تصویر سازی از شرایط زمانه ، شجاعت پهلوانان و دلسوختگی عاشقان ناکام در منظومه‌های حماسی و آیینی مازندران تنها در کلام خلاصه نمی‌شود و هنگام خوانش بر بستر موسیقی بومی ، چنان اثری از خود بر خواننده و شنونده بر جای می‌گذارد که آلات موسیقی در دست نوازندگان و طنین صدا در گلوی آوازخوان گویی به وقت پهلوانی جای ابزارهای آنان را می گیرد و به وقت ناکامی عاشق ، غم و حزنش را بیرون می ریزد ؛ و این گونه است که گذر زمان نتوانسته است در این مورد شکاف نسلی ایجاد کند.
با این وصف ، ضرورت حفظ این میراث غنی فرهنگی در دوره گذاری که همه چیز در کسری از زمان زیر و رو و نو به نو می شود ، نیازمند نگاهی دوراندیشانه است تا ماهیت و هویتش در قالبی نوستالژیک برای آیندگان حفظ شود، نگاهی که ظاهرا تلاش شده است در مجموعه پژوهشی " موسیقی حماسی و آیینی مازندران " محقق شود.
مجموعه پژوهشی «موسیقی حماسی و آیینی مازندران» بتازگی در قالب لوح فشرده و کتابی شامل شرحی بر قطعات حماسی و آیینی موسیقی مازندران و نت‌نگاری این منظومه‌ها به بازار موسیقی عرضه شده است.
کتاب و آلبوم موسیقی حماسی و آیینی مازندران به کوشش و پژوهش «نبی احمدی» پژوهشگر، نوازنده و مدرس موسیقی تهیه شده و با صدای استاد «ابوالحسن خوشرو» از سوی شرکت فرهنگی هنری نسیم مهرآوا و نشر نُت منتشر شده است .
این مجموعه موسیقایی یک بار چهارم دی ماه امسال در آمل در قالب برنامه ای به منظور قدردانی از استاد خوشرو رونمایی شد و قرار است از ساعت ۱۷ تا ۱۹ روز دوشنبه ۳۰ دی نیز به صورت رسمی در سالن آمفی‌تئاتر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران مراسم رونمایی آن برگزار شود. این مجموعه شامل یک کتاب ۱۲۰ صفحه‌ای و ۲ حلقه لوح فشرده شامل ۲۲ قطعه از قطعات حماسی و آیینی مازندران تشکیل است که با قیمت ۱۲۰ هزار تومان در دسترس علاقه‌مندان به موسیقی قرار گرفته است.
آواهای ماندگار مازندران
مشتی، حسین‌خان، رشید خان، اکبرپهلوون، حامد، محمود وسطی، هوجبر، قمر و حجت غلامی قطعات موجود در حلقه اول لوح فشرده این مجموعه هستند. در حلقه دوم اثر نیز قطعه‌های گل‌بهرام، آق‌ننه، تفنگ قد کتا، امیرآبادی، بهار وقتِ کوهِ دا، نوروزخوانی، نرم نِواجش، چاووشی‌خوانی، امان داد، امیری-طالب، طالبک، خور بموئه و دوبیتی‌خوانی گنجانده شده است.
گردآورنده و پژوهشگر این مجموعه موسیقایی مازندران که سال ۱۳۹۴ نیز مجموعه ۸ لوحی و کتاب گنجینه موسیقی مازندران را گردآوری و منتشر کرده بود، در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت : پس از این که گنجینه موسیقی مازندران را بعد از حدود ۲ دهه پژوهش گردآوری و عرضه کردم، تصمیم گرفتم تا مجموعه‌ای از قطعات آیینی و حماسی مازندران را با همان شکل و ساختار عرضه، یعنی کتاب و لوح فشرده گردآوری کنم.
نبی احمدی افزود : موسیقی حماسی همواره در پویایی و تحرک جامعه ما نقش بسزایی داشت. در دوره‌های گذشته نیز افرادی به دلیل شرایط اجتماعی و فشاری که روی جامعه بود با حاکمان وقت خود مبارزاتی داشتند. حماسه‌سازی‌های این افراد در بدنه جامعه ما ثبت شد و مردم در ذهن خود اشعار و منظومه‌هایی از آنان ثبت کردند. موسیقی آیینی نیز به دلیل سبک زندگی مردم مازندران نقش پررنگی در فرهنگ زندگی روزمره مردم این دیار داشت. این منظومه‌ها و ملودی‌ها و اشعار بخش زیادی از حافظه تاریخی مردم منطقه را در خود جای داده‌اند و حفظ و نگهداری از آن‌ها برای انتقال به آیندگان ضروری است.
نقش ماندگار خوشرو
وی گفت : وقتی تصمیم به ضبط و انتشار این مجموعه گرفتم، نخستین شخصی که برای اجرای قطعات به ذهنم رسید و بهترین گزینه نیز هست، آقای «ابوالحسن خوشرو» بود که در ۲ سال و نیم اخیر با وجود کسالت و شرایط نامساعد جسمی، در تهیه این مجموعه و اجرای قطعات همراه ما بود. حتی گاهی پیش می‌آمد که به محل ضبط می‌آمد و به خاطر نامناسب بودن حال جسمی، ضبط انجام نمی‌شد. برخی قطعات نیز به همین دلیل در مجموعه قرار نگرفت.
این پژوهشگر موسیقی افزود : علاقه‌مندان به موسیقی مازندران، منظومه‌های حماسی بومی را با صدای ایشان در ذهن دارند. شور و استواری و پژواک صدای خوشرو، آشنایی‌اش با اجزای موسیقی مازندران و موسیقی دستگاهی ایران و مهارتی که در اجرای قطعات حماسی و آیینی دارد و همچنین توانش در به کارگیری تحریرهای خاص و متنوع او را بهترین گزینه برای اجرای این قطعات کرده است.
احمدی درباره گستره موسیقایی موجود در این مجموعه گفت: هرچند که در دو لوح فشرده مجموعه «موسیقی حماسی و آیینی مازندران» ۲۲ قطعه گنجانده شده است، اما در دل برخی قطعات از گوشه‌ها و اجزای مختلف موسیقی مازندران استفاده شده که دامنه جغرافیایی موسیقایی موجود در این آلبوم را بیشتر از ۲۲ قطعه‌ای که نامش در آلبوم آمده می‌کند.
نگاه آموزشی و پژوهشی
وی درباره کتاب موسیقی حماسی و آیینی مازندران نیز توضیح داد : در این کتاب شرحی از هر ۲۲ قطعه موجود در آلبوم وجود دارد که مخاطب بتواند با پیشینه قطعه نیز آشنا شود. علاوه بر آن، شعرهای بومی هر قطعه نیز همراه با ترجمه و آوانگاری ثبت شده تا مخاطب ناآشنا به این اشعار و غیر بومی بتواند با شعر و ادای درست واژه‌ها آشنا شود.
احمدی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین کار انجام شده، تجزیه و تحلیل قطعات فولک بر پایه دانش موسیقی و همچنین نت‌نگاری این قطعات برای هنرجویان و هنرمندان است. به عبارتی دیگر این مجموعه هم کارکردی شنیداری دارد و هم اثری آموزشی به شمار می‌آید تا هنرمندان غیر مازندرانی هم بتوانند با اجزای برخی از قطعات فولک ما آشنا شوند. ضمن این که سعی شده تا حد امکان عکس‌های قدیمی مرتبط با پیشینه برخی قطعات حماسی نیز در کتاب ثبت شود.
گردآورنده مجموعه پژوهشی موسیقی حماسی و آیینی مازندران گفت: در استان گروه‌ها و هنرمندان متعددی داریم که سال‌هاست زحمات زیادی برای حفظ داشته‌های بومی موسیقایی استان می‌کشند ، اما لازم است که این داشته‌ها به صورت علمی ثبت شود تا آیندگان از آن‌ها استفاده کنند و به مرور زمان نیز اصل آن‌ها در حافظه شنیداری جامعه دستخوش تغییر نشود.
احمدی درباره فراگیری جغرافیایی آثار موجود در مجموعه افزود : در این آلبوم قطعاتی از شرق، مرکز و غرب مازندران قرار دارد و نگاه متمرکز به یک منطقه از استان نداشتیم.
تدوین منظومه‌های استاد اسحاقی
وی از در حال تولید بودن مجموعه پژوهشی دیگری از منظومه‌های استاد «محمدرضا اسحاقی» نیز خبر داد و گفت: برای تکمیل این مجموعه‌های پژوهشی، از مدت‌ها پیش کار ضبط آثار استاد اسحاقی را آغاز کرده‌ام که تا کنون حدود ۷۰ درصد کار انجام شده است.
پژوهشگر و مدرس موسیقی افزد : با همکاری و همراهی استاد اسحاقی ضبط تصویری منظومه‌هایی که این هنرمند پیشکسوت از موسیقی مازندران در سینه دارد انجام و مطالب مربوط به قطعات نیز نگارش شده که پس از تکمیل به بازار نشر و موسیقی عرضه خواهد شد.
