به گزارش ایرنا، پدیده کم آبی در مناطق خشک و نیمه خشک ایران هر سال وضعیت پیچیده تری به خود می گیرد و با توجه به الگوی مصرف کنونی و خشکسالی حاکم بر منطقه به نظر می رسد که باید مدیریت بومی و کارآمدی در حوزه مصرف منابع موجود اعمال شود تا کانون های جمعیتی در سال های آینده تبعات کمتری را در قبال محدودیت منابع آبی متحمل شوند.
به گفته کارشناسان امر کمبود آب در ایران از مرز هشدار گذشته است و سال هاست که مقامات دولتی، کارشناسان و شهروندان مسئول در مورد ابعاد رو به گسترش کمبود آب در ایران هشدار می دهند و اگر روند کنونی تداوم یابد در آینده نه چندان دور بسیاری از مناطق کشور زخم های عمیقی را از کم آبی تجربه می کند.
افت شدید سطح منابع زیرزمینی، خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها، کم شدن سطح آب دهی قنوات و روان آب های سطحی و رودها، افت محسوس ذخایر آبی پشت سدها تنها گوشه ای از مخاطرات خشکسالی و کم بارشی است و در چنین شرایطی مدیریت مصرف به عنوان شاه کلید مهار مشکلات باید مدنظر باشد.
بسیاری از مناطق نیمه خشک کشور در سال های اخیر به پهنه ای از انعکاس تبعات خشکسالی نظیر از دست رفتن گونه های گیاهی، روند شتابان بیانزایی، افزایش ریزگردها، تخلیه روستاها به دلیل از دست رفتن فرصت کشاورزی و مخاطرات معیشتی، پدیده فرونشست زمین و افت کیفیت آب و اثرات آن بر غیر قابل کشت شدن اراضی و از کف رفتن منابع آب بهداشتی روستاها تبدیل شده و بخش هایی از استان مرکزی نیز درگیر دامنه ای از این مخاطرات شده است.
پدیده خشکسالی تنها مختص ایران نیست و این بحران اکنون دامنگیر بسیاری از کشورها است و اگر مدیریت بهینه آب با شاخص های عملی و منطبق با هر استان کشور از هم اینک عملیاتی نشود دهه آینده جنگ آب و تعمیق زوایای پیدا و پنهان آن چالش های جدی را به دنبال خواهد داشت.
مسئولان و کارشناسان استان مرکزی در میزگرد ایرنا در اراک با ارزیابی شرایط کنونی این خطه و تحلیل پیامدهای خشکسالی و کم آبی، تدوین و اجرای طرح های منطقی و با صرفه اقتصادی را با نگاه محلی پیشنهاد دادند تا در بعد فرهنگ سازی، صرفه جویی در مصرف آب و تامین و ذخیره بیشتر منابع آبی اقدامات اثربخش انجام شود.
***مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی در این میزگرد گفت: اردیبهشت ماه امسال حدود 100 میلیمتر بارش در استان مرکزی ثبت شده که معادل بارش های پاییز و زمستان سال گذشته بوده است.
عزت الله آمره ای افزود: باوجود 198 میلیمتر بارندگی استان در سال جاری همچنان کاهش 35 درصدی بارندگی کوتاه مدت و 27 درصدی بارندگی درازمدت در این خطه وجود دارد.
وی اظهار کرد: تاثیرات بارندگی بهار امسال در تزریق سفره های آب زیرزمینی و تاخیر در به کارگیری چاه های آب کشاورزی ملموس است و با این بارش ها جریان رودخانه در استان را تغذیه کرد اما سیلاب به همراه نداشته است و روان آب ها نیز توانسته بخشی از منابع آبی استان را تغذیه کند.
دبیر شورای حفاظت از منابع آب استان مرکزی گفت: سد الغدیر ساوه پارسال 48 میلیون مترمکعب ذخیره آبی داشت و اکنون در این سد 54 میلیون مترمکعب ذخیره شده است و ورودی سد ساوه در سال گذشته چهار هزار و 400 لیتر برثانیه بود که اکنون به سه هزار و 500 لیتر برثانیه رسیده است.
آمره ای درباره خصوص آبگیری سد کمال صالح اراک نیز اظهار کرد: این سد در سال گذشته 95 میلیون مترمکعب ذخیره آبی داشت و به مرحله سرریز رسید و اکنون 69 میلیون مترمکعب آب در پشت این سد ذخیره شده است.
وی بیان کرد: ورودی سد کمال صالح، پارسال پنج هزار لیتر در ثانیه بود که اکنون به 2 هزار و 700 لیتر در ثانیه رسیده است و کاهش ورودی، کاهش مخزن این سد را نیز به دنبال داشته است.
این مسئول با بیان اینکه سه میلیارد مترمکعب آب در اردیبهشت ماه امسال معادل حجم سد دز در استان مرکزی باریده است توضیح داد: ارزیابی تاثیر بارش های اخیر بر شرایط منابع آب های زیرزمینی منطقه در کوتاه مدت ممکن نیست و تحلیل و اظهار نظر در این زمینه حداقل از مهرماه قابل سنجش و مطالعه خواهد بود.
آمره ای افزود: پنج دشت از مجموع 15 دشت استان مرکزی، به علت برداشت بیش از اندازه، وضعیت بحرانی دارند و کسری مخزن ها همچنان ادامه دارد که باید با مدیریت بهینه در مصرف و اقدامات فوری از بغرنج تر شدن مسائل جلوگیری کرد.
وی اظهار کرد: فرونشت یا فروچاله ناشی از کم بارشی در استان وجود ندارد و آنچه به عنوان فرونشست زمین برخ داده در کل سطح دشت ها در برخی از مناطق استان مشاهده شده که در این زمینه مطالعه علمی صورت نگرفته است.
مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی گفت: فرونشست زمین در دشت های ساوه و بخشی در اراک به کاهش کیفیت آب انجامیده و شواهد حاکی از آن است که عمق برخی چاه های آب در ساوه بر اثر کم آبی در حال افزایش است.
آمره ای افزود: شرکت آب منطقه ای برای تامین آب آشامیدنی طرح های را در سطح استان اجرا و یا در دست انجام دارد که انتقال آب از سد کوچری به خمین، دلیجان و محلات به انجام رسیده و طرح آبرسانی به تفرش از چشمه هفتیان با 60 درصد پیشرفت فیزیکی برای آبرسانی به 40 روستا این شهرستان در حال انجام است.
وی اظهار کرد: آبرسانی از سد کوچری به ساوه با 10 درصد پیشرفت فیزیکی نیز در دست اقدام است که تامین آب شهر ساوه با 27 روستا در قالب آن پیش بینی شده است.
مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی گفت: تامین آب در روستا توسط قنوات و چشمه ها صورت می گیرد بنابراین هنگام کم آبی مردم روستاها با بیشترین مشکل مواجه هستند و باید برنامه ها در این بخش کارشناسی و به دور از اهداف مقطعی دنبال شود.
آمره ای افزود: 2 هزار و 600 حلقه چاه کشاورزی غیرمجاز در استان مرکزی سالانه 300 میلیون مترمکعب از منابع آب زیرزمینی استان را تخلیه می کنند که تداوم این روند آسیب جدی به منابع آبی استان می زند.
وی اظهار کرد: هزار حلقه از چاه های غیرمجاز استان در فرایندی تعریف شده طی امسال و سال آینده از گردونه مصرف خارج می شود اما بقیه این چاه ها همچنان ذخایر آبی زیرزمینی را می بلعد و باید چاره اساسی برای آن شود.
مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی گفت: استان مرکزی هفت هزار حلقه چاه پروانه دار کشاورزی نیز دارد که 2 میلیارد مترمکعب آب در سال از آن ها برداشت می شود.
آمره ای افزود: نصب کنتور های حجمی از برنامه های آب منطقه ای برای مدیریت مصرف منابع آبی است که اعتبارات و تسهیلاتی برای آن پیش بینی شده است.
وی اظهار کرد: سال گذشته چهار هزار و 500 هکتار از اراضی کشاورزی استان زیر کشت محصول آب بر هندوانه رفت که با مدیریت اعمال شده این سطح در سال زراعی جاری به هزار و 600 هکتار کاهش یافته است.
مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی گفت: در شورای حفاظت از منابع آب استان مصوب شده که کاشت چمن به عنوان گیاه آب خواه در سطح عرصه های عمومی شهرهای استان ممنوع و کاشت گونه های گیاهی کم آب بر جایگزین آن شود.
وی اظهار کرد: وقت آن رسیده که در هیات وزیران، کارگروه سازگاری با کمبود آب تشکیل شود و در این کارگروه از مشارکت فعال دستگاه های متولی در مدیریت بهینه آب استفاده شود.
***مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: در بهار امسال 30 میلیون مترمکعب آب حاصل از بارندگی توسط سازه های منابع طبیعی استان مهار شد که با برنامه ریزی برای تامین منابع آبی کشاورزی و تعادل بخشی عرصه های طبیعی مصرف می شود.
یوسف یوسفی افزود: در سال گذشته نیز 86 میلیون مترمکعب آب حاصل از بارش در این استان ذخیره سازی شد و طبق برنامه ریزی برای مقابله با کم آبی باید سالانه 450 میلیون مترمکعب روان آب در استان مهار و تغذیه سفره های زیرزمینی مهار شود.
وی بیان کرد: مدیریت جامع در حوزه آبخیزداری در شورای حفاظت از منابع آب استان مرکزی باید به عنوان راهکاری برای همکاری تمامی دستگاه های متولی حوزه آب در دستور کار شورا قرار گیرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: به ازای یک میلیون مترمکعب آب به طور متوسط یک کیلوگرم علوفه از سطح مراتع برداشت شود و کم آبی ناشی از خشکسالی در تامین علوفه دام از مراتع استان مشکل ساز است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: خروج دام از مراتع، کشت جایگزین چمن، افزایش کشت دیم و جلوگیری از کشت صیفی جات کم آب بر از جمله راهکارهای و مدیریت مصرف بهینه آب است که در استان مرکزی می تواند در مدیریت آب یاری رسان باشد.
وی اظهار کرد: بارندگی های بهار امسال توانست در سطح مراتع پوششی از گیاهان یک ساله ایجاد کند که از نظر زیستی و طبیعی بسیار مطلوب است اما با نزدیک شدن فصل گرما و خشک شدن این گیاهان احتمال آتش سوزی مراتع نیز امسال بالاست و باید مراقبت های لازم در این زمینه اعمال شود.
***مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی گفت: اعمال هر تصمیم در حوزه صنعت، کشاورزی و خدمات باید با ملاحظات آب باشد چرا که دولت در صورت نبود کالا با واردات کمبودها را جبران می کند اما واردات آب از خارج ممکن نیست و باید با مصرف بهینه منابع موجود را ذخیره و حفظ کرد.
عبدالرضا خلیلی افزود: یکی از تصمیم های جدی و مهم استان باید تشکیل کمیته کارشناسی برای مدیریت بهینه مصرف آب در استان باشد تا بتواند رصد مسائل آب و مداخله هدفمند در این زمینه را عهده دار شود.
وی اظهار کرد: پدیده خشکسالی و مهار آن نیازمند سند ملی است و این مهم به تنهایی از عهده دولت برنمی آید و همه بخش ها از جمله خانه ملت، قوه قضاییه و مردم باید پای کار باشند و همکاری و تعامل خود را به صورت هدفمند اعمال کنند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی گفت: در این سند باید نوع و سطح کشت با توجه به شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف شناسایی و بهره برداران ملزم به کشت کم آب بر شوند.
خلیلی افزود: سند ملی آب باید تا پایان سال 97 تنظیم شود تا در طول پنج سال آینده، منابع آبی در سطح کشور به روش صحیح مدیریت شود و نیاز است که مذاکرات مهمی در خصوص راهبرد ملی آب در سطوح کلان انجام شود.
وی بیان کرد: مجموعه اقدامات فرهنگی و بازدارنده در کاهش مصرف آب منجر شده در سایه فرهنگ سازی سرانه مصرف آب استان از 242 لیتر به 210 میلیمتر کاهش یابد که موفقیتی بزرگ است و نیاز است که این دست اقدامات با قوت و گستردگی بیشتری دنبال شود.
***رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: بخش کشاورزی متولی تامین امنیت غذایی کشور است و بر این اساس کشت استراتژیک را معرفی کرده و معتهد است تا مقوله های سیاسی و اجتماعی این مهم را کنترل کند.
مجید آنجفی افزود: با اصلاح الگوی مصرف بخش عمده کم آبی قابل کنترل است و باید با بازنگری برخی از کشت هایی که به اسم استراتژیک معرفی شده اند با محصولات کم آب بر که درآمدزایی بالا برای کشاورز دارند، جایگزین شوند.
وی توضیح داد: برای مثال می توان نیاز به نشاسته در سبد غذایی خانوارها با کشت سیب زمینی به جای گندم فرهنگ سازی و تامین کرد که باید در سطوح کلان روی این برنامه ها به صورت جدی کار شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: برای تولید چهارتن گندم آبی باید 6 هزار مترمکعب آب مصرف شود در حالی که با همین میزان آب می توان 100 تن سیب زمینی تولید کرد.
آنجفی با تاکید بر اینکه، بهره برداران بخش کشاورزی 63 درصد آب موجود را در این بخش مصرف می کنند، افزود: باید این میزان آب با اعمال مدیریت مطلوب بیشترین بازده را داشته باشد.
وی اظهار کرد: هرسال 2 هزار هکتار کاهش سطح گندم آبی از سوی وزارت جهاد کشاورزی پیش بینی شده است که باید برای مدیریت مصرف آب تدوین و اجرایی شود.
این مسئول، اصلاح الگو کشت و توسعه سیستم نوین آبیاری را از دیگر سیاست های وزارت جهاد کشاورزی برای مدیریت بهینه مصرف آب عنوان کرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: بهره وری آبیاری به شیوه سنتی 40 تا 42 درصد است اما در روش های نوین 75 تا 90 صرفه جویی صورت می گیرد.
آنجفی افزود: توسعه کشت گلخانه ای و شهرک های گلخانه ای در بخش دولتی که زیرساخت آن ها توسط دولت تامین می شود راهکاری برای صرفه جویی در مصرف آب است.
وی مزیت های کشت گلخانه ای را صرفه جویی در مصرف آب، بهره وری مطلوب آب در تامین نیاز گیاه و فرصت اشتغال بیشتر عنوان کرد و گفت: به موازات کاهش سطح کشت، افزایش تولید به وجود می آید.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: در راستای جلوگیری از کشت محصولات آب بر در سال های 95 و 96 سطح زیر کشت هندوانه 50 درصد در استان مرکزی کاهش یافته است.
آنجفی افزود: توسعه کشت گیاهان دارویی نظیر زعفران، گل محمدی و باغات دیم در اراضی شیب دار با دادن تسهیلات مورد حمایت قرار می گیرد و برای بهره برداران صرفه اقتصادی دارد.
وی اظهار کرد: ایجاد سایبان در باغات با هدف جلوگیری از تبخیر آب از دیگر سیاست های جهاد کشاورزی در مقابله با کم آبی است که با ارایه تسهیلات به متقاضیان در دستور کار قرار دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت:روش دیگر آبیاری در راستای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، استفاده از سوپر جاذب ها در باغات و مزارع است که آب را ذخیره و به تدریج در اختیار گیاه قرار می دهد.
آنجفی افزود: مراکز تحقیقاتی جهاد کشاورزی با بهره گیری از دانش روز با معرفی ارقام جدید مقاوم به خشکی را برای اصلاح الگوی کشت استان در دستور کار دارند.
وی اظهار کرد: 160 هزار هکتار از اراضی استان مرکزی مستعد پوشش سیستم نوین آبیاری است که سال گذشته 6 هزار و 500 هکتار انجام شد و امسال نیز سطح آن هفت هزار و 500 هکتار افزایش خواهد یافت.
این مسئول بیان کرد: در حوزه زراعت محصولات گندم و کلزا، آبیاری قطره ای تا میزان 90 درصد صرفه جویی و کارایی آب را به دنبال دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: چالش جدی کنونی و مطالبه کشاورزان از وزارت نیرو این است که آب به شکل کنترل شده در اختیار کشاورزان قرار گیرد چرا که در غیراین صورت روش های مدیریت مصرف آب محکوم به شکست است.
آنجفی اظهار کرد: با وجود برنامه های آموزش و ترویجی بهره برداران از برداشت بی رویه سایر کشاورزان اطمینان ندارند و خواستار تضمین از سوی جهاد کشاورزی هستند.
وی بیان کرد: برداشت غیرمجاز آب از چاه های کشاورزی و انتقال آب به اراضی غیرمجاز از جمله مشکلاتی است که با کنتور حجمی قابل کنترل است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: تاریخچه این سرزمین نشان داده که مردم و به ویژه بهره برداران بخش کشاورزی خود را با شرایط خشکسالی وفق می دهند اما برای شمار زیادی از فعالان بخش کشاورزی کم آبی محسوس نشده و همچنان بر استفاده از روش های آبیاری پرمصرف اصرار دارند.
***مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: کاهش 11 درصدی بارندگی ها و کاهش روان آب ها به میزان 44 درصد نتیجه تحقیقی است که مرکز پژوهش های مجلس در ماه گذشته در کشور انجام داده است و نمی توان با برنامه های مقطعی چنین چالشی را سامان داد.
رضا میرزایی بیان کرد: با کمبود آب دغدغه های زیست محیطی افزایش پیدا می کند چرا که بدون آب از محیط زیست چیزی باقی نخواهد ماند و گونه های حیوانی مهاجرت می کنند.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: بارش های بهاره امسال موجب افزایش پوشش گیاهی شده و حیات وحش استان در زمینه تامین علوفه امسال مشکل جدی نخواهند داشت اما تامین پایداری برای آب ممکن نیست و تمامی زیستگاه های استان در معرض خطر هستند.
میرزایی با یادآوری اینکه، بازچرخانی آب باید مدیریت شود، افزود: در شبانه روز 12 هزار مترمکعب پسماند تصفیه خانه واحدهای صنعتی غیرقابل استفاده است و از مجموع 11 شهرک صنعتی استان مرکزی، هشت شهرک مجهز به سیستم تصفیه فاضلاب است که 90 درصد آب تصفیه و قابل مصرف است.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: تغییر تاریخ کشت با هدف صرفه جویی در مصرف آب یکی از راه های مقابله با کم آبی است که باید در دستور کار فعالان بخش کشاورزی قرار گیرد.
میرزایی افزود: 25 درصد صنایع موظف هستند فضای سبز را با کشت گیاهان کم آب خواه به ویژه مرتعی را برای کمک به هوای تمیز ایجاد کنند.
وی اظهار کرد: حفرچاه های غیرمجاز در روستاهای مجاور تالاب میقان باعث شده تا تعادل بخشی منطقه دچار آسیب شود.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: انتقال پساب صنعتی به تالاب میقان با هدف جلوگیری از گسترش ریزگردها در شهر اراک می تواند بخشی از معضل گرد و غبار منطقه را جبران کند.
میرزایی افزود: پارسال 600 هزار تن پساب به چاله های تالاب میقان منتقل شد و امسال یک میلیون تن هدفگذاری شده است تا از حرکت ریزگرد به سوی شهر اراک جلوگیری شود.
وی اظهار کرد: با ادامه وضعیت کم آبی در منطقه حیات وحش و گونه های گیاهی و جانوری در معرض آسیب جدی قرار خواهند گرفت.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: می طلبد که برنامه دقیقی برای بازچرخانی آب تدوین شود که نمونه موفق آن پتروشیمی شازند است که با تصفیه توانسته آب را در حد آشامیدنی کیفیت بخشد.
میرزایی یادآور شد: در طول 150 سال گذشته گونه های شاخص حیات وحش در کشور حفظ شده اند اما با فشارهای ناشی از صنعت و کم آبی امکان شکنندگی وضعیت موجود هست و باید برنامه جامع و همه جانبه نگری را اعمال کرد.
***معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی نیز در این میزگرد توضیح داد: آب 209 روستای این استان از چشمه و قنوات تامین می شود که پیش بینی می شود این روستاها در سال جاری با مشکل تامین آب مواجه باشند و باید برای ساکنان آنان آب بهداشتی به صورت سیار تامین شود.
سیدصدرالدین حسینی افزود: 36 روستا در فروردین ماه امسال با تانکر آبرسانی شدند و در اردیبهشت ماه نیز 15 روستا استان به علت کمبود آب توسط تانکر آبرسانی شدند و آب در 21 روستا به شکل جیره بندی در اختیار مردم قرار می گیرد.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی گفت: 40 روستا تفرش و دلیجان و 24 روستا شازند که منبع تامین آب آن ها چشمه وقنات است با معضل خشکی و یا کم آبی مواجه شده اند.
حسینی افزد: این شرکت تنها پنج تانکر برای آبرسانی دارد که جوابگو نیست و هنگام نیاز فوری از همکاری سایر دستگاه های استان برای تامین تانکر استفاده می شود.
وی اظهار کرد: 150 میلیارد ریال اعتبار برای وضعیت کم آبی در اعتبارات استانی پیش بینی شده است.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی گفت: شماری از روستاهای استان در مناطق سخت گذر قرار دارند که آبرسانی با تانکر به آن ها مشکلات را دوچندان کرده است.
حسینی افزود: 11 هزار و 12 روستا در استان وجود دارد که 823 روستا با 289 هزار نفر جمعیت تحت پوشش شرکت آبفای روستایی استان قرار دارند.
وی اظهار کرد: 87 درصد جمعیت روستایی استان مرکزی تحت پوشش آب آشامیدنی سالم هستند.
وی بیان کرد: 533 روستا استان از چاه آب، 27 روستا از چشمه، 27 روستا از قنات و 36 روستا از خط انتقال آب تامین می شوند.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی گفت: آب آشامیدنی روستایی کمترین درصد مصرف در این بخش را دارد و سال گذشته 34 میلیون مترمکعب آب در بخش روستایی استان تولید شد.
حسینی افزود: بارش به صورت برف عامل اصلی تغذیه سفره های زیرزمینی است و به علت نباریدن برف در زمستان سال گذشته، منابع آبی استان به ویژه روستاهای استان وضعیت مناسبی در تابستان نخواهند داشت.
وی اظهار کرد: 42 روستا در خط انتقال آب هفتیان در شهرستان تفرش به خطوط آب متصل خواهند شد و بخشی از مشکلات روستائیان ساکن برطرف می شود.
وی بیان کرد: در شهرستان خمین 40 روستا با کمبود کمی و کیفی آب مواجه هستند که با اتصال به خط انتقال سد کوچری مشکل اهالی رفع خواهد شد که تاکنون هشت روستا متصل و تا پایان خردادماه باقی روستاها به خط انتقال متصل خواهند شد.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی گفت:مشهد میقان و کمال آباد از جمله روستاهای شمال شهر اراک هستند که آب آشامیدنی ساکنان از نظر کمی و کیفی دچار مشکل شده است.
*** فعال اجتماعی و زیست محیطی استان مرکزی نیز در این میزگرد گفت: اغلب ارگان ها در مقوله کم آبی و خشکسالی انگشت اتهام را به سمت دولت نشانه گرفته اند در حالی که سیاست های غلط در حوزه های مختلف و در طول سال های گذشته موجب بروز شرایط فعلی است.
سیاوش آقاخانی افزود: برخورد ضعیف با متخلفان در برداشت آب چاه های غیرمجاز کشاورزی و از همه مهمتر قوانین ضعیف حوزه مدیریتی از جمله دلایل بروز پدیده خشکسالی است.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم گفت: قوه قهریه و قضاییه با متخلفان زیست محیطی و برداشت کنندگان غیرقانونی از منابع آبی برخورد جدی نداشته و این روند به مصرف بی رویه منابعی آبی انجامیده است.
آقاخانی افزود: برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز برای اخذ مجوز حفر چاه آب کشاورزی در حوزه فعالیت اعمال نظر کرده و در طول سالیان قبل موجب افزایش شمار چاه ها و برداشت ها بی رویه منابع آبی شده اند.
وی اظهار کرد: هرچند مردم مجری سیاستگذاری در این حوزه نیستند اما سهم خود را بیش از گذشته مورد توجه قرار داده و با کمک نمایندگان به سمت اصلاح سیاست های برون رفت از شرایط کنونی هستند.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم گفت: برنامه ششم توسعه آخرین راهکار برای نجات کشور از خشکسالی بود اما نبود شفافیت در برخی بندها موجب شده تا اثربخشی در مهار آسیب های کم آبی نباشد.
آقاخانی افزود: توسعه 500 هکتار باغ در اراضی شیب دار برای استفاده از آب موجود در این اراضی در نگاه اول می تواند شیوه ای خوبی در کوتاه مدت برای سیاست های کشاورزی باشد اما با ساخت و ساز ویلا و تصرف زمین های زراعی مشکلات جدید ایجاد شده و به بحران کم آبی دامن می زند.
وی بیان کرد: وزارت نیرو در گذشته با سد سازی های غیرکارشناسی منجر به تبخیر مخازن سدها شده و جریان آبی، اکو سیستم مناطق در تهدید قرار گرفته است.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم توسعه گفت: در این برنامه سیاست افزایش جمعیت بدون نگاه به آمایش سرزمین مطرح شده و این درحالی است که باید به دنبال جمعیت با کیفیت بود.
آقاخانی افزود:نبود مدیریت صحیح منابع آبی موجود و ضعف در نظارت تقاضای آب در حوزه صنعت استان مرکزی از سرفصل هایی است که نیازمند مدیریت است.
وی اظهار کرد: متولیان متعدد در مقوله منابع آب اثربخشی مدیریتی را تحت الشعاع قرار می دهند و با وجود ممنوعیت در حفر چاه های آب غیرمجاز همچنان برداشت ها ادامه دارد.
وی بیان کرد: وجود 700 هکتار چمن در اراک، کشاورزی ناپایدار، اصلاح الگو کشت و کشاورزی کم بازده از عمده چالش هایی است که استان در این مقوله با آن مواجه است.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم توسعه گفت: نبود نظارت تقاضای آب در حوزه صنعت در بلند مدت برای استان تعریف و تدوین نشده است تا براساس آن برنامه زیست بوم تعریف شود.
آقاخانی افزود: خلا جدی در الگو کشت در استان به شدت احساس می شود و نمونه آن کشت لوبیا در منطقه خمین است که با وجود کم آبی شدید دنبال می شود درحالیکه می توان کشت های کم آب بر با ارزش افزوده بالا را جایگزین آن کرد.
وی وضعیت آب در حوزه صنعت را چالش عمیق استان مرکزی معرفی کرد و گفت: در حالی که استان با کمبود منابع آبی مواجه است ساخت پالایشگاه و کارخانه فولاد توجیه اقتصادی در این استان ندارد.
وی افزود: سیاست انتقال آب بین حوزه ای موجب بروز تنش هایی در برخی مناطق شده که ناشی از شیوه های نادرست مصرف در بین بهره برداران است.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم گفت: ضروری است برای مدیریت اکو سیستم آبی، مرزهای قانونی برداشته شود و نگاه زیست محیطی به آب تغییر کند.
آقاخانی افزود: سیاست سازگاری باکم آبی در کشور ضروری است تا با مدیریت بهینه مصرف از این گذرگاه با کمترین آسیب عبور کرد.
استان مرکزی 29 کیلومتر مربع وسعت ۱۲ شهرستان، ۲۳ بخش و ۳۲ شهر دارد که 85 درصد آب مصرفی این استان از منابع زیر زمینی و 15 درصد از روان آب های سطحی تامین می شود.
سالانه از منابع زیرزمینی 2 میلیارد و 100 میلیون مترمکعب آب برداشت می شود و هر سال 235میلیون متر مکعب در دشت های استان کسری مخزن وجود دارد، یعنی سالانه معادل 235 میلیون مترمکعب، آب زیرزمینی افت می کند.
92 درصد از حجم آب مصرفی استان مرکزی در بخش کشاورزی، سه و نیم درصد در بخش صنعت و بقیه در بخش آشامیدنی مصرف می شود.
6991/6013/
انتهای پیام به گفته کارشناسان امر کمبود آب در ایران از مرز هشدار گذشته است و سال هاست که مقامات دولتی، کارشناسان و شهروندان مسئول در مورد ابعاد رو به گسترش کمبود آب در ایران هشدار می دهند و اگر روند کنونی تداوم یابد در آینده نه چندان دور بسیاری از مناطق کشور زخم های عمیقی را از کم آبی تجربه می کند.
افت شدید سطح منابع زیرزمینی، خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها، کم شدن سطح آب دهی قنوات و روان آب های سطحی و رودها، افت محسوس ذخایر آبی پشت سدها تنها گوشه ای از مخاطرات خشکسالی و کم بارشی است و در چنین شرایطی مدیریت مصرف به عنوان شاه کلید مهار مشکلات باید مدنظر باشد.
بسیاری از مناطق نیمه خشک کشور در سال های اخیر به پهنه ای از انعکاس تبعات خشکسالی نظیر از دست رفتن گونه های گیاهی، روند شتابان بیانزایی، افزایش ریزگردها، تخلیه روستاها به دلیل از دست رفتن فرصت کشاورزی و مخاطرات معیشتی، پدیده فرونشست زمین و افت کیفیت آب و اثرات آن بر غیر قابل کشت شدن اراضی و از کف رفتن منابع آب بهداشتی روستاها تبدیل شده و بخش هایی از استان مرکزی نیز درگیر دامنه ای از این مخاطرات شده است.
پدیده خشکسالی تنها مختص ایران نیست و این بحران اکنون دامنگیر بسیاری از کشورها است و اگر مدیریت بهینه آب با شاخص های عملی و منطبق با هر استان کشور از هم اینک عملیاتی نشود دهه آینده جنگ آب و تعمیق زوایای پیدا و پنهان آن چالش های جدی را به دنبال خواهد داشت.
مسئولان و کارشناسان استان مرکزی در میزگرد ایرنا در اراک با ارزیابی شرایط کنونی این خطه و تحلیل پیامدهای خشکسالی و کم آبی، تدوین و اجرای طرح های منطقی و با صرفه اقتصادی را با نگاه محلی پیشنهاد دادند تا در بعد فرهنگ سازی، صرفه جویی در مصرف آب و تامین و ذخیره بیشتر منابع آبی اقدامات اثربخش انجام شود.
***مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی در این میزگرد گفت: اردیبهشت ماه امسال حدود 100 میلیمتر بارش در استان مرکزی ثبت شده که معادل بارش های پاییز و زمستان سال گذشته بوده است.
عزت الله آمره ای افزود: باوجود 198 میلیمتر بارندگی استان در سال جاری همچنان کاهش 35 درصدی بارندگی کوتاه مدت و 27 درصدی بارندگی درازمدت در این خطه وجود دارد.
وی اظهار کرد: تاثیرات بارندگی بهار امسال در تزریق سفره های آب زیرزمینی و تاخیر در به کارگیری چاه های آب کشاورزی ملموس است و با این بارش ها جریان رودخانه در استان را تغذیه کرد اما سیلاب به همراه نداشته است و روان آب ها نیز توانسته بخشی از منابع آبی استان را تغذیه کند.
دبیر شورای حفاظت از منابع آب استان مرکزی گفت: سد الغدیر ساوه پارسال 48 میلیون مترمکعب ذخیره آبی داشت و اکنون در این سد 54 میلیون مترمکعب ذخیره شده است و ورودی سد ساوه در سال گذشته چهار هزار و 400 لیتر برثانیه بود که اکنون به سه هزار و 500 لیتر برثانیه رسیده است.
آمره ای درباره خصوص آبگیری سد کمال صالح اراک نیز اظهار کرد: این سد در سال گذشته 95 میلیون مترمکعب ذخیره آبی داشت و به مرحله سرریز رسید و اکنون 69 میلیون مترمکعب آب در پشت این سد ذخیره شده است.
وی بیان کرد: ورودی سد کمال صالح، پارسال پنج هزار لیتر در ثانیه بود که اکنون به 2 هزار و 700 لیتر در ثانیه رسیده است و کاهش ورودی، کاهش مخزن این سد را نیز به دنبال داشته است.
این مسئول با بیان اینکه سه میلیارد مترمکعب آب در اردیبهشت ماه امسال معادل حجم سد دز در استان مرکزی باریده است توضیح داد: ارزیابی تاثیر بارش های اخیر بر شرایط منابع آب های زیرزمینی منطقه در کوتاه مدت ممکن نیست و تحلیل و اظهار نظر در این زمینه حداقل از مهرماه قابل سنجش و مطالعه خواهد بود.
آمره ای افزود: پنج دشت از مجموع 15 دشت استان مرکزی، به علت برداشت بیش از اندازه، وضعیت بحرانی دارند و کسری مخزن ها همچنان ادامه دارد که باید با مدیریت بهینه در مصرف و اقدامات فوری از بغرنج تر شدن مسائل جلوگیری کرد.
وی اظهار کرد: فرونشت یا فروچاله ناشی از کم بارشی در استان وجود ندارد و آنچه به عنوان فرونشست زمین برخ داده در کل سطح دشت ها در برخی از مناطق استان مشاهده شده که در این زمینه مطالعه علمی صورت نگرفته است.
مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی گفت: فرونشست زمین در دشت های ساوه و بخشی در اراک به کاهش کیفیت آب انجامیده و شواهد حاکی از آن است که عمق برخی چاه های آب در ساوه بر اثر کم آبی در حال افزایش است.
آمره ای افزود: شرکت آب منطقه ای برای تامین آب آشامیدنی طرح های را در سطح استان اجرا و یا در دست انجام دارد که انتقال آب از سد کوچری به خمین، دلیجان و محلات به انجام رسیده و طرح آبرسانی به تفرش از چشمه هفتیان با 60 درصد پیشرفت فیزیکی برای آبرسانی به 40 روستا این شهرستان در حال انجام است.
وی اظهار کرد: آبرسانی از سد کوچری به ساوه با 10 درصد پیشرفت فیزیکی نیز در دست اقدام است که تامین آب شهر ساوه با 27 روستا در قالب آن پیش بینی شده است.
مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی گفت: تامین آب در روستا توسط قنوات و چشمه ها صورت می گیرد بنابراین هنگام کم آبی مردم روستاها با بیشترین مشکل مواجه هستند و باید برنامه ها در این بخش کارشناسی و به دور از اهداف مقطعی دنبال شود.
آمره ای افزود: 2 هزار و 600 حلقه چاه کشاورزی غیرمجاز در استان مرکزی سالانه 300 میلیون مترمکعب از منابع آب زیرزمینی استان را تخلیه می کنند که تداوم این روند آسیب جدی به منابع آبی استان می زند.
وی اظهار کرد: هزار حلقه از چاه های غیرمجاز استان در فرایندی تعریف شده طی امسال و سال آینده از گردونه مصرف خارج می شود اما بقیه این چاه ها همچنان ذخایر آبی زیرزمینی را می بلعد و باید چاره اساسی برای آن شود.
مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی گفت: استان مرکزی هفت هزار حلقه چاه پروانه دار کشاورزی نیز دارد که 2 میلیارد مترمکعب آب در سال از آن ها برداشت می شود.
آمره ای افزود: نصب کنتور های حجمی از برنامه های آب منطقه ای برای مدیریت مصرف منابع آبی است که اعتبارات و تسهیلاتی برای آن پیش بینی شده است.
وی اظهار کرد: سال گذشته چهار هزار و 500 هکتار از اراضی کشاورزی استان زیر کشت محصول آب بر هندوانه رفت که با مدیریت اعمال شده این سطح در سال زراعی جاری به هزار و 600 هکتار کاهش یافته است.
مدیرعامل آب منطقه ای استان مرکزی گفت: در شورای حفاظت از منابع آب استان مصوب شده که کاشت چمن به عنوان گیاه آب خواه در سطح عرصه های عمومی شهرهای استان ممنوع و کاشت گونه های گیاهی کم آب بر جایگزین آن شود.
وی اظهار کرد: وقت آن رسیده که در هیات وزیران، کارگروه سازگاری با کمبود آب تشکیل شود و در این کارگروه از مشارکت فعال دستگاه های متولی در مدیریت بهینه آب استفاده شود.
***مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: در بهار امسال 30 میلیون مترمکعب آب حاصل از بارندگی توسط سازه های منابع طبیعی استان مهار شد که با برنامه ریزی برای تامین منابع آبی کشاورزی و تعادل بخشی عرصه های طبیعی مصرف می شود.
یوسف یوسفی افزود: در سال گذشته نیز 86 میلیون مترمکعب آب حاصل از بارش در این استان ذخیره سازی شد و طبق برنامه ریزی برای مقابله با کم آبی باید سالانه 450 میلیون مترمکعب روان آب در استان مهار و تغذیه سفره های زیرزمینی مهار شود.
وی بیان کرد: مدیریت جامع در حوزه آبخیزداری در شورای حفاظت از منابع آب استان مرکزی باید به عنوان راهکاری برای همکاری تمامی دستگاه های متولی حوزه آب در دستور کار شورا قرار گیرد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: به ازای یک میلیون مترمکعب آب به طور متوسط یک کیلوگرم علوفه از سطح مراتع برداشت شود و کم آبی ناشی از خشکسالی در تامین علوفه دام از مراتع استان مشکل ساز است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مرکزی گفت: خروج دام از مراتع، کشت جایگزین چمن، افزایش کشت دیم و جلوگیری از کشت صیفی جات کم آب بر از جمله راهکارهای و مدیریت مصرف بهینه آب است که در استان مرکزی می تواند در مدیریت آب یاری رسان باشد.
وی اظهار کرد: بارندگی های بهار امسال توانست در سطح مراتع پوششی از گیاهان یک ساله ایجاد کند که از نظر زیستی و طبیعی بسیار مطلوب است اما با نزدیک شدن فصل گرما و خشک شدن این گیاهان احتمال آتش سوزی مراتع نیز امسال بالاست و باید مراقبت های لازم در این زمینه اعمال شود.
***مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی گفت: اعمال هر تصمیم در حوزه صنعت، کشاورزی و خدمات باید با ملاحظات آب باشد چرا که دولت در صورت نبود کالا با واردات کمبودها را جبران می کند اما واردات آب از خارج ممکن نیست و باید با مصرف بهینه منابع موجود را ذخیره و حفظ کرد.
عبدالرضا خلیلی افزود: یکی از تصمیم های جدی و مهم استان باید تشکیل کمیته کارشناسی برای مدیریت بهینه مصرف آب در استان باشد تا بتواند رصد مسائل آب و مداخله هدفمند در این زمینه را عهده دار شود.
وی اظهار کرد: پدیده خشکسالی و مهار آن نیازمند سند ملی است و این مهم به تنهایی از عهده دولت برنمی آید و همه بخش ها از جمله خانه ملت، قوه قضاییه و مردم باید پای کار باشند و همکاری و تعامل خود را به صورت هدفمند اعمال کنند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی گفت: در این سند باید نوع و سطح کشت با توجه به شرایط آب و هوایی در مناطق مختلف شناسایی و بهره برداران ملزم به کشت کم آب بر شوند.
خلیلی افزود: سند ملی آب باید تا پایان سال 97 تنظیم شود تا در طول پنج سال آینده، منابع آبی در سطح کشور به روش صحیح مدیریت شود و نیاز است که مذاکرات مهمی در خصوص راهبرد ملی آب در سطوح کلان انجام شود.
وی بیان کرد: مجموعه اقدامات فرهنگی و بازدارنده در کاهش مصرف آب منجر شده در سایه فرهنگ سازی سرانه مصرف آب استان از 242 لیتر به 210 میلیمتر کاهش یابد که موفقیتی بزرگ است و نیاز است که این دست اقدامات با قوت و گستردگی بیشتری دنبال شود.
***رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: بخش کشاورزی متولی تامین امنیت غذایی کشور است و بر این اساس کشت استراتژیک را معرفی کرده و معتهد است تا مقوله های سیاسی و اجتماعی این مهم را کنترل کند.
مجید آنجفی افزود: با اصلاح الگوی مصرف بخش عمده کم آبی قابل کنترل است و باید با بازنگری برخی از کشت هایی که به اسم استراتژیک معرفی شده اند با محصولات کم آب بر که درآمدزایی بالا برای کشاورز دارند، جایگزین شوند.
وی توضیح داد: برای مثال می توان نیاز به نشاسته در سبد غذایی خانوارها با کشت سیب زمینی به جای گندم فرهنگ سازی و تامین کرد که باید در سطوح کلان روی این برنامه ها به صورت جدی کار شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: برای تولید چهارتن گندم آبی باید 6 هزار مترمکعب آب مصرف شود در حالی که با همین میزان آب می توان 100 تن سیب زمینی تولید کرد.
آنجفی با تاکید بر اینکه، بهره برداران بخش کشاورزی 63 درصد آب موجود را در این بخش مصرف می کنند، افزود: باید این میزان آب با اعمال مدیریت مطلوب بیشترین بازده را داشته باشد.
وی اظهار کرد: هرسال 2 هزار هکتار کاهش سطح گندم آبی از سوی وزارت جهاد کشاورزی پیش بینی شده است که باید برای مدیریت مصرف آب تدوین و اجرایی شود.
این مسئول، اصلاح الگو کشت و توسعه سیستم نوین آبیاری را از دیگر سیاست های وزارت جهاد کشاورزی برای مدیریت بهینه مصرف آب عنوان کرد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: بهره وری آبیاری به شیوه سنتی 40 تا 42 درصد است اما در روش های نوین 75 تا 90 صرفه جویی صورت می گیرد.
آنجفی افزود: توسعه کشت گلخانه ای و شهرک های گلخانه ای در بخش دولتی که زیرساخت آن ها توسط دولت تامین می شود راهکاری برای صرفه جویی در مصرف آب است.
وی مزیت های کشت گلخانه ای را صرفه جویی در مصرف آب، بهره وری مطلوب آب در تامین نیاز گیاه و فرصت اشتغال بیشتر عنوان کرد و گفت: به موازات کاهش سطح کشت، افزایش تولید به وجود می آید.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: در راستای جلوگیری از کشت محصولات آب بر در سال های 95 و 96 سطح زیر کشت هندوانه 50 درصد در استان مرکزی کاهش یافته است.
آنجفی افزود: توسعه کشت گیاهان دارویی نظیر زعفران، گل محمدی و باغات دیم در اراضی شیب دار با دادن تسهیلات مورد حمایت قرار می گیرد و برای بهره برداران صرفه اقتصادی دارد.
وی اظهار کرد: ایجاد سایبان در باغات با هدف جلوگیری از تبخیر آب از دیگر سیاست های جهاد کشاورزی در مقابله با کم آبی است که با ارایه تسهیلات به متقاضیان در دستور کار قرار دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت:روش دیگر آبیاری در راستای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی، استفاده از سوپر جاذب ها در باغات و مزارع است که آب را ذخیره و به تدریج در اختیار گیاه قرار می دهد.
آنجفی افزود: مراکز تحقیقاتی جهاد کشاورزی با بهره گیری از دانش روز با معرفی ارقام جدید مقاوم به خشکی را برای اصلاح الگوی کشت استان در دستور کار دارند.
وی اظهار کرد: 160 هزار هکتار از اراضی استان مرکزی مستعد پوشش سیستم نوین آبیاری است که سال گذشته 6 هزار و 500 هکتار انجام شد و امسال نیز سطح آن هفت هزار و 500 هکتار افزایش خواهد یافت.
این مسئول بیان کرد: در حوزه زراعت محصولات گندم و کلزا، آبیاری قطره ای تا میزان 90 درصد صرفه جویی و کارایی آب را به دنبال دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: چالش جدی کنونی و مطالبه کشاورزان از وزارت نیرو این است که آب به شکل کنترل شده در اختیار کشاورزان قرار گیرد چرا که در غیراین صورت روش های مدیریت مصرف آب محکوم به شکست است.
آنجفی اظهار کرد: با وجود برنامه های آموزش و ترویجی بهره برداران از برداشت بی رویه سایر کشاورزان اطمینان ندارند و خواستار تضمین از سوی جهاد کشاورزی هستند.
وی بیان کرد: برداشت غیرمجاز آب از چاه های کشاورزی و انتقال آب به اراضی غیرمجاز از جمله مشکلاتی است که با کنتور حجمی قابل کنترل است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان مرکزی گفت: تاریخچه این سرزمین نشان داده که مردم و به ویژه بهره برداران بخش کشاورزی خود را با شرایط خشکسالی وفق می دهند اما برای شمار زیادی از فعالان بخش کشاورزی کم آبی محسوس نشده و همچنان بر استفاده از روش های آبیاری پرمصرف اصرار دارند.
***مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: کاهش 11 درصدی بارندگی ها و کاهش روان آب ها به میزان 44 درصد نتیجه تحقیقی است که مرکز پژوهش های مجلس در ماه گذشته در کشور انجام داده است و نمی توان با برنامه های مقطعی چنین چالشی را سامان داد.
رضا میرزایی بیان کرد: با کمبود آب دغدغه های زیست محیطی افزایش پیدا می کند چرا که بدون آب از محیط زیست چیزی باقی نخواهد ماند و گونه های حیوانی مهاجرت می کنند.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: بارش های بهاره امسال موجب افزایش پوشش گیاهی شده و حیات وحش استان در زمینه تامین علوفه امسال مشکل جدی نخواهند داشت اما تامین پایداری برای آب ممکن نیست و تمامی زیستگاه های استان در معرض خطر هستند.
میرزایی با یادآوری اینکه، بازچرخانی آب باید مدیریت شود، افزود: در شبانه روز 12 هزار مترمکعب پسماند تصفیه خانه واحدهای صنعتی غیرقابل استفاده است و از مجموع 11 شهرک صنعتی استان مرکزی، هشت شهرک مجهز به سیستم تصفیه فاضلاب است که 90 درصد آب تصفیه و قابل مصرف است.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: تغییر تاریخ کشت با هدف صرفه جویی در مصرف آب یکی از راه های مقابله با کم آبی است که باید در دستور کار فعالان بخش کشاورزی قرار گیرد.
میرزایی افزود: 25 درصد صنایع موظف هستند فضای سبز را با کشت گیاهان کم آب خواه به ویژه مرتعی را برای کمک به هوای تمیز ایجاد کنند.
وی اظهار کرد: حفرچاه های غیرمجاز در روستاهای مجاور تالاب میقان باعث شده تا تعادل بخشی منطقه دچار آسیب شود.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: انتقال پساب صنعتی به تالاب میقان با هدف جلوگیری از گسترش ریزگردها در شهر اراک می تواند بخشی از معضل گرد و غبار منطقه را جبران کند.
میرزایی افزود: پارسال 600 هزار تن پساب به چاله های تالاب میقان منتقل شد و امسال یک میلیون تن هدفگذاری شده است تا از حرکت ریزگرد به سوی شهر اراک جلوگیری شود.
وی اظهار کرد: با ادامه وضعیت کم آبی در منطقه حیات وحش و گونه های گیاهی و جانوری در معرض آسیب جدی قرار خواهند گرفت.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی گفت: می طلبد که برنامه دقیقی برای بازچرخانی آب تدوین شود که نمونه موفق آن پتروشیمی شازند است که با تصفیه توانسته آب را در حد آشامیدنی کیفیت بخشد.
میرزایی یادآور شد: در طول 150 سال گذشته گونه های شاخص حیات وحش در کشور حفظ شده اند اما با فشارهای ناشی از صنعت و کم آبی امکان شکنندگی وضعیت موجود هست و باید برنامه جامع و همه جانبه نگری را اعمال کرد.
***معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی نیز در این میزگرد توضیح داد: آب 209 روستای این استان از چشمه و قنوات تامین می شود که پیش بینی می شود این روستاها در سال جاری با مشکل تامین آب مواجه باشند و باید برای ساکنان آنان آب بهداشتی به صورت سیار تامین شود.
سیدصدرالدین حسینی افزود: 36 روستا در فروردین ماه امسال با تانکر آبرسانی شدند و در اردیبهشت ماه نیز 15 روستا استان به علت کمبود آب توسط تانکر آبرسانی شدند و آب در 21 روستا به شکل جیره بندی در اختیار مردم قرار می گیرد.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی گفت: 40 روستا تفرش و دلیجان و 24 روستا شازند که منبع تامین آب آن ها چشمه وقنات است با معضل خشکی و یا کم آبی مواجه شده اند.
حسینی افزد: این شرکت تنها پنج تانکر برای آبرسانی دارد که جوابگو نیست و هنگام نیاز فوری از همکاری سایر دستگاه های استان برای تامین تانکر استفاده می شود.
وی اظهار کرد: 150 میلیارد ریال اعتبار برای وضعیت کم آبی در اعتبارات استانی پیش بینی شده است.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی گفت: شماری از روستاهای استان در مناطق سخت گذر قرار دارند که آبرسانی با تانکر به آن ها مشکلات را دوچندان کرده است.
حسینی افزود: 11 هزار و 12 روستا در استان وجود دارد که 823 روستا با 289 هزار نفر جمعیت تحت پوشش شرکت آبفای روستایی استان قرار دارند.
وی اظهار کرد: 87 درصد جمعیت روستایی استان مرکزی تحت پوشش آب آشامیدنی سالم هستند.
وی بیان کرد: 533 روستا استان از چاه آب، 27 روستا از چشمه، 27 روستا از قنات و 36 روستا از خط انتقال آب تامین می شوند.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی گفت: آب آشامیدنی روستایی کمترین درصد مصرف در این بخش را دارد و سال گذشته 34 میلیون مترمکعب آب در بخش روستایی استان تولید شد.
حسینی افزود: بارش به صورت برف عامل اصلی تغذیه سفره های زیرزمینی است و به علت نباریدن برف در زمستان سال گذشته، منابع آبی استان به ویژه روستاهای استان وضعیت مناسبی در تابستان نخواهند داشت.
وی اظهار کرد: 42 روستا در خط انتقال آب هفتیان در شهرستان تفرش به خطوط آب متصل خواهند شد و بخشی از مشکلات روستائیان ساکن برطرف می شود.
وی بیان کرد: در شهرستان خمین 40 روستا با کمبود کمی و کیفی آب مواجه هستند که با اتصال به خط انتقال سد کوچری مشکل اهالی رفع خواهد شد که تاکنون هشت روستا متصل و تا پایان خردادماه باقی روستاها به خط انتقال متصل خواهند شد.
معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی استان مرکزی گفت:مشهد میقان و کمال آباد از جمله روستاهای شمال شهر اراک هستند که آب آشامیدنی ساکنان از نظر کمی و کیفی دچار مشکل شده است.
*** فعال اجتماعی و زیست محیطی استان مرکزی نیز در این میزگرد گفت: اغلب ارگان ها در مقوله کم آبی و خشکسالی انگشت اتهام را به سمت دولت نشانه گرفته اند در حالی که سیاست های غلط در حوزه های مختلف و در طول سال های گذشته موجب بروز شرایط فعلی است.
سیاوش آقاخانی افزود: برخورد ضعیف با متخلفان در برداشت آب چاه های غیرمجاز کشاورزی و از همه مهمتر قوانین ضعیف حوزه مدیریتی از جمله دلایل بروز پدیده خشکسالی است.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم گفت: قوه قهریه و قضاییه با متخلفان زیست محیطی و برداشت کنندگان غیرقانونی از منابع آبی برخورد جدی نداشته و این روند به مصرف بی رویه منابعی آبی انجامیده است.
آقاخانی افزود: برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز برای اخذ مجوز حفر چاه آب کشاورزی در حوزه فعالیت اعمال نظر کرده و در طول سالیان قبل موجب افزایش شمار چاه ها و برداشت ها بی رویه منابع آبی شده اند.
وی اظهار کرد: هرچند مردم مجری سیاستگذاری در این حوزه نیستند اما سهم خود را بیش از گذشته مورد توجه قرار داده و با کمک نمایندگان به سمت اصلاح سیاست های برون رفت از شرایط کنونی هستند.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم گفت: برنامه ششم توسعه آخرین راهکار برای نجات کشور از خشکسالی بود اما نبود شفافیت در برخی بندها موجب شده تا اثربخشی در مهار آسیب های کم آبی نباشد.
آقاخانی افزود: توسعه 500 هکتار باغ در اراضی شیب دار برای استفاده از آب موجود در این اراضی در نگاه اول می تواند شیوه ای خوبی در کوتاه مدت برای سیاست های کشاورزی باشد اما با ساخت و ساز ویلا و تصرف زمین های زراعی مشکلات جدید ایجاد شده و به بحران کم آبی دامن می زند.
وی بیان کرد: وزارت نیرو در گذشته با سد سازی های غیرکارشناسی منجر به تبخیر مخازن سدها شده و جریان آبی، اکو سیستم مناطق در تهدید قرار گرفته است.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم توسعه گفت: در این برنامه سیاست افزایش جمعیت بدون نگاه به آمایش سرزمین مطرح شده و این درحالی است که باید به دنبال جمعیت با کیفیت بود.
آقاخانی افزود:نبود مدیریت صحیح منابع آبی موجود و ضعف در نظارت تقاضای آب در حوزه صنعت استان مرکزی از سرفصل هایی است که نیازمند مدیریت است.
وی اظهار کرد: متولیان متعدد در مقوله منابع آب اثربخشی مدیریتی را تحت الشعاع قرار می دهند و با وجود ممنوعیت در حفر چاه های آب غیرمجاز همچنان برداشت ها ادامه دارد.
وی بیان کرد: وجود 700 هکتار چمن در اراک، کشاورزی ناپایدار، اصلاح الگو کشت و کشاورزی کم بازده از عمده چالش هایی است که استان در این مقوله با آن مواجه است.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم توسعه گفت: نبود نظارت تقاضای آب در حوزه صنعت در بلند مدت برای استان تعریف و تدوین نشده است تا براساس آن برنامه زیست بوم تعریف شود.
آقاخانی افزود: خلا جدی در الگو کشت در استان به شدت احساس می شود و نمونه آن کشت لوبیا در منطقه خمین است که با وجود کم آبی شدید دنبال می شود درحالیکه می توان کشت های کم آب بر با ارزش افزوده بالا را جایگزین آن کرد.
وی وضعیت آب در حوزه صنعت را چالش عمیق استان مرکزی معرفی کرد و گفت: در حالی که استان با کمبود منابع آبی مواجه است ساخت پالایشگاه و کارخانه فولاد توجیه اقتصادی در این استان ندارد.
وی افزود: سیاست انتقال آب بین حوزه ای موجب بروز تنش هایی در برخی مناطق شده که ناشی از شیوه های نادرست مصرف در بین بهره برداران است.
نماینده سازمان های مردم نهاد در تدوین برنامه ششم گفت: ضروری است برای مدیریت اکو سیستم آبی، مرزهای قانونی برداشته شود و نگاه زیست محیطی به آب تغییر کند.
آقاخانی افزود: سیاست سازگاری باکم آبی در کشور ضروری است تا با مدیریت بهینه مصرف از این گذرگاه با کمترین آسیب عبور کرد.
استان مرکزی 29 کیلومتر مربع وسعت ۱۲ شهرستان، ۲۳ بخش و ۳۲ شهر دارد که 85 درصد آب مصرفی این استان از منابع زیر زمینی و 15 درصد از روان آب های سطحی تامین می شود.
سالانه از منابع زیرزمینی 2 میلیارد و 100 میلیون مترمکعب آب برداشت می شود و هر سال 235میلیون متر مکعب در دشت های استان کسری مخزن وجود دارد، یعنی سالانه معادل 235 میلیون مترمکعب، آب زیرزمینی افت می کند.
92 درصد از حجم آب مصرفی استان مرکزی در بخش کشاورزی، سه و نیم درصد در بخش صنعت و بقیه در بخش آشامیدنی مصرف می شود.
6991/6013/
کپی شد
