رییس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی کبودراهنگ در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: حمام سنگی باشقورتران که در حاشیه این روستا قرار گرفته و به احتمال زیاد متعلق به دوره های اواخر تیموریان و اوائل صفوی باشد از بناهای خاص و منحصر بفرد در استان همدان است که در تمام اجزای آن از سنگ لاشه رسوبی بهره گرفته شده است
مهدی غلامی ادامه داد: تمامی این بنا از مصالح سنگی ساخته شده که نکته حائز اهمیت آن در بومی بودن مصالح آن است چراکه یکی از ارکان معماری اصیل ایران بوم آورد بودن مصالح است و در دوره ساخت اثر برای تهیه مصالح از سنگهای موجود در منطقه و به صورت استحصال با دست جمع‌آوری شده و در بنا بکار رفته است.
وی با بیان اینکه در جداره ها از سنگهای درشت و در طاقهای سنگی که به صورت لاشه نازک بوده اجرا شده است، افزود: در بنای حمام سنگی باشقورتاران ورودی بنا با پنج عدد پله سنگی احداث شده و ورودی دارای طاقی به ارتفاع انسانی بوده تا مانع از خروج حرارت از بنا شود.
رییس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی کبودراهنگ اظهار داشت: سردبینه یا همان حمام سرد دیگر معماری این بنا استکه پس از ورود به حمام قرار گرفته و در سردبینه آن چه که جلب توجه می‌کند گنبد فراخ آن و رعایت رکن قرینگی است و سکوها و بازشوها در حالتی قرینه و با طاق رومی اجرا شده است.
وی ادامه داد: پلان اولیه سردبینه هشت ضلعی بوده که با بهره از طاقهای رومی و ضربی بازشوها و سکوها به پلان دایره در گنبد تبدیل شده است.
غلامی به دیگر معماری‌های این بنا اشاره کرده و گفت: ارتباط بین فضاهای داخلی حمام با استفاده از هشتیها امکانپذیر است که هشتی رابط بین سردبینه و گرم بینه را با ارتفاعی کم به هم متصل می کند.
وی اظهار داشت: خزینه ها فضاهایی بودند پر از آب و هم به عنوان مخزن آب سرد و آب گرم به عنوان حوض برای آبکشی و شستشوی کامل بدن از آن استفاده می‌شد.
غلامی خاطرنشان کرد: خزینه سرد در این بنا در دو قسمت احداث شده و خزینه گرم در ضلع شمالی گرم بینه و در بین دو خزینه سرد قرار گرفته است و دارای پله و ورودی کوچکی هستند.
رییس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی کبودراهنگ گفت: خزینه آب گرم نیز دارای گنبدی از جنس سنگ است و آبنماها در سردبینه و در کف اثر پس از مرحله خاکبرداری به فضای آبنمای مدفون در خاک برخورد شد که پس از تخلیه در همان حالت اصیل حفظ شد.
وی تاکید کرد: بر اساس شواهد آبنمایی نیز در بخش گرم بینه بوده که در گذر زمان از بنا حذف شده است، اما آبنماهای موجود در سکوهای گرم بینه هنوز هم موجود هستند و هنوز به لوله های سفالی مسیر انتقال آب متصل هستند.
غلامی ادامه داد: عملیات مرمتی این اثر در بهار سال ۱۳۹۷ آغاز شد و محدوده بنا مشخص شد و در مرحله ابتدایی اقدام به حفاظت اضطراری در بخشهایی از گنبد سردبینه و جداره ها انجام گرفت.
رییس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی کبودراهنگ افزود: جداره های سنگی تخریب شده مجدد مورد بازسازی قرار گرفت و گنبد نیمه تخریب شده سردبینه و گنبدهای گرم بینه و خزینه بازسازی شدند.
وی با بیان اینکه، عملیات بامسازی بنا و تسطیح سطوح بام و اجرای عایق رطوبتی در بام صورت گرفت افزود: جداره‌های سنگی بنا نیز پس از پاکسازی اندودها و بندهای فرسوده مورد مرمت و بندکشی قرار گرفت.
غلامی خاطرنشان کرد: بازسازی بنا با بهره گیری از سنگ لاشه بومی در منطقه انجام گرفت چراکه تلاش بر این بود که اصالت مصالح در بنا حفظ شود و در همین راستا در مرمت این اثر فاخر توجه ویژه بر اصالت معماری و یکپارچگی آن مد نظر قرار گرفته است.
وی با بیان اینکه، در مرحله دوم مرمت اثر اقدام به کفسازی با سنگ لاشه بومی منطقه و مطابق با الگوی اولیه بنا انجام شد گفت: با توجه به ریشه‌های اصلی موجود در ورودی بنا پی قدیمی ورودی کشف شده و بر اساس گونه معماری سایر فضاها ، هشتی ورودی بنا بازسازی و بر فراز آن گنبدی سنگی اجرا شده است.
غلامی خاطرنشان کرد: اصلاح بخشهایی از جداره سنگی داخلی بنا و مرمت جداره‌ها انجام شده است که با توجه به ضرورت بازسازی آبنمای داخلی بنا ، این جزء معماری بنا نیز به شکل آبنمای قدیمی آن و با مصالح سنگی مرمت و بازسازی شده است.
رییس اداره میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی کبودراهنگ ادامه داد: حمام سنگی باشقورتران به لحاظ فرم و ساختار و از این جهت که دستخوش تغییرات و مداخلات ادوار مختلف نبوده است ، اثری ممتاز در گونه معماری حمام ها در استان همدان بوده است.
وی افزود: این اثر در طول زمان حداقل مداخلات را در خود داشته است و از این روی نیز در مرمت اثر سعی وافر بر آن بوده است که مداخله ای در کالبد و ساختار آن صورت نپذیرد و فرم و ساختار فضاها به همان شکل ابتدایی و اصیل آن حفظ شود.
غلامی اضافه کرد: این اثر منحصربفردترین حمام سنگی در استان همدان است که برای حفاظت و مرمت آن تاکنون ۲ میلیارد و ۸۰ میلیون ریال هزینه شده است.
باشقورتران، روستایی از توابع بخش شیرین‌سو در شهرستان کبودراهنگ دارای قدمت بالایی است.
