تن پوش سبز این دیار به گفته پیشینیان زمانی محل تاخت و تاز ایلات آن زمان از جمله ایل زند بوده و نام لشگردر نیز از زمان کریم خان زند بر این ناحیه مانده است؛ برخی نیز معتقدند که به علت حضور لشگریان روس در این منطقه، این مکان به نام لشگردر نامگذاری شد و برخی اسم این منطقه را برگرفته از نام پسر طهمورث (لشکر) می دانند.
منطقه حفاظت شده لشگردر با مساحت حدود ۴۸ هکتار در جنوب شرقی ملایر واقع شده است و به لحاظ دارا بودن پتانسیل‌های بالا در سال ۶۳ به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام شد و در سال ۶۹ به منطقه حفاظت شده ارتقا یافت.
این منطقه در سه وضعیت کوهستانی، تپه ماهور و دشت را دربر می‌گیرد و ۱۱ چشمه دائمی به نام های «قمشلی»، «کله بید»، «دره غار»، «سی یک»، «گیچک»، «اوضامن»، «سلطان آباد»، «اوزون دره»، «چشمه نثار»، «چشمه نقلی» و «پیر مهدی» را در خود جای داده است که طراوت و شادابی را به منطقه هدیه می‌دهد.
همچنین ۱۶ روستا در اطراف منطقه وجود دارد که شامل «ازناو»، «سلطان آباد»، «قلعه جوزان»، «پیر خداوردی»، «چشمه قاضی»، «جوزان»، «جوراب»، «ازناوله»، «احمدیه»، «میشن»، «کمازون»، «زنگنه سفلی و علیا»، «احمد روغنی» و «کساوند» است.
روستاهای یاد شده در محدوده مرزی منطقه حفاظت شده لشگردر قرار گرفته و سه روستای «جوزان»، «پیرخداوردی» و «قلعه جوزان» در داخل محدوده منطقه حفاظت شده قرار دارند.
به گفته رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر، منطقه حفاظت شده لشگردر دارای تنوع گیاهی و جانوری بالایی است به طوری‌که ۲۲۶ گونه گیاهی، ۷۵ گونه پرنده و ۱۸ گونه پستاندار در آن زندگی می‌کنند.
منطقه حفاظت شده لشگردر دارای تنوع گیاهی و جانوری بالایی است به طوری‌که ۲۲۶ گونه گیاهی، ۷۵ گونه پرنده و ۱۸ گونه پستاندار در آن زندگی می‌کنند.
عباس نجاری افزود: منطقه حفاظت شده لشگردر دارای گیاهان متنوعی از تیپ گیاهان کوهستانی است، و بیشتر ذخائر گیاهی استان همدان در آن دیده می شود.
وی اضافه کرد: پوشش گیاهی در ارتفاعات ضعیف تر از دامنه ها است و در اطراف چشمه ها و جویبارها، گیاهان علوفه ای غالب هستند در حالیکه در ارتفاعات گیاهان درختچه ای به ویژه گونه «گون» و «کلاه میرحسن» فراوان دیده می شود در دامنه ها نیز گونه های متعددی از «گندمیان»، «تیره نعناعیان»، «انجیر» و «بادام کوهی» نیز مشاهده شده است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر اظهار داشت: در مجموع، «کلاه میرحسن»، «گون»، «گل گندم»، «بروموس»، «علف بادبزنی»، «نخود وحشی»، «پیچک صحرایی»، «خاکشیر»، «میخک»، «کنگر»، «علف چای»، «زنیق وحشی»، «کاکوتی»، «اسپند»، «چوبک یا گلکه»، «شکر تیغال»، «آلوچه وحشی»، «زالزالک وحشی»، «رز و بید وحشی»، «انجیر کوهی»، «بادام کوهی»، «یونجه وحشی» و «لاله واژگون» از عمده ترین گیاهان منطقه لشگردر هستند.
لشگردر ذخیرگاه گیاهان دارویی
نجاری گفت: از گیاهان دارویی منطقه می توان «کنگر»، «کاسنی»، «ریواس»، «کاکوتی»، «شیرین بیان»، «بارهنگ» و «پونه» را نام برد همچنین گیاهان علفی و بوته ای پوشش گیاهی غالب منطقه را تشکیل می دهند.
گیاهان دارویی منطقه می توان به«کنگر»، «کاسنی»، «ریواس»، «کاکوتی»، «شیرین بیان»، «بارهنگ» و «پونه» اشاره کرد.
وی با بیان اینکه تک درختچه هایی نیز در ارتفاعات میانی منطقه به صورت پراکنده دیده می شوند اضافه کرد: از درختچه های مهم منطقه گونه های «زالزالک»، «انجیر»، «بنه»، «سماق»، «زرشک» و «بادام کوهی» را می توان نام برد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر ادامه داد: منطقه لشگردر ملایر شامل دره های متعدد است که هر یک با پوشش و ویژگی های خاص خود به زیبایی و غنای منطقه افزوده اند.
نجاری اضافه کرد: دره اول و دوم، و صخره شیر و پلنگ رویشگاه درختانی چون انجیر و بادام وحشی است، دره «ریواس» واقع در قسمت شمالی منطقه، دره های «سماق»، «معدن» و «غار» بین ارتفاعات آهنگران با داشتن درختان سماق از دیگر دره های منطقه هستند.
تنوع گونه جانوری در لشگردر
رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر بیان کرد: عمده ترین وحوش موجود در منطقه لشگردر شامل «کل و بز»، «قوچ و میش» است و ارتفاعات منطقه جایگاه مناسبی برای رشد و تکثیر این جانوران بشمار می آید.
نجاری ادامه داد: با توجه به وجود پوشش گیاهی مناسب و نیز منابع آب کافی علاوه بر پستانداران یادشده گوشتخورانی نظیر «گرگ»، «روباه»، «شغال» و «کفتار» نیز در منطقه پراکنده اند همچنین «تشی»، «گورکن» و «خرگوش» نیز از گونه های جانوری موجود در این منطقه هستند.
وی افزود: در منطقه لشگردر تعداد زیادی از پرندگان به صورت فصلی و بومی وجود دارند که از مهمترین آنها می توان به «عقاب طلایی»، «دلیجه»، «کبک نوک سرخ»، «تیهو»، «جغد»، «کمرکولی»، «سسک»، «فاخته»، «زرد بره»، «دارکوب»، «پری شاهرخ» اشاره کرد.
«عقاب طلایی»، «دلیجه»، «کبک نوک سرخ»، «تیهو»، «جغد»، «کمرکولی»، «سسک»، «فاخته»، «زرد بره»، «دارکوب»، «پری شاهرخ» از پرندگان فصلی و بومی لشگردر هستند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر گفت: به منظور حفاظت و حراست از منطقه حفاظت شده لشگردر ملایر ۲ پاسگاه محیط بانی در روستاهای مجاور منطقه شامل «ازناوله» و «سلطان آباد» واقع شده است که پاسگاه سلطان آباد ضمن اینکه در امر حفاظت از منطقه لشگردر حائز اهمیت است بلکه با داشتن تمامی امکانات رفاهی همه ساله پذیرای تعداد زیادی از دانشجویان، اساتید و گردشگران داخلی و خارجی است.
نجاری اضافه کرد: پاسگاه شهید عبدالله یاری در روستای «ازناوله» نیز که محل اصلی استقرار غیردائمی گارد منطقه است با داشتن تمامی امکانات اقامتی، خودرو و موتورسیکلت در راستای اهداف حفاظتی نقش تعیین کننده ای را در منطقه ایفا می کند.
تعارضات و تهدیدات منطقه لشگردر
وی وجود صنایع حاشیه منطقه، استخراج و فعالیت های معدنی از جمله معدن سرب و روی آهنگران، چرای زود هنگام و مازاد بر ظرفیت در مراتع منطقه و نیز وجود دام غیر مجاز، تخریب و شخم زنی اراضی و تبدیل مراتع به اراضی کشاورزی، پدیده خشکسالی، وجود عشایر در منطقه، بوته کنی و برداشت بی رویه پوشش گیاهی منطقه را از جمله تهدیدهای منطقه لشگردر ملایر برشمرد.
رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر درباره استقرار صنایع در حاشیه این منطقه گفت: فعالیت صنایع، انفجار در معدن، سر و صدای ناشی از رفت و آمد کامیون ها موجب هراس، رم و پراکندگی وحوش می شود چراکه یکی از ملزومات زندگی وحوش در یک منطقه وجود امنیت و آرامش است.
نجاری افزود: با گذشت زمان و اجرای طرح های عمرانی از جمله توسعه شهرها، روستاها و راه ها زیستگاه های گونه های جانوری روز به روز کوچک و همانند جزیره شده است در حالیکه زیستگاه جانوری مرز و حد جغرافیای و سیاسی ندارد.
وی ادامه داد: توسعه عمرانی از نظر اکوسیستمی ارتباط بین گونه های جانوری را کاهش داده است در حالیکه باید گونه ها بتوانند به راحتی از یک منطقه به مناطق دیگر تردد کنند.
چرای زودهنگام و آسیب آن به منطقه
رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر با بیان اینکه ورود زودهنگام عشایر به منطقه و چرای زودهنگام از دیگر آسیب های مورد توجه منطقه لشگردر است توضیح داد: پیش از تبدیل شدن لشگردر به منطقه حفاظت شده دام های ۱۶ روستای مجاور آن در این محدوده تعلیف می کردند.
نجاری اضافه کرد: چرای زودهنگام در مناطقی که گیاهان مرتعی ریشه ضعیفی دارند موجب می شود گوسفند گیاه یا علف را به جای ساقه از ریشه بکند و موجب بروز خسارت به منطقه شود.
چرای زودهنگام در مناطقی که گیاهان مرتعی ریشه ضعیفی دارند موجب می شود گوسفند گیاه یا علف را به جای ساقه از ریشه بکند و موجب بروز خسارت به منطقه شود.
وی اظهار داشت: همچنین بارندگی موجب سست شدن خاک شده و ریشه ضعیف هم هنگام تعلیف سریع از دل خاک خارج شده و این امر موجب از بین رفتن پوشش منطقه می شود اما در صورت تعلیف به هنگام، گیاه از ساقه جدا می شود.
رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر افزود: علاوه بر این باید ظرفیت منطقه را نیز در نظر گرفت چراکه هر منطقه ای از نظر اکولوژیکی ظرفیت پذیرش تعداد معدودی احشام را دارد و چرای مازاد، گونه های حیات وحش را دچار زحمت و مشقت کرده و آنها برای یافتن منبع تغذیه مناسب مجبور به مهاجرت می شوند.
نجاری گفت: همجواری حیوانات اهلی با وحشی احتمال بروز بیماریهای مشترک نظیر تب برفکی را نیز افزایش می دهد هر چند با همکاری دامپزشکی این بیماری کنترل شده است.
کاهش زاد و ولد وحوش به خاطر خشکسالی
وی بیان کرد: خسکسالی چند سالی است که گریبانگیر مناطق مختلفی شده است و تداوم این رویه به علت کمبود منابع آبی در کاهش پوشش گیاهی تاثیر داشته است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست ملایر اضافه کرد: یکی از ویژگی های گونه های جانوری تنظیم زاد و ولد بر اساس شرایط منابع تغذیه ای منطقه است و کاهش این منابع در کاهش زاد و ولد آنها تاثیر مستقیم دارد.
نجاری ادامه داد: همچنین علاوه بر کنترل جمعیت از سوی وحوش، کوچ و مهاجرت آنان هنگام کاهش منابع تغذیه ای با هدف یافتن منابع تغذیه ای مناسب صورت می گیرد.
