عصر تیر ماه سال گذشته بود که مسجد جامع ساری به عنوان یکی از میراث با ارزش فرهنگی و از قدیمی ترین مساجد استان مازندران طعمه حریق شد و حدود ۵۰ درصد از بنای خود را از دست داد که علت آن اتصالی کابل برق سامانه سرمایشی گزارش شد که بدون اجازه میراث فرهنگی و بصورت غیر کارشناسانه توسط متولیان مسجد نصب شده بود.
این خرابکاری انسانی کم بود که چند ماه پیش پس از پایان تقریبی مرمت مسجد جامع ساری ، مدرسه امامیه این شهر در مجاورت با مسجد جامع توسط متولیان با خاک یکسان شد و هیچ واکنشی نیز نسبت به این اتفاق ارائه نشد.
همچنین چندی پیش یکی از محوطه تاریخی شهر کجور به دلیل بی‌توجهی پیمانکار شرکت مخابرات در اجرای پروژه انتقال خطوط فیبر نوری تخریب شد که آن اتفاق نیزبا سکوت رسانه ای به تاریخ سپرده شد.
از این دست تخریب در سالهای اخیر و همچنین دهه های گذشته در مازندران بسیار می توان نام برد، اما در تازه ترین رویداد در یکی از روستاهای شهرستان قائمشهر یکی از سقانفارهای (سقاخانه) قدیمی استان که قدمتی به تاریخ قاجاریه داشت توسط متولیان و مسئولان روستا تخریب شد.
سقانفار روستای ملک‌خیل قائمشهر که طبق مهندسی اماکن مذهبی شمال کشور از سازه چوبی بهره می برد یک روزه اماج پتک و کلنگ افراد محلی قرار گرفت.
ابتدا این خبر در شبکه‌های مجازی منتشر و منعکس شد اما به دلیل بی توجهی رسانه ای به نوعی در مسکوت ماند و هیچ واکنشی از سوی مسئولان و میراث فرهنگی به همراه نداشت.
برای روشن شدن چرایی سریال ناتمام تخریب میراث فرهنگی مازندران از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان به عنوان متولی میراث خواستیم توضیح دهد.
سقانفار ملک خیل ثبتی نبود
معاون میراث فرهنگی استان مازندران در نخستین واکنش به خبرنگار ایرنا گفت: بنای سقانفار روستای ملک خیل جزو اثار ثبتی میراث نبوده و فقط به عنوان اثری حفاظتی شناخته می شد.
مهدی ایزدی با اشاره به اینکه ثبت نبودن یک اثر چیزی از اهمیت و ارزش آن کم نمی‌کند، افزود: سقانفار ملک خیل مربوط به دوران قاجار و با معماری اصیل تبرستان بوده که بنای مهم و هویت بخش نه تنها برای میراث فرهنگی بلکه برای روستای ملک خیل و مردم ان نیز بود.
وی به علت تخریب سقانفار روستای ملک‌خیل نیز اشاره کرد و گفت: متولیان مسجد و سقانفار پس از تخریب و پیگیری میراث فرهنگی، هدف خود از تخریب این بنا را نوسازی آن با بنای جدید با همان ساختار چوبی عنوان کردند.
معاون میراث فرهنگی با اشاره به اینکه برای مرمت یک بنا نباید ان را تخریب کرد ، گفت: مرمت هر بنای تاریخی الزامات و شرایطی دارد که باید توسط کارشناسان و ناظران میراث انجام شود.
ایزدی با اشاره به اینکه هیچ بنای چوبی حتی کپی کامل نمی تواند جای هویت و تاریخ اصلی و اصیل سازه سقانفار را پر کند، افزود: بنای دوباره ساخته شده هیچ در نظر میراث فرهنگی هویتی نخواهد داشت.
وی همچنین اظهار داشت: اما متاسفانه به دلیل ثبتی نبودن بنای سقانفار میراث فرهنگی هیچگونه اقدام قانونی علیه تخریب گران نمی تواند بکند و آنها نیز از این مسئله استفاده کردند.
مسئولان روستا متهم ردیف اول
معاون میراث فرهنگی مازندران تاکید کرد: چندین بار اهمیت بنای سقانفار روستای ملک خیل قائمشهر برای دهیار ، اعضای شورا و متولیان مسجد از سوی یگان حفاظت و میراث فرهنگی اطلاع رسانی شده بود.
ایزدی گفت: با این وجود مسئولان روستا با علم به اهمیت تاریخی سقانفار دست به تخریب آن زدند و اکنون چیزی از بنا باقی نمانده است.
وی گفت: در تخریب سقانفار هیچ یک از مسولان روستا نمی توانن ادعای بی اطلاعی کنند زیرا از قبل هشدارهای لازم داده شده بود.
میراث فرهنگی کجا بود؟
معاون میراث فرهنگی مازندران بار دیگر اظهار داشت: وقتی اثری ثبت میراثی نباشد، اداره کل میراث فرهنگی و یگانهای حفاظت در برابر تخریب آنها با دست بسته مواجه هستند.
ایزدی در واکنش به این سوال که چرا این بنا ثبت نشد ، پاسخ داد: استان مازندران سرشار از بناها و آثار متعدد تاریخی است ، اما سهم استان برای ثبت میراثی سالانه حدود ۱۲ تا ۱۵ مورد است و ثبت تمامی آثار را طولانی می کند.
وی بار دیگر تاکید کرد: ثبت نبودن یک اثر دلیلی برای تخریب آن نیست و اهالی و مخصوصا مسئولان هر منطقه نباید نسبت به حفظ یک هویت تاریخی کوتاهی کنند.
گویا سریال تخریب میراث تاریخی استان مازندران بدون اینکه چه کسی مقصر است یا نه همچنان ادامه خواهد داشت و به نظر می‌رسد سقانفار ملک‌خیل قائمشهر اینستگاه آخر ان نیست.
در اتفاقاتی که در سالهای اخیر رخ داده است می توان اینگونه نتیجه گرفت که نه تنها میراث فرهنگی همانطور که از نامش پیداست متولی اصلی میراث مازندران نیست، بلکه در جلوگیری از آن نیز از دست قوی برخوردار نیست.
البته در این گزارش نتوانستیم به متولیان روستای ملک‌خیل دسترسی داشته باشیم و خبرگزاری جمهوری اسلامی در صورت هرگونه اظهار نظر متولیان روستا برای توضیح بیشتر اعلام امادگی می کند.
