آبخیزداری سرمایه‌گذاری پایدار بر روی آب و خاک

استان همدان با وسعتی بیش از ۱.۹ میلیون هکتار در ناحیه کوهستانی غرب کشور در سر شاخه آبریز چهار سد مهم به نام‌های کرخه، سفیدرود، گاوشان و سد ساوه قرار پرفته است که بگفته کارشناسان با توجه به بارش متوسط سالانه ۳۳۰ میلیمتر، افرون بر ۶ میلیارد متر مکعب بارش در این سطح رخ می دهد.

این وضعیت لزوم بهره برداری مناسب از این بارش ها با توجه به بحران خشکسالی و تغییر اقلیم در سال‌های اخیر و پیش رو به ویژه نیاز به تامین آب مطمئن در مناطق نیمه خشک در همه بخش‌ها را نمایان می کند.

در چند دهه اخیر رشد سریع جمعیت و نیاز به تأمین الزامات زندگی عاملی در راستای کاهش کمی و کیفی منابع آب و خاک کشور به خصوص در عرصه های کشاورزی شده که کاهش حاصلخیزی خاک و میزان آب شیرین را به دنبال داشته است.

بگفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان حفظ، احیا، توسعه و بهره برداری مناسب از عرصه های منابع طبیعی کشاورزی به ویژه در بالادست این اراضی کمک شایانی به تأمین نیاز آبی و احیاء اراضی پائین دست می کند.

اسفندیار خزائی اضافه کرد: این امر به کمک مدیریت صحیح بهره برداری از منابع آب و خاک که به عنوان عملیات آبخیزداری نامیده می شود میسر بوده و در چند سال اخیر طرح‌های آبخیزداری با احیاء و توسعه مناسب منابع آب، خاک و پوشش گیاهی به توسعه بخش‌های زیر بنائی استان کمک می کند.

وی افزود: همچنین برای کاهش آثار مخرب تغییر اقلیم که به صورت خشکسالی هیدرولوژیکی بر عرصه های منابع طبیعی و کشاورزی اثر گذاشته و زمینه ایجاد بحران آب، افت سطح آبهای زیرزمینی، بروز سیلاب و پدیده های فروچاله را فراهم می کند، باید عملیات آبخیزداری و آبخوان داری را با هدف استفاده بهینه از منابع آب و خاک در اولویت قرار داد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان اظهار داشت: آبخیزداری با اجرای طرح‌های کنترل سیل و رسوب، کاهش فرسایش خاک و افزایش پوشش گیاهی به کمک انواع مختلف عملیات سازه ای، بیومکانیکی، بیولوژیکی و مدیریتی توانسته بخشی از این نیازها را برطرف کند و تلاش دارد در سال های آینده نیز این عملیات را تکمیل و به توسعه استان در بخش‌های آب و خاک کمک نماید.

خزائی ادامه داد: با توجه به تاکید رهبر معظم انقلاب بر اینکه «حفظ آب و خاک به ویژه آب را با انجام فعالیت های آبخیزداری و منابع طبیعی در اولویت راهکارهای مبارزه با خشکسالی و کنترل سیل و رسوب قرار داد» در ۲ سال اخیر جهش خوبی در اجرای طرح‌های آبخیزداری همدان ایجاد شده است.

وی گفت: با اختصاص ۵۴ میلیارد تومان به طرح های آبخیزداری این استان توانستیم ۲۵۰ هزار هکتار از عرصه های بحرانی استان را تحت پوشش عملیات اصلاحی و احیائی قرار دهیم. خزائی افزود: این عملیات شامل ۶۰ هزار متر مکعب عملیات سنگی، ۱۳۰ هزار مترمکعب عملیات خاکی و هفت هزار هکتار عملیات بیولوژیکی بوده است که علاوه بر کنترل سیل و رسوب باعث افزایش رطوبت خاک و احیاء و توسعه پوشش گیاهی شده است.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان نیز گفت: آثار مثبت اجرای طرح های آبخیز داری کنترل رسوب و جلوگیری از پر شدن مخازن و تأسیسات آبی پائین دست و  استحصال آب به صورت جمع آوری آب، تغذیه سفره های آب زیرزمینی بوده است.

محمدمهدی آرتیمانی کاهش اثرات مخرب خشکسالی هیدرولوژیکی، تثبیت و افزایش اشتغال مستقیم و غیر مستقیم در بخش کشاورزی و منابع طبیعی، جلوگیری از مهاجرت، افزایش پوشش گیاهی، تولید علوفه و افزایش رطوبت خاک و کمک به کاهش اثرات منفی خشکسالی را از دیگر آثار مثبت آبخیزداری برشمرد.

وی اظهار داشت: طبق تحقیقات انجام شده اثر بخشی فعالیت های آبخیزداری نزدیک به ۲۷۰ متر مکعب کنترل رواناب، ۸۱ متر مکعب استحصال آب، ۲ تن کنترل فرسایش و رسوب و حدود ۱۰۰ کیلوگرم افزایش علوفه در سطح مراتع استان بوده است.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان ادامه داد: اثر بخشی سالانه اجرای ۲۴ هزار سازه کوچک و بزرگ در سطح ۳۰۰ هزار هکتار از حوزه آبخیز مطالعه شده استان، کنترل ۷۰میلیون متر مکعب رواناب یعنی کاهش ۳۰ درصد رواناب تولیدی در عرصه های منابع طبیعی را به دنبال داشته است.

آرتیمانی یادآوری کرد: در سیلاب فروردین ۹۸ تنها در یک روز سه میلیون مترمکعب رواناب کنترل و از تخریب و ایجاد خسارت در پائین دست جلوگیری شد؛ همچنین کنترل ۶۰۰  هزار تن رسوب، استحصال ۲۲ میلیون متر مکعب رواناب و افزایش ۹ هزار تن تولید علوفه را به دنبال داشته است.

وی ادامه داد: اثر بخشی فعالیت های آبخیزداری سبب افزایش رضایت مندی بهره برداران از عرصه های منابع طبیعی و انجام طرح های آبخیزداری و آبخوانداری شده است.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان گفت: بنابراین مشارکت و همیاری مردمی و ایجاد تشکل های خیرین آبخیزداری جهت توسعه پایدار و افزایش عملکرد اینگونه طرح‌ها مشهود است به گونه ای که پس از سیلاب سال جاری درخواست های مردمی جهت انجام فعالیت‌های آبخیزداری افزایش داشت.

آرتیمانی افزود: بنابراین هرگونه هزینه کرد در بخش منابع طبیعی به خصوص آبخیزداری نوعی سرمایه گذاری پایدار و تقویت و توجه به سرمایه گذاری بیشتر در این حوزه بسیار لازم و ضروری است و نباید اجازه داد کمبود اعتبارات در این بخش خللی به فعالیت های آبخیزداری وارد کند.

وی اضافه کرد: به دنبال گسترش و اجرای طرح‌های بیولوژیکی و سازه های آبخیزداری با مشارکت مردمی ضمن ذخیره نزولات جوی، افزایش نفوذ آب و خاک، جلوگیری از فرسایش خاک و تولید هرزآب، موجب تثبیت اشتغال، حفظ جنگلها، مراتع و عرصه های کشاورزی استان همدان می شود.

وی تاکید کرد: بنابراین نیازمند همت مسوولان برای پاسخگویی به نیازهای مردمی با تکمیل و ثبت عملیات آبخیزداری هستیم.