به گزارش ایرنا، بنای این شهر در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار با عنوان قلعه نظامی «سلطان آباد» گذاشته شد که به دلیل ویژگی های معماری خاص در کالبد اولیه شهرسازی مجموعه بازار تاریخی اراک و بافت قدیم آن به عنوان نمونه کم نظیر معماری ایرانی و اسلامی مطرح است و دیدن جلوه های خاص از نبوغ معماری دوران قاجاریه برای مسافران نوروزی خالی از لطف نیست.
در مستندات تاریخی موجود عنوان شده که در زمان فتحعلی شاه ولایت عراق عجم شاهد ناامنی ها و شورش های متعدد اهالی فراهان، گلپایگان و چهار لنگ علیه حکومت قاجار بود و قشون حکومتی به فرماندهی یوسف خان گرجی قلعه زلف آباد را که محل تجمع مخالفان دولت بود با خاک یکسان کرد و جمعیت آن را قلع و قمع و پراکنده کرده و سلطان آباد عجم را به عنوان شهر جدید پی ریزی کرد.
بدین منظور در نقطه خوش منظره و با صفایی که نسبت به منطقه مرکزیت و به اطراف و جوانب تسلط داشت و از امکانات ارتباطی و منابع آب و قنوات بهره مند بود، مکان شهر جدید انتخاب شد.
این نقطه که انتهای محال فراهان بود و سابقه دهی به نام دسکره یا دستجرد در آن وجود داشت، سلطان آباد نام گرفت و جمعیت هشت قلعه موجود در پیرامون به شهر جدید منتقل شدند و سلطان آباد کانون مبادلات منطقه شد.
این شهر تا اوایل 1270 هجری قمری کارویژه نظامی داشت و محل سکونت سپهدار عراق بود و نخستین نقطه عطف در تحولات سلطان آباد زمانی آغاز شد که در دوره حکومت میرزاحسن خان، شهر از حالت نظامی خارج شد و به تدریج جنبه های تجاری و صنعتی در آن بالا گرفت و به قطب تولید و تجارت فرش دستبافت و پس از آن کانون صنعت ایران تبدیل شد.
مقارن شروع جنگ جهانی اول و فروپاشی حکومت قاجاریه، قوای روسیه شهرهای ساوه، سلطان آباد و مناطق اطراف آنها را به اشغال درآورد و پس از خاتمه جنگ جهانی اول و تحولات سیاسی کشور، سلطان آباد نیز در معرض دگرگونی های این دوره قرار گرفت و سیمای فیزیکی آن در جهت یکپارچگی کالبدی - فضایی تغییر کرد و این روند در دهه های بعد نیز ادامه یافت به طوری که امروز شهر اراک به یکی از قطب های صنعتی ایران تبدیل شده است.
نام شهر سلطان آباد در سال 1316 هجری شمسی با عبور راه آهن سراسری از کنار آن به نام اراک تغییر و اکنون این خطه با 620 هزار نفر جمعیت چهاردهمین شهر پر جمعیت کشور است و با عنوان یکی از هشت کلانشهر کشور شهرت یافته است.
پارک جنگلی شهید باهنر اراک با 183 هکتار مساحت در جنوب شرق اراک واقع شده و از ظرفیت مناسبی برای بهره مندی مردم برخوردار است و این مکان برای ایجاد استقبال مسافران نوروزی این پارک ساماندهی شده است.
«کلیسای مسروپ» مقدس اراک از دیگر جاذبه های تاریخی این شهر است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و بنای آن در سال 1914 میلادی با بهره گیری از منابع مالی ارامنه اراک ساخته شده است.
آرامگاه شاهزاده «محمد عابد» از بناهای مذهبی و مهم شهرستان اراک است که در 12 کیلومتری شمال شهر اراک و در مجاورت روستای مشهد میقان واقع شده‌است.
این امامزاده، مرقد شاهزاده محمد عابد فرزند امام موسی کاظم (ع) است و از بناهای دوره صفویه به شمار می رود.
امامزادگان عبدالله و آمنه خاتون (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) از دیگر آثار تاریخی و مذهبی این شهر است که در خیایان شهید بهشتی قرار دارد.
مجموعه ارزشمند بازار اراک یکی دیگر از جاذبه های مهم تاریخی استان مرکزی است که در زمان فتحعلی شاه قاجار به دست سپهدار اعظم و با توجه به نیازهای شهر جزو اولین بناهایی بوده که در این شهر ایجاد شده است.
طول این بازار کمی کمتر از یک کیلومتر است و دارای دیوارهایی با ارتفاع بسیار است که در برخی نقاط طول آن ها به هفت متر می رسد.
این بازار به عنوان آخرین نمونه معماری و شهرسازی اسلامی در دوره قاجاریه است، 2 محور عمود بر هم دارد و در آن اصناف و مشاغل مختلف از دیرباز فعالیت داشته و علاوه بر کاربری اقتصادی شامل بناهای آموزشی، مسجد و حمام نیز هست.
موزه «چهار فصل» اراک واقع در بنای تاریخی حمام چهار فصل اراک یکی از 12 موزه زیبا و دیدنی استان مرکزی است که در آن اشیای باستانی و مردم شناسی به نمایش درآمده است.
حمام چهارفصل در عهد «احمد شاه» قاجاریه به همت «حاج محمدابراهیم خوانساری» در خیابان دکتر بهشتی فعلی بنا شده و اکنون به گنجینه ای از آثار تاریخی تبدیل شده است.
این حمام از گرمخانه، سربینه (رختکن)، حجره های متعدد و قسمت های زنانه و مردانه تشکیل شده است.
علت این نام گذاری وجود نقاشی هایی از فصل های مختلف سال در گوشه و کنارهای حمام بوده است و این اثر تاریخی با یکهزار و 600 متر مربع مساحت لقب بزرگ ترین حمام ایران را به خود اختصاص داده است.
آب مورد نیاز آن از قنات تامین می شده و برای گرم نگهداشتن آن ارتفاعش را حدود سه و نیم متر پایین تر از خیابان های اطرافش ساخته اند.
روستای هزاوه از مکان های طبیعی و تاریخی دیدنی اراک است که در ۱۸ کیلومتری این شهر به سمت غرب واقع شده و قدمت این روستا را مربوط به قرن پنجم هجری تخمین می زنند.
مقبره «شاه احمد» که در بلندترین قسمت این روستا قرار دارد مربوط به دوره ایلخانان است و در زمان صفویان بازسازی شده و به شکل امروزی خود در آمده است.
بافت هزاوه به خاطر کوهپایه بودن شکل پلکانی دارد و از گل، سنگ و چوب ساخته شده است.
روستای هزاوه را زادگاه مردان تاریخ ایران نامیده اند، چرا که افراد مشهوری مانند امیرکبیر و میرزا بزرگ قائم مقام در آن متولد شده اند.
خانه «حسن پور» از دیگر بناهای قدیمی در شهر اراک است که در زمان «احمد شاه قاجار» بنا شده و در ابتدا شرکت فرش متعلق به حاج «علی مشهر اراشیری» بود که پس از آن تبدیل به مدرسه و در آخر منزل مسکونی «جواد حسن پور» شد.
میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی این خانه را در سال ۷۴ تملک کرد و پس از بازسازی تبدیل به موزه صنایع دستی شده و مساحت ساختمان این خانه ۶۰۰ متر مربع است که در 2 طبقه ایجاد شده است.
منطقه حفاظت شده هفتاد قله، بین شهر های اراک، خمین و محلات با فاصله ۲۵ کیلومتری از اراک قرار دارد.
از زمان های قدیم به علت پوشش گیاهی و جانوری خاص منطقه و ازدیاد حیوانات، هفتاد قله مورد توجه شکارچیان و ثروتمندان بوده است.
در این منطقه ۶۲ کتیبه حکاکی شده وجود دارد که قدمت برخی از آن ها به ۴۰۰ سال پیش می رسد.
مدرسه سپهدار، نخستین مدرسه بنا شده در شهر اراک است که از آثار دوره قاجار محسوب می شود و این مدرسه به عنوان نخستین بنای شهر با اقتباس از سبک مدارس صفویان و با کاشیکاری های ظریف و زیبای دوره قاجار یکی از بناهای موجود در مجموعه بازار اراک است.
آیت الله حائری یزدی در سال ۱۳۳۳ هجری قمری این مدرسه را به حوزه علمیه تبدیل کرد که از دانش آموختگان آن می توان به آیت الله خمینی (ره)، نور الدین عراقی و آیت الله گلپایگانی اشاره کرد.
روستای انجدان در ۴۰ کیلومتری غرب اراک قرار دارد و به خاطر طبیعت زیبا، غارهای عجیب، زمین های مناسب برای شکار و قدمت تاریخی اش به یکی از جاذبه های شهر اراک تبدیل شده است.
پس از حمله مغول ها به ایران انجدان برای مدتی مقر فرماندهی اسماعیلیان شد و چندین مقبره از آن دوران برجای مانده است.
موزه سلطان آباد چهارمین موزه شهر اراک است که در سرای کاشانی بازار اراک قرار دارد.
سلطان آباد نام قدیمی اراک بوده و موزه سلطان آباد توسط «محمد مهدی باباخانی» و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بنیانگذاری شده است.
این موزه که به صورت خصوصی اداره می شود و 130 متر مربع مساحت دارد و فعالیت موزه به صورت تخصصی در زمینه خوشنویسی و صنایع فلزی محسوب می شود.
موزه سلطان آباد 3 تالار دارد و در گنجینه آن 100 اثر صنایع دستی ایران که از استان های مختلف گردآوری شده اند به چشم می خورد.
در تالارهای موزه می توان آثار برجسته خوشنویسی، سوزن دوزی، لباس های قاجاری، خاتم کاری، قلمزنی، فلزکاری و کتیبه های مختلف به همراه تابلوهای هنری و اشیا قدیمی را دید.
موزه مفاخر استان مرکزی، یکی از جاذبه‌های فرهنگی و گنجینه‌ای کوچک از مفاخر و بزرگان این استان است که در خیابان شهید بهشتی اراک، نرسیده به میدان شریعتی قرار دارد و روزانه پذیرای مردم و گردشگران است.
این موزه در عمارت حاج «حسین خاکباز» دایر شده است و قدمت آن به دوره قاجار برمی گردد و نقشه ساختمان آن توسط یک مهندس روسی تهیه شده است.
اجرای کار توسط استاد «مراد چمنی اراکی» انجام گرفته و ساخت آن چهار سال طول کشیده و در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به اتمام رسیده است.
نوع بنای آن کوشکی با تزئینات آجری خاص دوره قاجاریه است و دارای ۲ ایوان شرقی و غربی با 11 اتاق است.
حمامی خزینه‌ای قدیمی نیز در گوشه حیاط ساخته شده و 2 قنات، یکی در محوطه به نام قنات ده و دیگری در زیر آب انبار به نام قنات خان حاکم است.
این بنا توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی ثبت آثار ملی شده و در سال ۱۳۸۴ با همکاری استانداری استان مرکزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ورثه مرحوم خاکباز و تلاش و مساعدت شهروندان فرهنگ‌دوست استان خریداری و با هدف ایجاد موزه مرمت شد که عملیات مرمتی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ ادامه یافت و در بهمن ماه ۱۳۸۸ به عنوان موزه مفاخر استان مرکزی بهره برداری شد.
این موزه به سبب نمایش سردیس و زندگی‌نامه مفاخر استان به عنوان یک منبع و مرجع مفید برای معرفی این بزرگان شناخته می‌شود به طوری که در این موزه سردیس‌ها به همراه آثار چاپ شده و اسناد، عکس‌ها و گزارش‌های متعلق به بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی (ره)، امیرکبیر، قائم‌مقام فراهانی، پروین اعتصامی، کربلایی کاظم کریمی ساروقی، ملا مهدی نراقی، ملا احمد نراقی، میرزا حسن آشتیانی، سلمان ساوجی و پروفسور حسابی به نمایش درآمده است.
دکتر محمد قریب، آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی، علی‌اکبرخان فراهانی، استاد فتحعلی واشقانی فراهانی، شهید مصطفی چمران، شهید محلاتی، میرزا عیسی فراهانی، آقا ضیاءالدین عراقی، استاد ابراهیم دهگان و فخرالدین عراقی از دیگر مفاخر و بزرگان استان مرکزی هستند که در این موزه می‌توان با زندگی و آثار آنها آشنا شد.
این مجموعه موزه‌ای دارای بخش‌های مختلفی از جمله تالار امام خمینی (ره)، تالار مفاخر مذهبی و دینی، تالار مفاخر علمی و فرهنگی، تالار امیرکبیر، تالار قائم مقام فراهانی، تالار مفاخر در قید حیات، تالار سرداران شهید، مرکز اسناد و مفاخر، کارگاه مرمت و عکاسی، حمام قدیمی و خصوصی خانواده خاکباز، آب انبار و قنات، نگارخانه و فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی و هنری و نگارخانه زنده یاد محمد مهدی هدایتی است.
آبشار مزرعه از جاذبه های تاریخی اراک است که در شمال غرب این شهر در جاده اراک، سه راهی خنداب قرار دارد که با قرار گرفتن میان 2 دره، منظره ای زیبا را ایجاد کرده است.
تالاب کویری میقان اراک واقع در 15 کیلومتری شمال شرقی اراک یکی از زیستگاه های طبیعی بکر و زیبا برای حضور گردشگران نوروزی است.
این منطقه یکی از زیباترین جلوه های طبیعت استان مرکزی و از زیستگاه های مهم و بین المللی پرندگان است.
تالاب میقان، آخرین حلقه اکولوژیک حوزه آبریز دشت اراک است که آب های سطحی مسیل های فصلی را جذب می کند و مساحت حوزه دریاچه فصلی آن بسته به ورودی آب بین یک صد تا 110 کیلومتر مربع متغیر است.
این محدوده از نظر اقلیمی زمستان های معتدل دارد و به جهت همین ویژگی، توقفگاه گروه های جمعیتی پرندگان مهاجر است که در دسته های کوچک و بزرگ و با شکلی زیبا در فراز و فرود های خود تابلوهای چشم نوازی از طبیعت بکر و زیبایی ها را فراروی هر بیننده ای قرار می دهند.
در فصل بهار تالاب میقان به عنوان یکی از زیستگاه های اصلی پرندگان مهاجری که در پاییز با عبور از این منطقه از نواحی سردسیر سیبری به سمت مناطق گرمسیر جنوبی و افریقا پرگشوه بودند و اینک در راه بازگشت به موطن اصلی در این تالاب اسکان موقت دارند.
دریاچه تالاب میقان در قلب کویری واقع شده که طی سال های اخیر با تلاش های منابع طبیعی به تفرجگاهی سرسبز تبدیل شده و با ساخت برج مراقبت کویری در دل آن شرایط مناسبی برای بازدید این منطقه مهیا شده است.
غنای خاک کویر میقان اراک از ماده ارزشمند سولفات سدیم از این ناحیه به عنوان بزرگترین ذخیره گاه معدنی ماده مذکور در خاورمیانه تبدیل کرده است و تزئینات سفیدی که از نمک و سولفات سدیم در حاشیه کویری تالاب ایجاد شده مناظری دیدنی را برای گردشگران ایجاد کرده است.
آب انبار ابراهیم آباد از دیگر آثار تاریخی شهر اراک است که در روستای ابراهیم آباد در مسیر قم به اراک واقع است و تنها قنات آن دارای تاریخ بیش از یک هزار سال است.
از مهمترین صنایع دستی شهر اراک دستبافت های سنتی قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، رودوزی های سنتی، آثار چوبی منبت و کنده‌کاری روی چوب، معرق کاری، پیکرتراشی، خراطی، ساخت سازهای سنتی، مشبک و گره‌چینی چوب، سفالگری، کتابت و نگارگری طراحی سنتی، نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر، خوشنویسی، کتیبه نویسی، مسگری، قلمزنی، سفیدگری، چلنگری و مشبک است.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اراک در گفت و گو با ایرنا گفت: در راستای توسعه گردشگری در این شهرستان پارسال طرح مرمت اضطراری ابنیه تاریخی شهرستان اراک تهیه و اجرا شد.
سید «محسن رحمتی» افزود: این طرح ها شامل ساماندهی و مرمت بافت تاریخی (میدان ارک و مجموعه بازار تاریخی اراک)، طرح مرمت بناهای تاریخی مسجد شیخ «ابوالحسن» و منزل خواجه «علی»، مرمت بخش تاریخی مدرسه علمیه حاج «محمد ابراهیم»، تکمیل عملیات مرمت و احیای منزل امیرکبیر در روستای هزاوه است.
وی بیان کرد: پارسال عملیات اجرایی مرمتی منزل حاج آقا «محسن اراکی» نیز آغاز شد و پژوهش و اکتشاف باستان شناختی (ثبت و تعیین حریم آثار تاریخی)، تعیین حریم آثار تاریخی از جمله کلیسای مسروب، منزل قنبری و مسجد آخوند در شهر اراک، بقعه شاه قلندر و بقعه شاع غریب در روستای انجدان، حمام علیا و مسجد شبستان در سنجان، بقعه پیرمرادآباد و کاروانسرای میقان انجام شد.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اراک ادامه داد: آثار تاریخی منزل حاج باشی، بانک شاهی و میدان ارک در اراک و حسینه دیلم در روستای انجدان به ثبت رسید.
رحمتی تصریح کرد: طرح ویژه گردشگری روستای نظم آباد و طرح ویژه گردشگری روستای حسین آباد بغدادی برای ساماندهی تاسیسات گردشگری منطقه اراک در حال اجرا است.
وی گفت: پارسال 72 طرح سرمایه گذاری در کارگروه اشتغال شهرستان اراک در خصوص مجتمع های گردشگری، اقامتگاه های بوم گردی و کارگاه های تولید صنایع دستی تصویب شد.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اراک اضافه کرد: این تعداد طرح درخواست 881 میلیارد و 176 میلیون ریال تسهیلات داشتند که 134 میلیارد و 328 میلیون ریال تا پایان بهمن ماه پارسال به تصویب بانک ها رسید و تا این مدت 26 میلیارد و 828 میلیون ریال پرداخت شد.
رحمتی اظهار داشت: اشتغال پیش بینی شده 72 طرح مجتمع های گردشگری، اقامتگاه های بوم گردی و کارگاه های تولید صنایع دستی 778 نفر است که تا پایان بهمن ماه سال گذشته بر اساس سامانه رصد 197 شغل تحقق یافت.
وی گفت: برگزاری دوره های آموزشی گردشگری و بوم گردی در نقاط شهری و روستایی در دستور کار قرار دارد.
اراک مرکز استان مرکزی است و در این منطقه بیش از 620 هزار نفر جمعیت زندگی می کنند.
3005/6013/
گزارش از معصومه صفری
انتهای پیام در مستندات تاریخی موجود عنوان شده که در زمان فتحعلی شاه ولایت عراق عجم شاهد ناامنی ها و شورش های متعدد اهالی فراهان، گلپایگان و چهار لنگ علیه حکومت قاجار بود و قشون حکومتی به فرماندهی یوسف خان گرجی قلعه زلف آباد را که محل تجمع مخالفان دولت بود با خاک یکسان کرد و جمعیت آن را قلع و قمع و پراکنده کرده و سلطان آباد عجم را به عنوان شهر جدید پی ریزی کرد.
بدین منظور در نقطه خوش منظره و با صفایی که نسبت به منطقه مرکزیت و به اطراف و جوانب تسلط داشت و از امکانات ارتباطی و منابع آب و قنوات بهره مند بود، مکان شهر جدید انتخاب شد.
این نقطه که انتهای محال فراهان بود و سابقه دهی به نام دسکره یا دستجرد در آن وجود داشت، سلطان آباد نام گرفت و جمعیت هشت قلعه موجود در پیرامون به شهر جدید منتقل شدند و سلطان آباد کانون مبادلات منطقه شد.
این شهر تا اوایل 1270 هجری قمری کارویژه نظامی داشت و محل سکونت سپهدار عراق بود و نخستین نقطه عطف در تحولات سلطان آباد زمانی آغاز شد که در دوره حکومت میرزاحسن خان، شهر از حالت نظامی خارج شد و به تدریج جنبه های تجاری و صنعتی در آن بالا گرفت و به قطب تولید و تجارت فرش دستبافت و پس از آن کانون صنعت ایران تبدیل شد.
مقارن شروع جنگ جهانی اول و فروپاشی حکومت قاجاریه، قوای روسیه شهرهای ساوه، سلطان آباد و مناطق اطراف آنها را به اشغال درآورد و پس از خاتمه جنگ جهانی اول و تحولات سیاسی کشور، سلطان آباد نیز در معرض دگرگونی های این دوره قرار گرفت و سیمای فیزیکی آن در جهت یکپارچگی کالبدی - فضایی تغییر کرد و این روند در دهه های بعد نیز ادامه یافت به طوری که امروز شهر اراک به یکی از قطب های صنعتی ایران تبدیل شده است.
نام شهر سلطان آباد در سال 1316 هجری شمسی با عبور راه آهن سراسری از کنار آن به نام اراک تغییر و اکنون این خطه با 620 هزار نفر جمعیت چهاردهمین شهر پر جمعیت کشور است و با عنوان یکی از هشت کلانشهر کشور شهرت یافته است.
پارک جنگلی شهید باهنر اراک با 183 هکتار مساحت در جنوب شرق اراک واقع شده و از ظرفیت مناسبی برای بهره مندی مردم برخوردار است و این مکان برای ایجاد استقبال مسافران نوروزی این پارک ساماندهی شده است.
«کلیسای مسروپ» مقدس اراک از دیگر جاذبه های تاریخی این شهر است که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و بنای آن در سال 1914 میلادی با بهره گیری از منابع مالی ارامنه اراک ساخته شده است.
آرامگاه شاهزاده «محمد عابد» از بناهای مذهبی و مهم شهرستان اراک است که در 12 کیلومتری شمال شهر اراک و در مجاورت روستای مشهد میقان واقع شده‌است.
این امامزاده، مرقد شاهزاده محمد عابد فرزند امام موسی کاظم (ع) است و از بناهای دوره صفویه به شمار می رود.
امامزادگان عبدالله و آمنه خاتون (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) از دیگر آثار تاریخی و مذهبی این شهر است که در خیایان شهید بهشتی قرار دارد.
مجموعه ارزشمند بازار اراک یکی دیگر از جاذبه های مهم تاریخی استان مرکزی است که در زمان فتحعلی شاه قاجار به دست سپهدار اعظم و با توجه به نیازهای شهر جزو اولین بناهایی بوده که در این شهر ایجاد شده است.
طول این بازار کمی کمتر از یک کیلومتر است و دارای دیوارهایی با ارتفاع بسیار است که در برخی نقاط طول آن ها به هفت متر می رسد.
این بازار به عنوان آخرین نمونه معماری و شهرسازی اسلامی در دوره قاجاریه است، 2 محور عمود بر هم دارد و در آن اصناف و مشاغل مختلف از دیرباز فعالیت داشته و علاوه بر کاربری اقتصادی شامل بناهای آموزشی، مسجد و حمام نیز هست.
موزه «چهار فصل» اراک واقع در بنای تاریخی حمام چهار فصل اراک یکی از 12 موزه زیبا و دیدنی استان مرکزی است که در آن اشیای باستانی و مردم شناسی به نمایش درآمده است.
حمام چهارفصل در عهد «احمد شاه» قاجاریه به همت «حاج محمدابراهیم خوانساری» در خیابان دکتر بهشتی فعلی بنا شده و اکنون به گنجینه ای از آثار تاریخی تبدیل شده است.
این حمام از گرمخانه، سربینه (رختکن)، حجره های متعدد و قسمت های زنانه و مردانه تشکیل شده است.
علت این نام گذاری وجود نقاشی هایی از فصل های مختلف سال در گوشه و کنارهای حمام بوده است و این اثر تاریخی با یکهزار و 600 متر مربع مساحت لقب بزرگ ترین حمام ایران را به خود اختصاص داده است.
آب مورد نیاز آن از قنات تامین می شده و برای گرم نگهداشتن آن ارتفاعش را حدود سه و نیم متر پایین تر از خیابان های اطرافش ساخته اند.
روستای هزاوه از مکان های طبیعی و تاریخی دیدنی اراک است که در ۱۸ کیلومتری این شهر به سمت غرب واقع شده و قدمت این روستا را مربوط به قرن پنجم هجری تخمین می زنند.
مقبره «شاه احمد» که در بلندترین قسمت این روستا قرار دارد مربوط به دوره ایلخانان است و در زمان صفویان بازسازی شده و به شکل امروزی خود در آمده است.
بافت هزاوه به خاطر کوهپایه بودن شکل پلکانی دارد و از گل، سنگ و چوب ساخته شده است.
روستای هزاوه را زادگاه مردان تاریخ ایران نامیده اند، چرا که افراد مشهوری مانند امیرکبیر و میرزا بزرگ قائم مقام در آن متولد شده اند.
خانه «حسن پور» از دیگر بناهای قدیمی در شهر اراک است که در زمان «احمد شاه قاجار» بنا شده و در ابتدا شرکت فرش متعلق به حاج «علی مشهر اراشیری» بود که پس از آن تبدیل به مدرسه و در آخر منزل مسکونی «جواد حسن پور» شد.
میراث فرهنگی و گردشگری استان مرکزی این خانه را در سال ۷۴ تملک کرد و پس از بازسازی تبدیل به موزه صنایع دستی شده و مساحت ساختمان این خانه ۶۰۰ متر مربع است که در 2 طبقه ایجاد شده است.
منطقه حفاظت شده هفتاد قله، بین شهر های اراک، خمین و محلات با فاصله ۲۵ کیلومتری از اراک قرار دارد.
از زمان های قدیم به علت پوشش گیاهی و جانوری خاص منطقه و ازدیاد حیوانات، هفتاد قله مورد توجه شکارچیان و ثروتمندان بوده است.
در این منطقه ۶۲ کتیبه حکاکی شده وجود دارد که قدمت برخی از آن ها به ۴۰۰ سال پیش می رسد.
مدرسه سپهدار، نخستین مدرسه بنا شده در شهر اراک است که از آثار دوره قاجار محسوب می شود و این مدرسه به عنوان نخستین بنای شهر با اقتباس از سبک مدارس صفویان و با کاشیکاری های ظریف و زیبای دوره قاجار یکی از بناهای موجود در مجموعه بازار اراک است.
آیت الله حائری یزدی در سال ۱۳۳۳ هجری قمری این مدرسه را به حوزه علمیه تبدیل کرد که از دانش آموختگان آن می توان به آیت الله خمینی (ره)، نور الدین عراقی و آیت الله گلپایگانی اشاره کرد.
روستای انجدان در ۴۰ کیلومتری غرب اراک قرار دارد و به خاطر طبیعت زیبا، غارهای عجیب، زمین های مناسب برای شکار و قدمت تاریخی اش به یکی از جاذبه های شهر اراک تبدیل شده است.
پس از حمله مغول ها به ایران انجدان برای مدتی مقر فرماندهی اسماعیلیان شد و چندین مقبره از آن دوران برجای مانده است.
موزه سلطان آباد چهارمین موزه شهر اراک است که در سرای کاشانی بازار اراک قرار دارد.
سلطان آباد نام قدیمی اراک بوده و موزه سلطان آباد توسط «محمد مهدی باباخانی» و با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بنیانگذاری شده است.
این موزه که به صورت خصوصی اداره می شود و 130 متر مربع مساحت دارد و فعالیت موزه به صورت تخصصی در زمینه خوشنویسی و صنایع فلزی محسوب می شود.
موزه سلطان آباد 3 تالار دارد و در گنجینه آن 100 اثر صنایع دستی ایران که از استان های مختلف گردآوری شده اند به چشم می خورد.
در تالارهای موزه می توان آثار برجسته خوشنویسی، سوزن دوزی، لباس های قاجاری، خاتم کاری، قلمزنی، فلزکاری و کتیبه های مختلف به همراه تابلوهای هنری و اشیا قدیمی را دید.
موزه مفاخر استان مرکزی، یکی از جاذبه‌های فرهنگی و گنجینه‌ای کوچک از مفاخر و بزرگان این استان است که در خیابان شهید بهشتی اراک، نرسیده به میدان شریعتی قرار دارد و روزانه پذیرای مردم و گردشگران است.
این موزه در عمارت حاج «حسین خاکباز» دایر شده است و قدمت آن به دوره قاجار برمی گردد و نقشه ساختمان آن توسط یک مهندس روسی تهیه شده است.
اجرای کار توسط استاد «مراد چمنی اراکی» انجام گرفته و ساخت آن چهار سال طول کشیده و در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به اتمام رسیده است.
نوع بنای آن کوشکی با تزئینات آجری خاص دوره قاجاریه است و دارای ۲ ایوان شرقی و غربی با 11 اتاق است.
حمامی خزینه‌ای قدیمی نیز در گوشه حیاط ساخته شده و 2 قنات، یکی در محوطه به نام قنات ده و دیگری در زیر آب انبار به نام قنات خان حاکم است.
این بنا توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی ثبت آثار ملی شده و در سال ۱۳۸۴ با همکاری استانداری استان مرکزی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ورثه مرحوم خاکباز و تلاش و مساعدت شهروندان فرهنگ‌دوست استان خریداری و با هدف ایجاد موزه مرمت شد که عملیات مرمتی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸ ادامه یافت و در بهمن ماه ۱۳۸۸ به عنوان موزه مفاخر استان مرکزی بهره برداری شد.
این موزه به سبب نمایش سردیس و زندگی‌نامه مفاخر استان به عنوان یک منبع و مرجع مفید برای معرفی این بزرگان شناخته می‌شود به طوری که در این موزه سردیس‌ها به همراه آثار چاپ شده و اسناد، عکس‌ها و گزارش‌های متعلق به بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی (ره)، امیرکبیر، قائم‌مقام فراهانی، پروین اعتصامی، کربلایی کاظم کریمی ساروقی، ملا مهدی نراقی، ملا احمد نراقی، میرزا حسن آشتیانی، سلمان ساوجی و پروفسور حسابی به نمایش درآمده است.
دکتر محمد قریب، آیت الله حاج شیخ محمد علی اراکی، علی‌اکبرخان فراهانی، استاد فتحعلی واشقانی فراهانی، شهید مصطفی چمران، شهید محلاتی، میرزا عیسی فراهانی، آقا ضیاءالدین عراقی، استاد ابراهیم دهگان و فخرالدین عراقی از دیگر مفاخر و بزرگان استان مرکزی هستند که در این موزه می‌توان با زندگی و آثار آنها آشنا شد.
این مجموعه موزه‌ای دارای بخش‌های مختلفی از جمله تالار امام خمینی (ره)، تالار مفاخر مذهبی و دینی، تالار مفاخر علمی و فرهنگی، تالار امیرکبیر، تالار قائم مقام فراهانی، تالار مفاخر در قید حیات، تالار سرداران شهید، مرکز اسناد و مفاخر، کارگاه مرمت و عکاسی، حمام قدیمی و خصوصی خانواده خاکباز، آب انبار و قنات، نگارخانه و فروشگاه عرضه محصولات فرهنگی و هنری و نگارخانه زنده یاد محمد مهدی هدایتی است.
آبشار مزرعه از جاذبه های تاریخی اراک است که در شمال غرب این شهر در جاده اراک، سه راهی خنداب قرار دارد که با قرار گرفتن میان 2 دره، منظره ای زیبا را ایجاد کرده است.
تالاب کویری میقان اراک واقع در 15 کیلومتری شمال شرقی اراک یکی از زیستگاه های طبیعی بکر و زیبا برای حضور گردشگران نوروزی است.
این منطقه یکی از زیباترین جلوه های طبیعت استان مرکزی و از زیستگاه های مهم و بین المللی پرندگان است.
تالاب میقان، آخرین حلقه اکولوژیک حوزه آبریز دشت اراک است که آب های سطحی مسیل های فصلی را جذب می کند و مساحت حوزه دریاچه فصلی آن بسته به ورودی آب بین یک صد تا 110 کیلومتر مربع متغیر است.
این محدوده از نظر اقلیمی زمستان های معتدل دارد و به جهت همین ویژگی، توقفگاه گروه های جمعیتی پرندگان مهاجر است که در دسته های کوچک و بزرگ و با شکلی زیبا در فراز و فرود های خود تابلوهای چشم نوازی از طبیعت بکر و زیبایی ها را فراروی هر بیننده ای قرار می دهند.
در فصل بهار تالاب میقان به عنوان یکی از زیستگاه های اصلی پرندگان مهاجری که در پاییز با عبور از این منطقه از نواحی سردسیر سیبری به سمت مناطق گرمسیر جنوبی و افریقا پرگشوه بودند و اینک در راه بازگشت به موطن اصلی در این تالاب اسکان موقت دارند.
دریاچه تالاب میقان در قلب کویری واقع شده که طی سال های اخیر با تلاش های منابع طبیعی به تفرجگاهی سرسبز تبدیل شده و با ساخت برج مراقبت کویری در دل آن شرایط مناسبی برای بازدید این منطقه مهیا شده است.
غنای خاک کویر میقان اراک از ماده ارزشمند سولفات سدیم از این ناحیه به عنوان بزرگترین ذخیره گاه معدنی ماده مذکور در خاورمیانه تبدیل کرده است و تزئینات سفیدی که از نمک و سولفات سدیم در حاشیه کویری تالاب ایجاد شده مناظری دیدنی را برای گردشگران ایجاد کرده است.
آب انبار ابراهیم آباد از دیگر آثار تاریخی شهر اراک است که در روستای ابراهیم آباد در مسیر قم به اراک واقع است و تنها قنات آن دارای تاریخ بیش از یک هزار سال است.
از مهمترین صنایع دستی شهر اراک دستبافت های سنتی قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، رودوزی های سنتی، آثار چوبی منبت و کنده‌کاری روی چوب، معرق کاری، پیکرتراشی، خراطی، ساخت سازهای سنتی، مشبک و گره‌چینی چوب، سفالگری، کتابت و نگارگری طراحی سنتی، نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب و تشعیر، خوشنویسی، کتیبه نویسی، مسگری، قلمزنی، سفیدگری، چلنگری و مشبک است.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اراک در گفت و گو با ایرنا گفت: در راستای توسعه گردشگری در این شهرستان پارسال طرح مرمت اضطراری ابنیه تاریخی شهرستان اراک تهیه و اجرا شد.
سید «محسن رحمتی» افزود: این طرح ها شامل ساماندهی و مرمت بافت تاریخی (میدان ارک و مجموعه بازار تاریخی اراک)، طرح مرمت بناهای تاریخی مسجد شیخ «ابوالحسن» و منزل خواجه «علی»، مرمت بخش تاریخی مدرسه علمیه حاج «محمد ابراهیم»، تکمیل عملیات مرمت و احیای منزل امیرکبیر در روستای هزاوه است.
وی بیان کرد: پارسال عملیات اجرایی مرمتی منزل حاج آقا «محسن اراکی» نیز آغاز شد و پژوهش و اکتشاف باستان شناختی (ثبت و تعیین حریم آثار تاریخی)، تعیین حریم آثار تاریخی از جمله کلیسای مسروب، منزل قنبری و مسجد آخوند در شهر اراک، بقعه شاه قلندر و بقعه شاع غریب در روستای انجدان، حمام علیا و مسجد شبستان در سنجان، بقعه پیرمرادآباد و کاروانسرای میقان انجام شد.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اراک ادامه داد: آثار تاریخی منزل حاج باشی، بانک شاهی و میدان ارک در اراک و حسینه دیلم در روستای انجدان به ثبت رسید.
رحمتی تصریح کرد: طرح ویژه گردشگری روستای نظم آباد و طرح ویژه گردشگری روستای حسین آباد بغدادی برای ساماندهی تاسیسات گردشگری منطقه اراک در حال اجرا است.
وی گفت: پارسال 72 طرح سرمایه گذاری در کارگروه اشتغال شهرستان اراک در خصوص مجتمع های گردشگری، اقامتگاه های بوم گردی و کارگاه های تولید صنایع دستی تصویب شد.
مسئول میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان اراک اضافه کرد: این تعداد طرح درخواست 881 میلیارد و 176 میلیون ریال تسهیلات داشتند که 134 میلیارد و 328 میلیون ریال تا پایان بهمن ماه پارسال به تصویب بانک ها رسید و تا این مدت 26 میلیارد و 828 میلیون ریال پرداخت شد.
رحمتی اظهار داشت: اشتغال پیش بینی شده 72 طرح مجتمع های گردشگری، اقامتگاه های بوم گردی و کارگاه های تولید صنایع دستی 778 نفر است که تا پایان بهمن ماه سال گذشته بر اساس سامانه رصد 197 شغل تحقق یافت.
وی گفت: برگزاری دوره های آموزشی گردشگری و بوم گردی در نقاط شهری و روستایی در دستور کار قرار دارد.
اراک مرکز استان مرکزی است و در این منطقه بیش از 620 هزار نفر جمعیت زندگی می کنند.
3005/6013/
گزارش از معصومه صفری
کپی شد
