هنر زنده یاد ملک تنها به نوازندگی خلاصه نمی شد بلکه در زمینه آموزش و شناساندن جایگاه تنبک زحمت کشید و شاگردان بسیاری را تعلیم داد.
تنبک تنها ساز کوبه ای است که برای نواختن آن از هر 10 انگشت استفاده می شود ، لذا جایگاه رفیعی در عالم موسیقی داشته و توسط یونسکو نیز جزو سه ساز کوبه ای برتر جهان شناخته شده است.
این در حالیست که تنبک در کشور ما بسیار سخیف شمرده می شد و نوازنده این ساز در بین سایر نوازندگان از پایین ترین مقام برخوردار بوده و بزحمت در شمار هنرمندان قرار می گرفت.
خروج تنبک (ضرب) از این وضعیت توسط هنرمندانی چون استاد حسین تهرانی و شاگردانش از قبیل امیر ناصر افتتاح، جهانگیر ملک، محمد اسماعیلی، رضا صیرفی، بهمن رجبی و غیره میسر شد که هرکدام زحمات شایان توجه ای در این باره متحمل شدند.
**تولد، تحصیلات و راهیابی به عالم موسیقی
جهانگیر ملک در بیست و نهم بهمن ماه سال 1311 خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و ورود به دبیرستان دارالفنون، موفق به اخذ دیپلم شد. از همان دوران تحصیل به نواختن تنبک علاقه مند شد و همسایگی با استاد شهیر حسین تهرانی شانس فراگیری ساز مذکور را برایش فراهم کرد.
ادب و متانت توام با سماجت جهانگیر جوان توجه استاد تهرانی را جلب کرد و بالاخره آموزش او را به عهده گرفت. جهانگیر از آن پس در کنار دروس مدرسه به تمرین های فشرده تنبک پرداخت و پس از مدتی جزو شاگردان برتر استاد شد.
از همکاری‌های ملک با رادیو می‌توان به برنامه‌های گلهای جاویدان، گلهای تازه، گلهای رنگارنگ، یک شاخه گل، برگ سبز و شاعران قصه می‌گویند و نیز برنامه تکنوازان اشاره کرد.
مرتضی خادمی نوازنده و مدرس تنبک از استاد ملک به عنوان یکی از پرکارترین هنرمندان موسیقی ایرانی یاد کرده و می گوید: همکاری این استاد چیره دست با رادیو تا آخرین روزهای حیاتش ادامه داشت.
وی می افزاید: استاد ملک علاوه بر اجراهای رادیویی در جشنواره‌های موسیقی و برنامه‌های گوناگونی در تهران و شهرستان‌ها به اجرای برنامه پرداخت و کنسرتهایی را به نفع مسلولین بیمارستان ابوحسین، بیماران امین آباد، ندامتگاه دادگستری و دانشگاه تبریز به اتفاق هنرمندانی چون علی تجویدی و حسین تهرانی برگزار کرد.
استاد جهانگیر ملک در 19آذر ماه 1381 در 70 سالگی بدرود حیات گفت و با حضور جمع کثیری از هنرمندان و هنردوستان در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت.
به گزارش ایرنا ، بیست و هفتم بهمن ماه یکصد و شانزدهمین زاد روز استاد حبیب سماعی است که به گفته موسیقیدانان سنتور را از انزوا درآورده و به عموم مردم معرفی کرد.
تاثیر حبیب سماعی در موسیقی و بویژه سنتور نوازی بگونه ای بود که پس از درگذشتش این ساز یک دوران رکود را تجربه کرد. در نهایت استاد ابوالحسن صبا با بهره گیری از شیوه وی در آموزش و پرورش شاگردانی چون فرامرز پایور، جایگاه ساز مذکور را دوباره تثبیت کرد.
حبیب الله سماعی از 12 سالگی با استادان معروف موسیقی زمان خود مثل آقا حسین قلی، میرزا عبدالله (نوازندگان تار و سه تار) و نایب اسدالله (نوازنده نی) به همکاری پرداخت و رفته رفته در زمره هنرمندان صاحب نام قرار گرفت.
صاحب نظران بر این اعتقادند که حبیب سماعی را باید از 2 منظر مورد بررسی قرار داد. نخست از منظر تاریخی و بررسی نقش مهم این نوازنده در حیات و دوام و بقای سنتور و دوم از منظر هنری و جایگاهی که به لحاظ هنری برای این استاد مسلم می‌توان دانست.
فعالیت هنری زنده یاد حبیب سماعی مصادف با آغاز شکل گیری مکتوب کردن موسیقی در ایران بود و او نیز در مدرسه موسیقی سالار معزز با نت نویسی آشنا شد اما هرگز از آموخته هایش برای ثبت موسیقی و معلومات خود استفاده‌ای نکرد که این امر و عدم اطمینان به نت موسیقی را در بسیاری از نوازندگان همعصر و بعد از او مشاهده می کنیم.
چرا که اعتقاد آنان بر آموزش 'سینه به سینه' بیشتر بود و عقیده داشتند اتکا به نت های موسیقی از شیرینی و لطافت نوازندگی می کاهد زیرا بسیاری از رموز و زیبایی نوازنده را نمی توان مکتوب کرد.
حبیب سماعی با معلومات و سازی که به ارث برده بود یکه و تنها قلندرانه شیوه‌ای از سنتورنوازی را روایت می‌کند که حاصل تداوم یک سنت بسیار قدیمی در نوازندگی این ساز است.
استاد مجید کیانی نوازنده سنتور و پژوهشگر موسیقی ویژگی‌های سنتورنوازی حبیب سماعی را برگرفته از نسل های پیشین دانسته و می گوید: شیوه گرفتن مضراب، نوع مضراب، شیوه نشستن، کوک کردن، واژه‌ها و جمله‌بندی‌ها، گردش نغمات و اوزان موجود در سنتور این هنرمند درست در تداوم نسل‌های گذشته بوده و تغییر اساسی در آن رخ نداده است.
وی می افزاید: تفاوت ساز حبیب با استادان قبل تنها در فروع کار است و این همان عاملی است که به ساز هر استاد در زمان خود طراوت و تازگی می‌بخشد و چه بسا به ایجاد سبک جدیدی می انجامد.
کیانی با اشاره به سبک نوازندگی سماعی یادآور شد: او کوچک ترین نشانی را از توجه درونی خود به موج جدید موسیقی ایران بروز نداد و علاوه بر اینها گاه به مسوولان موسیقی رادیو اعتراض‌های تندی می‌کرد که «شما دارید موسیقی ما را از بین می‌برید…»
وی می افزاید: حبیب سماعی به رغم دوری جستن از ضبط و مکتوب کردن آثارش تنها یک بار آن هم شاید به دلیل حفظ شدن صدای یکی از خوانندگان زمانش به پر کردن صفحه تن داد. از او همین صفحه‌ها باقی‌مانده‌اند که مجموع زمان آنها به یک ساعت هم نمی‌رسد.
سماعی در تعلیم شاگرد روش منظمی نداشت و از شاگردان او می توان به نورعلی برومند، مرتضی عبدالرسولی، قباد ظفر، مهدی ناظمی و ابوالحسن صبا اشاره کرد.
استاد کیانی اعتقاد دارد که آثار حبیب سماعی به لحاظ هنری دارای چند ویژگی مهم هستند که به نوع صدادهی مضراب‌ها از آن جمله است.
کیانی اضافه کرد: مضراب‌های سماعی دارای سری بزرگ و بدون پوشش بودند. او تلاش نمی‌کرد که با افزودن پوشش روی مضراب‌ها صدای سنتور را از حالت درخشندگی خارج کرده و صوتی شبیه به پیانو ایجاد کند زیرا نوع صدا در فرهنگی که حبیب در آن پرورش یافته باید کاملا شفاف و بلورین باشد.
پس از حبیب سماعی استادان سنتور پوشش‌هایی از جنس نمد، پارچه، چرم و… به مضراب‌ها افزودند. این اقدام بیش از هر چیز نشانه تفاوت تفکر مردی مثل حبیب با استادان دیگر است. در تفکر حبیب اصالت جنس صدا بسیار مهم است و در تفکر بعد از حبیب تغییر این اصالت البته اهمیت یافته‌است. هر کدام این شیوه‌ها مبانی فلسفی و فکری خاص خود را دارند.
به اعتقاد کیانی عنصر دیگر ساز سماعی تزئین است. او در اجرا از ضربات بسیار ظریف دست چپ کمک می‌گیرد که حتی در صفحه‌های ضبط شده به خوبی شنیده نمی‌شوند. ثبت این ظرافت‌ها در مکتوبات بسیار دشوار و گاه ناممکن است. شیوه حبیب سماعی به دلیل وجود این تزئینات کوچک و بسیار مهم به هیچ وجه یک شیوه صاف و ساده و عادی نیست.
زنده یاد نورعلی برومند که بجز شاگردی از دوستان سماعی نیز بود، تنوع در نوازندگی را از ویژگی های وی دانسته وگفت: قطعات تکراری هیچگاه در نوازندگی حبیب شنیده نمی شود.
به گفته وی سماعی هربار حداقل سه ربع ساز میزد ودر هربار تازگی، نوآوری وخلاقیت جدیدی در سازش شنیده می شد.
سماعی در بهمن ماه 1324دراثر سرماخوردگی مبتلا به ذات الریه شد و برغم کوشش پزشکان بهبود نیافت و سرانجام در بیستم تیر ماه 1325 در سن 45 سالگی درگذشت.
خبرنگار: زهره کرمی **انتشار دهنده: محسن حسن نیا
/1899/7330
انتهای پیام تنبک تنها ساز کوبه ای است که برای نواختن آن از هر 10 انگشت استفاده می شود ، لذا جایگاه رفیعی در عالم موسیقی داشته و توسط یونسکو نیز جزو سه ساز کوبه ای برتر جهان شناخته شده است.
این در حالیست که تنبک در کشور ما بسیار سخیف شمرده می شد و نوازنده این ساز در بین سایر نوازندگان از پایین ترین مقام برخوردار بوده و بزحمت در شمار هنرمندان قرار می گرفت.
خروج تنبک (ضرب) از این وضعیت توسط هنرمندانی چون استاد حسین تهرانی و شاگردانش از قبیل امیر ناصر افتتاح، جهانگیر ملک، محمد اسماعیلی، رضا صیرفی، بهمن رجبی و غیره میسر شد که هرکدام زحمات شایان توجه ای در این باره متحمل شدند.
**تولد، تحصیلات و راهیابی به عالم موسیقی
جهانگیر ملک در بیست و نهم بهمن ماه سال 1311 خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود و پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و ورود به دبیرستان دارالفنون، موفق به اخذ دیپلم شد. از همان دوران تحصیل به نواختن تنبک علاقه مند شد و همسایگی با استاد شهیر حسین تهرانی شانس فراگیری ساز مذکور را برایش فراهم کرد.
ادب و متانت توام با سماجت جهانگیر جوان توجه استاد تهرانی را جلب کرد و بالاخره آموزش او را به عهده گرفت. جهانگیر از آن پس در کنار دروس مدرسه به تمرین های فشرده تنبک پرداخت و پس از مدتی جزو شاگردان برتر استاد شد.
از همکاری‌های ملک با رادیو می‌توان به برنامه‌های گلهای جاویدان، گلهای تازه، گلهای رنگارنگ، یک شاخه گل، برگ سبز و شاعران قصه می‌گویند و نیز برنامه تکنوازان اشاره کرد.
مرتضی خادمی نوازنده و مدرس تنبک از استاد ملک به عنوان یکی از پرکارترین هنرمندان موسیقی ایرانی یاد کرده و می گوید: همکاری این استاد چیره دست با رادیو تا آخرین روزهای حیاتش ادامه داشت.
وی می افزاید: استاد ملک علاوه بر اجراهای رادیویی در جشنواره‌های موسیقی و برنامه‌های گوناگونی در تهران و شهرستان‌ها به اجرای برنامه پرداخت و کنسرتهایی را به نفع مسلولین بیمارستان ابوحسین، بیماران امین آباد، ندامتگاه دادگستری و دانشگاه تبریز به اتفاق هنرمندانی چون علی تجویدی و حسین تهرانی برگزار کرد.
استاد جهانگیر ملک در 19آذر ماه 1381 در 70 سالگی بدرود حیات گفت و با حضور جمع کثیری از هنرمندان و هنردوستان در قطعه هنرمندان بهشت زهرا آرام گرفت.
به گزارش ایرنا ، بیست و هفتم بهمن ماه یکصد و شانزدهمین زاد روز استاد حبیب سماعی است که به گفته موسیقیدانان سنتور را از انزوا درآورده و به عموم مردم معرفی کرد.
تاثیر حبیب سماعی در موسیقی و بویژه سنتور نوازی بگونه ای بود که پس از درگذشتش این ساز یک دوران رکود را تجربه کرد. در نهایت استاد ابوالحسن صبا با بهره گیری از شیوه وی در آموزش و پرورش شاگردانی چون فرامرز پایور، جایگاه ساز مذکور را دوباره تثبیت کرد.
حبیب الله سماعی از 12 سالگی با استادان معروف موسیقی زمان خود مثل آقا حسین قلی، میرزا عبدالله (نوازندگان تار و سه تار) و نایب اسدالله (نوازنده نی) به همکاری پرداخت و رفته رفته در زمره هنرمندان صاحب نام قرار گرفت.
صاحب نظران بر این اعتقادند که حبیب سماعی را باید از 2 منظر مورد بررسی قرار داد. نخست از منظر تاریخی و بررسی نقش مهم این نوازنده در حیات و دوام و بقای سنتور و دوم از منظر هنری و جایگاهی که به لحاظ هنری برای این استاد مسلم می‌توان دانست.
فعالیت هنری زنده یاد حبیب سماعی مصادف با آغاز شکل گیری مکتوب کردن موسیقی در ایران بود و او نیز در مدرسه موسیقی سالار معزز با نت نویسی آشنا شد اما هرگز از آموخته هایش برای ثبت موسیقی و معلومات خود استفاده‌ای نکرد که این امر و عدم اطمینان به نت موسیقی را در بسیاری از نوازندگان همعصر و بعد از او مشاهده می کنیم.
چرا که اعتقاد آنان بر آموزش 'سینه به سینه' بیشتر بود و عقیده داشتند اتکا به نت های موسیقی از شیرینی و لطافت نوازندگی می کاهد زیرا بسیاری از رموز و زیبایی نوازنده را نمی توان مکتوب کرد.
حبیب سماعی با معلومات و سازی که به ارث برده بود یکه و تنها قلندرانه شیوه‌ای از سنتورنوازی را روایت می‌کند که حاصل تداوم یک سنت بسیار قدیمی در نوازندگی این ساز است.
استاد مجید کیانی نوازنده سنتور و پژوهشگر موسیقی ویژگی‌های سنتورنوازی حبیب سماعی را برگرفته از نسل های پیشین دانسته و می گوید: شیوه گرفتن مضراب، نوع مضراب، شیوه نشستن، کوک کردن، واژه‌ها و جمله‌بندی‌ها، گردش نغمات و اوزان موجود در سنتور این هنرمند درست در تداوم نسل‌های گذشته بوده و تغییر اساسی در آن رخ نداده است.
وی می افزاید: تفاوت ساز حبیب با استادان قبل تنها در فروع کار است و این همان عاملی است که به ساز هر استاد در زمان خود طراوت و تازگی می‌بخشد و چه بسا به ایجاد سبک جدیدی می انجامد.
کیانی با اشاره به سبک نوازندگی سماعی یادآور شد: او کوچک ترین نشانی را از توجه درونی خود به موج جدید موسیقی ایران بروز نداد و علاوه بر اینها گاه به مسوولان موسیقی رادیو اعتراض‌های تندی می‌کرد که «شما دارید موسیقی ما را از بین می‌برید…»
وی می افزاید: حبیب سماعی به رغم دوری جستن از ضبط و مکتوب کردن آثارش تنها یک بار آن هم شاید به دلیل حفظ شدن صدای یکی از خوانندگان زمانش به پر کردن صفحه تن داد. از او همین صفحه‌ها باقی‌مانده‌اند که مجموع زمان آنها به یک ساعت هم نمی‌رسد.
سماعی در تعلیم شاگرد روش منظمی نداشت و از شاگردان او می توان به نورعلی برومند، مرتضی عبدالرسولی، قباد ظفر، مهدی ناظمی و ابوالحسن صبا اشاره کرد.
استاد کیانی اعتقاد دارد که آثار حبیب سماعی به لحاظ هنری دارای چند ویژگی مهم هستند که به نوع صدادهی مضراب‌ها از آن جمله است.
کیانی اضافه کرد: مضراب‌های سماعی دارای سری بزرگ و بدون پوشش بودند. او تلاش نمی‌کرد که با افزودن پوشش روی مضراب‌ها صدای سنتور را از حالت درخشندگی خارج کرده و صوتی شبیه به پیانو ایجاد کند زیرا نوع صدا در فرهنگی که حبیب در آن پرورش یافته باید کاملا شفاف و بلورین باشد.
پس از حبیب سماعی استادان سنتور پوشش‌هایی از جنس نمد، پارچه، چرم و… به مضراب‌ها افزودند. این اقدام بیش از هر چیز نشانه تفاوت تفکر مردی مثل حبیب با استادان دیگر است. در تفکر حبیب اصالت جنس صدا بسیار مهم است و در تفکر بعد از حبیب تغییر این اصالت البته اهمیت یافته‌است. هر کدام این شیوه‌ها مبانی فلسفی و فکری خاص خود را دارند.
به اعتقاد کیانی عنصر دیگر ساز سماعی تزئین است. او در اجرا از ضربات بسیار ظریف دست چپ کمک می‌گیرد که حتی در صفحه‌های ضبط شده به خوبی شنیده نمی‌شوند. ثبت این ظرافت‌ها در مکتوبات بسیار دشوار و گاه ناممکن است. شیوه حبیب سماعی به دلیل وجود این تزئینات کوچک و بسیار مهم به هیچ وجه یک شیوه صاف و ساده و عادی نیست.
زنده یاد نورعلی برومند که بجز شاگردی از دوستان سماعی نیز بود، تنوع در نوازندگی را از ویژگی های وی دانسته وگفت: قطعات تکراری هیچگاه در نوازندگی حبیب شنیده نمی شود.
به گفته وی سماعی هربار حداقل سه ربع ساز میزد ودر هربار تازگی، نوآوری وخلاقیت جدیدی در سازش شنیده می شد.
سماعی در بهمن ماه 1324دراثر سرماخوردگی مبتلا به ذات الریه شد و برغم کوشش پزشکان بهبود نیافت و سرانجام در بیستم تیر ماه 1325 در سن 45 سالگی درگذشت.
خبرنگار: زهره کرمی **انتشار دهنده: محسن حسن نیا
/1899/7330
کپی شد
