یا دست کم از بخش مهم آن جلوگیری نمایند.
در مورد تجمل شخصی نیز علاوه بر برنامه‌ریزی و احساس مسؤولیت به عنوان وظیفه شرعی در ترک حرام، عوامل و اهرم‌هایی لازم است که انسان را به طور طبیعی و آسان، رو در روی تجمل و اسراف قرار می‌دهد و او را از مهلکه بلای خانمان‌سوز نجات می‌دهد.
این عوامل هرکدام نقش به سزایی در بازدارندگی انسانی از تجملات و مادیات، و تقویت اراده انسان برای پرهیز قاطع از مادیگری خواهد بود، از این رو به پاره‌ای از راه کارها در رابطه با مسئله تجمل گرایی پرداخته می‌شود:
1.تفکر و سنجش
دور اندیشی و توجه به ترازوی عقل و اندیشه، عامل عمیق و اساسی برای درست عمل کردن و دوری از بیهودگی است. فکر صاف و هوشیاری و عاقبت نگری چون آینه صاف، زشتی‌ها و زیبایی‌ها را نشان می‌دهد، و انسان را به ترک زشتی‌ها و جلب زیبایی‌ها دعوت می‌کند. این گونه اندیشیدن و عاقبت سنجی باعث تصمیم گیری صحیح خواهد شد. از این رو امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: اندیشیدن (صحیح) یک ساعت بهتر از یک سال عبادت است».[ محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، ص327.]
اگر انسان برای چند لحظه به فکر فرو رود که خداوند چرا او را خلق کرده و او را به این دنیا برای چه کاری قدم نهاده، شاید خیلی از مسائل او حل شود، هدف اصلی خداوند از خلقت انسان این است که او از زیبایی‌ها به حد نیاز استفاده کند یعنی از نعمت‌های الهی به گونه‌ای بهره ببرد که به سعادت و کمال دست پیدا کند و خود را در مقامی معنوی ببیند که هدف اصلی پروردگار است. شاید گاهی اوقات فکر کردن به مرگ و قیامت خیلی از دلبستگی‌های ما را به دنیا کمتر کند.
انسان وقتی که در مورد آن همه رنج‌ها و خسارت‌ها و به هدر رفتن انرژی و سرمایه‌هایی که برای فراهم شدن نعمت‌های الهی به کار افتاده، می‌اندیشد، نتیجه قاطع می‌گیرد که چنین کاری بسیار زشت است.
2.زهد و پارسایی
یکی از ارزش‌های مهم اسلامی، زهد صحیح است. زهد صحیح یعنی انسان دلبستگی به دنیا و زرق و برق دنیا نداشته باشد، دنیا را وسیله آخرت قرار دهد. خود باخته کالاهای دنیا نگردد. چنین خصلتی انسان را به ساده زیستی و دوری از تجمل گرایی و بریز و بپاش دعوت می‌کند. او را به سوی اصالت‌ها و ارزش‌های حقیقی سوق می‌دهد و از مصرف‌های بی رویه و از چشم به هم چشمی‌هایی که عامل تجمل می‌شود، دور نگه می‌دارد و همچنین از برگزاری جشن‌ها و میهمانی‌های پرخرج و پر اسراف برحذر می‌دارد و اهرمی نیرومند برای کنترل، مراقبت و دوری از گناه از جمله گناه اسراف می‌گردد.
امام صادق علیه‌السلام در تعریف انسان زاهد و پارسا چنین فرمود: زاهد کسی است که آخرت را بر دنیا، تواضع را بر خود خواهی، کوشش و زحمت را بر رفاه و خوش‌گذرانی، گرسنگی را بر سیری، عاقبت نیک آخرت را بر دلبستگی به دنیا، و ذکر خدا را بر غفلت ترجیح می‌دهد، جسم او در دنیاست، ولی روح و قلبش متوجه آخرت است».( محمد باقر، مجلسی، بحار الانوار، ص315.)
روشن است کسی که دارای چنین ویژگی‌هایی باشد، از هر گونه تجمّل و چهره‌های مختلف اسراف پرهیز می‌کند و خود را از عیاشی و خوش‌گذرانی و رفاه طلبی دور نگه می‌دارد، بنابراین زهد و پارسایی، عامل و اهرم بازدارنده و شایسته‌ای برای درمان تجمل، و راه نجات از مهلکه آن است.
نکته دیگر در این جا اینکه زهد باعث حلال خوری می‌شود، انسان حلال خور، مال و ثروت را از هر راهی به دست نمی‌آورد، تا کارش به تجمل بکشد.
البته برخی به غلط پنداشته‌اند که زهد به معنای پرهیز از نعمت‌های دنیوی و اعراض از لذایذ مادی است. از نظر این افراد، زاهد کسی است که به دنیای مادی پشت پا زده و از نعمت‌های جهان، جز در حد ضرورت استفاده نمی‌کند، در جهت بهبودی وضع مادی خود و خانواده‌اش نمی‌کوشد و برای سازندگی این جهان نیز قدمی بر نمی‌دارد. این برداشت منفی از زهد، هرگز مورد نظر اسلام نبوده و پیشوایان بزرگ اسلام، هر جا با مظاهر چنین تفکری بر می‌خوردند به شدت آن را طرد و نفی می‌کردند و پیروان خود را از گرایش به آن برحذر می‌داشتند.
گرچه واژه زهد، جز یک مورد در قرآن به کار نرفته، لیکن خوشبختانه هم آیاتی که معنای مثبت و سازنده‌ی زهد را بیان می‌کند، بسیارند و هم در روایات معصومین –علیهم السلام- معنای آن به خوبی تبیین شده است. از دیدگاه فرهنگ اسلام، زهد به معنای مصرف نکردن مواهب الهی نیست، بلکه به این معناست که آدمی در ضمن بهره گیری از نعمت‌های خداوند در این جهان، به دنیا دل نبندد و وابسته نشود، خود را به آن نفروشد و تمام حقّش را صرف به دست آوردن آن نکند.
3.تقدیر و اندازه گیری معیشت
یکی از ارزش‌های مهم در اسلام که از پایه‌های اصلی تکامل است، « تقدیر معیشت» است، منظور از آن اندازه گیری دخل و خرج، و نگهداری انضباط اقتصادی و مالی، و تأمین و حفظ هزینه‌های زندگی بر اساس اعتدال و شیوه‌ی صحیح و عقلایی است.
در تفسیر نور الثقلین چنین آمده: یک روز امام صادق علیه‌السلام در نزد گروهی، این آیه را تلاوت فرمود: « وَ الَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کَانَ بَیْنَ ذلِکَ قَوَاماً؛ و کسانیاند که چون انفاق کنند، نه ولخرجی میکنند و نه تنگ می‌گیرند، و میان این دو [ روش ] حد وسط را برمیگزینند ».( سوره فرقان (25) / 67.) و مشتی سنگ ریزه از زمین برداشت و محکم در دست گرفت و فرمود: این همان بخل و سختگیری است، سپس مشت دیگری برداشت و دست خود را به طور کامل گشود که بیشتر آن بر روی زمین ریخت و فرمود: این اسراف است، بار دیگر مشت دیگری برداشت و کمی دست خود را گشود، به گونه‌ای که مقداری فرو ریخت و مقداری در دستش باقی ماند و فرمود این همان اعتدال بین سختگیری و اسراف است.
4.شکر و راضی بودن به رضای خدا
خصلت دیگری که موجب آرامش زندگی است و انسان را از زیاده‌روی در مخارج بیهوده و تجمل گرایی باز می‌دارد، این است که انسان پس از انجام وظیفه، به آنچه از سوی خدا برای او مقدر شد، راضی و شاکر باشد، چنین فردی هرگز بلند پروازی نمی‌کند، از مرز کنترل و انضباط مال و اقتصادی خارج نمی‌شود، چرا که معترض و ناسپاس نیست، بلکه قانع و سپاس گزار است.
کسی که در زندگی شخصی خود راضی به رضای خداوند باشد علاوه بر اینکه از عذاب الهی در قیامت در امان خواهد بود و خود را از قهر خداوند حفظ کرده، در زندگی به آرامشی دست پیدا می‌کند که با هیچ‌کدام از تجملات دنیوی قابل قیاس نیست. حضرت علی علیه‌السلام در سخن کوتاهی زیبا می‌فرمایند: « به خشنودی خدا خشنود باش، در نتیجه با نشاط و راحت زندگی کن، (ارض تسترح)».( عبدالواحد، آمدی، غرر الحکم و دررالکلم، ص109)
5.قناعت و کفاف و عزت نفس
عمیق‌ترین و مهم‌ترین خصلت‌ها برای دوری از تجملات، که باز دارندگی آن بیشتر از صفات دیگر است، خصلت قناعت، کفاف و عزت نفس است.
6.دوری خواص از زندگی اشرافی
یکی دیگر از راه‌های برون رفت از اسراف و تجمل، دوری خواص و شخصیت‌های مهم جامعه از زندگی اشرافی و تجملی است، زیرا شیوه‌ی زندگی آنان، بر دیگران تأثیر می‌گذارد.
7. اصلاح الگوی مصرف
اگر بخواهیم در زمینه اقتصاد مقاومتی موفق باشیم، تغییر فکر و نگاه و اصلاح الگوی مصرف لازم است. در این مورد باید انگیزه‌ها، اندیشه‌های غلط، عادت‌ها و سنت‌های غیرشرعی، قوانین و مقررات دست و پا گیر، ساختارهای اجرایی نامناسب و نیز روش‌های آموزشی با رویکرد سبک زندگی اسلامی اصلاح و بازنگری شوند.
شیوه امام صادق علیه‌السلام در این زمینه بهترین الگو است. ایشان در پی اصلاح الگوی مصرف و تغییر اندیشه‌ها به سوی صرفه‌جویی بود، حضرت به ابان بن تغلب فرمود: « آیا گمان می‌کنی خدا به کسی که مال داده به سبب احترام اوست، یا به کسی که نداده به واسطه حقارت و پستی اوست، چنین نیست. بلکه مال، مال خداست، که آن را به عنوان امانت نزد شخص قرار می‌دهد و اذن داده که بر اساس میانه روی و زیادتی آن مال را به فقرا برساند و رفع احتیاجاتش کند، پس هر کس به این دستور رفتار کند، آنچه را خورده و آشامیده و پوشیده و سوار شده و نکاح نموده، همگی بر او حلال است و اگر چنین نکرده، تمام آنها را بر خود حرام کرده است».(محمد باقر، مجلسی، بحارالانوار، ص305.)
برای هر معضلی که در جامعه وجود دارد و پیامدهایی را هم به دنبال خواهد داشت اسلام، راهکارهایی را ارائه کرده که افراد به متناسب با دغدغه هایشان می‌توان از آن استفاده کنند و سعی و تلاش این تحقیق هم بر این است که انسان با این ناهنجاری آشنا شده و راه کار آن را دنبال کند.
روزنامه هگمتانه به مدیر مسئولی محمدرضا معتمدزاده توسط شهرداری همدان چاپ و منتشر می شود.
7523/2090
تنظیم کننده: مرضیه بختیاری**انتشار دهنده: سعید زارع کندجانی
کپی شد
